САБАЙТИ
Сулейман
ж
Æ РОХС
УАЛДЗÆГ
Æмдзæвгитæ
^
Гассити Внктори номбæл
рауагъдадон-полиграфион куст>'ат
ДЗÆУÆГИГЪÆУ 2014

ББК 84(2Рос-Осе)
С-12
Сабайти С.
С-12 Мæ Рохс уалдзæг [Текст]: æмдзæвгитæ /
С. Сабайтн — Дзæуæгигъæу: Гассити Внк-
торн номбæл рауагъдадон-полиграфион куст-
уат, 2014 - 48 ф.
Сабаев С. Б.
Моя светлая весна
15ВЫ 978-5-91139-278-9
В этот сборник стихов нзвестного осетпнского
поэта Сулеймана Сабаева вошли новые стихи и пе-
реводы.
84(2Рос-Осе)
Литературно-художествениое издание
Сабаев Сулейман Базжеевич
МОЯ СВЕТЛАЯ ВЕСНА
Редактор и коррсктор М. Будаева
Художник Т. Алнпченкова
Тсхничсскнй рсдактор Б. Бесаева
Комныотерная всрстка Н. Се.ченова
Подиисано в исчать 14.04.14. Формат бумаги 70x90' ,,. Бум.
офс. № 1. Гарнитура шрнфта «ЛЕ &ио!га5пр\'». Усл. п. л. 1,7.5.
Учетно-изд. л. 1,56. Ти’раж 500 экз\ Закад’ЛЬ 1678.
Отпечагано в ОЛО «Издательско полшрафпческое нрсдпрпя
тне им. В. Л. Гасснсна. 362021/,г. Владикав;<аз, ул Тельмана, 16,
тел.:76 81-97, 76 99-11, е таП: 1р'|>@по11юх.ги *
г ’ ©Сабаев С. Б., 2014
© Алнпченкова Т. Ф.
15ВЫ 978-5-91139-278-9 оформленпе, 2014

—^ з >^—•
МАДИ ФÆЛЛÆНТТÆ
Ка бафеддзæнæй
мади фæллæнттæ,
уæхæн адæймаг,
мæ хуарз æмбæлттæ,
цæй, зæгъайтæ мин
ка разиндзæнæй?..
Мадæ рарвиста
æ царди дæргъи
берæ æхсæвтæ
авдæни сæргъи.
Зæгъайтæ, уой ин
ка уи бафиста?..
Мадæ исхаста
æ сувæллæнттæ
æ реуи ’хсирæй.
Цæй-ма, æмбæлттæ,
зæгъайтæ, уой дæр
ка кæд бафиста?..
Мадæн рахизтан
æ гъар гъæбесæй
царди гулфæнмæ,
рæвдуд æфсесæй.
Зæгъайтæ, уой нур
цæмæй бафистан?..

•—2^ 4 ^—•
Мæ хуарз æмбæлттæ,
кæд мæн фæрсетæ, —
мади зæрдихудт
макæд хæссетæ,
хæлар уодзæнцæ,.
уæд æ фæллæнттæ!

•—■$> 5 >42—•
Хонхи реуæй уалдзигон
Дон райгурдæй къанаугондæй.
Пæррæститæй æхсицгон
Заргæй калдæй и бæрзондæй.
Будурмæ дæр рахъæрттæй,
Уоми дæр ес сауæдæнттæ.
Еумæ уайунцæ къуæрттæй,
’Ма исунцæ устур дæнттæ.
Сау денгиз æй сæ къæсæр,
Уой цъæх реубæл фæгъгъазунцæ.
Не ’рхаста сæмæ æ сæр:
Кæфтæ, дан, сæ ниуазунцæ.
Уони уагбæл не ’нвæрстæй,
Фал æмпурста еци нæргæ.
Сор будури байсустæй,
’Ма банцадæй уæд æ нæгæ.

•—^ 6 >^—•
Арвбæл стъалути æргъæуттæ
Фонс цума ’нцæ, раст уоййау, —
Мерст кæнунцæ цъæх æврæгътæ,
Уорс мæйæ син æй фиййау.
Уотæ берæ нийвулдæнцæ,
Банимайæн син нæййес.
Гæрр, уæд махæн ци фæцæнцæ
Фонси дзогтæ, нæ циййес?..
Ох, мæ сæнттæ, сайд бæллæнттæ,
Мæн уæларвмæ ка хæссуй.
Ка фæддавта нæ фиртæнттæ,
Уобæл ма нур ка тухсуй?..

..•—р* 7 "9-—•
ИРИСТОНÆН
Иссæй нæ догæ хецмæрез,
Фæцан пайдабæл мах æрмæст.
Ескети сагъæс, содзгæ рес
Неке нимæйуй нур æнхæст.
Не ’хсæн ку фæууй еу ефстаг —
Æргом, цæстуарзон, зæрдхæлар,
Фæккæсуй махмæ уæд дессаг,
Цума уæларвæй стур лæвар.
Зундгин, кустгъон æма рæстуод
Хатгай нæбал фæффæсмæрæн.
Гъæздуг — нæ цæстæ ’ма нæ уод,
Фæууй ин хестæр кæстæрæн,
Фиддæлти ’гъдау, маддæлти ’взаг
Кæнæн иронх æма дæрæн,
Цума нæхе фуддæр æзнаг...
Куд ес уотемæй уæд цæрæн?..
Уогæй æдеугур армпдяаг,
Комгай нимайæн Иристон.
Ци ма ниууагътан уæд хиццаг,
Цума ци уодзæй уæд не ’сон?..

• —НР* « ."*)—•
ТУГЪДИ ВЕТЕРАНТÆН
Цæхæртæ калунцæ уæ реутæ, —
Майдантæ, ррдентæ — рæсугъд.
Зонунцæ ирæзгæ биццеутæ, —
Зин равги ке адтæй уæ тугъд.
Уæ берæ тугъдон гъезæмарæ,
Уæ уарзон æнгæртти фудонх,
Уæ тогæй æлхæд сæребарæ —
Нæй уонæй некæддæр иронх.
Кæд ма нур цæфтæй нигъгъæрзетæ,
Нæ зонгæй сæ ресæн æргьос,
Уæддæр син унаффæн бæззетæ,
Фæсевæд уæ дзурдмæ — къæрцгъос.
Уæ фарнæ, уæ кадæй кæстæртæ
Фæуунцæ æдзохдæр нифсгин.
Ма ’хсайæд æппундæр уæ зæрдæ,
Уе сгухт æй æносмæ цитгин.

• — (8» о >*)—•
ЗЕЛГÆДУНГÆ
Цæй, зæгъай нин, зелгæдунгæ,
Ци никкафис, сайтанау,
Куд ниннеуис зæрдæунгæг
Сонт æмбохгæ, æррайау?..
Зонæ, мах дæр цурд аразæн
Сонт реформæ зæнхæндзæр.
Кафæн, семæн, фæдздзиназæн,
Уæд цæмæй ду дæ хуæздæр?
Еуæрдæмæ анз фæссемæн,
Анз фæстæмæ æздæхæн.
Æй нæ кафт дæр фæдфæлевæн,
Кинзелатæй æздухсæн.
Ци йес ма нин уæд дæу зæрди,
Гæрр, ци хонис фесгун цард,
Ци исмедæг уис нæ сæрти?..
Ниннæуадзæ, цæй, æнцад!
Зелгæдунгæ, дæубæл гъарæн
Нæ тæрегъæд, нæ тухст бон.
Нæ къеретæ нæ фесарæн
Мах дæу пецбæл æхсицгон.

•—"5> ю ^"—•
ХОР ÆМА ЗÆНХÆ
Хор æ тунтæй лигъз ниффаста,
Сæрвасæнау, зæнхи цар.
Æ уорс рехæ^ин æрдаста,
Бауагъта си уоди гъар.
Зæнхæ дæр уæд зæрдигъалæй
Дони ’ртæхтæ ниуазта.
Сурх деденгути цопалæй
Цъæх будуртæ нимбарзта.
Сугъзæрийнæ тунтæй гъазуй
Хор сæ сæрмæ æнæ цей.
Цо, базонæ, цал мин анзи
Рæвдаунцæ кæрæдзей?..
Нур, тæходуй, еци уарзтæй
Хай ку есидæ дуйней,
Цард уæд уайдæ æнæмастæй,
Не ’фхуæридæ еу инней.

•-—5> ц ^-—•
АБАЙТИ ВАСОЙ ЗАР
Махъоти Ацæмæзи музыксе
Къоби бæрзондæй
цæргæс ратахтæй,
е, дан, мæ хортæ,
Абай-фурт адтæй,
Абай-фурт адтæй, гъей!
Устур Уæрæсей
устур сахари
нæ сагсор Васо
маргьау æрбадтæй,
маргъау æрбадтæй, гъей!
Æ рохс фæндагбæл
Уасгергий фæрци
нифсхаст иуæндæг
уæд ку рараст æй,
уæд ку рараст æй, гъей!
Не ’взæгти рантæст,
сосæгдзийнæдтæй
неци ниууагъта
æнæ нисгарстæй,
æнæ нпсгарстæй, гъей!
Райгурæн хуæнхтæ,
уарзон Иристон
нæ нæртон игурд
æдзох имиста,
æдзох имиста, гъей!

•—^ 12 >^—•
Фиддæлти намус,
Аланти кадæ
æгас дуйнебæл
бæрзонд исиста,
бæрзонд исиста, гъей!
Нæ лæугæ хонх ’ма,
нæ цæугæ мæсуг —
Васой фæдонтæ
нур уой фæнзунцæ,
нур уой фæнзунцæ, гъей!
Æ рохс бæллæнттæ,
Е стур фæллæнттæ
ниууагъта махæн
æносмæ дæнцæн,
æносмæ дæнцæн, гъей!
Нæ айнæг хуæнхтæ,
нæ лигъз будуртæ ы
е ’стур фескъуæлхтæн
æнцæ æвдесæн,
æнцæ æвдесæн, гъей!
Цæй-ма, фæсевæд,
нæхе Васойæн
æ кади зарæг
бæрзонд исесæн,
бæрзонд исесæн, гъей!

•—^ 13 <2—•
КИЗГУТТИ ХУÆЗДÆР
Лæугæй нæ бæсти арæнбæл
Æвзестæхуз мæйрохсти,
Тъæпбад кæнис мæ зæрдæбæл,
Цæуй дæ дзурд мæ гъости.
Æримисун арæх нæ гъæу,
Нæ еумæ кафт и гъазти.
Ме ’стъалуй хай худтон æз дæу
Фицгæй мæ сосæг уарзти.
Фæхецæн ан нур æнæнгъæл,
Ме ’хæс федун нæ армий.
Дæ зæрди дуарæн æ дæгъæл
Нæ бафтудæй мæ арми.
Кæнун хатгай гурусхæ дæр,
Киндзау, кæд лæууис еске уати,
Нæ фегъустай мæ зæрди гъæр,
Феронх кодтай салдати?..
Кæд уарзис ду„,миййаг, æндæр,
Уæддæр дæу æз нæ фаун.
Ду дæ кизгуттæн сæ хуæздæр,
Мæхе уомæй рæвдаун...

•—5> 14 <2"—#
АРВИ МАСТ
Æ фур мæстæй арв нискъудтæй
Æнæргъосæй калуй дон.
И тар мегъти сау пæскъутæй
Æрæмбарзта æ цæсгон.
Æрæстæфтæй, æдæуагæ,
Зæнхон царди къолвæрсуг.
Æй Кавказбæл е ’рдеуагæ, —
Калуй махбæл цæстисуг.
Раздæр уогæй хуарз синхонтæ
Не стур бæстæ Уæрæсей,
Куд æмбарæ еу бийнонтæ,
Мах нимадтан кæрæдзей.
Нур фæндагæй радзæгъæл ан,
Æй фæсарæн нæ тæлæн,
Ковæн мах нур капиталæн,
Æй цъæх доллæр нæ бæллæн.
Ци саразтан нурмæ хуарзæй,
Уой нæ къæхтæй æмпурсæн:
Уæд ке ардуд, ке фуд лазæй
Царди арти уотæхсæн?..

ф—*Л* <«- <*)- #
О Хуцау, æдта ци бадæ,
Куд ниддаргъ æй нæ фудфун?..
Ма бауадзæ ковæг адæн
Цардгъæуагæй исæфун.

•„—-(*> 1« *9 •
УОРС ДЕДЕНГУТÆ
Уорс деденгутæ Цхинвали —
Зæлди таги ронæбæл.
Нур ирон лæхъуæн, ме ’мбали
Тог никкалдæй уонæбæл.
Сурх гъолæнттæ радардтонцæ,
Хормæ æнцæ фур цибæл...
Расуг бандæ рамардтонцæ
Сахъ уосгори нецæбæл.
Уобæл ресуй нур мæ зæрдæ,
Е ку адтæй нæ лæгдæр.
Уорс деденгутæ, уæ сæртæ
Æруадзетæ ниллæгдæр.
Лæги тоги сурх пурхæнтæ
Ма ’вдесетæ æппундæр.
Кæд, миййаг, мин зæрди ’рхæнттæ
Фæууиуонцæ минкъийдæр...

•— ^. 17 >Ц—•
ДÆ БОНÆН УАЙ!
Зæнхæ ’й ниллæг,
æрмæст тиллæг
дæттуй хуæрзконд
æма бæрзонд.
Кæд бакустай —
нæ бавзурстай
бæгънæг, æстонг,
хиццаг — де ’взонг,
гъæздуг — зæруай.
Дæ бонæн уай! —
Кæд ду хусгæй
ледзис кустæй,
рæдау зæнхæй
нæ есис хай...
Зæгъун æргон:
— Лодæр — дæ ном,
Илгъаг де ’взонг,
бæгънæг, æстонг,
мæгур — зæруай...
Дæ бонæн уай!

•—’^ 18 >^~— •
МАРТЪИ
Куд дессагæй аци мартъи,
Уæд фæгъгъар уй, фæууазал уй.
Уалдзæг бацудæй æ барти,
Фал зумæг дæр мет æгъзалуй.
Уорс тъæфилтæ биндзæ ’ргъауæй
Арвæй кафгæ æртæхунцæ.
Сау зæнхæбæл æнæвгъауæй
Дони ’ртæхтæй æмбæлунцæ.
Нур, зæгъайтæ, куд базонæн,
Ке ном даруй, кё пайдайæн?..
Цæй, фæлтауги ’й мах дæр хонæн,
Нæ фиддæлтау — хумидайæн.

—^ 19 >^—#
ХИНЦФАРСТ
Дæ фæууиндæ, дæ фенгаст,
Сурх дедентау, æрттевунцæ,
Æй игон синзæрди дуар.
Зуймон бони хорискаст
Мæнæн етæ уæд фæуунцæ,
Батавуй мæ уарзти гъар.
Гъулæг.ма уæд мæ хинцфарст,
Дæу дзуапп мæнæн зинаргъ æй:
Кæд барветон мийнæвар?..
Мæ фур цийнæй дин æваст
Æрæскъæфдзæн и цъæх арвæй
Ирд æстъалу, куд лæвар.
Кизгон догæ ’й еу фæккаст...
Сурх дедентæ рагъзæлунцæ,
Уарзт ниссодзуй уой азар.
Цæй, цæмæн дæ ду хеваст?..
Сор дедентæ рагæлдзунцæ,
Æвзонгадæ æй хъазар.

•—2> 20 >^—
КА?
Еске мулкмæ ка бæллуй,
Дес фæккæнун æз уобæл,
Фур соцъайæй рамæлуй,
Мулк байзайуй уæлæбæл.
* * *
Ка кæнуй мæнгæ лигъзласæ,
Ка кæнуй козбау æдзох,
Уомæн ес æрмæст еу хуасæ:
Макæд райсæ ин æ къох.
* * *
Ка уадзуй «цъæхбæл» буларæ,
Ка нæ зонуй си æ бæрцæ,
Уæгъдебарæй уой «дзуларæ»,
Æргъувд даруй е æ барцæ.
* * #
Ка цæгъдуй арæх мæнгæттæ,
Сайд кæмæн фæууй æ дзурд,
Размæ æнцæ уой зæвæттæ,
Е сайтанæн æй æ фурт.

•—^ 21 42—#
ИСАТЙ МÆХÆМÆТИ
РОХС НОМ ИМИСГÆЙ
Кокое сердце бшпъся перестало,
Какой светильпик разума угас.
Н. А. Некрасов
Хæлар, уарзон зæрди хецауæй,
Цума нин адтæй туруса,
Цума адтæй æрвист Хуцауæй,
Уоййау нæ разæй е бурста.
Æппун нæ зонгæй уодæнцойнæ,
Амал нæ ергæй æ зæрдæн,
Ахур æма сугъдæг фæллойнæ
Æдзох фæдзахста кæстæртæн.
Нæхе Иристон, нæ хуæнхбæстæ,
Фуртау е берæ куд уарзта!
Æнæкæрон æнцæ æ хуæрзтæ,
Бæрзонд сæ кадæ исиста.
Нур цæфсгæ зæрдæ æрæнцадæй,
Кæнуй нин рохс уæддæр фæндаг, —
Дзæгъæл æ намус нæ байзадæй,
Цæуæн уой рохсмæ иуæндæг.

• Ч*> 00 **)- •
МÆ РОХС УАЛДЗÆГ
Мæ рохс уалдзæг — æвзонгадæ
Æрбатадæй мин æваст.
Æвæццæгæн, мæ хуарз адæн,
Лæги цард æй еу фæккаст...
Реугудурæй айнæг хуæнхтæ
Пурх кæнун дæр æвзурстон,
Къундæг царди еци тæхгæ
Сонтау размæ æмпурстон.
Нур нæбал ерун мæ уасæ
Барастæри уæлкъæсæр.
Æрæмбарзта уорс халасæ
Æнæхатирæй мæ сæр.
Зелæн кафти æнгулдзæхтæ
Мæн æрфæндуй раздæрау,
Фал не ’гъосунцæ мæ къæхтæ,
Æй ме ’уонг дæр нур уæззау.
Гæрр, æнæнгъæл куд фæууагъта
Мæн рохс уалдзæг фæливдæй?..
Хуæрзæруадæр нæ разагъта,
Уотемæй мин фæллигъдæй.

•—^ 23 >^—•
НОМЕРÆНТÆ
Гæртанхуарæн
Æстъафириллах,
Е дин фуд бæлах!..
Кæддæр раст лæг адтæй,
Æ цар рафæлхаттæй.
Нур домуй гæртæнттæ,
Идзаг си æ рæнттæ,
Нæ зонуй æфсес,
Хуæруй нæ, фæдес!
Ревæд сæрæн
Ци исмедæг уй æ сæрмæ,
Фендæдуар уй е æваст.
Алкæмæндæр æнæфсæрмæ
Исаразуй устур маст.
Еу поэтæн
Финсуй тухгин,
бæрцæй æрмæст.
Æй нур цъухгин
æма æфсæст.

•—^ 24 >^-"~#
Цæлæмбуд лæгæн
Цæлæмбуд æй, цæлæмбуд,
Мет дин зумæг нæ ратдзæнæй.
Æй æ зæрдæ мæргъæмбуд,
Хуарз дин фудæй бахатдзæнæй.
Дзæгъæлдзорагæн
Дзæгъæлдзорæ берæ уарзуй,
Телефонæн æй æзнаг.
Бон-изæрмæ куд фæразуй,
Куд не ’рхауй, гæрр, е ’взаг?..
Арахъдзау магосатæн
Магосатæ æдзæсгонæй
Карз арахъбæл æхцул æнцæ.
Нийхирхунцæ æвæсмонæй,
Ходуйнагæй нæ тæрсунцæ.
Фуд ниуæзтæй, куд сæрдзæфтæ,
Бон-изæрмæ фæггеунцæ.
Улдугъдонæ — сæ уæцъæфтæ,
Каурæбунтæ фæууомунцæ.

•—"^ 25 ^"-~
Æдзæсгон кизгæн
Алæмæти устур дæнцæ:
Реу — игон, зиннуй æ хъæстæ.
Куронвидтæ фестадæнцæ
Фур æлхъивдæй нард лæбæзтæ.
Æнгулдзити сурх «къæпетæ»
Сау хъæматæн дæр бæззунцæ.
Бор дзигкотæ, хурст къеротæ
Хурст тъæфилтæ æмбæрзунцæ.
Къахæй сæрмæ хуæрзæнхæст æй,
Куд рæсугъд æй, куд хиццаг æй.
Еунæг зундæй нæ фæррæстмæй,
Фал хъахбайтæн сæ фиццаг æй.
Мургъуз лæгæн
Мургъуз адæнмæ æвзиста,
Хаста хецаумæ мæнгæ гъаст.
Кæмæн æ мæрдти æлгъиста,
Кæмæн аразта содзгæ маст.
Нур е æ цирти куд бухсуй,
Æ цард ку раскъудæй æваст?..
Миййаг, цъæх артæй кæд тухсуй,
Хæссæд Хуцаумæ уæд æ гъаст.

•—2> 26 ^—•
БАТРАЗ МÆЙХУАРТИ
КУД БАФХУАРДТА
Аргьау
Сатæг изæр. Нарт мæйрохсмæ
Изæргъудтæ бакодтонцæ.
Базилдæнцæ хуарз сæ фонсмæ,
Стур Нихæсмæ бамбурдæнцæ.
Сæ хестæртæ къолбæрзонди
Тауæрæхътæ, цит, кодтонцæ,
А кæстæртæ ба лигъзгонди
Кафун, зарун райдæдтонцæ.
Уæд ратарæй æнæнгъæлти,
Арвæй мæйæ æрбайсавдæй.
Кæд, миййаг, зелуй дзæгъæлти,
Кенæ ба æй кæд радавдæй?
— Гæрр, ка ’й давæг, ка æндеуй?.
Искатай æнцæ и Нартæ.
Зонæнгин куй Селæн неуй:
Давæг, дан, æнцæ майхуартæ.
Еу иннемæй Нартæ тагъддæр,
Сæ къалатæ ниххуастонцæ,
Искодтонцæ топпадзагъд дæр,
Фалæ арвмæ не ’гъустæнцæ.
Нарти хестæр Хæмиц адтæй,
Фервиста Цæргæс Батразмæ,

•—^ 27 ^"—#
Е фæсденгиз балций хаттæй; —
Æрбалæудтæй цурд сæ размæ.
Нартæн Батраз се ’нгъæлдзау æй:
Толдзи зæнгау — ставд иуæнгтæ,
Æ рафсарди фур уæззауæй
Райзайунцæ къæхти фæдтæ.
Хъаурæй дæр æдта дессаг æй:
Фехсуй арвмæ хонхи къæрттæ.
Нарти зинтæбæл ресагæ ’й,
Ес изæдтæй ин хæлæрттæ.
Æрвон курд ин уæд равардта
Уæхæн рæхис — арви уæнгæ.
Сау денгизи арфи ’й дардта,
Багъæуаги тохи уæнгæ.
— Ду — нæ нифс æма æхсарæ, —
Уотæ ин зæгъунцæ Нартæ, —
Райдæдтонцæ тухæвзарæ
Уалæ арвбæл и мæйхуартæ.
Нæ цирагъ нин радавтонцæ...
Уой фæрци ма зæрдæрохсæй
Нартæ се ’зæр æрвистонцæ,
Нур куд цæрæн æнæрохсæй?..
Уæд Батраз уæзданæй загъта:
— Боц хестæртæ, ма тухсетæ,
Мæн бæрагæ сæ бауагътæ,
Минкъий ма син бабухсегæ...

•—& 28 <$—
Сау денгизи тæккæ арфæй
Æ рæхис уæд цурд фелваста,
Равзурста тар мегъæ арвæй,
Еу кæрон ин уомæ фехста.
Еци мегъи тæккæ сæрбæл
И мæйхуартæн цæрæн адтæй.
Æвеппайди сæ къæсæрбæл
Сау рæхиси цæф сæмбалдæй.
И тар мегъæ фæххæлеу æй,
Сæ къæсгонд дæр астæусастæй
Зæнхæрдæмæ æргæллеу æй,
’Ма си мæйæ ирд ракастæй.
И мæйхуартæ ба фур тасæй
Æрдеуагæй фæппурх æнцæ.
Ка райзадæй сæрæгасæй —
Хатир корунбæл фæцæнцæ:
— О Батраз, ду Нарти кадæ,
Бафхуардтай нæ, æнæмæнгæ,
Кæндзинан дин мах лæггадæ,
Кæдмæ цæрæн, уæди уæнгæ.
Дардзинан мæйæ кæдзосæй,
Куд кæнонцæ ин æ койтæ.
Боз уодзæнцæ уæд æ рохсæй
Сирдтæ, мæргътæ, цæрæгойтæ.
^ш^

• — (*э 00 .*Ч- •
— Фæууæд, — загъта син Батраз дæр, —
Уæ дзилапё уæхе барæй...
Æрмæст, Нартæн алли анз дæр
Косдзинайтæ цирагъдарæй.
Уæд мæйхуартæ — хъел зæвæттæ,
Губунгинтæ, сау фæсхъостæ
Рахснадтонцæ цъумур фæдтæ,
Мæйæ ’ркастæй никки рохсдæр.
Искодтонцæ кувд уæд Нартæ,
Сирдтæ ’рдозти фæккафтонцæ.
Мæргътæ дæр сæ зæллаг зартæ
Цъæх бæлæстæй фæккодтонцæ.
Нур мæн арæх рафæрсунцæ:
— И мæйхуартæ ци фæцæнцæ?
— Нарт Батразæй ма тæрсунцæ,
Фал сæ дзурдæн æцæг æнцæ:
Анз еухатт мæйæ æхснунцæ,
Ку ракалуй æрдæфæнтæ,
Мегътæбæл уæдта хуссунцæ,
Нæй сæ кеми æндæр фæндæ.
Цæй, зæгъæн никки æргомдæр:
Фæххудтæнцæ сæбæл Нартæ,
Раййивтонцæ син сæ ном дæр:
Донгæбæттæ — лæвархуартæ.

•—^ зо ^—•
НÆУÆГ ТÆЛМАЦИТÆ
Уруссаг литературæ зундгонд æй еугур дуй-
нетæн дæр æ адæмондзийнадæ æма аййевадон
тухгин традицитæй. Уруссаг финсгути хуæз-
дæр уадзимистæ тæлмацигондæй мухургонд
цæунцæ фæсарæйнаг æма Уæрæсей æндæр 6е-
рæнацион æвзæгтæмæ. Уой фæрци адæнти æх-
сæн кæрæдзей лæдæрундзийнадæ æма хæлар-
дзийнадæ фулдæр кæнуй. Уæлдай хъæбæрдæр
еци гъуддагмæ се ’ргон æздахтонцæ æма æзда-
хунцæ æндæр национ æригондæр литературити
финсгутæ, урни хæццæ Иристони финсгутæ
дæр. Сауæнгæ нæ литератури райдайæнæй ба
нури уæнгæ ирон-дигорон киунугутæй рацу-
дæнцæ уруссаг литератури классиктæ А. Пуш-
кин, М. Лермонтов, Л. Толстой, А. Чехов,
М. Шолохов, А. Фадеев, В. Маяковский æма
нуриккон берæ æндæр уруссаг финсгути уадзи-
мистæ. Уомæй нæ литературæ гьæздугдæр фæ-
цæй, сæ хуæздæр традицитæ 6а агъаз кодтон-
цæ æма кæнунцæ нæ финсгутæн сæ аййевадон
дæсниадæ фулдæр кæнунæн.
Уруссаг финсгутæ дæр ихæсгинæй нæ бай-
задæнцæ нæ финсгути уадзимистæ уруссаг æв-
загмæ ратæлмаци кæнунæй. Сауæнгæ æртн-
нæймаг æнзти райдайæнæй ба нури уæнгæ нæ
хестæр финсгути фæлтæртæй æ уадзимистæ
тæлмацигондæй мухури хецæн киунугутæй

•—’^ 31 >2"—•
уагъд кæмæн не ’рцудæнцæ, уæхæн нæбал бай-
задæй, ефстæгутæй æндæр.
Гъулæггагæн, еци традицитæ дзæвгарæ рæ-
стæг къулумпигонд цудæнцæ Ельцини хæл-
хъойтæ райарæзти бæлахæй, цалдæнгæмæ зунд-
гонд финсæг æма æхсæнадон косæг Сергей Ми-
халков Советон Цæдеси Финсгути цæдеси бун-
дорбæл не ’саразта Дуйнеон финсгути цæдести
æхсæнадæ (уруссагау: Международное сообще-
ство писательских союзов) уæди уæнгæ. Нур-
тæккæ еци æхсæнадæ æ сæйрагдæр ихæстæй
еуебæл нимайуй нæуæгæй рапарахат кæнун ли-
тературон процесси аййевадон тæлмаци.
Журнал «Ирæф»-и редакци æма Цæгат Ири-
стони Дигорон финсгути еугонд, еци гъуддаг
хуарзбæл нимайгæй, мухурмæ бацæттæ кодтон-
цæ А. С. Пушкини уадзимис «Саугин æма е
’хуæрст Балдай аргъау», уæдта нуриккон дууæ
уруссаг зингæ поэти Иван Переверзин æма Вла-
димир Бояринови исфæлдистадæй фæйнæ æртæ
æмдзæвги Уæрæсей Финсгути цæдеси иуонг
Сабайти Сулеймани тæлмацигондæй.
Ами зæгъун гъæуй уой, æма Пушкнни уадзи-
мис ма раздæр ирон æма дигорон æвзæгтæмæ
ратæлмаци кодта прози хузи финсæг Мамсура-
ти Дæбе. Æрмæст Пушкини уадзимис финст
æй æмдзæвгити бæрцбарæн верлибрæй. Сабай-
фурт байархайдта, оригинал ци бæрцбарæнæй
финст æй, уотæй ратæлмаци кæнунбæл. Поэт-
тæ Переверзин æма Бояринови æмдзæвгитæ 6а
дигорон æвзагмæ тæлмацигондæй мухургонд
цæунцæ фиццаг хатт.

•— 2> 32 <2—•
А. С. Пушкин
САУГИН ÆМА Е ’ХУÆРСТ
БАЛДАЙ АРГЪАУ
Цардæй, адтæй саугин,
Зундæй тæрних — гъæуаггин.
Рацудæй еухатт базармæ
Æркæсун ести тавармæ.
Балда æ размæ уæд фæцæй,
Æрмæст, кумæ цудæй,
Æхуæдæг дæр уой нæ зудта,
Æваст саугинмæ исдзурдта:
— Нæ фиди хай, цæй рæуаги
Цæмæн фестадтæ уотæ раги?
Саугин дæр ин зæгъуй:
— Мæн ихуæрсти лæг гьæуй,
Куд уон си боз æ кустæй æз,
Куст ба уодзæй уæхæн: бæхгæс,
Кæндзæй нин хуæруйнаг,
Никки пъæлотник — фæнзуйнаг.
Хъазар кæмæн нæ уа феддон,
Уæхæн ихуæрст кæми иссерон?
Балда зæгъуй: — Цæун дæмæ ихуæрсти,
Аййеп нæ уодзæнæй мæ кусти.
Мизд ба корун анзмæ уæхæн:
Æртæ цъинкки дæ тæрнихæн.
Хуæрдæ æрдомдзæнæн дæуæй
Фунхæй, æвзаргæ мæнæуæй. —
Саугин сагъæсти нигъулуй,
Тæрних ранихгæй, æнгъæлуй:

• —-р* з^ ^"—•
— Нæнцæ цъинккитæ æмхузон,
Миййаг, син æз кæд фæразон...
Саугин зæгъуй Балдайæн:
— Хуарз, косун райдайæ.
Цæрæ мæ тургъи, еу исконди,
Куд уа арæхст дæ куст, де ’внæлди.
Цæруй Балда саугини хæдзари,
Хуссуй æхсæвæ гъæмпи гьари.
Цуппарей бæрцæ бахуæруй,
Авдей бæрцæ ба бакосуй.
Сæуми цъæхмæ фæууй гъуддæгтæ конд:
Æ бæх — ефтигъд, зæнхæ — хумгонд.
Сæ пеци арт дæр никкæнуй,
Уæдта син алцитæ нилхæнуй,
Айкитæ пеци ниффицуй,
Ниссææстъегъуй, бийнонти фæххинцуй.
Саугини уосæ Балдайæй æппæлуй,
Сæ кизгæ æ уиндмæ фæббæллуй,
Сæ минкъий фурт æй хонуй баба,
Касæ фицуй уомæн Балда,
Æ хæццæ арæх фæгъгъазуй.
Æрмæст саугин Балдай нæ уарзуй,
Некæддæр æй барæвдудта,
Æдзох æ миздбæл сагъæс кодта.
Нур æ федун æрцæй хæстæг,
Нæбал ахæссуй уой хуссæг.
Нæбал ниуазуй, нæбал хуæруй,
Тæрних æй арæх исхуæруй.
Радзурдта æ уосæн æ катай:
— Атæ æма атæ, ци киндæуа, зæгъай?
Силгоймаги зунд æй лæдæрагæ,
Æнцæ хийнитæ æ бæрагæ.

•—«2> 34 >^—•
Зæгъуй: — Цæмæй фæййервæзæн нæ еци тасæй,
Уомæн æрмæстдæр е æ хуасæ ’й:
Радта Балдайæн уæхæн ихæс
Æ бон кæмæн не ’суа æнхæст,
Куд зæгъай, уотæ бакæнун.
Федарæй уобæл æууæндун,
Тæрних ке уодзæй æнæ рист,
Балдай мизд ба дин — æнæфист.
Саугини зæрдæ фегъæлдзæгдæр æй.
Дзоруй Балдамæ æндиуд, гъæрдæрæй:
— Рауай-ма, Балда, мæ хуарз косæг,
Мæ дзурдмæ ду дæ æцæг игъосæг.
Сайтæнттæ мин гъæуама федонцæ хъалон
Сауæнгæ уой уæнгæ, кæдмæ цæрон.
Раздæр мин фистонцæ, адтæн си арази.
Æрмæст нур ба мин æртæ анзи
Нæбал федунцæ сæ ихæс.
Дæуæн, Балда, фæдзæхсун æз,
Куддæр фæууай дæ хуæрдæ, дæ мийнасæ,
Уæд цо, мæ хъалон убнæй райсæ.
Балда не ’схуæстæй хилæбæл,
Рандæй, денгизи билæбæл
Бадуй æма бæндæн зелуй,
Æ кæрон ба ин дони толуй.
Денгизæй рахизтæй зæронд сайтан:
— Цæмæн кæнис, Балда, нæ дони æзмæнтæн?
— Рæвæйнæй денгиз нилхъевунмæ гъавун,
Уе ’лгъистæ муггаг уин исафун.
Сайтан ниттухстæй, тæрсуй,
Цæмæй фудгин ан, зæгъгæ, фæрсуй.
— Куд цæмæй? Уæ хъалон нæ федетæ,
Кæд федгæй, уой дæр нæ зонетæ.

•—^. 35 >^—#
Кæндзæй сумахбæл мæгур бон,
Ку нинцъолон, куйтæ, уæ дон.
— Балда, мæ хор, мама нилхъевæ дон,
Тагъд райсдзæнæ дæ хъалон,
Минкъий бахезæ, ферветон
Дæумæ мæ фурти фурти.
Балда ранигъулдæй гъудити,
Æ меднимæр цийнæ кæнуй:
«Уой расайун ба зин ку нæй».
Денгизи арфæй уæд цурд
Исгæпп ласта сайтани фурт.
Тикиси æстонг бæдолау,
Райгъустай Балдамæ æ мйау:
— Æгас цо, Балда — музуккаг,
Циуавæр хъалон æй дæ дзурддаг?
Нæ цæргæ-цæрæнбон, нæ æноси
Æ кой ку не ’рцудæй нæ гъоси.
Нур ба, цæй уотæ дæр фæууæд,
Райсæ хъалон, дæу уæд.
Æрмæст, цæмæй ма уа мæстаг,
Нæ еу иннемæй ма уа гъæстаг,
Рагацау уотæ бафедауæн:
Денгизи фæрсти догъи ’руайæн, —
Ка ’руайа раздæр, уой бæрагæ
Фæууæд хъалони хахъ голлагæ.
Балда бакодта ходæзмолæ:
— Ци ’ргъуди кодтай, сайтани бæдолæ,
Кудæй кæнис мæ хæццæ ерис,
Мæнмæ, Балдамæ, куд æндеуис?
Цæй уотæ бал æнцад æрбадæ,
Дæумæ ферветон æз ме ’рвадæ,
Мæнæй дзæвгарæ æй кæстæр,

•—& 36 <2—•
Уой нæ рамолдзæнæ уæддæр.
Балда бауадæй гъæди, еу æрдози
Райахæста дууæ тæрхъоси,
Голлаги уони ниггæлста,
Денгизи билгоммæ æрбатунста.
Тæрхъос æ гъостæй исиста
Æма ’й сайтанмæ æвдиста:
— Ду дæ, сайтан, нурма цъæдæх,
Мæ хæццæ ериси дзæбæх
Дæуæн нæ уодзæнæй æнтæст,
Рæстæг фесафдзинан æрмæст,
Пайда не ’ссердзæнæ де ’руади,
Раййафæ бал мæнæ ме ’рвади.
Еууæ, дууæ, æртæ! Ледзетæ,
Денгизи фæрсти æрзелетæ.
Уайтагъддæр и тæрхъос
Дардта гъæдæрдæмæ æ гъос.
Сайтан денгизбæл æрзилдæй,
Цума æй дони ниттулдæй,
Уоййау ниццæй хедæй цъифæйдзаг,
Къембур — æргъувд, телуй е ’взаг.
Æ хед æ къахæй æрсæрфуй,
Æрмæст тухæйти уолæфуй.
Балдай рамолунмæ бæлдтæй,
Уотемæй æ цори æрлæудтæй.
Гъе фал кæсуй, æма Балда
Е ’рвади сæр даудта,
Уотемæй дзоруй: — Бафæлладтæ,
Мæ хуарз æрвадæ, догъи фæууадтæ,
Уолæфæ нур дæхе фæндон...
Сайтан нæбал адтæй дзурдгъон,
Æнцад нилхъивта æ думæг,

•—’^ 37 >^"—•
Æрвади уинд æй уомæн гъулæг,
Загъта: — Мулди фæддæн нур æз,
Бахезæ, радавон дæ ихæс.
Зæронд сайтанмæ бауадæй:
— Мæ хæццæ догъи рауадæй
Кæстæр минкъий Балда
Æма мæн е ку рамулдта,
Ци киндæуа, нур ба æдта?
Зæронд джин сагъæстæ кæнуй,
Балда ба денгиз низмæнтуй.
И дони уолæн, сæрсæрæй
Дуйне байдзаг кодта гъæрæй.
Донæй ислæстæй сайтани фурт:
— Минкъий бахезæ, уодзæй дæ дзурд.
Байгъосæ-ма мæнмæ æцæг,
Мæнæ уинис лæдзæг:
Ка ни уой бæрзонддæр фехса,
Хъалон гъæуама е райса
Равзарæ уалæ дæ нисан,
Мах ба уордæмæ исæхсæн.
Цæй-ма, афонæ æй фехсунæн,
Миййаг, тæрсис дæ къохтæн феуæхсунæй,
Ци хезис, Балда, æз дæу фæрсун?
— Уалæ арвбæл мегъи пъæстумæ кæсун,
Дæу лæдзæг æз уордæмæ фехсдзæнæн,
Уæдта сайттæнтти дæрæн кæндзæнæн. —
Сайтани бæдолæ фæттарстæй,
Зæронд сайтанмæ фæррастæй,
Цæмæй радзора æдзæстхез,
Балдай нæуæг устур уæлахез.
Балда 6а и денгизи зелуй,
Рæвæйнæй сайтантæмæ æвзедуй.

•— Р* Зй «*Н—•
Ралæстæй бабæй сайтани «къæдзелæ»:
— Рæвæйнæй, Балда, денгизи ма телæ,
Хъалон бафеддзинан æнхæст,
Куд фæндуй дæу, æрмæст...
— Нæ, — зæгъуй, — Балда,
Мæн кезу æй нур ба.
Нæ ерисæн дин æ ихæс
Бæрæг зæгъдзæнæн æз.
Равзарон æз æзнаги хъаурæ,
Куд æй тухгин уомæн æ бауæр.
Уинис уæртæ цъæх аласай?
Гъе уой де ’рагъи ку рахæссай
Еу верст æма æрдæг
Æнæ æруолæфгæй, цæрдæг,
Уæд рамулдтай ду хъалон,
На ’ма не ’ссæй уотæ, дæ бон,
Уæдта хъалон мæн æй.
Мæгур сайтан бæхи бунæй
Баластæй,
Исхуæстæй.
Зæнхæй дæр æй исиста
Тухтæй, фуддæртæй æй рахаста
Дууæ ампъези еугурæй,
Æртиккаги ба фæггурдæй,
Æрæйæлхъивта уæд æй æ уаргъ.
Къæхтæ рауагъта зæнхæбæл даргъ.
Балда дзоруй: — Ду дæ, сайтан, зундцох,
Цæмæн кæнис мæ хæццæ тох?
Къохæй дæ бон хæссун ке не ’ссæй,
Кæсай, æз уой сагæхти рахæссæн.
Бæхбæл фæббадтæй уæд цæрдæг,

•—’^ 39 >^—•
Рауадæй верст æма æрдæг,
Ругæ растадæй цæгиндзæй,
Сайтан фæттарстæй, ледзæг фæцæй.
Зæронд сайтанæн радзурдта,
Балда бабæй куд рамулдта.
Сайтæнттæ уæд зилдæй
Æрлæудтæнцæ æма зинтæй
Хъалон бамбурд кодтонцæ,
Балдай рагъи голлагæ байвардтонцæ.
Цæуй Балда нæтгæй,
Саугин уой рауингæй,
Æ уоси фæсте æхе раримахста,
Фал æй Балда æрахæста.
Равардта ин хъалон,
Уæд æрдомдта æ феддон.
Æ тарст Балдамæ нæ гъардта,
Саугин уæд тæрних бадардта,
Фиццаг цъинккæй, мæгур,
Сæрæй искъуæрдта сæ тугур,
Дуккаг цъинккæй бунтон
Нæбал адтæй дзурдгъон.
Æртиккаг цæфæй, е ’намондæн,
Æ зунд фæттахтæй и зæрондæн.
Балда загъта уæд уайдзæфау:
— Хæссун, Саугин, дæ уагмæ фау,
Е дин дæхе фуд æй,
Турнун асланмæ нæ гъудæй.
м п з д — бакустн аргъ, феддон
а й й е п — сахъат, гъæнæ
х ъ а л о н — ихæсæвæрд

•—^ 40 <2—#
музуккаг — гурумухътæ арæзт
ц ъ æ д æ х — сабий, сувæллон
д ж и н — сайтан, дæлзæнхицæуæг
в е р с т — рагон уруссаг ннмадæй — фæндаги дæргъæ,
еу кнлометрæй минкънй фулдæр

•—<Р* Л4 _*>-—•
ИВАН ПЕРЕВЕРЗИН
Уæрæсей Финсгути цæдеси иуонг, журнал
«Наш современник», газет «Литературная Рос-
сия» æма Республикæ Якутиййи паддзахадон
премити лауреат Иван Переверзин райгурдæй
1953 анзи. Аййевадон литературæмæ æрбацу-
дæй, дзæвгарæ рæстæгутæ Якутий ахсгиаг бу-
нæтти ракосгæй. Æ уадзимистæ мухургонд цу-
дæнцæ журналтæ «Полярная звезда», «Мо-
сква», «Смена», газет «Литературная Россия»
æма Уæрæсей берæ æндæр мухури оргæнти. Æ
фиццагдæр æмдзæвгити æмбурдгонд «Откро-
вение дней» мухури фæззиндтæй 1991 анзи.
Уæдæй нурмæ мухури рауагъта дæсгай поэти-
кон æмбурдгонди.
Нуртæккæ Иван Переверзин цæруй æма ко-
суй Мæскуй. Æвзурст æрцудæй Дуйнеон фин-
сгути цæдести æнхæстгæнæг комитети сæрда-
рæй.
УАРЗТ
Де ’нгас кумæ хатай — содзийнæ, кард,
кæми уозгалд, цума инсад сæрдасæн.
Адтæй нин музыкæ æрмæст дæу цард,
карз тохти гъæрти дæр ирдтай дæ уасæ.

•—>5> 42 ^2—•
Картоф зайуй, кæми никкалдæй тог,
тугъди æстгутæбæл — бæрзонд хæдзæрттæ.
Фал ду цæсгон дардтай кæдзос, рæсог,
зундцохти цæфтæ тохти дæр лæдæрдтæ.
Дæу цæсгон æй сæдæ минемæй конд,
дæ цæститæ — æстъалутæн сæ тохтæ.
Лæууæн бабæй топпæхсæнти бæрзонд,
цæмæй ма бавзарай æзнæгти къохтæ.
Хуцауи дес, лæууис нæ цормæ раст,
дæубæл дзуапп дæттæн нæ кезуй.
Кæмæн лæвæрд æй, е зонуй ду — уарзт!
Дæубæл ескæд нæ фембæлун æнгъезуй.
Æмдзæвгитæй маййи уарзт
уод фæккодта æнкъусун.
Цæй фæдздзорæ, ци ’й дæ каст,
рауайдзæнæн, нæ тæрсун.
Арвбæл гъазуй сæумон хор,
мæн æхседт æй е — зæнхон.
Уой фæрци ма æнæхъор
уарзт æцæг æй — курухон.

•—^ 43 >^—•
Ма нигъгъос уо, цæй дæ нет,
раргом кæнæд цæстингас.
Нæй уæлæрвти мæн дзенет,
фал дæу уарзти, сæрæгас.
Фалдæргай æнос цæуй,
Къанæуттау, исусгæ,
Мегъти донæй æрæхснуй,
авдæнтау, æнкъусгæ.
Фал мæнæн ба ’й æхсицгон
мет, уарун, уазалтæ.
Æз нурма дæн æригон,
ерун син мадзалтæ.
Нæ фæлевуй цард мæнбæл,
зинти цох нæ уадзуй,
февæруй мæ ку бæхбæл,
базуртæ басадзуй.

•—2> 44 >ф—•
ВЛАДИМИР БОЯРИНОВ
Райгурдæй 1948 анзи Алтайи. Астæуккаг
скъола каст фæууогæй, ахур кодта Мæскуй
А. М. Горькийы номбæл литературон институ-
ти, диплом дæр уоми багъæуай кодта. Æй
фæндзай поэтикон киунуги автор. Нуртæккæ
еци еу рæстæг косуй Дуйнети финсгути цæде-
сти æхсæнади (МСПС) сæрдæри хуæдæййевæ-
гæй, Мæскуй горæти финсгути еугонди сæрда-
ри фиццаг хуæдæййевæгæй æма Уæрæсей
Финсгути цæдеси секретарæй.
Феронх дæн, райдайæн куд адтæй,
Нæ зонун, куд уодзæй кæрон,
Наулæууæн дзатмабæл æрбадтæн,
Цума дæн æдухст сувæллон.
Ахæссун цæхдони пурфæнтæ,
Ку саскъæн æ хæццæ гъазун.
Билгомæн е ’зменсæ пурхæнтæ
Фæстагдæр бауарзтæй уарзун.
И тæвдæ æзменсæ ниттохун,
Мæ усхъæн æ рист æзмæнтуй.
Мæ карнæ куд уодзæй, нæ зонун,
Базонун мæн уой нæ фæндуй.

•—^ 45 >3—#
Адтæн æвзонг æма сæрæн,
Нæ тарстæн уæд сайтанæй дæр.
Мæ зæрди дæр н’ адтæй мæнæн
Еске æфхуæрд нимайун дæр.
«Игон Сезам» кæд загъд фæддæн,
Байгон уидæ мæнæн уæд дуар.
Дæу цæстисугбæл не ’ууæндтæн,
Æз не ’ууæндун сæбæл нур дæр.
Хатир, астъонæ исбидта
Мæ хурфи арф мæ рист æгæр.
Æхе уой медæг нилхъивта
Æма цæнхæй ниццæй хъæбæр.
Хъæбæр уæхæн — доркъахæнæй
Ракъахун уой дæуæн зинæй.
Уарзтау иссæй фур æрхунæй
Не ’ййафуй уой дæу уарзт бунтæй.
Гъæйдæ нæ рист фæууæн иронх,
Цæмæй фулдæр хатир кæнæн.
И цæнхæ дæр цæй-ма æдзох
Нæ гъæнтæбæл ма æвгæнæн.

•—§> 46 ^’—•
Мæйи цъæхрохс изæр,
Сиренæхуз кæрдæг.
Бæрзин фунти мæ сæр
Æрхаудтæй уæд цæрдæг.
Мæ фарсмæ бон хуссуй,
Идард æй уой æррохс.
И думгæ дæр есуй
Донæй еу арми къос.
Æнцад лæууй рæзбун,
Фæсте райзадæй тарст.
Фегьал дæн ’ма кæун,
Хæкъурцц кæнун хеваст.
Фæцæй мин æхсицгон,
Нæ зонун æз нурма:
Тæхгæ кумæ кодтон,
Цæбæл кудтæн цума...

•—%», 47 >^—•
Куд фæцæнцæ адæн карздæр,
Исмедæг уй зæрди тарст.
Æй мæйрохс фæндагбæл размæ,
Над цæхгæрмæ — стъалуй каст.
Æрæмбарзта и тæкъузгæ,
Рохс къæразгæй нæ кæсуй.
Бахуайон уарзонмæ гъузгæ,
Фал айфонмæ кæд хуссуй.
Мадæ, фидæ ’й æрхуастонцæ,
Æрæгæмæ ке цудæй.
Гæрр, сæхуæдтæ нæ уарзтонцæ,
Инæфтæнцæ цæй фудæй?
Фур зæрæндтæ феронх æнцæ
Нур бунтондæр се ’взонг цард!
Ду, мæ уарзон, уо æнцад.

СÆРГÆНДТÆ
Мадн фæллæнттæ 3
«Хонхп реуæй уалдзпгон...» 5
«Арвбæл стъалути æргьæуттæ...» 6
Ирнстонæн 7
Тугъди ветерантæн 8
Зелгæдунгæ 9
Хор æма зæнхæ 10
Абайти Васой зар 11
Кизгутти хуæздæр 13
Арви маст 14
Уорс деденгутæ 16
Дæ бонæн уай! 17
Мартъи 18
Хинцфарст 19
Ка? 20
Исатп Мæхæмæти рохс ном имисгæй 21
Мæ рохс уалдзæг 22
Ыомерæнтæ 23
Батраз мæнхуартп куд бафхуардта? (Лргъау) 26
Нæуæг тæлмацитæ 30
Л. С. Пушкии
Саугин æма е ’хуæрст Балдай аргъау 32
Иван Переверзин
У арзт 41
« Æмдзæвгитæн маййи уарзт...» 42
«Фалдæргай æнос цæуй...» 43
Владимир Бояринов
« Феронх дæн, райдапæн куд атæн...» 44
( «Адтæн æвзонг æма сæрæн...» 45
«Мæйи цъæхрохс изæр...» 46
« Куд фæцæнцæ адæн карздæр...» 47