Lingua Latina per se illustrate. Pars 1 Familia Romana - Orberg H. H.

Author: Orberg H. H.
Tags: lingua latina domus latina linguae discendi textus latinus doctor illustrates latinus
ISBN: 87-997016-5-0
Year: 2007
Similar
Exercitia Latina I. Pars I. Familia Romana
Lingva latina per se illvstrata. Pars II. Roma Aeterna
Lingua Latina per se Illustrata. Pars I Familia Romana-Domus Latina
Contra Faustum Manichaeum Aurelius Augustinus. Saeculo IV
Text
                    HANSH.0RBERG
LINGVA LATINA
PER SE ILLVSTRATA
PARSI
FAMILIA ROMANA
DOMVS LATINA
ANNOMMm

UNGVA LATINA PER SE ELLVSTRATA
PARS I: FAMILIA ROMANA
© Hans R0rberg 1991
Omnia proprietatis iura reservantur
Ex officina typographica Special'Trykkeriet Viborg
anno 1991 et, paucìs correctis, 1996,1997,1998,1999» 2001,2002,2003
Imagines delineavit Peer Lauritzen
ISBN 87-997016-5-0
LINGV A LATINA
PER SE ELLVSTRATA
PARS I: FAMILIA ROMANA
PARS D: ROMA AETERNA
1NDICES
COLLOQVIA PERSONARVM
EXERCIT1A LATINA I&E
GRAMMATICA LATINA
PLAVTVS: AMPHTIRYO
CAES AR: DE BELLO GALLICO
PETRONIVS: CENA TRIMALCHIONIS
Domus Latina, Skowangen 7
DK-8500 Grenaa, Dania
orberg@lingua-latina.dk

LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA I
FAMILIA ROMANA

INDEX CAPrrVLORVM
pàgina
Cap. I. IMPERIVMROMANVM 7
LITTERAEETNVMERI 9
H. FAMILIAROMANA 13
UBERTWSLATINVS 16
in. PVERIMPROBVS 1»
IV. DOMINVS ET SERVI 26
V. VILLAETHORTVS 32
VI. VIALATINA 41
VH. PVELLAETROSA 48
VIH. TABERNAROMANA 54
IX. PASTORETOVES 63
X. BESTIAEETHOMINES 69
XI. CORPVSHVMANVM 77
XU. MILESROMANVS 85
XIH. ANNVSETMENSES 95
XIV. NOWSDIES 103
XV. MAGISTERETDISCIPVU 110
XVI. TEMPESTAS 118
XVII. NVMERIDIFFICILES 126
XVni. LITTERAE LATINAE 135
XDC. MARITVSETVXOR 145
XX. PARENTES 154
XXI. PVGNADISCIPVLORVM 163
XXH. CAVECANEM 172
XXin. EPISTVLAMAGISTRI 179
XXIV. PVERAEGROTVS 187
XXV. THESEVSETMINOTAVRVS 195
XXVI. DAEDALVSETICARVS 203
XXVII. RESRVSTICAE 211
XXVIII. PERICVLAMARIS 222
XXK. NAVIGARE NECESSE EST 232
XXX. CONVIVIVM 242
XXXI. INTERPOCVLA 251
XXXII. CLASSISROMANA 261
XXXIII. EXERCITVSROMANVS 273
XXXIV. DEARTEPOETICA 284
XXXV. ARSGRAMMATICA 296
TABVLADECLINATIONVM 307
KALENDARIVMROMANVM 312
INDEX VOCABVLORVM 313
INDEX GRAMMATICVS 326

i^~s
Oceanus
Atlanticus «esr
Hispanla
Gattia
\
Corsica^/ R,^
«
U-sbo*cft\
k Melila
* Miwlusfj
I
*"*■'»*• • —
Creta
africa\.
IMPEWVM
ROMANVM
ASIA
Syria

CAPITVLVMPRIMVM
CARI
IMPERIVM ROMANVM
/ Roma in Italia est. Italia in Europa est. Graecia in
Europa est. Italia et Graecia in Euròpi sunt. Hispania
quoque in Europi est. Hispania et Italia et Graecia in
Europa sunt.
s Aegyptus in Eurdpa ndn est, Aegyptus in Àfrica est.
Gallia non in Àfrica est, Gallia est in Euròpi. Syria non
est in Europa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est.
Syria et Arabia in Asia sunt. Germania non in Asia, sed
in Europi est. Brìtannia quoque in Europi est.
Gennaio nia et Brìtannia sunt in Europi.
Estne Gallia in Europi? Gallia in Euròpi est. Estne
Roma in Gallia? Róma in Gallia non est. Ubi est Róma?
Roma est in Italia, Ubi est Italia? Italia in Euròpi est.
Ubi sunt Gallia et Hispania? Gallia et Hispania in Eu-
15 ròpi sunt.
Estne Nilus in Euròpi? Nilus in Euròpi non est. Ubi
est Nilus? Nilus in Àfrica est. Rhenus ubi est? Rhenus
est in Germania. Nilus fluvius est. Rhenus fluvius est.
-a-4:
Italia...
m Italia
est suro:
Italia in Europi est;
Italia et Graecia in
Europa noi*
est-ne...?
-ne»...?
7

CARI
Nilus fluvita est;
Nilus et Rhenus fluvii
sunt
parvus «-► magnus
fluvius magnio/parvia
fluvii magni/parvi
-a-ae:
Corsica Insula est;
Corsica et Sardinia
Insula* sunt
Insula magna/parva
Brundisium oppidum
est;
Brundisium et IQscu-
luraoppidasunt
oppidum magnimi/
parvum
oppida magno/parva
Graecus-a-um
R6manus-a-um
<Róma
Nilus et Rhenus fluvii sunt. Danuvius quoque fluvius *
est. Rhenus et Danuvius sunt fluvii in Germania. Tibe- 20
ris fluvius in Italia est.
Nilus fluvius magnus est. Tiberis non est fluvius //
magnus, Tiberis fluvius parvus est. Rhenus non est
fluvius parvus, sed fluvius magnus. Nilus et Rhenus non
fluvii parvi, sed fluvii magni sunt. Danuvius quoque 25
fluvius magnus est.
Corsica Insula est. Corsica et Sardinia et Sicilia Insù-
lae sunt. Britannia quoque Insula est. Italia insula non
est. Sicilia insula magna est. Melita est Insula parva.
Britannia non Insula parva, sed Insula magna est. Sicilia 30
et Sardinia non Insulae parvae, sed Insulae magnae
sunt.
Brundisium oppidum est. Brundisium et Ttksculum
oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium
est oppidum magnimi. I&sculum oppidum parvum est. 35
Delphi quoque oppidum parvum est. T&sculum et
Delphi non oppida magna, sed oppida parva sunt.
Ubi est Sparta? Sparta est in Graecià. Sparta est
oppidum Graecum. Sparta et Delphi oppida Graeca
sunt. l&sculum non oppidum Graecum, sed oppidum 40
Ròmànura est. Ittsculum et Brundisium sunt oppida
Romina. Sardinia insula Romana est. Créta, Rhodus,
Naxus, Samos, Chios, Lesbos, Lemnos, Euboea sunt
Insulae Graecae. In Graecià multae insulae sunt. In
Italia et in Graecià sunt multa oppida. In Gallià et in Ger- 45

CARI
minia multi sunt fluvii. Suntne multi fluvil et multa
oppida in Arabia? In Arabia non multi, sed pauci fluvii
sunt et pauca oppida.
Num Creta oppidum est? Créta oppidum non est!
50 Quid est Creta? Creta insula est. Num Sparta insula est?
Sparta non est insula! Quid est Sparta? Sparta oppidum
est. Rhénus quid est? Rhénus est magnus fluvius. Num
òceanus Atlanticus parvus est? Non parvus, sed magnus
est òceanus.
ss Ubi est imperium Rómànum? Imperium Rdminum
est in Europi, in Asia, in Àfrica. Hispinia et Syria et
Aegyptus provinciae Ròmànae sunt. Germania non est
provincia Romina: Germania in imperiò Romàno non
est. Sed Gallia et Britannia sunt provinciae Ròmànae.
60 In imperio Romàno multae sunt provinciae. Magnum
est imperium Rdminum!
/// LITTERAE ET NVMERI
i et li numeri sunt. ili quoque numerus est. I, il, in
numeri Romàni sunt. i et li sunt parvi numeri, ciò
65 magnus numerus est.
A et b litterae sunt. e quoque littera est. a, b, c sunt
tres litterae. A est littera prima (i), B littera secunda (il),
$unt-ne...?
paud-ae-a+tmultì-ae
-a: multi/pauct fluvii,
multae/paucaelnsulae,
multa/jpauca oppida
numCrtta...est? - est-ite
Créta...?
ittwt...?... twn»»,i7twn
Róma in Graecid est?
Róma in Graecià nm est
-um-ó:
imperito* Romania»
in imperi* Romana
iaQnus(l)
n = duo (2)
m = très(3)
ck>(m)« rome (1000)
a = «?
B«4bT
e» «ce*
trescai (3)
9

CARI
Latlnus-a-um ■ Rd-
manus
A-'ddta'
vocabulum; in vocdbuM
capitulum piimtim (cap.
i):m capitolò printf
mille « co/m (1000)
sex = vi(6)
anus-a-um-i(l)
(numcrus) singulàris: i;
pUkrftlis:n,m...
fluvius magnus
fluvifmagnf
-us -i
exemplum
exempla
Insula magna
ìnsula* i
-a -ae
c linera tertia (hi), r littera Graeca est. e est linera
Latina, e et d linerae Latlnae sunt. r et a sunt linerae
Graecae. 70
Fluvius et oppidum vocabula Latina sunt. Ubi quoque
vocabulum Latinum est. In vocabulo ubi sunt très
linerae. In capitulò primo mille vocabula sunt.
In vocabulo ìnsula sex linerae et très syllabae sunt:
syllaba prima tn-, secunda -su-, tertia -la. In vocabulo 75
non sunt très linerae et fina syllaba.
Quid est hi? in numerus Ròmànus est. r quid est? r
linera Graeca est. Num e linera Graeca est? Non linera
Graeca, sed littera Latina est e. Estne b linera prima? b
non linera prima, sed secunda est. Quid est nani Non so
est vocabulum Latinum. Non, $ed, magnus, numerus
vocabula Latina sunt. Vocabulum quoque vocfibulum
Latinum est!
GRAMMATICA LATINA
Singulàris et plùràlis 85
[A] Nilus fluvius magnus est.
NHus et RhSnus fluvif magni sunt.
'Fluvita' singulàris est. 'Fluvif plùràlis est.
Singulàris: -us. Plùràlis: -i.
Exemplum: numerus, numeri. 90
i parvus numerus est. i et n parvi numeri sunt.
[B] Corsica insula magna est
Corsica et Sardinia Insula* magnai sunt.
'Insula' singulàris est. 'ìnsula*' plùràlis est. SingulSris: -a.
Plùràlis: -ae. 95
10

CARI
Exempla: littera, litterae; provincia, próvinciae.
a littera Latina est. A et B litterae Latina* sunt. Gallia est
provincia Romina. Gallia et Hispinia provincia Romàno*
sunt.
fC] Brundisium oppidwro raagnwm est.
Brundisium et Sparta oppida magna sunt.
'Oppidtm' singuliris est. 'Oppida' plùralis est. Singuliris:
-uro. Plùralis: -a.
Exempla: vocibulum, vocibula; exemplum, exempla.
Littera est vocibulum Latino*!, nOn Graectim. Littera et
numerus non vocibula Graeca, sed Latina sunt.
PENSVM A
Nllus fluvi- est. Nilus et Rhènus fluvi . Créta Insul .
Creta et Rhodus Insul- sunt. Brundisium oppid .
Brundisium et Ifisculum oppid .
Rhènus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rhènus
et Dinuvius non fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt.
Sardinia Insul- magn- est. Melita Insul- parv- est. Sardinia et
Sicilia non insul- parv-, sed insul- magn- sunt. Brundisium
ndn oppid- parv-, sed oppid- magn- est. TQsculum et
Delphi non oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt.
Créta insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus sunt
insul- Graec-. In Graecià mult- insul- sunt. In Gallia sunt
mult- fluvi-. In Italia mult- oppid- sunt. In Arabia sunt
pauc- fluvi- et pauc- oppid-.
a et b liner- Latin- sunt. e quoque liner— Latin- est. Multi
et paud vocàbul- Latin- sunt. Ubi quoque vocàbul- Latin-
est, i et il numer- Roman- sunt. ni quoque numer- Rdmin-
est.
PENSVM B
Sicilia — est. Italia insula —est. Rhénus—est. Brundisium
— est. Sicilia et Sardinia — magnae sunt. Melita insula —
est. Britannianòn—parva, sed est. Brundisium non—
oppiatoti
oppida magna
•wn -a
pensa
Vocàbula:
fluVÌUS
Insula
oppidum
óceanus
imperium
provincia
numerus
linera
vocàbulum

CARI
capitulum
syllaba
exemplum
pgnsum
magnus
parvus
Graccus
RómSnus
Latlnus
multi
paud
tìnus
duo
trfs
sex
mille
primi»
secundus
tertius
est
sunt
in
et
sed
non
quoque
-ne?
ubi?
num?
quid?
grammatica
singulàris
plùràlis
—, sed — magnum est. Est— Brundisium in Graecii? Brun-
disium—est in Graecii,—in Italia.—est Sparta? Sparta est
in Graecii: Sparta oppidum—est. Delphi—oppidum Grae-
cum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios — Graecae sunt. In
Graecii sunt — insulae.
Quid est ih? in — est. — est A? A littera est. A, B, e —
Latinaesunt.—r littera Latina est? r—littera—, sed littera
— est. ìnsula — Latlnum est.
PENSVM C
Ubi est Roma?
Estne Sparta in Italia?
Ubi est Italia?
Ubi sunt Syria et Arabia?
Estne Aegyptus in Asii?
Ubi sunt Sparta et Delphi?
Ubi est Brundisium?
Quid est Brundisium?
Num Créta oppidum est?
Estne Britannia Insula parva?
Quid est Tiberis?
Quid est D?
Num a littera Latina est?
Estne il magnus numerus?
12

CAPITVLVM SECVNDVM
CAP.n
FAMILIA ROMANA
/ lulius vir ROminus est. Aemilia fèmina Romana est.
Marcus est puer Ròmànus. Qulntus quoque puer R5-
mànus est. Iulia est puella Romana.
Marcus et Qulntus non viri, sed pueri sunt. Viri sunt
5 lulius et Médus et Dàvus. Aemilia et Delia et Syra sunt
fèminae. Estne fèmina Iulia? Non fèmina, sed parva
puella est Iulia.
lulius, Aemilia, Marcus, Qulntus, Iulia, Syra,
Dàvus, Dèlia Médusque sunt familia Romana. lulius pater
io est. Aemilia est mater. lulius pater Mara et Quinti est.
lulius pater Iuliae quoque est. Aemilia est mater Màrci
et Quinti et Iuliae. Marcus filius iQlil est. Marcus fìlius
Aemiliae est. Qulntus quoque filius Iulil et Aemiliae
est. Iulia est filia Ifllii et Aemiliae.
1S Quis est Marcus? Marcus puer Ròmànus est. Quis
pater Màrci est? lulius pater Màrci est. Quae est màter
SYRA DAVVS
5Y~LDEUA
MEDV'S
Qnus(i)vir
duo (li) vùf
Qnuspuer
duopuen
-quc = ci —: htódw-que
= erM*dus
iQlius co Aemilia
pater I màter
Marcus Qulntus lùlia
quis? quae?
quis est Mdrcus?
?wi est Iulia?
quis est pater Màrci?
quae est mfiter Màrci?
13

CAP.II
qui?
IOlia-que
flliae-que
duo » li (2)
duoduaeduo:
duoservf
duae ancillae
duooppida
cuius? iQlif, Aemiliae
quot? I, il, ni...
quot filli?
quot filiae?
quotoppida?
centum = e (100)
Màrci? Mater Mire! est Aemilia. Quae est iQlia? iQlia
est puella Romana. Quae mater Iuliae est? Aemilia
mater Ioliae est. Pater Iùliae est iQlius. Iulia fìlia lulii est.
Qui sunt filli lulii? Filli Itilli sunt Marcus et Quintus. 20
Marcus, Quintus Iuliaque sunt très liberi. Liberi sunt
filli filìaeque. Marcus et Quintus et Iulia sunt liberi Iùlii
et Aemiliae. In familià IQlii sunt tres liberi: duo fili! et
Qna fìlia.
Estne Mèdus fìlius lulii? Mèdus filius lulii non est, //
Médus est servus IQlii. iQlius dominus Medi est. Iulius
dominus servi est. Davus quoque servus est. Mèdus et
Davus duo servi sunt. Iulius est dominus Medi et Davi.
Iulius dominus servorum est et pater liberdrum.
Estne Delia fìlia Aemiliae? Delia non est fìlia Aemi- so
liae, Dèlia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina Déliae
est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla
est. Dèlia et Syra duae ancillae sunt. Aemilia domina
ancillarum est.
Cuius servus est Davus? Davus servus IQlii est. Cuius 35
ancilla est Syra? Syra est ancilla Aemiliae.
Quot liberi sunt in familià? In familià lulii sunt tres
liberi. Quot fìlii et quot fìliae? Duo fìliì et Qna fìlia.
Quot servi sunt in familià? In familià sunt centum servi.
In familià lulii sunt multi sena, pauci liberi. Iulius est 40
dominus multdrum servorum.
"Duo9 et 'très' numeri sunt. 'Centum' quoque nume-
ras est. Numerus servorum est centum. Numerus libe-

CAPII
rerum est très. Centum est magnus numerus. Tfcès par-
45 vus numerus est. Numerus servdrum est magnus.
Numerus liberdrum parvus est. In familià Iùlii magnus
numerus servdrum, parvus numerus liberórum est.
Médus servus Graecus est. Dèlia est ancilla Graeca.
In familià Iuiii sunt multi servi GraecI multaeque ancil-
50 lae Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia non
est femina Graeca, sed Romina. Iùlius non vir Graecus,
sed Rdmanus est.
Sparta oppidum Graecum est. Sparta, Delphi Tuscu-
lumque tria oppida sunt: duo oppida Graeca et unum
55 oppidum Romànum. In Graecià et in Italia magnus
numerus oppidorum est. In Gallià est magnus numerus
fluviòrum. Fluvii Galliae magni sunt. Magnine sunt flu-
vii Àfricae? In Àfrica unus fluvius magnus est: Nilus;
cèteri fluvii Àfricae parvi sunt. Suntne magnae insulae
60 Graecae? Creta et Euboea duae insulae magnae sunt;
céterae insulae Graecae sunt parvae. —
/// Quis est Cornélius? Comèlius dominus Rdmanus est.
Iulius et Cornélius duo domini Romàni sunt. Médus
non est servus Cornélii. Médus servus Iùlii est.
65 Cornélius: aCuius servus est Médus?"
Iùlius: "Médus servus meus est."
Cornélius: "Estne Dàvus servus tuus?"
Iulius: "Dàvus quoque servus meus est. Servi mei
sunt Médus et Dàvus et cèteri multi..."
70 Cornélius: "Estne Dèlia ancilla tua?"
magnus numerus servo-
rum = multi servì
parvusnumerusliberO-
rum-paucì Uberi
multae-que
utstria:
trés liberi
tr& luterai
irta oppida
magnus numerus
oppidorum = multa oppida
magnus numerus
fluviòrum - multi fluvii
magni-ne
meus -a -um
tuus -a -um
15

Iulius: "Dèlia est anelila mea, et Syra quoque ancilla
mea est. Ancillae meae sunt Delia et Syra et ceterae
multae. Familia mea magna est."
Cornélius: "Quot servi sunt in familià tua?*
iQlius: "In familià mea sunt centum servi." 75
Cornélius: "Quid?"
Iulius: "Numerus servorum raeorum est centum."
Cornélius: "Centum servi! Magnus est numerus
servorum tudrum!"
LIBER TWS LATINVS 80
Ecce duo libri Latini: liber antìquus et liber novus.
lingva latina est primus liber tuus Latinus. Titulus
libri tui est 'lingva latina'. Liber tuus ndn antìquus,
sed novus est.
In lingva latina sunt multae pàginae et multa capi- 85
tuia: capitulum primum, secundum, tertium, cetera.
'imperivm romanvm' est titulus capitull primi. Titulus
capituli secundi est "familia romana'. In capitutò se-
cundó sunt sex paginae. In pàgina prima capituli
secundi multa vocabula nova sunt: vir, femina, puery pu- 90
ella, familia, cetera. Numerus vocibulorum Latinòrum
magnus est!

GRAMMATICA LATINA
Masadinum, ftmmhnan, neutrum
i [A] 'Scrvus' est vocabuhun mascullnum.
[B] 'Anelila' est vocabuhun fcmininum.
[C\ 'Oppidian' est vocibulum neutrum.
Exempla:
[A] Vocabula mascuBna. ftuus,
i òceanus, numerus, liber, titulus
[B] Vocabula ftminina: fannia, puclla, Alia, domina; Insula,
provincia, lincia,
[C] Vocftbula neutra:
tulum,
»: -m (-r)
105 Genetivus
(A) Mascullnum:
Iulius dominus servf (Davi) est.
IQlius dominus servAion (Davi et Mòdi) est.
'Servf genetivus est. 'ServAum' quoque genetivus est.
110 "Servi* genetivus singuttro est 'ServAum' est genetivus
pluralis. Genetivus: singularis -i, pluralis -ànm.
[B] Fcmininum.
Aemilia domina anelila* (Syroe) est.
Acmilia domina ancilkinm (Sviar et Delia*) est.
115 'AncUlor' genetivus singubra est. 'AnciUdrum' est genetf-
[CJ
o est prima Uttera vocabulf 'dominus*.
Numerus vocabulAwn magnus est.
120 'Vocibuir genetivus singularis est. 'Vocabulfam' est
genetivus pluralis. Genetivus: singularis -I, pluralis -ànm.
PENSVM A
Marcus (Di- iQlil est. lulia fili- Iuuì est. Iulius est vir
Roman-. Aemdia femin- Roman- est. Iulius domro-, Acmilia
domin- est. Mtdus serv- Graec- est, Delia est anctll-
mataifinum (m) < mot-
Cuba m vir
faninlMim (fi < ftmiaa
miirumOO-
nfrn/

CAP.n
Vocàbidawoa:
vir
fémina
pucr
puclla
familia
pater
miter
flfius
filia
Uberi
servus
dominus
ancilla
domina
liber
titulus
pagina
antiqui»
novus
céteri
meus
tuus
centum
duac
trìa
-que
quis?
quae?
qui?
cuius?
quot?
masctdxnum
féminlnum
ncutrum
geneOvus
Graec-. Sparta oppid- Graec- est.
Iulius pater Marc- est. Marcus est filius Ioli- et Aemili-.
Medus servus luti- est: Iulius est dominus serv-. IQlius
dominus MSd- et D8v- est: lOlius dominus serv- est. Numenis
serv- magnus est. Delia est anelila Aemili-: Aemilia
domina ancill- est. Aemilia domina Deli- et Syr- est: Aemilia
domina ancill- est. In familii Ioli- est magnus numenis
serv- et ancill-. Aemilia miter Maio- et Quint- et Mi- est.
Marcus, Quintus IQliaque sunt liberi Ioli- et Aemili-.
Numenis liber- est trSs. Numenis serv- est centum.
In pàgina prima capimi- secund- multa vocàbula nova
sunt. Numenis capimi- non parvus est.
PENS VM B
Marcus — Rdminus est. IQlius — Rdminus est. Aemilia est
— Romina. Iulius est—Màrci et Quinti et Iùliae. In—Iùlii
sunt tris —: duo — et una —. — liberorum est Aemilia.
— est DSvus? DSvus est — Iùlii. Iulius — Davi est.—est
Syra? Syra — Aemiliae est. Aemilia est — Syrae.
Coraélius:u— servi sunt in familii mi?" IQlius: "In familii
— sunt — (e) servi." CornSlius: "Familia — magna est!"
'UNGVA latina9 est titulus — mi Latini.
PENSVM C
Quis est Quintus?
Qui sunt Medus et Divus?
Mircusne quoque servus Ifllii est?
Cuius filia est Iolia?
Quot liberi sunt in familii iOlii?
Quot sena in familii sunt?
Num Syra domina est?
Quae est domina ancillarum?
Estne CornSlius vir Graecus?
Num Quella' vocibulum mascuUnum est?

CAPITVLVM TBRTWM
CAP.III
MARCVS
QVINTVS
^
PVERIMPROBVS
/ SCAENA PRIMA
Persònae: lulia, Marcus, Qumtus.
Iulia cantat: "Lalla." Ittita laeta est.
Marcus: "St!" Marcus laetus non est.
S Iùlia cantat: "Lalla, lalla."
Marcus: "Ssst!" Marcus iràtus est.
Iulia cantat: "Lalla, lalla, lalla."
Marcus Iuliam pulsat.
Iam Iulia non cantat, sed plòrat: "Uhuhtì!*
10 Marcus ridet: "Hahahae!"
Quihtus Mircum videt. Marcus non videt Quintum.
Quintus: "Quid? Marcus puellam pulsat — et ridet!"
persona
Marcus Ulto» pulsat
Ittlia plòrat
Marcus rìdet
Quimus Marcio* videt
Marcus Quintum non
videt
19

CAP.III
Quihtus Màrcia» pulsat
mamma = m&ter
Marcus Qulntwro pulsat
lulia Aemiliam vocat
Aemiliavenit
interrogat «-* respondet
cur...?...quia...
eam: Iuliam
im-probus-a-um
«-» probus -a -um
Quintus iratus est et Màrcum pulsat! Iam ndn ndet
Marcus. Marcus Iratus pulsat Quintum.
lulia: "Ubi est mater?" lulia Aemiliam non videt. 15
lulia Aemiliam vocat: "Mater! Marcus Quintiun
Marcus (ir&tus): "St!" Marcus Iuliam pulsat.
Iùlia plorat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mara-ma!
Marcus me pulsati" 20
Aemilia venit.
SCARNA SECVNDA II
Persanae: Aemilia, Iùlia, Marcus, Qumtus.
Aemilia interrogat: "Quis me vocat ?"
Quihtus respondet: "Iùlia tS vocat." 25
Aemilia Quintum interrogat: "Citar lulia plorat?"
Quihtus respondet: "lulia plorat, quia Marcus eam
pulsat."
Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat? Fu!
Cut Marcus Iuliam pulsat?" 30
Quihtus: "Quia lulia cantat."
Aemilia: "Ò lulia, mea parva fìtta! Marcus puer pro-
bus non est; Marcus est puer improbus!"
20

GAP. Ili
35
40
45
Quintus: "Iulia puella proba est,"
Aemilia Quintum interrogati "Ubi est IQlius? CCur
non venit?" Aemilia iQlium non videt.
Respondet Marcus: "Pater dormita
Quintus: "Màter non te, sed me interrogati"
Aemilia: "St, pueri! Ubi est pater?"
Quintus: "Pater non hic est, sed Marcus hic est."
Quintus iQlium vocat: "Pater! Pa-ter!"
IQlius
dormit
IQlius Quintum non audit neque venit. Cùr IQlius
Quintum non audit? IQlius eum non audit, quia dormit.
Marcus: "Hahae! Pater dormit neque te audit."
Aemilia: "Fu, puer!" Aemilia irita est. Màter filium
verberat: tuxtax, tuxtax...
Marcus plòrat: "UhuhQ!"
IQlius eum audit. Iam non dormit pater.
cQr/ttfiwndn venit?
patbZ
Quintus Itìlium vodat
ne-quc = etnòn
(ne- « non)
eum: Quintum
Julius dormii
verberat - pulsate!
pulsatCtux-tax')
eum : Mircfon
21

GAP. Ili
eum-que = eteum
CQuintum)
eum : Marami
màter Màrcum verberat,
quia Marcus puer
improbus est
/Stianta laeta est
SCAENA TERTIA III
Persónae: Iuìius, Aemilia, IuUay Marcus, Qumtus. so
Qulntus: ""Pater venit."
Aemilia Qulntum non audit, quia Marcus plòrat.
Iùlius Quintum videt eumque interrogat: "Cur
Marcus plòrat?"
Qulntus respondet: ""Marcus plòrat, quia miter eum ss
verberat."
Iùlius: "Sed cur màter Marcimi verberat?"
Qulntus: "Màrcum verberat, quia puer improbus est.
Mircus parvam puellam pulsati"
lulia: ""Mamma! Pater lue est.99 Aemilia Ifllium videt. 60
Aemilia: ""Tbus Marcus filius improbus est!"
Iùlius: "Fu, puer! Puer probus non pulsat puellam.
Puer qui parvam puellam pulsat improbus est!"
Iùlius Iritus puerum improbum verberat: tuxtax,
tuxtax, tuxtax... 65
Mircus plòrat. Qulntus laetus est et ridet. Iùlìa laeta
non est neque ridet. CQr non laeta est Ifllia? Non laeta
est, quia Mircus plòrat. lulia est puella proba!
22

GAP. Ili
Puer ridet. Puella pldrat. Quis est puer qui ridet?
70 Puer qui ridet est Marcus. Quae est puella quae pldrat?
Puella quae pldrat est Iùlia.
Marcus, qui puellam pulsat, puer improbus est.
Puella quara Marcus pulsat est Iùlia. Iùlia Aemiliara vocat.
Aemilia, quam Iùlia vocat, màter liberdrum est. Aemi-
75 lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat est
Marcus.
Quem vocat Quintus? Quintus Iùlium vocat. Iùlius,
quem Quintus vocat, pater liberdrum est. Iùlius Quin-
tum ndn audit. Quem audit Itilius? Iùlius Marcum
80 audit. Puer quem Iùlius audit est Marcus.
Puella quae cantar laeta est. Puella quae pldrat non
est laeta. Puer qui puellam pulsat improbus est!
GRAMMATICA LATINA
Ndminàtfvus et accùsàtìvus
85 [A] MascuBnum.
Mircus ridet. Quintus Marcum pulsat.
Marcus Quihtum pulsat. Quintus pldrat.
'Marcus' ndminativus est. 'Marcum9 accùsàtivus est.
'Quintum9 est accùsàtivus, 'Quintus' ndminativus. Nóminàtì-
90 vus: -us (-r). Accùsàtivus: -um.
Exempla: Iùlius, Iùlium; filius, filium; puer, puerum; eum.
[B] Fèmininum.
Iùlia cantat. Marcus Iùliom pulsat.
Iùlia Aemiliom vocat. Aemilia venit.
95 Iùlia, Aemilia9 ndminativus est. 'Iùliom, Aemiliom'
accùsàtivus est. Ndminativus: -a. Accùsàtivus: -am.
Exempla: puella, puellam; parva, parvam; eam.
puerili ridet
puella qtmevtom
qUCOtt
puer quem Aemilia
verberat
puella quam Marcus
pulsat
quem? Iolium
Quintum
nòminàtìvus (nàm)
accùsStfvus (acc)
Marcus QulDUtf
Mirami Quinta*
-US
lolla Aemilia
Iftlkm Aemilktm

Verbum
Iulia cantat. Marcus videi. IQlius dormii.
'Cantat' verbum est. 'Cantai', 'rldet', 'dormit' tria verba
sunt.
Exempla: cantat, pulsai, plorai, vocal, interrogai, verberai
(rat)\ ridei, videi, respondei (-et); dormii, venù, audii (-it).
Ndmindtwus:
Marcus
Qulntus
Iulia
Aemilia
"Quis
Qulntus
"Iulia
Marcus
Aemilia
Marcus
IQlius
IQlius
"Puer probus
IQlius Iràtus
Accùsàtvous:
IQliam
Màrcum
Aemiliam
Qulntum
me
te
eam
puerum
eum
parvam puellam
puerum improbun
Verbum:
pulsat.
videi.
vocat.
interrogai:
vocat?"
respondet:
vocat.
pulsai."
verberat.
plòrat.
audit.
venit.
non pulsai!"
fi verberat.
100
105
HO
115
PENSVM A
CQr Marc- luliam pulsat? Marcus luli- pulsat, quia Iùli-
cantai. iQlia plòr-, quia Marcus e- pulsat. Iulia: "Mamma!
Marcus — pulsat." Aemilia puell- aud- et ven-. Màter
Qulnt- videi et e- interrog-: "Quis me voc-?" Quint- re-
spond-: "iQlia — vocat."
IQlius dorm-. Qulntus luli- voc-: "Pater!" Marcus rid-,
quia IQli- non venit. Aemilia Marc- verber-. IQlius ven-,
quia Marc- plòrat. IQlius Aemili- et Marc- et Quint- et luli-
videi. IQlius: "Puer qui parv- puell- pulsat improbus est."
IQlius puer- improb- verberat. Quem IQli- verberat? Puer
qu- IQlius verberat est Marcus. Marcus plòr-. Puer qu-
plòrat laet- non est. Puella qu- cantat laet- est.

CAP. Ili
PENSVM B
Puella —: "Lalla." Puella — cantat est Iùlia. Iùlia — est.
Puer improbus puellam —. Puella —: ""UhuhQ!" Puer —:
"Hahahae!" Puer — rfdet est Marcus. Iùlia Aemiliam —:
""Mamma!" Aemilia —, et Quintum —: ""Cùr Iùlia pldrat?"
Qulntus —: "Iulia pldrat, — Marcus eam pulsata Aemilia:
"Marcus puer—ndn est, puer—est! Ubi est pater?" Aemilia
lulium non —. Qulntus: aPater non — est." Qulntus Iùlium
—: ""Pater!" IQlius Quintum ndn —. — IQlius Quintum non
audit? IQlius eum non audit, quia —. Marcus pldrat, —
Aemilia eum verberat. IQlius Mircum audit; — IQlius non
dormii — Aemilia verberat? Aemilia Màrcum —. Puer —
Aemilia verberat improbus est. Iùlia laeta non est — ridet.
PENSVM C
Quis IQliam pulsat?
Cùr Iùlia pldrat?
Qulntusne quoque IQliam pulsat?
Quem Qulntus pulsat?
Cùr Aemilia venit?
Quis Iùlium vocat?
Cùr IQlius Quintum non audit?
Quem audit IQlius?
Cùr Marcus pldrat?
RIdetne Iùlia?
Num "Marcus9 accusativus est?
Num "IQliam* nòminàtlvus est?
Quid est "dormit'?
Vocàbulanava:
scacna
persóna
laetus
iràtus
probus
improbus
cantat
pulsat
pldrat
ridet
vidct
vocat
venit
interrogat
respondet
dormit
audit
verberat
me
tS
eum
eam
ncque
iam
cOr?
quia
6!
htc
qui
quae
quem
quam
nòminàtlvus
accQsfttivus
verbum
25

CAPITVLVM QVARTVM
CAB IV
sacculus
pecùnia
sacculus: in sacculo
eius:Ittltf
nummus
numerat < numerus
I
II
in
IV
V
VI
VII
Vili
DC
X
flnus
duo
trés
quattuor
qulnque
sex
septem
octò
novem
decem
DOMINVS ET SERVI
SCARNA PRIMA i
Persònae: Iùlius, Aemilia, Médus.
Sacculus Iulil non parvus est. In sacculò eius est
pecunia. iQlius pecuniam in sacculò habet.
Aemilia sacculum videt IOliumque interrogati "Quot 5
nummi sunt in sacculò tuo?"
Iùlius respondet: "Centum."
Aemilia: "Num hic centum nummi sunt?"
lulius pecuniam numerat: "Unus, duo, tres,
quattuor, qulnque, sex, septem, octò, novem, decem. 10
Quid? Decem tantum?"
lulius rursus pecQniam numerat: "Unus, duo, tres,
quattuor... novem, decem." Numerus nummOrum non
est centum, sed decem tantum.
lulius: "Quid? In sacculo meo non centum, sed tan- 15
tum decem nummi sunt! Ubi sunt cèteri nummi? Servi
mei ubi sunt?"
26

CAP.IV
Medus: "Servus tuus Medus hlc est."
Iùlius servum suum Médum videt, Divum ndn vi-
20 det. Médus adest. Dàvus non adest, sed abest. Iùlius et ad-est = toc est
I ab-est «-► ad-«$t
Aemilia et Médus adsunt. Dàvus céterique servi ab- ad-sum-hicsum
ab-sunt«->ad-sunt
sunt.
iQlius: "Quid? Ùnus servus tantum adest! Ubi est
Davus? Divum voci!"
25 Médus Divum vocat: "Dive!" sed Davus Médum
non audit neque venit.
Médus rursus Divum vocat: "Da-i-ve! Veni!"
Dàvus venit. Iam duo servi adsunt.
SCAENA SECVNDA
90 Persònae: Iùlius, Aemilia, Medus, Dàvus.
Dàvus, qui dominum suum non videt, Médum
interrogati "Quid est, Mède?"
Médus: "St! Dominus adest. Saluti dominum!"
Servus dominum salùtat: "Salve, domine!" | servus dominum salutai
35 Dominus servum salùtat: "Salve, serve!"
Dàvus: "Quid est, domine?"
Iùlius: "St! Tace, serve! Tace et audi!" Servus tacet.
Iùlius: "In sacculo meo sunt decem tantum nummi.
Ubi sunt céteri nummi mei?"
40 Dàvus tacet, neque respondet.
Aemilia: "Respondé, Dive! Dominus té interrogata
Dàvus respondet: "Pecùnia tua hic ndn est. Interroga
Médum!"
27

CAP.IV
nOlhimindnQnum
verbum « vocftbuhim
Dàvus sacculum in
mtnsSptatt
ecce sacculus * viete: hlc
est sacculus
baculum et sacculus
in mènsa
bonus-a -um - probus
lulius Médum interrogat: "Ubi sunt nummi mei, //
M6de?" Medus nùllum verbum respondet. 45
lulius rùrsus eum interrogat: "Ubi est pecùnia mea?
Responde, serve!"
Mèdus DSvum accùsat: "Pecùnia tua in sacculò Divi
est. Divus pecuniam tuam habet."
Aemilia: "Audi, Dive! Medus te accùsat." so
Divus: "Quem Mèdus accùsat? mèi"
lulius: "Tace, Mede! Servus qui servum accùsat im-
probus est!" Medus tacet.
lulius Divum non accùsat, sed interrogat eum: "Est-
ne pecùnia mea in sacculo tuo, Dive?" ss
Divus: "In sacculò meo non est pecùnia tua,
domine."
Iùlius: "Ubi est sacculus tuus?"
Divus: "Hlc est. Ecce sacculus meus."
Iùlius: "Sacculum tuum in mènsa póne!" 60
Divus sacculum suum in mènsa pdnit. Iam sacculus
eius in mènsa est. Iùlius baculum suum in mènsa pdnit.
Baculum domini in mènsa est.
Divus: "Vide: in sacculd meo nulla pecùnia est."
Iùlius nùllam pecuniam videt in sacculò. In sacculd 65
Divi nulli nummi sunt. Sacculus eius vacuus est.
Divus pecuniam domini non habet.
Iùlius: "Ò! Divus bonus servus est: pecuniam meam
non habet. Ecce nummus tuus, Dive!" Iùlius unum
nummum pdnit in sacculd Divi. Iam sacculus Divi non 70
28

CARIV
est vacuus: in sacculò rius est ùnus nummus. DSvus
laetus est.
lOlius: "Some sacculum tuum et discede, bone
serve!19 Dàvus sacculum suum sumit et discèdit.
75 Medus baculum, quod in mensa est, videt. Mèdus
quoque discèdit! Ctìr discèdit Medus? Medus discèdit,
quia is pecuniam domini in sacculo suo habetl
Dàvus et Medus absunt.
SCAENA TERTIA
so Persònae: Iulius, Aemilia.
Iulius: "Davus bonus servus est. Is non habet
pecuniam meam. — Sed ubi est pecùnia mea, Mède? Quis
pecQniam meam habet?" Mèdus non respondet.
Iulius: "Ubi est Mèdus? Cut non respondet?"
85 Aemilia: "Mèdus non respondet, quia abest. Ntìllus
servus adest,"
lOlius Mèdum vocat: aMède! Veni!91 sed Mèdus, qui
abest, eum non audit neque venit.
lOlius rùrsus vocat: "Mè-de! Veni, improbe serve!"
90 Mèdus non venit.
lOlius: "Cùr non venit Mèdus?"
Aemilia: "Mèdus non venit, quia is habet pecuniam
tuara! Eius sacculus non est vacuus!" Aemilia rldet.
Iulius iràtus est — is non ridet!
95 Iulius: "Ubi est baculum meum?" Ittlius baculum,
quod in mènsa est, non videt.
sttmit *-► pónit
discèdit*-» venit
qui quae quod:
puetqid...
pueU&quae...
baculum quod...
ìs:Mèd«5
is:D&vur

CAP.IV
vocàtlvus (twc) < vocat
Dive
vocat
taci ìacet
àìscède discedit
audf audft
imperat «•* pSret
imperttìvus(w^)
< imperat
PI-e
[41-f
-€l
Aemilia: aEcce baculum in mènsa."
Iùlius baculum suum sOmit et discSdit.
GRAMMATICA LATINA
VocSSous
Médus Dàvum vocat: "Dive/"
'DSv*' vocàtlvus est. Vocàtlvus: -* (ndmiidtlvus: -us).
Exempla: Medi, domina, serve, improba.
Servus: "Salve, domini/" iQlius MSdum vocat: "lAiàe!
Veni, improbe server
100
10S
Imperàtìvus et indicàtwus
Dominus: "Vocdi Dàvum!" Servus Dàvum vocat.
Dominus: "Tkc£ et audf/" Servus tacer et audfc
Dominus: MDiscede, serve!" Servus discedir.
Dominus imperat. Servus pàret. hq
'Voca* imperà tivù s est. "Vocar* indicàtlvusest. 'Tic?,
'audf, 'discéde' est imperàtivus. 'Tacer*, 'iudtt', 'discedi?
indicàtìvus est. Imperàtivus: -ày -i, -e, -f. Indicàtivus: -aty -et,
-ir, -ir.
Exempla: [1] saluta, salutar; [2] responde, responder; [3] 115
sOme, sQmtr; [4] veni, venir.
MSdus: "Salutò dominum!" Dàvus dominum salutar.
Iùlius: "Respondè, serve!" Servus responder.
Iùlius imperat: "SOme sacculum tuum et discSde/" Dàvus
sacculum suum sQmir et discSdir. 120
Iùlius: "Mède! Veni/11 Medus non veni*.
Iùlius imperat. Dàvus pfiret; MSdus non pàret.
PENSVM A
MSdus ad-. Dàvus ab-. Iùlius imper-: "Voc- Dàvum,
Med-!" Medus Davum voc-: «Dàv-! Ven-!" Dàvus ven-
neque Iùlium vid-. MSdus: MSalQt- dominum!" Dàvus
dominum salut-: "Salve, domin-! Quid est?" Dominus: "Tkc-,

CARIV
serv-! Nummi mei ubi sunt?" Servus tao- neque iespond-.
Ifllius: ttRespond-r Divus: "Interrog- Medimi!" lulius Me-
dum interrog-: aUbi est pecùnia mea, Med-?" Medus: "Dà-
vus pecuniam tuam hab--" Ifllius: "Pón- sacculum tuum in
mensa, Div-P Divus par-: sacculum suum in mènsa pòn-.
DSvus: "Vid-, domin-: sacculus meus vacuus est." Ifllius:
"Som- sacculum tuum et discèd-, bon- senM" Divus
sacculum suum sflm- et discèd-.
PENSVM B
In sacculò Ifllii—est. Ifllius pecuniam —: "Onus, duo, très,
—,—, sex, —,—,—,—." In—nòncentum, sed—decem
nummi sunt.
Dàvus dominum —: "Salve, domine!" Ifllius —: "Póne
sacculum tuum in —!" Divus sacculum — in mènsa —
Sacculus Divi — est, in sacculò — [: Davi] — pecunia est.
Divus sacculum suum — et discèdit.
Ifllius: "Mède! Veni!" Medus non venit, quia—[: Medus]
pecuniam Ifllii—. Ifllius baculum, — in mènsa est, sflmit et
Dominus imperat, bonus servus—.
PENSVM C
Quot nummi sunt in sacculò Ifllii?
Adestne Divus in scaena prima?
Quis Divum vocat?
Suntne nummi Iulu in sacculò Divi?
Quid Ifllius pònit in sacculò Divi?
Quot nummi iam in sacculò Ifllii sunt?
Estne vacuus sacculus Medi?
COr Medus discèdit?
Quem Ifllius vocat?
Cflr Medus Ifllium non audit?
Vocàbulanova:
sacculus
pecùnia
mènsa
haculum
vacuus
bonus
quattuor
qulnque
octó
novem
decenti
habet
numerat
abest
salfltat
tacct
accQsat
pònit
sQmit
discèdit
imperat
ntilus
eius
suus
is
quod
rursus
tantum
salve
voc&tfvus
imperfitlvus
indicfitfvus
31

CAPITVLVM QVINTVM
CAP.V
tdrwn i servanoti
is: lolita
tàrum : anàllàrum
ea: Aemilia
àt hortò, m villa
atmM&rcó, cum lultó
-&;
OThortfc,mvHl&
cum serro, cum anditi?
ed:hortó
pulcher -chra -chrum:
hortus pulcher (m)
rosapulchra(/)
ldiumpulchrum(it)
em$:Syrae
foedus-a-um<
hortus
vflla
► pulcher
VILLA ET HORTVS
Ecce villa et hortus Itilii. iQlius in magna villa habitat. /
Pater et miter et trés liberi in villa habitant. Iulius et
Aemilia trés liberos habent: duòs fìliós et unam filiam
— non duis filiis.
In villa multi servi habitant. Dominus eòrum est Iti- 5
lius: is multòs servds habet. Ancillae quoque multae in
villa habitant. Domina e&rum est Aemilia: ea multas
ancillas habet.
iQlius in villa sua habitat cum magni familia. Pater et
miter habitant cum Mirco et Quinto et Iulii. Iulius et 10
Aemilia in villi habitant cum llberis et servis et ancillis.
Villa Iulii in magno hortò est. In Italia sunt multae
villae cum magnis hortJs. In hortis sunt rosae et Mia.
Iulius multis rosis et multa lflia in hortò suo habet.
Hortus Iulii pulcher est, quia in ed sunt multae et pul- 15
chrae rosae Uiaque.
Aemilia femina pulchra est. Syra non est fèmina pul-
chra, neque pulcher est nisus eius, sed foedus est.
32

CARV
P35FPITTHÀQ
J--TTT'
i
J_L
Syra, quae bona ancilla est, nasum magnum et foedum
20 habet. lùlius est vir Aemiliae, fèminae pulchrae. lùlius
Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona fèmina est*
Aemilia iQlium virum suum amat et cum ed habitat.
Pater et màter Uberòs suds amant. lùlius non solus, sed
cum Aemilii et cum magna familia in villa habitat.
25 In villa sunt duo òstia: ostium magnum et ostium
parvum. Villa duo òstia et multis fenestris habet.
In villa Iulii magnum àtrium est cum impluvio. Quid
est in impluvio? In ed est aqua. In atrio nùllae fenestrae
sunt.
1. ostium
2. Strìum
3. impluvium
4. penstyium
5. cubicula
6. tarami
etfcnestra
dtrìttm
e* : impluvi*
33

CAP.V
peristylum
etiam - quoque: etìam
peristylum = p. quoque
id : impluvio*»

Urea:
eoe
ci:
» d; : servT
cubiculo
:ancillae
Acmiltó
sine «-» cum
Etiam peristylum magnum et pulchrum in villa est. 30
'Peristylum' est vocSbulum Graecum. In villìs Graecis
et Ròmànls magna et puledra peristyla sunt. Estne im-
pluvium in peristylo? Id non in peristylo, sed in atrio
est. In peristylo parvus hortus est.
In villa sunt multa cubicula. Qulntus in cubiculo 35
parvo dormit. Estne magnum cubiculum Marci? Id
quoque parvum est. lùlius et Aemilia in cubiculo magnò
dormiunt. Ubi dormiunt servi? li quoque in cubiculis
dormiunt. Suntne magna eorum cubicula? Ea non
magna sunt, et multi servi in uno cubiculo dormiunt. 40
Etiam ancillae multae in uno cubiculo dormiunt, neque
eae magna cubicula habent. —
Aemilia in peristylo est. Estne sóla? Aemilia sola non
est: liberi cum ea in peristylo adsunt. lùlius abest.
Aemilia sine viro suo lulio in villa est. Ubi est lùlius? In op- 45
pidó lusculò est sine Aemilia, sed cum servis quattuor.
34

CARV
// Aemilia cum Marcò, Quinto luliàque in peristyld est.
Iulia rosis pulchris in hortò videt et ab Aemilii discé-
dit. Iam ea cum Aemilii non est. Aemilia eam non
SO videt. Puella in hortò est.
Aemilia imperati "Màrce et Quinte! Iflliam vocàte!"
Marcus et Quintus Iflliam vocant: "Ittlia! Veni!" sed
Iulia eòs non audit neque venit.
Iulia pueròs vocat: "Màrce et Quinte! Venite! Hic
ss multae rosae sunt.*
Pueri Iùliam audiunt, neque il ab Aemilii discSdunt.
Quintus: "Carpe rosis, Iulia!n
Iulia rosis carpit et cum quinque rosis ex hortò venit.
Iulia: "Vide, miterl Videte, pueri! Videte rosis
60 meas!" Iùlia laeta est, rosae eam delectant.
Aemilia: "Ecce puella pulchra cum rosis pulchris!"
Verba Aemiliae Iùliam delectant.
Marcus: "Rosae pulchrae sunt; puella sine rosis
pulchra non est!" Verba Màrci Iflliam non delectant!
65 Aemilia (irata): "Tace, puer improbe! I&lia puella
pulchra est — cum rosis et sine rosis."
iQlia cum Aemiltó est
• •—►
UliaafrAemUtòdiscadit
tós : puerós
bonus
Iùlia
IOlia in hortò est
IOlia ex hortè
I&lia ros&scarpit
35

Iulia: wAudite, Marce et Quinte!"
Marcus: "Màter non videt nàsum tuum foedum!"
Marcus et Qutntus ridenti "Hahahae!"
Iulia: "Audi, mamma: pueri etiam me ridenti" 70
Iulia plòrat et cum una rosa ab iis discSdit.
Aemilia: "Tacete, pueri improbi! Nàsus Iùliae foedus
non est. Discèdite ex perìstylO! Sùmite cèteràs rosàs
easque in aquà ponite!"
Pueri céteràs quattuor rosàs sumunt et cum iis disce- 75
dunt.
Aemilia, quae iam sola est in perìstylO, ancillas vocat:
"Delia et Syra! Venite!"
Delia et Syra ex àtrio veniunt. Aemilia eàs interrogati
"Suntne pueri in àtrio?" so
Delia respondet: "In Strio sunt."
Aemilia: "Quid agunt Marcus et Quihtus?"
Delia: "Pueri aquam sumunt ex impluvio..."
Syra: tt...et rosàs in aquà pdnunt."
Hic domina et ancillae pueros audiunt ex itrio: Quln- 85
tus plòrat et Marcus ridet.
Aemilia: "Quid iam agunt pueri? Age, Delia! discède
et interroga eOs!" Delia ab Aemilia et Syra discSdit.
Aemilia Syram interrogat: "Ubi est Dàvus?"
Syra respondet: "In oppidO est cum domino." 90
Delia ex àtrio venit et dominam vocat: "Veni, 0
domina! Veni!"
Aemilia: "Quid est, Delia?"

Delia: "Quintus est in impluvio!
95 Aemilia: "In impluvio? Quid agit puer in impluvio?"
Dèlia: "Aquam pulsat et té vocat."
Aemilia: "Quid agit Marcus?"
Delia: "Is ridet, quia Quintus in aqua est!"
Aemilia: "Ó, puer improbus est Marcus! Agite! Iti-
100 lium vocate, ancillae!"
Syra: "Sed dominus in oppidò est."
Aemilia: "Ò, iam rttrsus abest Iulius!"
Dèlia: "Age! Veni, domina, et Màrcum verberà!"
Quid agit domina? Domina irata cum ancillls ex peri-
105 stylò discèdit.
GRAMMATICA LATINA
Accusativus
[A] Masculinum.
Itìlius non unum filiwro, sed duòs fìlids habet
HO 'Fflittm' est accQsativus singularis (vide cap. III). 'Fflàfr'
accusativus plùralis est. AccQsàtivus: singularis -tiro (nòmina-
tivus -ks), plùralis -d$ (ndminatìvus -t).
[B] Féminìnum.
Idlius non duas ùliàs, sed Qnam ffliom habet.
115 'Ffliam' est accusativus singularis (vide cap. in). 'FQiàs*
accusativus plùràlis est. AccQsativus: singularis -am (nòminS-
tivus -a), plùralis -às (nòminàtivus -aé).
[C] Neutrum.
Villa non unum cubicularo, sed multa cubiculo habet.
120 'Cubiculum' accusativus singularis est. 'Cubiculi' accasati*
vus plùralis est. Accusativus: singularis -uro (= nòminàtivus),
plùralis -a (= nòminàtlvus).

CAP.V
ablativus (aW)
hortf
hortfe
vfll&
oppidd
-0*
m
ex
oro
oò
sme
■J
-a
-&
indicàtivus (ind)
voci vocat
vocia
vocaiu
smg.
Uì-à
-at
-ir
[4H
piar.
-ant
-àe
-ent
-ite
-uni
-Uè
-nmt
Ablàtwus
[A] Masculinum.
In hortó IQlii. In hortìs Italiae. 125
'Hortó' ablativus singularis est. 'Hortìs' ablativus plflri-
lis est. Ablativus: singularis -ò> pluialis -fc.
[B] Femininum.
In villa IQlii. In vili» Rdmanis.
'Villa* ablativus singularis est. 'Vlltfs' ablativus pliuilis est. 230
Ablativus: singularis -a, plurilis -&.
[C\ Neutrum.
In oppid* l&sculd. In oppidts Graeds.
'Oppidfl* ablativus singularis est. 'Oppidft' est ablativus
plQralis. Ablativus: singularis -ò, plQralis -&. 135
In, ex, ab, cum, sine cum ablativo: in atrio, in cubiculi*, ex
hortò, ex Italie, ab Aemilia, ab oppidò, cum servo, cum liberi?,
sine pecùnia, sine rosts.
Imperàiwus et indkàtìvus
"Davum voca, serve!" Servus Dàvum vocat. 140
"Itìliam vocale, pueii!" Pueri Ioliam vocanr.
'Voca* est imperàtìvus singularis, 'vocat* indicàtivus
singularis (vide cap. iv). 'Vocate* imperativus pluialis est, Vocam*
indicativus plQralis. Imperàtìvus: singularis -, plQralis -te.
Indicàtivus: singularis -t, plQrilis -tu. 145
Exempla:
[1] -a, -die; -at, -ani:
SalQta dominimi, serve!
Servus dominum salutar.
[2] -è, -ete; -et, -ent: 150
Tace, puer! Puer tace*.
[3] -e, -ire; -it, -unt:
Discede, serve!
Servus discSdf t.
[4] -1, -ite; -it, -iunt: 155
Veni, iQlia! IQlia venir.
Salutate dominum, servi!
Servi dominum salatane.
Tàcite, pueri! Pueri tacerà.
Discédìte, servi!
Servi discount.
Venite, pueri! Pueri venmfU.
38

CARV
PENSVM A
iQlius et Aemilia in vili- habit- cum Bber- et sery-. Dominus
mult- serv- et mult- ancill- habet.
Aemilia in peristyt- est cum Mire- et Quìnt- et Itili—. IQlia
mult- ros- in hort- vid- et ab Aemili- disced-. Iam Aemilia
puell- non vid-, neque pueri eam vid-. Aemilia: "Marce et
Quinte! Voc- IQliam!w Pueri Ioli- voc-: "IQlia! Ven-!w et
IQlia puer- voc-: "Màrce et Quinte, ven-!" Iùlia pueròs non
aud-, sed pueri Ioli— aud-. IQlia: "CQr pueri non ven-?" Iùlia
ex hort- ven- cum v ros- pulchr-. IQlia: "Vid- ros- meàs,
mater! Vid-, pueri!" Marcus: "Rosae pulchrae sunt, puella
sine ros- pulchra non est!" IQlia cum Qn- ros- disced-. Pueri
rid-. Aemilia: "Tic-, pueri! SQm- ros- et disced-!" Pueri
ros- sQm- et disced-; in atri- aqu- sum- ex impluvi-et
rosili aqui pòn-,
PENSVM B
iQlius in magna . Aemilia cum—[: iQliO] habitat. iQlius
Aemiliam —, quia — [: Aemilia] bona et — fèmina est.
Aemilia in peristyld est — liberis suis, sed — virò suo.
IQlia — Aemilia discedit; iam puella in — est. IQlia rosas —
et — hortS venit cum v —. Puella laeta est: rosae eam —•
Ubi est impluvium? — [: impluvium] est in —.In
impluvio — est. In Strio nQUae — sunt.
PENSVM C
Num iQlius solus in villi habitat?
Quot ffliòs et quot ffliis habent iQlius et Aemilia?
Ubi est impluvium?
Ubi dormiunt servi?
Adestne iQlius in peristylò cum Aemilia?
Ubi est iQlius?
Estne Aemilia sòia in peristylò?
Quid IQlia agit in hortò?
CQr pueri IQliam rident?
Vocàbulanova:
villa
hortus
rosa
RHum
nàsus
fistium
fenestra
Striuoi
impluvium
aqua
peristilio!
cubiculum
pulchcr
foedus
sdlus
habitat
amat
carpit
dSlectat
agit
edam
cum
ab
ex
ea
id
ed
eà
il
eae
ea
eds
eàs
eòrum
eSrum
ils
abtótlvus

ITALIA
Sardinia
V
~«w
%
é> -
toma
sltocuhim
jPuteoIi
Br
Mare Inferum
♦ *
40

CAPITVLVMSEXTVM
CARVI
VIA LATINA
/ In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via La-
fina, via Flaminia, via Aurèlia, via Aemilia. Via Appia
est inter Rdmam et Brundisium; via Latina inter
Romani et Capuam; via Flaminia inter Rdmam et Arimi-
5 num; via Aurèlia inter Rdmam et Genuam; via Aemilia
inter Ariminum et Placentiam. Brundisium, Capua,
Aruninum, Genua, Placentia, Òstia magna oppida sunt.
Ubi est Òstia? Òstia est prope Rdmam. l&sculum
quoque prope Rdmam est. Brundisium non est prope Rd-
10 mam, sed procul ab Roma: via Appia longa est. Via
Latina ndn tam longa est quam via Appia. Quam longa est
via Flaminia? Neque ea tam longa est quam via Appia.
Tiberis fluvius ndn tam longus est quam fluvius Padus.
Circum oppida muri sunt. Circum Rdmam est mttrus
15 antiquus. In murò Romano duodedm portae sunt. Porta
prima Romana est porta Capena. Circum oppidum Tus-
culum murus non tam longus est quam circum Rdmam.
inter Rònaaw et Bnra-
<Mum(acc)
prope BJbtùùtn «-*
procul ab Róma
longus -a -um
dietim
oppidum
\acc)
duo-decim = xll(12)
porta - magnumdstitun
41

CARVI
lectlca
oppidum
o-
villa
ab oppidò ad vfllam
ad (+ acc) «-► ab (+ abt)
lù\iusit(smg)
servi eumitfùr)
umerus
qtdquòs:
servi gwf saccòs portant
sacci quós servi portant
Uander-drifeot)
vehunt = portant (ab...
ad...)
ante*-» post
à-ab
a6antea>*>s>0>u>A
à/ab ante cSteris litterfis
quó?«-mnde?
SYRVS LEAKDER DAWS
IVUVS
VRSVS
Villa Iùlii est prope TQsculum. Ab oppidò Ttisculò
ad villam Iùlii non longa via est. Ecce Ittlius et quattuor
servi in vii. lulius ab oppidò ad villam suam it. Domi- 20
nus et servi ab oppidò ad villam eunt. Dominus in lec-
tìcà est. Duo servi lecticam cum domino portant. Servi
qui lecticam portant sunt Ursus et Davus. lulius non in
vii ambulat, servi eum portant. Syrus et Leander
ambulane Syrus saccum portat et Leander quoque saccum 25
portat: Syrus et Leander duòs saccòs in umeris portant.
Sacci quòs Syrus et Leander portant magni sunt, sed
saccus quem Syrus portat non tam magnus est quam
saccus Leandri. Quattuor servi dominum et duòs saccòs
ab oppidò ad villam vehunt. 30
iQlius in lectìcà est inter Ursum et Divum. Ursus est
ante iQlium, Davus post eum est. Syrus et Leander non
ante lecticam, sed post lecticam ambulant. Venirne
lulius i villi? Non i villi venit. Unde venit lulius? Ab
oppidò venit. Quo it lulius? Ad villam it. Post eum 3S
Ifisculum est, ante eum est villa.
42

CARVI
Iulius sòlus n5n est, nam quattuor servi apud eum
sunt. Médus non est apud dominum, nam is dominum
fritum timet. Médus est malus servus qui nummòs do-
40 mini in sacculd suo habet. Dominus servòs malòs
bacillo verberat; itaque servi mali dominum et baculum
eius timent. Davus autem bonus servus est, neque is
Médum amat. Divus amicus Mèdi non est, nam servus
bonus et servus malus non amia, sed immiti sunt. Me*
45 dus est inimicus Divi. Ursus autem amicus Divi est.
// Médus abest a dominò sud. Estne in oppidò T&sculo?
Médus TuscuB non est; neque Romae est Médus, sed in
vii Latini inter Rdmam et IQsculum. Unde venit
Médus? IQsculO venit, neque is ad villam Iùlil it. Quo it
SO Médus? Romam it. l&sculum post eum est, ante eum
est Roma. Médus vii Latini l&sculO Rdmam ambulat.
Edam Cornélius, amicus Iulii, in vii Latini est inter
Romam et IGsculum. Unde venit Cornélius? Is non
Iftsculo, sed Róma venit. Quo it? Cornélius non
Ross mam, sed Ttisculum it. Roma post eum, ante eum Ifts-
culum est. Cornélius in equo est. Equus qui Cornélium
vehit pulcher est. Iulius et Cornélius ad vUlis suis eunt.
Villa ubi Iulius habitat prope Ttisculum est. Ubi habitat
Cornélius? Is T&sculi habitat.
60 lam Itìlius prope villam suam est. Servi qui lectìcam
portant fessi sunt. Dominus autem fessus non est, nam
is non ambulat. Iulius ab Urso et Davo portitur, itaque
is fessus non est. Fessi sunt Syrus et Léander, nam il
apud eum sunt = eum t&
sunt
-a-um 4-* bonus
...autem = sed...: Divus
autem = sed Dàvus
in-imlcus «-» amicus
l&$culf=moppidò
TUsculd
lùscutò ■ ab oppidd
Tttsculò
Róma
0
Tìlsculum
ARòmoeest
Bltìscultest
cRdmàl&sculumit
D Ròmorn Tìisculà it
Ttisculwm = arf oppidum
Tìlsculum
equus
fessus -a -um
iQliusabUrsdetDfivO
portftfur- Ursus et
DSvus Ifilium portant
43

CARVI
sacci qui fi Syró et
Leandro portamur= sacci
qufts Syrus et Lèander
poitant
saccus qui a Leandro
portàmr=saccus quem
Leanderportat
is equo vehificr « equus
eumvehit
perpottam
n
amlcus (m): amica (f)
Médus ab eàam&wr
-eaMadumamat
id à Lydia non audlrur
■ Lydia id nftn audit
duòs magnòs saccòs umeris poitant, neque vacui sunt
saca! Sacd qui i SyrO et Leandro portantur magm 65
sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est
quam saccus qui à Leandro portStur. Itaque Syrus non
tam fessus est quam Lèander- Cornelius non est fessus,
nam is equo vehitur. Iulius lectìca vehitur. Servi
ambulante Domini vehuntur. Médus ambulat, nam is servus 70
est neque equum habet.
Iulius prope vUlam suam est. Médus autem, qui do-
minum Iràtum timet, procul a villa Iulii abest. Dominus
i servo malo timétur. Médus prope Romam est; iam
mflri Romani ab eovidentur et porta Capéna. (Is qui via 75
Latina venit per portam Capénam Romam intrat.) Cut
ROmam it Médus? Romam it, quia Lydia ROmae
habitat, nam Lydia amica eius est: Médus Lydiam amat et
ab ea amitur. Médus ROmam vocitur ab amica sua,
quae fèmina est pulchra et proba* Itaque is fessus nOn so
est et laetus cantat:
Non via hmga est Rdmam^ ubi amka habitat mea pulchra.
Sed id quod Médus cantat a Lydia nOn auditur!
Iam Iulius in villa est et ab Aemilia Hberisque laetìs
salQtatur. Cornelius T&sculi est- Médus autem ROmae 85
est ante Ostium Lydiae. Médus òstium pulsata
Lydia imperar: "Intra!"
Médus per ostium intrat et amicam suam salQtat:
"Salve, mea Lydia! Ecce amicus tuus qui solus ROmam
ad té venit." »
44

CARVI
Lydia verbls Medi dèlectàtur eumque salatati "Ò
amice, salve! Ubi est dominus tuus?"
Mèdus: "Idlius in villa est apud servòs suòs - neque
is iam meus dominus est!*
95 Verba Medi à Lydia laetà audiuntur.
GRAMMATICA LATINA
Praepositidnes
Iùlius ad vfllom it; ad oppidum; ad anciltós.
Ursus ame IOliwm est; ante eum; ante vlllam.
100 Dàvus post Iolium est; post eum; post vlllam.
Via inter Romam et Capuom; inter servòs.
Òstia est prope Romani; prope villam; prope eam.
Circum oppidum mOrus est; circum mènsam.
Mèdus est apud amiconi suam, non apud dominum.
105 Mèdus per portam Capènom ROmam intrat; per òstìtim.
Ab, ad, ex, cèt. sunt praepositiOnès. Praepositidnès
eum accusativo: ad, ante, post, inter, prope, circum, apud, per,
eèt.; praepositidnès eum ablativo: àblà, eum, ex, in, sine, cèt.
(vide cap. v).
110 Quo it Mèdus? Mèdus ROmam it. Quo it Comèlius? Is
Ittsculum it.
Unde venit Comèlius? Comèlius Róma venit. Unde venit
Mèdus? Is Tttscutó venit.
Ubi habitat Lydia? Lydia Róma* habitat. Ubi habitat Cor-
115 nèlius? Is l&scult habitat.
Acc&sStivus: Romam, TUsculwm, Capuom, Brundisium,
Ostiom = ad oppidum -am/-um.
Ablifivus: Kòxnà, Itiscutó, Capitò, Brundistò, Òstia = ab
oppidO -S/-0.
120 Locàtivus (= genefivus): ROmo*, TUscuU, Capuoe*
Brundisif, Òstia* = ài oppidO -S/-0.
Lydia verbfc Mèdi dèlec-
tatur = verba Medi
Lpdiamdèlectant
Ona praeposiùò (prp)
duaepraepositiònés
ame
post
inter
prope
apud
per
«om
-*
-a
mi
ti
ad,ante,apud>
inter, per, post, prope
+ acc.
ab/à>cttm>ex>in>sine
+ abl.
qud? Rftmam/lìteculum
unde?Rftm#T&scutó
ubi?Ròmae/T&8culf
oppidum
♦o
-um
-o
-5
•o
o
45

CARVI
-US
-a
—™-
-f
-ae
-son
-wn
-OS
-és
-*
-US
-a
-um
—~—
-f
-ae
-a
àbtà-ò
-à
-&
-tur
-tour
-t -tu
-tur
sing. plur.
[1] -àtur -antur
[2]-€tur -entur
[3] -itur -untar
[4] -Uur -iuntur
Verbum àcttvwn et passwwn
Servo? sacconi portai
= Saccus portioir à servò
Servi sacco* portani
= Sacci portamur a servi*
125
Torta! portali!' verbum àctivum est. Tort&ur portammo
est verbum passivum. Àctlvum: -t -tu. Passlvum: -tur-niur.
Exempla:
[1] -àtwr -antur: Aemilia Idlium amo! et ab eò amottir. Pater et 130
màter liberòs ama*! et ab iis zmantwr. Lydia verbis Mèdi
délectóoir.
[2] -étur -entur: iQlia puerós non vieto neque ab iis videtur.
Pueri iGliam non vident neque ab eà videniur.
[3] -itur -untur: Davus sacculum in mènsa pònù = sacculus in 135
mènsa pànitur a Davo. Pueri rosas in aquà ponimi = rosae a
pueris in aquà pònumur. Cornelius equo vehinm
[4] -itur -iuntur: Iùlia pueros audù neque ab iis auditor =
pueri à Iùlii zudiuntur neque eam audùni!.
PENSVM A
Iùlius ab oppid- Tfosculò ad vili- su- it. Villa eius prope
T&scul- est. Iùlius in lectica est inter Urs- et Dàv-. Dominus
a servis port-. Ursus et Davus non saccòs port-, sacc- a Syrò
et Leandro port-. Saccus quem Léander port- non tam par-
vus est quam saccus qui a Syr- port-.
Médus non est apud domin-, nam servus malus dominum
tim-. Dominus § serv- mal- tim-. Dominus serv- mal- voc-
neque ab ed aud-. Serv- mal- i domin- voc- neque eum
aud-.
Quo it Médus? Rom- it. Unde venit? Médus l&scul-
venti. Ante Méd- est Roma» TTìsculum post e- est. Cornelius
46

CARVI
non Ttisculò Ròmam, sed Ròm- Tìiscul- it, nam is Ifiscul-
habitat. Cornélius non ambulat, sed equ- veh-.
Lydia, amica Mèdi, Ròm- habitat. Iam Mèdus Ròm- apud
Lydi- est. Mèdus amie- su- salut- et ab amie- su- salut-,
nam Lydia Mèd- am- et ab e- am-.
PENSVM B
Ostia ndn — 3 Róma, sed — Ròmam est. — venit IQlius?
IQscuIo venit et — viliam it. Duo servi eum —. Syrus et
Lèander, qui — lecticam ambulante duòs — portant. Saccus
Syri non — magnus est—saccus qui—Leandro portàtur; —
Syrus non tam — est quam Lèander.
Mèdus — dominum non est, nam Mèdus dominum IrStum
—. Mèdus servus — [= improbus] est; — Mèdus et IQlius
non —, sed inimici sunt. Via Latina, quae est — Ròmam et
Capuani, non tam — est quam — Appia. — ambulat Mèdus?
Is Ròmam ambulat, — amica eius Ròmae habitat. Cornélius
— [= sed C] Róma l&sculum —. lusculum est — eum, —
eum est Róma. Cornélius equo —, is non —. IQlius et
Cornélius ad villàs suas —.
PENSVM C
Ambularne IQlius?
Qui Iùlium portant?
Quid portant Syrus et Lèander?
Unde venit IQlius et quo it?
Quo it Mèdus?
Etiamne Cornélius Itosculò Ròmam it?
Ubi habitat Cornélius?
CGr Mèdus laetus est?
Quae est Lydia?
Quid habet Mèdus in sacculò suo?
Suntne amici IQlius et Mèdus?
Num portai verbum passivum est?
Vocàbulanava:
via
mfirus
porta
leetlea
saccus
umerus
anifeus
inimlcus
equus
amica
longus
malus
duodecim
iteunt
portat
ambulat
vehit
timet
intrat
tam
quam
inter
prope
procul ab
aretini
ad
ante
post
à
apud
per
itaque
autem
unde?
quo?
praepositiò
lodUIvus
àctlvum
passivum

CAPITVLVM SEPTIMVM
GAP. VII
lolla rosam ante nSsum
tenet
fòrmòsus-a-um-pul-
cher
mcubiculum (occ)
«-* ex cubiculi
claudit «-» aperit
hortus hortus
-B B*
tnhprtum<->exhond
PVELLA ET ROSA
Ecce Marcus et Quintus ante òstìura vìllae. Pueri Itt- /
lium exspectant. Mater non est apud fìliOs, ea in peri-
stylò est; il|ic virum suum exspectat. Aemilia laeta non
est, quia Iulius abest; nam Aemilia virum suum amat.
Ubi est Iulia? In cubiculo suo est. Iulia, quae sola est 5
illic, rosam ante nasum tenet. Puella lacrimat: in oculis
eius sunt lacrimae.
Ifilia speculimi sfimit et ante oculos tenet. Puella se
in specula videt et sé interrogati "Estne fòedus nisus
meus?" Nasus eius autem fòrmòsus non est. Iulia rùrsus io
lacrimat.
Syra òstium cubiculi pulsat.
Ifilia: "Intra!"
Syra òstium aperit et in cubiculum intrat, neque
òstium post se claudit. Ifilia Syram post se in speculo videt. 15
Syra non videt lacrimàs Ifiliae, nam puella se non vertit.
Syra: "Ò> hic est mea puella. Veni in hortum, Ifilia!"
48

CAP.VII
Iulia imperat: "Claude òstium!"
Anelila paret.
20 Iulia: "Num nasus meus foedus est, Syra?"
Syra: "Foedus? Immò fòrmdsus est nSsus tuus."
Iulia se vertit. Iam Syra lacrìmas videt.
Syra: "Quid est, mea Iulia? Terge oculòs! Es laeta!
Nasus tuus tam fòrmdsus est quam meus."
25 Iulia: "Sed nasus tuus non fòrmòsus est!"
Syra: "Quid? Nonne fòrmdsus est nisus meus?"
Iùlia: "Immò foedus est! Ecce speculum, Syra."
Iulia speculum tenet ante Syrara, quae nàsum suum
in speculò videt. Ancilla oculòs claudit et tacet. —
// Ecce lulius ad vìllam advenit. Servi lecticam ante
òstium ponunt. Pater fìlids salutat: "Salvète, fìlil!" et a
filiis salutàtur: "Salve, pater!"
lulius ambulat ad òstium, quod ab òstiàriò aperitur.
Dominus per òstium in vlllam intrat. Post eum veniunt
35 Syrus et Lèander, qui duòs saccòs portant. Òstfórius
post eòs òstium claudit. Ursus et Dàvus cum leetlea
vacua discedunt.
Pueri saccòs plénos qui a servìs portantur vident et
interrogant: "Quid inest in saccls?"
40 lulius respondet: "In sacco quem Lèander portat
mala ìnsunt. Hic saccum póne, Lèander!"
Lèander saccum pònit ante Iulium, qui aperit eum.
lulius: "Videte, pueri: hic saccus plénus màlòrum
est."
tmm£ fòrmdsus :nftn
foedus sed fòrmdsus
estsunt
e$! este! (òttp)
n6n-ne
ad-venit = ad... venit
salve/salvète/
salve", pater! (sùig)
salv&e, ffliil(pjfir)
. 6$tiànus = servusquJ
I òstium aperit et claudit
mvillaro*-*exvlU<$
mihun
plénus -a -urn «-» vacuus
in-est~in...est
ln-$unt = in... sunt
hk saccus » saccus qui
hlc(apudirré)est
49

GAP. VII
é«ex
«x antea,*, *,<>>«, A
i/ex ante céteris lineria
ef: Quinto
&£
sòhim = tantum
neque...neque «-► et...et
dat dant
dà! date!(imp)
ifc(=cfe):servfr
ad-h = ad...it
Aemilìa
IQU5 .
òsculum w
dat
Marcus Quintus
ambulai currit
IOlius màlum è sacco sfimit et se vertit ad Marcum: 45
uEcce malum tuum, Marcel Iulius Marco màlum dat.
Pater fìliò suo magnum màlum dat. Iam Marcus màlum
habet, neque Quintus malum habet. iOlius Quintum ad
se vocat et el malum dat. Iulius Quinto màlum dat. Iam
et Marcus et Quintus mala habent. so
Marcus: "Quid inest in sacco Syri?"
Itilius: "In sacco eius pira Insunt Aperi saccum,
Syre! Vidéte, pueri: hic saccus plenus est pirSrum."
Iulius duo pira è sacco sfimit: "Ecce pirum tuum, Màrce,
et tuum, Quinte.'* Pater fìlilssuls pira dat. Fìlil, qui iam 55
non sdlum mala, sed edam pira habent, laetì sunt. Servi
autem neque mila neque pira habent.
Quintus: "Edam servis di mala et pira, pater!"
Iulius Syrum et Lèandrum servos ad sé vocat et ils
mala et pira dat. Dominus servis mala et pira dat. 60
Aemilìa cum Delia e peristylo in itrium intrat, laeta ///
ad Iulium adit eumque salfitat. Aemilia viro sud
Osculimi dat. Iulius Aemiliae dsculum dat.
Iulius: "Quid agit Iulia?"
Aemilia: "Rosàs carpit in hort5." 65
Iulius: "Currite in hortum, pueri, et vocàte eamP
Quintus currit. Marcus non currit, sed ambulat.
IOlius imperat: "Age! Curre, Màrce!"
Edam Marcus currit. Pueri per peristylum in hortum
currunt. IUlc autem puella non est. Pueri ex horto per 70
peristylum in itrium ambulante
50

cap.vh
Marcus: "Iulia neque in hortó neque in peristylò est."
Aemilia: uEstne Syra in hortò?"
Quintus: "Non est. Nulla ancilla illic est."
75 Aemilia: "Non solum Iulia, sed etiam Syra abestl
Delia, i ad cubiculum Iuliae!"
Delia ad cubiculum Iuliae it, òstium pulsat, aperti, in
cubiculum intrat. Illic non solum Iulia, sed etiam Syra
est. Oculi Iuliae pieni sunt lacrimarum.
80 Dèlia: "Veni in atrium, IOlia! Illic pater tuus té ex-
spectat."
Iulia oculòs et nisum terget, rosam sùmit, è cubiculo
exit. Syra et Dèlia post eam exeunt. Iulia in atrium ad
Iùlium currit elque òsculum dat.
85 Iùlia: "Ecce rosa. Nonne pulchra est haec rosa?"
Iùlius: "Nulla rosa tam pulchra est quam filia mea!"
Iùlius fìliae suae òsculum dat. Iamne lacrimat IOlia?
Immò laeta est et ridet.
Iùlia: "Num nasus meus foedus est?"
90 lulius: "Foedus? Immò tam fbrmòsus est quam—hoc
malum! Ecce malum tuum, Iulia.9 Pater fìliae malum
magnum et formòsum dat. Iulia malum teiget et ante
oculòs tenet.
Iulia: "Ò, quam formòsum est hoc milum!" Puella
95 laeta malo suo òsculum dat!
lulius: "Hoc pirum etiam tuum est, Iùlia." Iùlius el
pirum dat. Iam puella et malum et pirum habet.
Aemilia: "Etiam ancilBs meis mala et pira da!"
it cunt
V ite!(tmp)
ex-it<-*intrat
ex-it tx-eum
ef-que
haec rosa ■ rosa quae hit
(apudm€)est
Aocmfilum«milumquod
hlc(apudm«)cst
hic haec hoc:
Afcsacctts(m)
haec rosa (f)
hocmShan(n)
et: IOlia*
51

CARVn
i£s (- ds) : j
ad? puerè
puellae
dativus (dat)< dat
serva
servii
-ó 4s
anditi*
-fc
opptdd
oppid&
-ò -fs
Iùlius ancillas ad se vocat et iis quoque mila et pira
dat. Ancillae laetae ex àtrio exeunt. — 100
Cui Iùlius malum dat? Puero milum dat. Puer cui
iQlius milum dat est fìlius eius.
Cui Iùlius ósculum dat? Puellae ósculum dat. Puella
cui Iùlius ósculum dat filia eius est.
GRAMMATICA LATINA 105
Dativus
[A] Masculinum.
Iùlius servo (Syro) milum dat.
Iùlius servis (Syrò et Leandro) mila dat.
'Servò9 dativus singulirìs est. 'Servis' est daUvus plùrilis. 110
Dativus: singulirìs -0, plùrilis -6.
[B] Féminìnum.
Iùlius ancillae (Syrae) milum dat.
Iùlius ancillts (Syrae et DSliae) mila dat.
4Ancillae* est dativus singulirìs. 'Anciltts' dativus plùrilis 115
est. Dativus: singulirìs -ae, plùrilis -S.
[C] Neutrum.
Fluvius oppidd aquam dat.
Fluvii oppidts aquam dant.
'Oppici^ dativus singulirìs est. 'Oppidts9 est dativus plùri- 120
lis. Dativus: singulirìs -0, plùrilis -ts.
PENSVM A
Iùlius Mire-, fili- su-, milum dat. Iùlius Marc- et Qulnt-,
fili- su-, mila dat. Iùlius etiam serv- su-, Syr- et LCandr-,
mila dat.
C- Aemilia ósculum dat? Aemilia vir- su- Iùli- ósculum
dat. Iùlius Aemili- ósculum dat. Iùlius Iùli-, fili- su-,
milum dat, neque sólum Iùliae, sed etiam Syr- et Deli-,
analisti-. Iùlia mài- su- Ósculum dat!

CARVn
PENSVM B
Iùlius ad vfllam —. Óstiirius òstium — et post eum —.
Sacci non vacui, sed — sunt. Iùlius: "Vidéte, pueri: —
saccus plénus—est. Ecce malum tuum, Màrce.w Iùlius
Marcò milum —. Iùlius filiis non — mila, sed etiam pira dat.
Iam puerf — mala — pira habent, sed servi — mala — pira
habent. Dominus servòs ad — vocat et — quoque mila et —
dat.
Aemilia ad Iùlium — et el — dat. Iùlia abest. Pueri non
ambulant, sed — in hortum. — [: in horto] Iùlia non est, ea
in cubiculo sud est. Iùlia non ridet, sed —: in—eius sunt —.
Delia: aIn àtrio pater tuus te —, Iùlia." Iùlia — [= ex]
cubiculo —, ad Iùlium currit et — [: Iùlid] òsculum dat. Iùlia
rosam ante Iùlium —. Iùlia: "Nonne — rosa — [= pulchra]
est?"
PENSVM C
Quem pueri exspectant?
Venitne Iùlius Róma?
Quis òstium aperit et claudit?
Quid inest in sacds?
Cui Iùlius milum primum dat?
Cui Aemilia òsculum dat?
Estne Iùlia in horto?
Quo it Dèlia?
Estne Iùlia sola in cubiculo suo?
Riderne Iùlia?
Quo Iùlia currit?
Quid Iùlius dat fìliae suae?
Vocàbulanova:
oculus
lacrima
speculum
Òstianus
milum
pirum
òsculum
plénus
exspectat
tenet
lacrimat
aperit
claudit
vcrtit
terget
advenit
inest
dat
adii
currit
exit
es
sé
hic
haec
hoc
immò
nOnne?
et... et
neque... ncque
sòlum
UIIc
a
ci
ils
cui

CAPTTVLVM OCTAWM
CAP.Vin
gemma margarita
haec taberna, acc hanc
tabernam
qul = isqul
ànuluscum gemma
\tfff*r
finca cum margaritis ■
fineamaigaiftdrum
haec via, aò/hàc via
emit «-► vendit
quae «eae quae
AtbiNVS
qui = ffqul
TABERNA ROMANA
Ecce taberna Romina, in qui gemmae et margaritae /
multae sunt. Cuius est haec taberna? Albini est. Albi-
nus hanc tabernam habet. Qui tabernam habet taberni-
rius est. Albinus est tabernirius Ròmanus qui gemmis
et margaritas vendit. Ali! tabernàriì librds vendunt, ali! 5
mila et pira, ali! rosis et lilia.
Gemmae et margaritae sunt ornamenta. Ànulus cum
gemma ornamentum pulchrum est. Edam linea cum
margaritis Ornamentum est. Linea sine margaritis non
est ornamentum! io
Multae feminae quae in hac vii ambulant ante
tabernam Albini cdnsistunt, nam feminae òmàmentìs dèlec-
tantur. Eae quae magnam pecuniam habent multa
dmimenta emunt. Quae nùllam aut parvam pecuniam
habent ornamenta aspiciunt tantum, non emunt. Etiam is
I viri mula ad hanc tabernam adeunt. Qui magnam pecu-
54

CAP.vin
niam habent ornamenta eraunt et fèminls dant; ceteri
rùrsus abeunt. Féminae quàrum viri magnani pecOniam
habent multa ornamenta a viris suls accipiunt.
20 Aemilia, cuius vir pectìniòsus est, multa ornamenta
ab ed accipit. Aemilia inulum in digito et margaritis in
collo multaque alia ornamenta habet. Ànulus digitum
Aemiliae òrnat, margaritae collum eius Ornant.
Fèminae gemmls et margaritis anuBsque òrnantur.
25 In via prope tabernam Albini vir et fémina ambulant.
Qui vir et quae fémina? Est Médus, qui cum Lydia,
amica sua, ambulat. Médus est servus Udii, sed domi-
nus eius Ròmae non est. Medus sine domino sud cum
fémina formósa in viis Ròmae ambulat.
30 Lydia òmamentum pulchrum in collo habet. Quod
òmamentum? Òmamentum quod Lydia habet est linea
margaritàrum. Collum Lydiae margaritis pulchris orna-
tur; Lydia autem nullum aliud òmamentum habet, quia
pecuniósa non est, neque pecQniòsus est amlcus eius.
35 (PecQniòsus est qui magnam pecfiniam habet.)
// Albihus clàmat: "Ornamenta! Ornamenta fémina-
rum! Òr-na-men-ta! Emite ornamenta!"
Lydia cònsistit oculòsque ad tabernam Albini vertit:
Lydia tabernam aspicit. Medus non cònsistit neque ta-
40 bernam aspicit.
Lydia: "Consiste, Mede! Aspice illam tabernam! 0,
quam pulchra sunt illa ornamenta!" Lydia tabernam
Albini digitò mònstrat. Medus se vertit, tabernam vi-
ab-it«-»ad-it
ab-ù ab-emt
pecùniòsus-a -um: p. est
«magnam pecOniam
habet
Aemilia
quo? quò/qui vir?
quii? quo* òmamentum?
alius-a-tf<*(if)
qui = is qui
gSfQt>> K<Sf-ùt
illataberaa = tabema
quae UBc est
55

CARVm
Albinus Lydia* (do/)
margaiftàs ostendit
hoc, ahi hòc
vigna = xx (20)
sing hic haec hoc
/?/mt hlhaehaec
aspic*/
aspidi aspkùmr
hì,occhòs
hìhaehaec,aò/h1s
qui, ab! quo
inulus gcmmfttus = finu-
luscum gemma
hic haec hoc> gen huius
séstertius = nummus
hic anulus, occhunc
i.um,aMhdcS.Ó
tantus-a-um = tam
magnus
oct6gimà = LXXX(80)
hic inulus = inulus qui
hic est
ille anulus « anulus qui
illicest
det, cum L?diS ad tabernam adit. Mèdus et Lydia ante
tabernam cdnsistum. Alblnus eds salQtat et margaiitSs 45
in linea ante oculds Lydiae tenet: Albinus Lydiae
margaiitSs ostendit.
Albinus: "In hdc ornamentò vigintì margaritae mag-
nae sunt. Nònne pulchrae sunt hae margaritae?"
Mèdus: "Amica mea multas margaritSs habet." 50
Lydia: "In hac taberna multa alia ornamenta sunt.*9
Albinus iis tres ànulòs sine gemmis ostendit: "Aspi-
cite hós ànulòs! Nònne hi amili pulchri sunt?"
Mèdus et Lydia ànulòs aspiciunt.
Lydia: "In bis ànulis gemmae nullae sunt!" 55
Mèdus Albinum interrogat: "Quot nummis cónstat
Snulus in quo gemma est?"
Albinus Medo Snulum gemmàtum ostendit.
Albinus: "Hic inulus centum nummis constata
Medus: "Quid?" 60
Albinus: "Pretium huius ànuli est centum sestertii."
Mèdus: "Centum sèstertii? Id magnum pretium est!"
Albinus: "Immò parvum pretium est! Aspice hunc
Snulum: in hdc amilo magna gemma est. Tanta gemma
sola octdginta séstertus constata 65
Medus: "Num anulus sine gemma vigintì tantum sès-
tertiis cdnstat?" Albinus non respondet.
Mèdus, qui alium Snulum gemmàtum post Albinum
videt: "Hic anulus pulcher ndn est. Quot sèstertfis
cónstat ille anulus?" 70
56

CARVin
Aibinus: "Qui Snulus?"
Medus: "Ille post te. Quantum est pretìum illius
amili?" Mèdus anulum post Alblnum digito mònstrat.
Aibinus: "Die quoque Snulus centum séstertiis con-
75 stat. Pretìum illius ànuli tantum est quantum huius;sed
amica tua hunc anulum amat, non illuni."
Lydia anulum gemmatimi ante oculds tenet.
Lydia: "Ó, quam pulchrum hoc ornamentimi est!
Illud ornamentum non tam pulchrum est quam hoc,
so neque illa gemma tanta est quanta haec."
Mèdus: "Tanta gemma ad tam parvum anulum non
convenite
Lydia, quae haec verba non audit, Médo digitòs suos
ostendit, in quibus niìlll ànuli sunt.
Lydia: "Aspice, Mede! In digitis mete nulli sunt
ànuli. Aliae fèminae digitós anulorum ptènòs habent —
mei digiti vacui sunt!"
Medus: "Sacculus quoque meus vacuus est!"
Lydia anulum in mensa ponit. In ocufis eius lacrimae
90 sunt. Mèdus, qui lacrimàs videt, sacculum suum in
mensa pdnit — neque vacuus est sacculus, sed plènus
nummorum! Quanta pecunia est in sacculò Medi? In ed
nònàgintà sèstertii insunt.
Medus: "Ecce sèstertii ndnaginta."
Aibinus: "Sed nonaginta non satis est. Pretìum ànuli
est sèstertii centum!"
Lydia: "Dà huic tabernàrió centum sèsterttòs!"
///
85
95
quantus -a -um « quam
magnus
ille» gen illw*, acc iììum
tantii8...quantu8 = tam
ille-a-ud:
ille Snulus (m)
illa gemma (0
Mud ornamentum (n)
qui, ahi piar quibus
nònàgintà = xc (90)
H$xc
hic haec hoc, dai huic
57

cAP.vra
qui-il qui
sing ille illa illud
plùr ili! illae illa
accipe/ actipùe/
accorò acciptimc
digitus
medius digitus
\ qufirtus
quftrtus -a -um « iv (4.)
Medus: "Id nimis magnum pretium est! Ali! taber-
nàrii anulum gemmatum octògintà sèstertiis véndunt."
Alblnus: "Qui sunt ili! tabernarii?" 100
Medus: "Qui in alils viìs tabernas habent."
Albinus: aQuae sunt illae viae in quibus illae taber-
nae sunt? Et quae sunt illa ornamenta quae in illis ta-
bernls parvo pretiò emuntur? Non sunt ornamenta! Sed
aspicite haec ornamenta: hos SnulOs, has gemmas, bis 105
margarìtàs! Haec ornamenta proba sunt! Neque
pretium hòrum OrnSmentOrum nimis magnum est!"
MSdus: "Accipe nummòs nOniginta — aut nullOs!"
Albinus: "Num hic nOnaginta sèstertii sunt?"
Medus: "Numera eos!" no
Albinus numerat sèstertiòs, quorum numerus est
nònàgintà.
Albinus: "Sunt nOnSginta."
Medus: aSatisne est?"
Albinus non respondet, sed nummOs sumit MedOque 115
anulum dat. Albinus pecQniam accipit et Mèdò Snulum
vèndit sèstertiis nònàgintà.
Medus se ad Lydiam vertit: "Accipe hunc anulum ab
amicò tuo..." Medus anulum in digito Lydiae ponit. In
quo digito? In digito medio. 120
Medus: "Hic ànulus ad digitum tuum non conventi-
Ànulus nimis parvus est aut digitus nimis roagnus!"
Lydia: "Ò Mede! Digitus medius nimis magnus est.
Pone anulum in digito quarto!"
58

GAP. Vili
125 Medus inulum in digito Lydiae quarto pònit. Ànulus
satis magnus est et ad digitum convenit, nam digitus
quirtus non tantus est quantus digitus medius. Lydia
laeta digitum suum aspicit et amicò suo òsculum dat.
Medus et Lydia 2 tabernà abeunt. Lydia, quae Rd-
130 mae habitat, Mòdo viam monstrat.
Albinus rursus clàmat: "Ornamenta! Òr-nà-men-ta!"
et aliòs viròs pecùniòsòs, quòrum amìcae nulla aut
pauca ornamenta habent, exspectat.
GRAMMATICA LATINA
135 Pronòtmna *qutf, €qtf9 Hs\ 'Me*
[A] Masculinum.
Quis saccum portat? Senw saccum portat. Qui servus?
Servus qui saccum portat est Syrus. Is/ille servus saccum
portat.
140 Iùlius servum vocat. Quem servum? Servus quem Iùlius
vocat est Syrus. Iùlius eum/ilhwt servum vocat.
Iulius dominus servì est. Cuius servi? Syrus est servus cuius
dominus Iùlius est. Iulius dominus eius/UBus servi est.
Iùlius servo milum dat. Cui servò? Servus cui Iulius mà-
145 lum dat est Syrus. Iulius et/UG servò milum dat.
Saccus 8 servo portitur. À quo servò? Servus a quo saccus
portàtur est Syrus. Saccus ab eó/illd servò portàtur.
Servi saccòs portant. Qui servi? Servi qui saccòs portant
sunt Syrus et Léander. It/illt servi saccòs portant.
150 Iulius serws vocat. Quds servòs? Servi quds Iùlius vocat
sunt Syrus et Léander. Iùlius eós/illos servòs vocat.
Iùlius dominus servòrum est. Quorum servòrum? Servi
quòrum dominus est Iulius sunt Syrus et Léander. Iulius
dominus eòrumliUórum servòrum est.
unum prikiòmen (prón)
duopiònómina
Singul&ris:
nòminàtlvus
quù/qui ùtile
is servus — ille servus
acctìsàtlvus
gcnttìvus
cuius eius ilSus
datlvus
cui et UH
abtòtivus
quòeoWò
Plorili*
nòminfitivus
quintili
accQs&tfvus
qudseàsiUòs
gcnctìvus
quòrum edrumtildrum
59

GAP. VII!
datìvus
quibus usi&s
ablàtlvus
Singulàris:
nominitfvus
accQsitfvus
quameamiUam
genetlvus
cuius eius
datìvus
ad «ito
ablitlvus
PlQrfilis:
nóminàtivus
quae eoe ittae
acctìsàtlvus
genetlvus
quorum éarutn ikorum
datfvus
quibus tìsiltis
ablàtlvus
quibus iisiltis
Singulàris:
nòminàtrvus
quod..
accGsàtlvus
quid/quoc
quod...?
iQlius servis mala dat. Quibus servis? Servi quibus lulius 1S5
mala dat sunt Syrus et Lfiander. I. us/ilKs servis mila dat.
Sacci i servis portantur. À quibus servis? Servi i quibus
sacc! portantur sunt Syrus et Léander. Ab ns/ilRs servis sacci
portantur.
[B] Féminìnum. 160
Ancilla abest. Quae ancilla? Ancilla quae abest est Syra.
EaJUla ancilla abest.
lùlius ancillam vocat. Quam ancillam? Ancilla quam lùlius
vocat est Syra. lùlius eam/Ulam ancillam vocat.
lulius dominus ancillae est. Cuius ancillae? Syra est ancilla 165
cuius dominus lùlius est. I. dominus eius/illius ancillae est.
lùlius ancilla* màlum dat. Cui ancillae? Ancilla cut lùlius
malum dat est Syra. lùlius et/US ancillae màlum dat.
lùlius ab ancilla salùtitur. À qua ancilla? Ancilla i qua
lùlius salùtitur est Syra. lùlius ab eà/illà ancilla salùtitur. 170
Ancillae absunt. Quae ancillae? Ancillae quae absunt sunt
Syra et Dalia. Eae/illae ancillae absunt.
lùlius ancillos vocat. Quas ancillas? Ancillae quas lùlius
vocat sunt Syra et Delia. lùlius eàsIiUàs ancillas vocat.
lùlius dominus ancillarum est. Quòrum ancillirum? Ancil- 175
lae quòrum dominus est lùlius sunt Syra et Delia. lùlius
dominus eàrum/Ulàrum ancillirum est.
lùlius ancillts mila dat. Quibus ancillls? Ancillae quibus
lùlius mila dat sunt Syra et Delia. I. iis/ilGs ancillls mila dat.
lùlius ab ancillts salùtitur. À quibus ancillls? Ancillae i ISO
quibus lùlius salùtitur sunt Syra et Dèlia. Ab tts/tffis ancillls
lùlius salùtitur.
[C] Neutrum.
Quid est inulus? Ànulus est drnimentton. Quod drnimen-
tum? Ànulus est órnàmentum quod digitum órnat. Id/illud 185
Órnàmentum pulchrum est.
Quid Lydia in collo habet? Órnàmentum habet. Quod
órnàmentum? Órnàmentum quod Lydia in collo habet est linea
margaritirum. Lydia idlWud órnàmentum amat.
60

CAP.VIII
190 Predirai ornamenti est HS (= sèstertii) e. Cuius ornamenti?
Ornamentimi cuius pretium est HS e est 8nulus. Pretium eius
/illtus omSmenfi est HS e.
Fluvius oppidò aquam dat. Cui oppidò? Oppidum cut flu-
vius aquam dat est Capua. Fluvius étìUR oppidò aquam dat.
195 Cornélius in parvo oppidd habitat. In qud oppidò?
Oppidum in quo Cornèlius habitat est lUsculum. In eò/itto oppidò
habitat Cornèlius.
Quae oppida prope Ròmam sunt? Òstia et l&sculum sunt
oppida quae prope Ròmam sunt. Ea/illa oppida prope R6-
200 mamsunt.
Albinus ornamenta vòndit. Quae ornamenta? Ornamenta
quae A. vgndit sunt anuli. Ea/itta ornamenta véndit A.
Pretium òrnamentòrum est hs c. Quorum òrnamentòrum?
Ornamenta quorum pretium est HS e anuli sunt. Pretium ed-
205 rumJiUòrum òrnamentòrum est hs c.
Fluvil oppidw aquam dant. Quibus oppidls? Oppida quibus
fluvil aquam dant sunt Capua et Brundisium. Fluvil us/USs
oppidls aquam dant.
Feminae ornamenta dilectantur. Quibus òrnamentis? Or-
210 nàmenta quibus feminae dSlectantur sunt margaritae et gem-
mae. IisJURs òmàmentìs dSlectantur fèminae.
PrSnSmen 'hit
Mascufàtum
Sing. Ndm.hic mflrus
215 Ace. hunemùrum
Gen. huius mOri
Dat. huicmQrò
Abl. hòc murò
Plur. Afów.hl muri
220 Ace. hòsmfiròs
A*\i*M4*BtfAMJAA#
retìutntuim
haecvia
hanc viam
huius viae
huic viae
hacvia
haeviae
has viàs
Neutrum
hoc verbum
hoc verbum
huius verbi
huic verbo
hòc verbo
haec verba
haecverba
Gen. hòrum muròrum hàrum vifirum hòrum verbòrum
Dat. bis mùris
Abl. hismfiife
his vife
his viis
his verbis
hisverbls
cuius eius ihlus
datìvus
addilli
ablativi»
qudeóMó
Pluràlis:
ndminfitivus
quae ea Ma
accQsStivus
quaeeaiUa
gene&vus
quorum edrum ulàrum
dativi»
quibus OsilBs
abl&tivus
quibus tisifBs
SlQg.
m.
hk
hunc
hòc
piar.
m.
tt
hòs
hàrwtt
f.
haec
hanc
huius
huic
hoc
t
hae
has
hàrwtt
his
n.
hoc
hoc
hòc
n.
haec
haec
hdrutn
61

CAP.VHI
taberna
tabernfirius
drnàmentum
finulus
linea
collum
pretium
séstertius
pecQniOsus
gcmmStus
medius
quartus
viginfi
oetóginti
nOn§gintft
véndit
odnsistit
emit
aspidi
abit
accipit
òrnat
climat
mònstrat
ostcndit
efinstat
convenit
alius
Ole
tantus
quantus
satis
nimis
aut
pròitàmen
PENSVM A
Qu- est Albinus? Est tabernarius qu- ornamenta véndit. Qu-
Ornamenta? Ornamenta qu- Albmus véndit sunt gemmae et
margaritae. Qu- emit Médus? drnSmentum emit. Qu- òrna-
mentum? Ornamentimi qu- Médus emit est inulus e-
pretium est HS e. Digitus in qu- anulus ponitur est digitus quartus.
H- servus Médus, ili- Dàvus est. Lydia h- servum amat,
non ili-. Lydia amica h- servi est, non ili-. Lydia b- servò
Osculum dat, nOn ili-. Lydia ab h-servo amatur, non abili-.
H- oppidum est Tftsculum, ili- est Brundisium. Cornelius
in h- oppidO habitat, non in ili-. Viae h- oppidl parvae sunt.
PENSVM B
Gemmae et margaritae — pulchra sunt. Aemilia multa
Ornamenta a Ioliò —. Aemilia — in collo et inulum in — habet.
Multae fèminae ante tabernam Albini — et ornamenta eius
aspiciunt. Viri Ornamenta — et feminis dant. — gemmitus
centum séstertiis —. — anuli est centum sestertil, sed Mèdus
— (xc) tantum habet. Albinus: "Nonagintà nOn — est!"
Mèdus: "Accipe nOnaginta séstertiós — nOUOs!" Anulus ad
digitum medium nOn —: digitus medius — magnus est. Sed
anulus convenit ad digitum — (iv), qui nOn — est quantus
digitus —. Lydia laeta digitum suum — et cum Médò a
taberna —. Lydia Médò viam —.
PENSVM C
Quid Albinus véndit?
À quO Aemilia Ornamenta accipit?
Ambularne Médus cum domino suO?
Ubi Médus et Lydia cOnsistunt?
CQr Mèdus maxgaritàs non emit?
Cut Lydia nfillum ànulum habet?
Estne vacuus sacculus Medi?
Quot séstertiis cOnstat anulus gemmatus?
Ad quem digitum anulus convenit?
62

CAHTVLVMNONVM
GAP. OC
PASTOR ET OVES
/ Hic vir, qui in campò ambulat, pistor Iulìi est. Pistor
non sòlus est in campò, nam canis niger cum eò est et
centum oves: una ovis nigra et undecentum oves albae.
Pistor flnam ovem nigram et multàs oves albis habet. Is
5 est dominus ovis nigrae et ovium albirum. Pistor ovi
nigrae et ovibus albis aquam et cibum dat. Cum fini ove
nigri et undecentum ovibus albis pistor in campò est.
Cibus ovium est herba, quae in campò est. In rivo est
aqua. Oves in campò herbam edunt, et aquam bibunt é
io rivo, qui inter campum et silvani est. Canis herbam non
èst, neque pistor herbam èst. Cibus pistòris est panis,
qui inest in sacco. Iulius pastóri sud panem dat. Pistor
cani suo cibum dat: canis i pastóre cibum accipit. Ita*
que canis pistòrem amat.
fln-de-centum - ic (99)
albus -a -uni «-* niger
-gra-grum
sing ptàr
rum ovis ovis
acc ovem ovis
gen ovis ovium
dat avi ovibus
abl ave ovibus
rlvus ■ parvi» fluvius
pSnis
ist edunt
vir pinot
vidptomedunt
63

CAP.IX
stng
nom pàstor pastóra
acc pastóra» pàstòrès
gen pastóri* pàstórum
dot pastóri pastóne
aW pastore pàstdriòta
Onus mòro (< monts)
duo montò
vallis 4-» mòns
fina arbor
duaearborft
lupus
suprftpfp+occ
Qnanfib&
duaenfibA
mbprp+abl «-► suprfi
umbra*-» sòl
umbram petit = ad
umbram adi t
pàstor in umbri iacct
ovés albàs relinquit = ab
ovibus albis abit
In Italia sunt multi pàstòrès. Qui via Appia Roma 15
Brundisium it raultòs pàstòrès videt in campis. Nume-
rus pàstorum magnus est. Domini pàstòribus suls ci-
bum dant. Canes a pàstòribus cibum accipiunt.
Post carapum montes sunt. Inter montès sunt vallès.
In campd est Collis. (Collis est mdns parvus.) In colle 20
arbor est. In siivi multae arbores sunt. Ovés non in siivi
neque in monte, sed in campo sunt. In siivi est lupus.
Pistor et oves lupum tim^nt, nam lupus oves est. In silvis
et in montibus lupi sunt, in vallibus nulli sunt lupi.
Sòl in cado est supri campum. In caelò nulla nùbes 25
videtur. Caelum est supri terram. Montès et vallès,
campi silvaeque sunt in terrà. In caelò sòl et nubes sunt,
sed supri hunc campum caelum sine nubibus est. Ita-
que sòl lucet in campo.
Pistor in sòie ambulat. Sub arbore autem umbra est. 30
Pistor, qui nullam nubem videt in caelò, cum cane et
ovibus ad arborem adit. Pistor umbram petit. Etiam
oves umbram petunt: post pàstòrem ad arborem ad-
eunt. Pistor ovés suis ad arborem dùcit.
Ecce pistor in umbri arboris iacet cum cane et ovi- 35
bus. Arbor pastóri et cani et ovibus umbram dat; sed
ovis nigra cum paucis aliis in sòie iacet. Pistor, qui
fessus est, oculòs claudit et dormit. Canis non dormit.
Dum pistor in herbidormit, ovis nigra ab ovibus albis //
abit et ad rivum currìt. Ovis nigra oves albis relinquit et 40
rivum petit; aquam bibit è rivo, et in silvam intrat!
64

CAP.K
Canis litrat: "Baubau!" PSstor oculòs aperit, ovès
aspicit, ovem nigram non videt. Pistor ovSs numerat:
"Una, duae, trés, quattuor, quinque undécentum."
45 Numerus oviiun est undécentum, non centum. Nullae
ovès albae absunt, sed abest ovis nigra. Pistor et canis
ovès albàs relinquunt et silvam petunt. Pistor saccum
cum pane in colle relinquit.
Dum céterae ovès i pastore numerantur, ovis nigra in
so magna siivi, ubi via nulla est, errat. Ovis, quae iam
procul a pastóre ceterisque ovibus abest, neque caelum
neque sòlem supri se videt. Sub arborìbus sdì non 10-
cet. Ovis nigra in umbra est.
In terra inter arbores sunt vestigia lupi. Ubi est lupus
55 ipse? Non procul abest. Ovis vestigia lupi in terra videt,
neque lupum ipsum videt. Itaque ovis lupum non ti-
met. Parva ovis sine timore inter arbores errat.
Lupus autem prope ovem est. Pistor et canis procul
ab ea sunt. Lupus, qui cibum non habet, per silvam
60 errat. Lupus in siivi cibum quaerit, dum pistor et canis
ovem nigram quaerunt.
Pistor: "Ubi est ovis nigra? Age! quaere ovem, canis,
et reperi eam!" Canis ovem quaerit et vestigia eius in
terra reperit, neque ovem ipsam reperit. Canis làtrat.
65 Pistor: "Ecce vestigia ovis. Ubi est ovis ipsa? Due me
ad eam, canis!" Canis dominum suum per silvam dflcit
ad ovem, sed ovis procul abest.
Lupus ululat: "Uhu!" Et ovis et canis lupum audiunt.
vestigium
lupus ipse, acchxpum
ipsum
timor -ÒTÌs(gen)m
<timet
ovis ipsa» acc ovem ipsam
dQcit
due! dùcile! (tmp)
65

GAP. IX
Onusdéro(<dems)
duo dentès
ac-currit < ad-currit
prope <-♦ procul
Mmor ~òm(gen)m
< clàmat
Canis currìt. Ovis cónsistit et exspectat dum lupus ve-
nit. Ovis bilat: "Babà!* 70
Ecce lupus qui ante ovem est! Iam ovis lupum ipsum
ante se videt. Oculi lupi in umbra lùcent ut gemmae et
dentès ut margaritae. Parva ovis oculòs claudit et dentès
lupi exspectat. Lupus collum ovis petit dentibus...
Sed ecce canis accurrit! Lupus sé ab ove vertit ad 75
canem, qui ante lupum cónsistit et dentès ostendit.
Lupus ululat. Canis litrat. Ovis balat.
Pastor, qui iam prope est, clamati uPete lupum!"
Canis clàmòrem pàstóris audit, et sine timore lupum petit.
Lupus autem ovem relinquit et montès petit. 80
Pastor quoque accurrit et ovem suam, quae in terra
iacet, aspicit. In collo eius sunt vestigia dentium lupi!
Ovis oculòs aperit et ad pàstòrem suum bàlat.
Pastor laetus ovem in umeròs impònit eamque portat
ad cèteràs ovés, quae sine pastóre in campò errant. 85
Procul in monte lupus ululat.
pastor ovem in umeròs
im-pòmt (< ùvpónit;
dccUnàtiò ~6nhf(dècl)
< decimai
modus -I m: modo ahi
-a -uè
-am -às
-oc -dram
•ae -&
-d -w
GRAMMATICA LATINA
DecBnatio vocàbìdòrum
[I] Declinano prima.
Vocibulum insula' décllnàiur hoc modo:
Nòminàirvus
Accùsàlivus
(ienciivus
Dalìvus
Ablàtivus
Singulàris
Insula
insul|om
insul|ae
insula
insul|à
Plùràlis
insul|ae
insuljàs
insul|àmm
Insul|ts
Insul|t$
90
95
66

GAP.
100
Hòc modd dScBnantur multa vocabula fémmina. Exempla:
fèmina, puella, filia, domina, ancilla, familia, littera,
pecùnia, mènsa, villa, aqua, via, silva, terra, cSt.
[II] Declinano secunda.
Sing.
Nam. [A] servjus
Acc. serv|wm
Gen. serv|i
105 Dot. serv|d
Abl.
servo
Sing. Ptitr.
[B] verb|fim verb|a
verb|um verb|a
verb|f veri
verb|d verb|&
verb|d verb|&
Plur.
serv|t
serv|&
strv\òrum
serv|&
serv|&
[A] Ut 'servus' declinantur vocabula mascuBna: fflius, domi-
nus, fluvius, numerus, nummus, hortus, nSsus, mOrus,
equus, saccus, umerus, amlcus, oculus, campus, iivus,
tulio pus, cét.; puer, vir, liber (nom. sing. sine -us).
[B] Ut 'verbum' declinantur vocabula neutra: oppidum, ex-
emplum, baculum, Ostium, cubiculum, speculum, milum,
ornamentimi, collum, pretium, caelum, vesQgium, cét.
[Ili] Dècllnàtió tertia.
115 Sing, Plur.
Nòni. [A] pSstor
Acc. pSst6r|m pS$tdr|e$
Gen. pàstòr|ts pS$tdr|t<m
Dal. pastori?
120 Abl. pastora
[A] Ut 'pSstor* déclinantur haec vocabula: sòl sSlis, timor
-dris, clamor -dris (masc.); arbor -oris (fèm.); cet.
[B] Ut 4ovis' déclinantur haec vocabula: pSnis, Collis, vallis,
canis (gen. plur. canum); nùbés -is (nOm. sing. -&); mons
125 montis, dèns dends (nOm. sing. -s < -a); et alia multa. Fémi-
nina sunt: ovis, vallis, nQbés; mascuBna: pSnis, collis, mftns,
dèns.
PENSVM A
In Italia sunt multi pSstdr-. Numerus pSstdr- magnus est.
PSstor lulii Qnum can- et multis ov- habet. PSstor est domi-
Sing.
[B] Ov|f5
ov|*m
ov|ts
ov|f
ov\e
Plur.
ov\ès
ov\è$
ov\ium
ov\ibus
ov\ibu$
•/-w
-em
-»
•r
-e
-&
-&
•uml-òm
-ibus
*ibus
hòc modo: ut "Insula*
-us/-am -V-a
-MWI mQ5fmQ
-i -ànm
-6 -&

CAP.DC
Vocàbulanova:
campus
pSstor
canis
ovis
cibus
herba
rfvus
p&nis
mdns
vallis
collis
arbor
Silva
lupus
sdì
caelum
terra
nubés
umbra
vesugium
timor
dtns
clamor
modus
niger
albus
ùndècentum
fetedunt
bibit
lQcet
petit
durit
iacet
relinquit
lfttrat
errat
quaerìt
reperii
ululat
bàJat
accurrìi
impònit
ipsc
procul
suprS
sub
dura
ut
décHhStiO
décllnat
nus can- et ov-. Can- et ov- p&stòr- amant. Cibus ov- est
herba, cibus pSstdr- est pan-, PSstor pan- èst.
In coll-Ona arbor est. Pàstor cum can-et ov-ad arbor-it.
Iam pàstor in umbra arbor- iacet. Arbor pàstòr- et can- et
ov- umbram dat, sed ov- nigra in sòl- iacet. NflUae
nudante sòl- sunt. In siivi multae arbor- sunt» sub arbor- umbra
est. Ov- nigra § pSstdr- cSterisque ov- discédit. Canis ov-
videt.
PENSVM B
PSstor et centum — in — sunt. PSstor ovibus aquam et —
dat. Cibus ovium est —, cibus pSstòris est —. PSstor pinem
—. Ovés herbam — et aquam — é —.
Sol —, nulla — in caeld — hunc campum vidétur. In colle
fina — est, in — multae arbore sunt. — arboribus umbra
est. PSstor oves suSs ad arborem —. — pSstor in — arboris
iacet, ovis nigra cèteràs ovés — et silvam —. In terrà sunt —
lupi; lupus — non procul abest. Lupus in siivi cibum —,
dum pSstor et — ovem quaerunt.
PENSVM C
Num pSstor sólus in campò est?
Quot oves habet pSstor?
À quo canis cibum accipit?
Suntne montes prope pSstdrem?
Ubi sunt vallis?
Quid est collis?
Quo it pSstor?
Cflr pSstor umbram petit?
Quo it ovis nigra?
Quid ovis in terrà videt?
Cflr lupus ovem nigram non est?

CAPITVLVMDECIMVM
CARX
BESTIAE ET HOMINES
/ Equus et asinus, led et lupus, canis et ovis béstiae sunt.
Leo et lupus sunt béstiae ferae, quae alias bestiàs capi-
unt et edunt. In Àfrica sunt multi leones. Pastdres Àfri-
cae lednés timent, nam leónés non sdlum oves pastdrum
5 edunt, sed etiam pastdres ipsòs! Ndn béstia, sed homo
est pàstor; lednés autem non sdlum alias bestiàs, sed
etiam hominés edunt. Ferae et hominés amici non sunt.
Canis amlcus hominis est, ea bestia fera ndn est.
Mae béstiae sunt avés, aliae piscés. Aquila est magna
io avis fera, quae parvas avés capit et èst. Avés in Sere
volant. Piscés in aqua natant. Hominés in terra
ambulane Avis duàs àlas habet. Homo duds pedés habet.
Piscis neque àlàs neque pedés habet. Avis quae volat
ilas movet. Homo qui ambulat pedés movet. Piscis qui
15 natat caudam movet. Cum avis volat, ilae moventur.
Cum homo ambulat, pedés moventur. Cum piscis na-
avSs In Sere volant
hominés in terrà ambu-
lant
pisce* in aquà natant
asinus
led-orasi?!, pi lednés
-ònum
ferus-a-um
cauda
homo -mis m,pl hominis
-inum
fera «béstia fera
69

CAP.X
qui ambulat vestigia i
terrà feci t
Mercurius
mercàtor-órism
imperium=»idquod
imperàtur
...enim = nam...: is
enim n nam is
nuntius = isqul verba
portat (inter homines)
NeptOnus
mare-is«,p/maria-him
Romani = homines
Romàni
Graecf - homines GraecJ
flOmen « fluvius
flumen-inisn,p/-ina
-inum
tat, cauda movétur. Qui ambulat vestigia in terrà facit.
Qui volat aut natat vestigia non facit.
In hortò et in silvà multae avSs sunt. Canis av8s, quae
inter arborès volant, aspidt. Canis ipse non volat, nam 20
canis àlàs non habet. Canis volare non potest. Neque
pàstor volare potest. Pàstor duds pedés habet, itaque
pàstor ambulare potest. Homines ambulare possunt,
quod pedés habent, neque volare possunt, quod alas
non habent. 25
Mercurius autem ut avis volare potest, nam in pedi-
bus et in petasd eius alae sunt. Mercurius non homS,
sed deus est. Mercurius est deus mercàtòrum. (Mercé-
tor est homo qui emit et vèndit.) Mercurius imperia
deorum ad homines portat, is enim nuntius deorum est. 30
Piscès neque volare neque ambulare possunt. Piscès
in aquà natàre possunt. Etiamne homines natàre
possunt? Ali! homines natàre possunt, ali! non possunt.
Marcus et Quintus natàre possunt, Ifllia non potest.
NeptOnus natàre potest; is enim deus maris est. (Òce- //
anus est magnum mare.) Mercurius et NeptOnus dei
Romani sunt. Romani et Graeci deds multós habent.
Homines deds neque videre neque audire possunt. Dei
ab hominibus neque videi? neque audM possunt.
Padus magnum flOmen est. In ed flamine multi sunt 40
piscès. Piscès in aquà fluminis natant. In flOminibus et
in maribus magnus numerus piscium est. Rumina et
maria pièna sunt piscium. Homines multós piscès capi-
70

CAP.X
unt. Nemò piscés flùminum et marium numerare po-
45 test. Piscés numerari non possunt.
Piscés in aquà vivunt, neque in terra vìvere possunt,
nam piscés in aere spirare non possunt. Homo sub aquà
spirare non potest. Homo vivit, dum spirat. Qui spirat
vivus est, qui non spirat est mortuus. Homo mortuus
50 neque vidère neque audire, neque ambulare neque cur-
rere potest. Homo mortuus sé movere non potest. Cum
homo spirat, anima in pulmonés intrat et rursus ex pul-
mònibus exit. Anima est àér qui in pulmonés ducitur.
Qui animam ducit animai est. Non sòlum hominés, sed
55 etiam béstiae ammalia sunt. Alia ammalia in terra
vlvunt, alia in mari.
Sine animi némd potest vivere. Homo qui animam
non ducit vivere non potest. Spirare necesse est homini.
Èsse quoque homini necesse est, némd enim sine cibò
60 vivere potest. Necesse est cibum habére. Pecuniam ha-
bére necesse est, nam qui pecuniam non habet cibum
emere non potest. Sine pecunia cibus emi non potest.
Necesse non est gemmas habére, némd enim gemmas
èsse potest. Gemmae edi non possunt; sed qui gemmas
65 suàs véndit pecuniam facere et cibum emere potest.
Mercàtor qui ornamenta véndit magnam pecuniam fa-
cit. Féminae quae pecuniam facere volunt ornamenta
sua véndunt.
Avés nìdòs faciunt in arboribus; nidi eàrum inter ra-
70 mds et folia arborum sunt. Aquilae in montibus nidòs
ncmò(< ne- + homo)
«nullushomò
vivus-a -uni « qui vfvit
(v. est = vlvit)
mortuus -a -um <-► vivus
pulmd
-ònism
animamdùcere = spirare
animai -alis n,pl -Alia
-àlium
marc-isit,aW-I
necesse est (+daì)
èst edunt: èsse (- edere)
némd enim = na
71

CARX
facete -it -iunt
parere-it-iunt
vult vokmt:
Mia t>a&(= volt)
pueri tritai*
capere-it-iunt
imp cape! capite)
canere « cantare
vdxvóàsf
nònaudent:
occultare «•* ostendere
faciunt. In nldis sunt òva. Avés dva pariunt, ex quibus
parvi pulii exeunt. Canis non 6va, sed pullòs vìvfis
pariti FSminae llberós pariunt* —
Mircus et Qulntus et Iulia in horto sunt.. Mia pilam ///
tenet et cum pueris pila ludere vult, neque ii cum puella 75
ludere volunt; pueri enim nidòs quaerunt in arboribus.
Itaque puella ludit cum cane sui Margarita.
Itìlia: "Cape pilam, Margarita!"
Canis pilam capit et caudam movet. Puella laeta ridet
et canit. Pueri puellam canere audiunt. 80
Qulntus: aAudi: IOlia vòcem pulchram habet."
Marcus: "V6x eius non pulchra est!"
Canis avem supra se volare videt eamque capere vult,
neque potest. Canis iràtus latrat: "Baubau!" Eius vox
pulchra non est, canis canere non potest! AvSs canere 85
possunt, pisces non possunt: pisces voc€s non habent.
Cum aquila suprS hortum volat et cibum quaerit,
parvae aves canere non audent, et inter folia arborum sé
occultant. Itaque aquila eàs reperire ndn potest. Neque
av6s neque nidi avium ab aquila reperiti possunt, quod 90
ràmis et foliis occultantur.
Marcus autem nidum reperit et Quintum vocat:
"Veni, Quinte! In hfic arbore nldus est." Accurrit Qulntus.
Marcus: "Age! Ascende in arborem, Quinte!"
Qulntus in arborem ascendit; iam is supra MSrcum 95
in arbore est. Marcus ipse in arborem ascendere ndn
audet!

CAP.X
Marcus interrogat: "Quot sunt óva in nido?"
Qulntus: uNulla ova, sed quattuor pulii/
100 Nidus est in parvo rimo. RSmus qui nidum sustinet
ndn crassus, sed tenuis est. Ramus tenuis Quintum sus-
tinère non potest, is enim puer crassus est. Ecce ramus
cum puerò et nido et pullis ad terram caditi
Marcus Quintum ad terram cadere videt. Riderne
105 Marcus? NOn rldet. Marcus enim perterritus est. Iam
Qulntus et pulii quattuor sub arbore iacent. Neque puer
neque pulii sé movent. Pulii mortui sunt. Qumtusne
mortuus est? Non est. Qulntus enim splrat. Qui spirat
mortuus esse non potest. Sed Marcus eum spirare non
HO videt, neque enim anima videri potest.
Quid facit Marcus? Marcus perterritus ad vfflam cur-
rit et magna voce clàmat: "Age! Veni, pater!1"
Iulius puerum vocSre audit et exit in hortum. Pater
filium perterritum ad sé accurrere videt eumque inter-
115 rogat: "Quid est, Marce?"
Marcus: "Qulntus...est...mortuus!"
Ifilius: "Quid? mortuus? Ò del boni!"
Pater, ipse perterritus, cum Marcò ad Quintum cur-
rit. Iulia quoque accurrit cum cane sui. Qulntus oculòs
120 aperit. Iulius eum oculòs aperire videt.
Iùlius: "Ecce oculòs aperit: ergo vivus est."
Marcus et Iulia Quintum vivum esse vident. Puer
autem ambulare non potest, neque enim pedés eum
sustinére possunt; ergo necesse est eum portare.
rftmus tenuis
crassus -a -um *+ tenuis
est sunt: esse
neque enim » non enim
Marcus perterritus est
73

CAP.X
lectus
Quhtta 8 IOliò portftur
Aemilia QuIntHmfi iQliò
portati videt
Qulntta in lectò pònimr
Aemilia QulDtwm in lcctò
pònfaspicit
Infìnltìvus-ImCmft
voci**
vidère
accuner*
aiuta*
[1]-**
Pi-ère
M-
portórf
vid&f
pOnf
audfri
Quintus a Iulìo in vUlam portàtur et in lecto pónitun 125
Aemilia filium suum a Iulio portar! videt, et
interrogati "Cur puer ipse ambulare non potest?"
Iùlius: "Qulntus ambulare non potest, quod non est
avis neque SlSs habetl Qui volare vult neque potest, ad
terram caditi" 130
Aemilia Quintum a Itìlió in lectò poni aspicit.
GRAMMATICA LATINA
Infìmtwus
[A] ÀctJvum.
iQlius MSrcum non videro, sed audlre potest. Pater filium 135
vocare audit, et accurrere videt.
'Voc&lre', Sadélre', ^carniere*, caudi|fe' inflnltlvus est.
ìnflnitivus: -re.
[1] -are: cantare, pulsare, plorare, interrogare, verberire,
numerare, salutare, imperare, habitare, amare, dilettare, por- 140
tare, ambulare, exspectare, inerire, ornare, clamare, mòns-
trire, errare, volare, natare, spirare; dare; cet.
\2] -ere: ridire, vidSre, respondere, habére, tacite, parere,
tintóre, tenére, iacere, movere, c£t.
[3] -ere: pdnere, sumere, discadere, carpere, agere, vehere, 145
claudere, vertere, currere, véndere, emere, consistere, osten-
dere, bibere, petere, dQcere, relinquere, quaerere, vivere,
ludere, canere, ascendere, cadere; capere, facere, aspicere,
accipere, parere; cet.
[4] -tre: venire, audire, dormire, aperire, reperire; ire (ad-ire, 150
ab-Ire, ex-Ire); eie.
Madus servus esse non vult. NSmò gemnds èsse potest.
'Esse* quoque et 'tese* infìnitìvus est.
[A] Passlvum.
Marcus a Iulio non vidSri, sed audir? potest. Marcus Quin- 155
tum a Iùliò portali et in lectò póni videt.
74

CAP.X
Tortà|ri% *vidè|rf, 'p5n|f, 'audi|rT InfinlrJvus passivi est.
Inftnitlvus passivi: -ri/-i.
[1] -ari: portili, numerari, vocSri.
160 [2] -eri: vidéri, teneri.
[3] -t: póni, emi, edi, Claudi.
[4] -tri: audlrl, reperir!, aperiri.
Piscès numeràri non possunt. Syra rosam i Ifllià tendi
videt. Gemmae edf non possunt. Magnum òstium 5 parva
165 puellà neque aperro neque claudt potest.
DécSnàtid tenia
'Aris' (/) et 'piscis' (tri) dèclìnantur ut 'ovis\ Ut 'pistor*
declihitur 'mereStor* (m).
'Leo' (m) et 'homo' (ni) dèclìnantur hòc modo:
170 Sing. Ptòr. Sing. Pìwr.
N9m. Ie6 leòn|es homo homin|es
Ace. lednjém ledn|& homin|*m homin|és
Gen. leòn\is leòn|tm hominjts homin|um
Dot. ledn|s Ìe6n\ibus homin|f homin|ì6us
175 Abl leon|* ìeòn\ibu$ homin|* homin|iftus
*\fòx* (f) et <pes' (m) dèclìnantur hòc modo:
180
N9m.
Ace.
Gen.
Dot.
Abl.
Sing.
vox
vòc\em
vòc|is
vòc|f
vòc|e
PUtr.
v6c|&
v<5c|&
vfic|ttfft
voc|ifrtis
wòc\ibus
Sing.
pès
ped|ém
Pedi»
ped|i
ped|e
PlSr.
ped|&
pedj&
ped|init
ped\ibus
ped\ibus
'FlQmen', 'mare', 'animai9 (»): vide cap. XI.
PENSVMA
Av- in Ser- volant. Fise- in aquS natant. Iùlia neque voi-
neque nat- potest. Homo duòs ped- habet, itaque homo
ambili- potest. Homo mortuus sé mov- non potest. Splr- neces-
se est homini, nam sine anima nèmò viv- potest. Cum homo
splrat, anima in pulmòn- intrat et ex pulmòn- exit. Homo
[l]-órf
[2]-m
PH
[4]-W
«Syra lùliami
tenere videt
■ parva puella magnum
òstium neque aperire
neque claudere potest
kó<\edn
v5x<vóa
pès<ped$
Vocàbulanova:
asinus
to6
béstia
homo
fera
avis
piscia

CAP.X
fi£r
ila
pcs
cauda
deus
mercàtor
nùntius
OOmen
pulmd
nldus
ramus
folium
6vum
pullus
pila
vox
lecms
vivus
mortuus
crassus
tenuis
pertcrritus
capere
volare
fiatare
movere
lacere
vivere
spirare
parere
fodere
canere
audére
occultare
ascendere
sustinSre
cadere
potest possunt
vultvolunt
necesseest
némò
quod
ergo
Infinltivus
qui splrat mortuus e&- non potest. Homin- deos vid- non
possunt. Dei ab homin- vid- non possunt. Nèmò pisces nu-
mer- potest. PiscSs numer- non possunt. Sine pecùnia cibus
em- non potest.
Pueri IQliam can- audiunt. Marcus Quintum ad terram
cad- videt. Iùlius Marcum clàm- audit. Aemilia saccum a
iQliò in mènsa pon- et aper- videt.
PENSVMB
Leo et aquila—sunt. Viri et fèminae—sunt. Mercurius non
homo, sed — est. In aqua sunt —. In aere sunt —. Quid
agunt piscés et aves? PiscSs in aquà —, avSs in aere —. Avis
duas — habet, itaque avis volare —. Avis quae volat alas —♦
Cum homo ambulat, — moventur. Cum homo —, anima in
— intrat. Homo qui splrat — est, qui non splrat — est. Nam
sine anima — vivere potest. Spirare homini — est.
IQlia — [= cantat]. Iùlia — pulchram habet. Pueri —
quaerunt. Nidi sunt inter—et folia arborum. In mdis avium
sunt — aut pulii. AvSs non pullos vfvos, sed dva —. Quintus
in arborem — et rv — videt in nido. Ramus qui nidum —
tenuis est. Ramus tenuis puerum — sustjnère non potest:
Quintus ad terram —. Marcus eum cadere videt et — est.
PENSVM C
Num NeptQnus homo est?
Quis est Mercurius?
Quid agunt mercàtòrés?
Num necesse est margaritas habSre?
Quid est oceanus Atlanticus?
Cùr aquila a parvxs avibus timStur?
Ubi sunt nidi avium?
Quid est in nidls?
Quae bèstiae dva pariunt?
Quid agunt pueri in hortò?
COr ramus Quintum sustinère non potest?
76

CAPITVLVM VNDECIMVM
CAP.XI
caput
pectus-
bracchium
manus
CORPVS HVMANVM
/ Corpus humanum quattuor membra habet: duo brac-
chia et duo crura. Bracchium membrum est et crfls
membrum est. In bracchiò est manus, in crure pés.
Duae manus et duo pedes in corpore hùmànd sunt.
s In corpore unum caput est, non duo capita. In capite
sunt oculi et aurès, nàsus et òs. Super caput capillus est.
Capillus virorum non tam longus est quam fèminarum.
Supra oculos fròns est. Infra oculos genae sunt. Post
frontem est cerebrum. Qui cerebrum parvum habet
10 stultus est. Òs est inter duo labra. In ore lingua et den-
tès insunt. Dentès sunt albi ut margantae. Lingua et
labra rubra sunt ut rosae.
Hominès oculis vident et aurìbus audiunt. Homo qui
oculos bonós habet bene videt, qui oculos malòs habet
15 male videt. Qui aurès bonàs habet bene audit, qui aurès
malSs habet male audit. Syra male audit, ea enim aurès
malas habet.
capillus,
fròns
oculus
auns
collum
hùinànu$-a-um<homò
corpus -orìsn9pl -ora
crùs cruris », pi crflra
-rum
una manus, duae manti?
caput -trisn,p/ capita
-itum
òsòris^p/òra-um
super prp+acc <-> sub
fròns-oniis/
infra prp+acc +* suprft
stultus-a-urn
ruber-bra-brum
bene «-> male
77

CAP.XI
pectus-onsit
cor cordisi!
sanguis-inism
fluere
color -óris m
iecur-orisit
venter-trism
vi$cera-umn/>/
tibumsOmerc = esse
sanus -a -um «-* aeger
-gra-grum
sanare = staimi Tacere
/venter
viscere hùmàna
pdculum
pòculum aquae =
pdculum cumaqud
modo = tantum, sólum
Caput est super collum. Sub collo est pectus. In
pectore cor et pulmònès sunt. In corde est sanguis, qui per
vénas ad cor fluit. Color sanguims est ruber. infra pul- 20
monès est iecur et venter. In ventre cibus est. Cor,
pulmònès, iecur, venter sunt viscera haitiana.
Homo qui ventrem malum habet cibum sumere non
potest, neque is sanus, sed aeger est. Homo sanus
ventrem bonum, pulmònès bonds, cor bonum habet.
Medicus ad hominem aegrum venit eumque sànum
facit. Medicus est vir qui hominès aegròs sinat, sed
multi aegri 9 medicò sànàri non possunt.
25
Estne sanus Quintus? Non est: pes eius aeger est.
Puer super lectum iacet. Aemilia et Syra apud puerum 30
aegrum sunt. Màter apud eum sedet manumque eius
tenet. Syra non sedet, sed apud lectum stat. Quintus
iacet. Aemilia sedet. Syra stat.
Aemilia: "Ecce malum, Quinte."
Aemilia puerò aegrò malum rubrum dat, neque is 35
malum èsse potest. Màter ei pòculum aquae dat.
Aemilia: "Bibe aquam modo!"
78

CARXI
Màter caput Quinti sustinet, dum puer aquam bibit.
Aemilia: "Iam dormi, Quinte! Dormi bene!"
40 Màter manum pònit in fronte filii: frontem eius tan-
git. Quintus oculds claudit atque dormit.
// Iulius, qui cum Syro servò in àtrio est, imperatiu! ad
oppidum, Syre, atque medicum arcesse!"
Medicus Tuscull habitat. Iulius servum suum Tuscu-
45 lum ire iubet atque medicum arcessere. Syrus equum
ascendit, ad oppidum it, medicum arcessit. Servus cum
medicò ad villam revenit.
Medicus interrogati "Quis aegròtat?"
Iulius: "Meus Quintus fllius aegròtat; ambulare non
50 potest."
Medicus: "Cur ambulare non potest?"
Iulius: "Quia p6s eius aeger est. Puer stultus est,
medicei nidum in arbore reperit, arborem ascendit, de
arbore cadit! Itaque pedem aegrum habet nec ambulare
55 potest. Nec modo pede, sed etiam capite aeger est."
Iulius medicum ad cubiculum Quinti ducit. Medicus
cubiculum intrat, ad lectum adit atque puerum aspicit.
Quintus quiétus super lectum iacet nec oculòs aperit.
Medicus puerum dormire videt.
60 Medicus dicit: "Puer dormit."
Syra, quae male audit, id quod medicus dicit audire
non potest; itaque interrogat: "Quid dicit medicus?"
Aemilia (in aurem Syrae): "Medicus 'puerum
dormire* dicit."
tangere
atque « et
iubère « imperire
equum ascendere » in
equum ascendere
re-venfre = rQrsus venire
aegrOtSre = aeger esse
dèftf>+aM«ab[l]
nec = ncque
pede aeger est = pedem
aegrum habet
cubiculum intr&re = in
cubiculum intr&re
quiétus -a -um = qui sé
non movet
dlcere
id quod medicus dicit
= vcrba medici

GAP. XI
ad-esse
verbum facete ■ verbum
elicere
spectàre = aspicere
ap-pònere < ad-pónerc
sentire
Quintus oculds aperìt atque medicum adesse videt. 65
Puer, qui medicum timet, nùllum verbum facere audet.
Medicus: MÒs aperi, puer! Linguam ostende!"
Syra: "Quid dìcit medicus?"
Aemilia: "Medicus Quintum 5s aperire atque
linguam ostendere iubet." 70
Quintus os aperìt atque medicò linguam ostendit.
Medicus linguam eius rubram esse videt.
Medicus: "Lingua eius rubra est."
Syra: "Quid dicit?"
Aemilia: "Dìcit 'linguam eius rubram esse'." 75
Medicus etiam dentes Quinti spectat et inter dentès
albòs unum nigrum videt. Non sanus est dens qui colo-
rem nigrum habet.
Medicus: "Puer dentem aegrum habet."
Quintus: "Sed dens non dolet; ergd dens aeger non so
est. Pès dolet — et caput."
Syra: "Quid dicunt?"
Aemilia: "Medicus dìcit 'Quintum dentem aegrum
habére*, et Quintus dìcit 'pedem et caput dolere, non
dentem'." 85
Iulius: "Non dentem, sed pedem modo sana,
medicei"
Medicus pedem Quinti spectat atque digitum ad
pedem appònit: medicus pedem eius tangit. Puer digitum
medici in pede suo sentit. 90
Quintus: "Ei, ei! Pès dolet!"
80

CARXI
/// Medicus (ad lulium): "Tene bracchium pueri!" (ad
Aemiliam:) "Tene poculum sub bracchiò!" (ad Quln-
tum:) "Claude oculos, puer!" Medicus Quintum oculòs
95 claudere iubet, quod puer cultrum medici timet.
Ecce medicus cultrum ad bracchium pueri appònit.
Perterritus Quihtus cultrum medici sentit in bracchiò,
nec oculos aperire audet. Capili! horrent. Cor palpitat.
Medicus vénam aperìt. Ruber sanguis de bracchiò in
100 poculum jfluit. Quihtus sanguinem de bracchiò fluere
sentit atque horret. Fròns et genae albae sunt ut lflia...
Medicus puenjm oculòs aperire iubet: "Aperi oculòs,
puer!" neque Quintus oculòs aperìt. Puer quiStus super
lectum iacet ut mortuus.
105 Syra: "Cur Quihtus oculòs non aperìt?—Ò dei boni!
Puer mortuus est!"
Quihtus autem splrat, ergo mortuus non est. Sed
Syra eum mortuum esse putat, quod eum spirare non
audit. Iulius et Aemilia filium suum quiétum spectant
HO — atque tacent.
Medicus manum super pectus pueri impònit eumque
spirare et cor eius palpitare sentit.
Medicus: "Puer splrat et cor eius palpitata
Aemilia gaudet quod fìlius vivit.
U5 Syra: "Quid dicit medicus?"
Aemilia: "Medicus dicit <Quintum spirare et cor eius
palpitare.' Ergo Quintus vivit."
Syra Quintum vivere gaudet.
horrere: capili! horrent
«capili! stant
horrere « penerritus
gaudére-laetusesse
Syra Quintum vivere
gaudet = Syra gaudet
quod Quintus vivit
81

CAP.XI
dé-tcrg€re
horrére ■ timore
ab-esse
noster -tre -tram « incus
et tutu
est potcst
sunt possunt
esse posse (òrf)
Aemilia sanguinerai de bracchiò filli detergete Iara
puer oculos aperit. 120
Quintus: "Ei! Dolet bracchium!"
Mater filium vivum esse videt et audit.
Aemilia imperati "Aquam arcesse, SyraP neque
anelila verba dominae audit.
Iùlius: "Domina té aquam arcessere iubet, SyrtP 125
Syra abit, atque revenit cum alio poculo aquae pièno.
Aemilia pòculum tenet, dum Quintus bibit.
Medicus: "Iam necesse est puerum dormirei
Exit medicus. Quintus, qui medicum horret, eum
abesse gaudet. 150
iQlius: "Iam fìlius noster ndn modo pede, sed etiam
bracchiò aeger est."
Aemilia: "IHe medicus crassus filium nostrum sanare
ndn potest." Aemilia n6n putat medicum puerum ae-
grum sanare posse. 135
Syra: "Stultus est medicus! Neque cor neque cere-
brum habet!"
Syra "medicum stultum esse' dicit. Ittlius et Aemilia
eum stultum esse putant, non dlcunt.
GRAMMATICA LATINA 140
Dédmàtid tenia
[A/B] Masculinum et fcminlnum.
Vocabula masculina: pastor, mercàtor, clamor, timor,
color, sòl, air, venter, leO, pulmò, homo, p8s, sanguis; pànis,
Collis, piscis, mOns, d£ns, c6t. 145
82

CAP.XI
150
1SS
160
165
170
175
VocSbula femmina: ovis, vallis, avis, auris, nilbes, fròns;
arbor, vox, praepositid, d&IinStiò, cft.
[C] Neutroni.
VocSbula neutra: flOmen, òs, crQs, corpus, pectus, iecur,
caput, cor; viscera (pt); mare, animai, cft.
Pluralis: -a. Accùsatlvus = nòminàtivus.
'Corpus9 et 'flumen' décEnantur hòc modo:
Sing. Ptìar. Sing. Ptùr.
Ndm. corpus corposa flumen flumin|a
Acc. corpus corpor|a flumen flumin|a
Gen. corpor|is corpor|aro flOmin|t$ flOmin|t<m
Dot. corpor|t corpor|iòtc$ flamini* fltimin|tfrt<s
Ahi. corpor|* corpor|*6ta flamini* flfimin|iftta
Ut 'corpus' dèclinantur: pectus -or|is, 6s òr|is, crùs crQr|is,
iecur -or|is (cor cordjis, caput -it|is); plùràlis: viscer|a -um.
'Mare' et 'animai' hoc modo dèclinantur:
Sing. Plur. Sing. Ptor.
Nàm. mar|* mar|ta animai animalità
Acc. mar|* mar|ta animai animSl|ia
Gen. mar|ts mar|wro animàl|ts animSl|tum
Dot. mar|* mai\ibu$ animali* animal|ifcus
Abl. mar|f mar|ifttfs animai)* animil|iòt<s
Accùsàtìvus cum ìnfìmtìvd
Ifilia dormit. Syra Iuliom dorrai videt.
Syra: "IQlia dormit." Syra 'Ittliom dormire' dJàt.
'Iùliara dormire9 est accQsSfivus cum infinitivo. AccQsSfi-
vus cum infinitivo pdnitur apud multa verba:
[1] vidèrey audm, sentìre: Puer medictim adesse videt. Pueri
Iùliom can*re audiunt. Medicus puerum spirare sentit.
[2] iubère: Dominus servam discutere iubet.
[3] dkere: Quintus 'ped*m dolere' dicit.
[4] putòre: Syra Quintili mortutm esse putat.
[5] gctudère: Aemilia fìliwm vivere gaudet.
[6] necesse esse: Pueruro dormite necesse est.
neutrum: acc. » ndm.
-a
««
-tf -ta»
-f -ibus
-e -ibus
-et- 4a
-€/- 4a
-tf -tum
-f -ibus
-f -ibus
Ifllia dorma
iOlkzmdormfc
Vocàbulanovo:
corpus
roexnbrum
bracchimi!
crùs
manus
caput
1 auris
83

CAP.XI
òs
capillus
fróns
gena
cerebrum
labrum
lingua
pectus
cor
sanguis
vtaa
color
iecur
venter
viscera
medicus
pòculum
culter
humSnus
stultus
ruber
s&nus
aeger
noster
bene
male
flucrc
sftnfire
sedere
stare
tangere
arcessere
iubére
revenlre
aegrdtfire
dicere
spcctdre
dolere
appftnere
sentire
horrere
palpitare
putire
gaudére
detergere
posse
modo
de
atque
nec
PENSVMA
Membra corpor- hfimSni sunt duo bracchia et duo crìur-. In
corpor- hOmino un- caput est, non duo capi*-. In capit-
sunt duae aur- et un- 6s. In ór- sunt dent-. In pector- fin-
cor et duo pulmdn- sunt.
Medicus Quint- super lectum iac- videt; medicus puer-
dorm- videt. Medicus: "Quint- dorm-." Medicus <Quint-
dorm-' dicit. Medicus puer- linguam ostend- iubet, et 'lin-
gu- eius rubr- es-' dicit. Puer dicit 'ped- et caput dot-.'
Medicus Aemili- pòculum ten- iubet. Syra Quint- spir- ndn
audit, itaque Syra e- mortu- es- putat. Sed Quint- vìv-.
Mater fili- viv- gaudet. Necesse est puer- aegr- dorm-.
PENSVM B
— humànum habet quattuor —: duo — et duo —. In brac-
chiis duae — sunt, in crQrìbus duo —. Super collum est —.
In capite sunt duo oculi, duae —> finus nasus, unum —. In
óre sunt dentSs et —. Sub collo est —. In pectore sunt pulmd-
neset—. In corde et in vérfls—est. Sanguis per—ad cor—.
Aemilia apud lectum Quinti —, Syra apud lectum —.
Quintus non —, sed aeger est. Syrus medicum ex oppidò
—. Medicus digitum ad pedem pueri —: medicus pedem eius
—. Quintus, qui digitum medici in pede —: "EU Pés —!"
PENSVM C
Quae sunt membra corporis hùmdni?
Ubi est cerebrum?
Quid est in pectore?
Ubi est venter?
CQr Quintus cibum sumere non potest?
Estne Quintus sólus in cubiculo sud?
Unde medicus arcessitur?
Quid videt medicus in óre Quinti?
Quid Quintus in bracchio sentir?
CQr Syra Qumtum mortuum esse putat?

CAPITVLVM DVODBCIMVM
CAP.XII
MILES ROMANVS
/ Quintus est fràter Màrci. Iulia soror eius est. Marcus et
Quintus frattes Iuliae sunt. Marcus pattern et màtrem,
fràtrem et soròrem habet. Ndmen patris est 'lulius',
màtrìs 'Aemilia'; 'Quintus' est ndmen fràtris, 'Iulia' so-
5 roris.
Marcò fina soror est. Ifiliae duo fràtrés sunt. Nomina
fràtrum sunt 'Marcus' et 'Quintus'. Patri et matti una
fìlia et duo fili! sunt.
Matti 'Aemilia' nomen est. Quod ndmen est patri? Ei
io nomen est 'Lucius lulius Balbus'. Viro Romàno trìa
nòmina sunt. 'Lucius' est praenòmen, id est nomen pri-
mum; 'Balbus' cognomen est. Filiis nomina sunt
'Marcus lulius Balbus' et 'Quintus lulius Balbus'. 'Marcus'
gladiusl
v u
pflum
A
arma Romàna
fràter-tris m
soror -óris/
pater-tris m
màter-tris/
nòmen-inis»
Màrce (dot) Qna soror est
- Marcus Qnam soifl-
rem habet
prae-nómen-inisft
cognOmen-inisn
85

CAP.xn
praem
A.
C.
D.
L.
M.
P.
9-
Sex.
T.
tonina Latina:
«Aulus
-GSius
= Derimu$
-Lftàus
-Marcus
-PQblius
sQuinms
-Sextus
= Titus
avunculus-I m = fràter
mStrìs
iristis
<-»laetus
vester -tra -tram (= tuus
etmus)
mlles-hism
fert = portat
fert ferunt
armitus-a-um = qui
armafen
«?
pugnus-Im
et 'Quintus' praenomina sunt filidrum. Alia praenSmi-
na Latina sunt 'Aulus', 'Decimus', <G3ius% 'Publius', 15
<Sextus\ Titus\
Aemiliae est unus fràter, cui 'Aemilius' nòmen est
(praenomen 'Publius', cognomen Taulus9). Fràter
Aemiliae est avunculus liberòrum. Aemilius autem procul
a sorore sua abest. Itaque trlstis est Aemilia, quae fra- 20
trem suum amat.
Marcus et Iùlia mitrem suam trìstem in hortum exire
vident et patrem interroganti "Cut màter nostra trlstis
est?»
Iulius: "Màter vestra tristis est, quod Aemilius procul 25
ab ea abest. Aemilius avunculus vester est, id est fràter
matris. Màter tristis est, quod fràtrem suum vidère non
poteste
Marcus: "Ubi est avunculus noster?"
Iulius: "Avunculus vester est in Germania. Aemilius 30
miles est. In Germania multi sunt mflités Romania
Iùlia: "Quid est miles?»
Iulius: "Miles est vir qui scutum et gladium et pilum
fert. ScQtum et gladius et pilum sunt arma militis
Romani. Miles est vir armatus." 35
Ittlia: "Quid agunt militès Romani in Germania?" //
Iulius: "Militès nostri in Germania pugnante
Iùlia: "Mei quoque fràtrès pugnante
Iulius: "Pueri pugnis, non armis pugnant. MHitSs
pugnant gladiis, pilis, hastls." 40
86

CARXII
Marcus: ttNura Aemilius et hastam et pilum fert?"
Iùlius: "Aemilius pilum tantum fert, is enim pedes
est, non eques. Eques est mfles qui ex equo pugnat; qui
pedibus pugnat pedes est. Equités hastas, pedités pila
45 ferunt. Pilum non tam longum est quam basta, neque
gladius peditis tam longus est quam gladius equitis.
Pilum Aemilil sex pedés longum est."
Marcus: "Quam longus est gladius eius?"
Iùlius: "Duòs pedes longus est."
50 Marcus: "Duòs pedes tantum? Cùr tam brevis est
gladius?"
iQlius: "Quod gladius brevis non tam gravis est quam
gladius longus. Gladius equitis longior et gravior est
quam peditis. Pedes, qui pedibus it multaque alia arma
55 fert, gladium longum et gravem ferre non potest; itaque
gladius eius brevis et levis est — brevior et levior quam
is qui ab equite fertur. Edam gladi! qui 5 Germànis
feruntur longiòrés et graviorés sunt quam RdminOrum
ac pila eOrum longiora et gravitai quam nostra sunt."
60 Iùlia: "Qui sunt Germani?"
Iùlius: "Germàni sunt homines barbari qui Germi-
niam incolunt. Germania est magna terra non procul a
Gallia; Gallia autem provincia Romina est, ut Hispinia,
Syria, Aegyptus. Provincia est pars imperii Romani, ut
65 membrura pars corporis est; Róma enim caput imperii
est, provinciae membra sunt. Germania non est
provincia Romana. Flùmen Rhènus Germiniam a Gallia prò-
pedes -itbm
eques-iris m
iì.
ipés
[=29,6cm]
brevis <-♦ longus
gladius brevis non tam
gravis est quam gladius
longus
ferre (&i/) = portare
levisi* gravis
fertur feruntur
Germini -órummp/
ac«-atque
atque ante a^i^ujk
litteris
barbarus-a -um = nec
Rdmànus nec Graecus
incolere: terrami.»
in terrà habit&re
pars (< para) pania/

CARXII
dividere
patria-ae/.p. nostra
= terra/oppidumpa-
trum nostròrum
contrfi p#+acc
pfirta/imperitoe + dot
hostis-ism<-»amicus
bellum-Ifi
op-pugnSre - pugnare
contrd
exercitus-Osm:
smg ndm exerrifus
acc exercitum
gen exercttfis
dot exerdtitf
ahi exerrìttf
dux ducisi»
metuere = timore
pter ndm exercités
acc exerchus
gen cxtTdtuwn
dot exercitftus
àH exereittòus
Hi$ptoI-$nimm/>/
Galli-dromi»/?/
militare «mlles esse
arcua
-Osm
castra -Srum np/(vocS-
buium plurale tantum)
vinai dividit. Rhenus ac Dinuvius flQmina, quae Ger-
miniam ab imperio Romàno dividunt, fitaSs imperii
nostri sunt. Germania est patria Gennindrum, ut Roma 70
nostra patria est."
Iùlia: aCur militès Romàni contri Germinds pug-
nant? Suntne Germini hominès improbi?"
Ittlius: "Militès nostri contri Germinos pugnant,
quod Germini amici Rominorum n6n sunt nec Róma- 75
nis pirent. Germini hostés Rfiminorum sunt, ac bellum
est inter Germànòs et Ròmànòs. Germini exercitum
nostrum oppugnante
Ifllia: «Quid est 'exercitus?"
Iùlius: "Exercitus est magnus numerus mHitum qui 80
contri hostés dtìcitur. Qui exercitum dtteit dux
exercitus est. Dux exercitui imperat, exercitus duci suo piret,
nam dux ab exercitù metuitur.
"In Germania et in Britannii sunt magni exercitus
Romàni qui contri exercitus hostium pugnant. Militès 85
et ducès exercituum Rominorum ab hostibus metuun-
tur. In Hispànià et in Gallii non multi sunt militès
R5mini, nam Hispini et Galli, qui eàs prSvinciis inco-
lunt, iam exercitibus nostris pirent. In exercitibus R5-
mànis edam Hispini et Galli multi militant, qui et alia 90
arma et arcus sagittàsque ferunt."
Iùlia: "Ubi habitat Àemilius?" ///
IQlius: "Aemilius in castris habitat mille passtts i fine
imperii. Castra sunt militimi oppidum."
88

CAP.XII
castra Romàna
95 Marcus: "Quam longus est passus?"
IOlius: "Unus passus est quinque pedès, ergo mille
passus sunt qumque milia pedum. In castris Aemilii sex
milia mflitum habitant. Nùllae fèminae aut pueri illic
habitant, nec enim fèminae puerique militare possunt.
100 Circum castra fossa et valium longum et altum est."
Marcus: "Quam altum est valium castrorum."
Iulius: "Prope decem pedes altum est, et duo milia
passuum longum. Quattuor portae per valium in castra
ducunt. Inter duas portas est via lata, quae castra in
ìos duas partès dividit; ea via centum pedSs lita est.
"In bello portae castrorum clauduntur. Cum exerci-
tus Germanorum castra oppugnat, Romàni castra dè-
fendunt: valium ascendunt ac pila in Germanòs iaciunt.
Illi autem nec pila in castra iacere possunt, quod fossa
no nimis lata et vàUiun nimis altum est, nec valium
ascendere, quod Romani pilis et gladiis valium defendunt.
Hostés castra nostra expugnàre non possunt.
aEcce portae aperiuntur atque equitàtus noster in
hostés impetum facit. Barbari perterritì, qui im-
115 petum equitàtus sustinére non possunt, arma ad terram
iaciunt atque in magnas silvas fugiunt.
fossa-ae/
passus -Qs m i passus
= vped&[J,48mJ
milia Aìxmnpl (+gen pty.
mille (m) hominés; duo
wSUa (MM/fl) homintim
pucri = pueri et pucllac
altus-a-um
Ifitus-a-um
in bello = cum beUum
est
défendere +•» oppugnare
iaoere -it-iunt
in (+acc)« contri
cx-pugnare
equitàtus -Os m « equi-
tumnumerus(par8
exerritOs)
impetus -ùs m: impetum
facereinbostem =
oppugnare
fugò*-it-iunt
89

CAP.XII
menu -&sm» timor
impetro hostium
"Miles Romànus, qui hostem annàtum accurrere vi-
det, non ab eò fugit, sed armis sé défendit. Mllitès
Ramini fortés sunt. Miles fortis hostem non metuit, sed
sine metu impetum in hostem facit. Aemilius, avuncu- 120
lus vester, miles fortis est.
aCircum imperìum Romanum multi sunt hostès.
Castra et oppida nostra ab hostibus oppugnantur neque
expugnantur, nam mllitès nostri provinciàs ac patriam
nostrani i Germànls et ab aliis hostibus defendunt." 125
Marcus: "Etiam Germani suam patriam dèfendunt."
Iulius: "Sed patria nostra pulchrior est quam illòrum!
Atque Germini homines barbari sunt."
Marcus: "Nònne fortés sunt Germàni?"
Itilius: "Fortés sunt illi, sed Romàni fortiórés sunt, 130
nee arma Germinorum tam bona sunt quam nostra.
Scùtum edrum nimis parvum est, pilum nimis longum
et grave; nec enim pilum tam grave procul iaci potest.
Itaque pilum nostrum breve et leve est — brevius et
levius quam pilum Germànòrum. Militès Romàni bene 135
pugnante quod pila edrum brevia et levia sunt, non
tenga et gravia ut Germinorum. Patria nostra bonls armis
défenditur. Nùllus hostis Romam expugnire poteste
Marcus: "Cttr Romàni Germaniam non expugnant?"
Iulius: "Germania non sòlum armis défenditur, sed 140
edam altls montibus, magnls silvls atque làtls et altìs
flQminibus."
90

CAP.XII
MS
GRAMMATICA LATINA
Diclmàiid quarta
'Exercitus' (ni) déclinitur hòc modo (vide exempla in vera-
bus 80-89 huius captali):
150
1SS
160
Ndmindttvus
Accùsàtfvus
Genetìvus
Datwus
Ablàtwus
Singuldrù
exercit|us
exercit|um
exercit|us
exercit|ta
exercit|S
PUtràlis
exercit|«5
exercit|fc
exercit|uam
exercit|s6us
exerrìt|iòfis
Ut "exercitus9 déclinantur mascullna: aicus, passus, equità-
tus, impetus, metus, versus, cSt.; feminlnum: manus.
Adiectivum
[I/II] DecBnSdO prima et secunda.
Mòns altttf. Arbor alta. Valium altum.
'Alt|us -a -tmf est adiectivum primae et secundae dScli-
nàtiónis. Mascullnum 'altus' déclinitur ut 'servus', ftmini-
nuro 'alta' ut 'fèmina', neutrum 'altum' ut 'oppidum'.
Masc.
Nòm. altjus
Acc. alt|tim
Gen. alt|t
Dai. alt|5
AbL alt|o
Fém.
alt|a
alt|om
alt|o*
alt|oe
alt|à
Neutr.
alt|wm
alt|tori
alt|f
alt|<5
alt|£
Singidàris Plùràlis
Masc. Fem. Neutr.
alt|ì alt|oe alt|a
alt|& altjòs alt|a
165 Gen. alti? altlo* alti? eìt\àrum alt|oram alt|orum
alt|ts altjts altjfs
alt|ts alt|& alt|ts
Hoc modo déclinantur haec adiectìva: albus, bonus, fes-
sus, foedus, Iràtus, laetus, làtus, longus, magnus, malus,
170 meus, novus, plénus, primus, sanus, tuus, cét.; (-er -ra
-rum:) pulcher, aeger, niger, ruber, noster, vester, cet.
[Ili] Dècllnàuò tenia.
Gladius brevi*. Via brevò. Fllum breve.
'Brevw -e* est adiectivum tertiae déclinàtiònis- Masculbium
175 et ftmininum 'brevis' déclfnàtur ut 'ovis' (sed abL sing. -t),
neutrum 'brew' ut 'mare'.
versus-Q$m:cap. XII
142 versus habei
-uro
-ùs
-»f
-fi
-f»
-fis
-ibus
-ibus
ad-iectfvum -! n (adi)
dkus
alta
altum
-US
-t
-ò
-6
-ae
-ae
-à
-t
-6s
-f
-ò
-d
•ae -a
-às -a
-&nan -àrwn -tinnii
-fc
-fc
-& -fc
•& 4s
-in -non
brevi*
breve
dèci, ni: fan. =
91

CAP.XII
-is -e
-em -e
-is -is
-r -r
-i -f
-is -ia
-è$ 'ia
-non -iwn
•ibus -ibus
-ibus -ibus
Ndm.
Acc.
Gen.
Dot.
Abl.
Singulàris
MascJFem.
brev|is
brev|ém
brev|is
brev|i
brevji
Neutr.
brev|e
brev|*
brev|is
brevjf
brev|f
Plùràlis
MascJFem.
brev|ls
brev|l$
brev|unfi
brev|ifas
bievjtfas
Neutr.
brev|ta
brev|ta
brev|ròm
brev|tftus
brev|iftus
comparàtfvus (camp)
alitor
alma
-wr -ttis
-tdrem -tus
-iàris -iàris
-tari •tòri
-Une 'iàre
-iàris -idra
-iàrés -iàra
-iàrwti -iórwn
•iàribus -iàribus
-iàribus -iàribus
180
Hòc mod6 dSclInantur haec adiectfva: brevis, fortis,
gravis, levis, tenuis, tristis, cft. 185
Exempla:
Pedes fortis Rdmànus gladium brevem et levo»*, scutum
magntim et grave fert; eques hastam fert longam et grava».
PeditI forti Romano est gladius brevis et levis, scutum
magnimi et grave; equiti basta longa et gravis est. Pedes gladid 190
brevi et levi, scùtò magna et gravi armàtus est; eques basta
longa et gravi pugnat.
Pedités fortis Romani gladiòs brevis et levés, scùta magna
et gravta ferunt; equités hastas ferunt longos et grave?. Pediti-
bus (onibus Rómànìs sunt gladil brevis et levis, scùta magna 195
et gravia; equitibus hastae longa* et gravis sunt. Pedités già-
dils breviòus et levtftta, scùtis magni* et gravtftus armiti sunt;
equités hastis longts et gravita* pugnant.
Comparàiwus
Hic mùrus altior est quam ille. 200
Hoc valium altit<s est quam illud.
'Allior -ws* comparStlvus est. Comparativo^ est adiecti-
vum déclinattònis tertiae:
Singulàris: Plùràlis:
Neutr. MascJFem. Neutr. 205
altttts alttór|ls altior|a
altnis alttòr|ls altìar|a
altiòr|is alttfr|t0ft altìor|«m
alttor|t zllidr\ibus aìiidr\ibus
alttor|i zhwr\ibus zìtiùr\ibus 210
Nàm.
Acc.
Gen.
Dot.
Abl.
MascJFem
alttòr
alttdr|ero
altiorjts
alttórji
alttórje
92

GAP. XII
Exempla: brevior, fortior, gravior, levior, longior, pul-
chrior.
Gladius equitis longior et graviòr est quam peditis. Eques
gladium longidrem et graviorem fert quam pedes. Eques già-
215 did longtfr* et gravtór? pugnat.
Gladi! equitum longwra et gnvidrès sunt quam peditum.
Equités gladils ìongidribus et gravioribus pugnant.
Pilum brevità et tevius est quam basta. Pila brevtòra et
forfò? sunt quam hastae.
220 Delia anelila pulchrior est quam Syra. Leander, qui ancil-
lae pulchrtàro amicus est, ancillae pulchnon rosam dat. Quid
pulchrìus est quam rosa?
Milités Romani (onidrès sunt quam hostès. Dux Ròmanus
militibus fonidribus imperat quam dux hostium. Ille dux mi-
225 litum fortidrum est.
PENSVM A
Pilum e man- iacitur, sagitta ex are-. In exercit- Rdmanis
multi Galli militane qui are- ferunt. Equitàt- sine met-
impet- in hostes facit, neque hostes impet- equitàt- sus-
tinere possunt. Mille pass- sunt quinque milia pedum. Via
Latina CL [150: centum quinquàginta] milia pass- long- est.
Ràmus tenu- puerum crass- sustinere non potest, nam
puer crass- grav- est Onum màlum grav- non est, nec duo
mala grav- sunt, sed saccus plén- malorum grav- est.
Leander saccum magn- et grav- portai In sacco grav- sunt
mala. Servi saccòs grav- portant In saccis grav- sunt mala
et pira.
Saccus Leandri grav- est quam Syri, nam mala grav- sunt
quam pira. Via Appia long- est quam via Latina. Via Appia
et via Aurelia long- sunt quam via Latina. Quintus crass- est
quam Marcus. Leander saccum grav- quam Syrus portat. In
sacco grav- mala sunt.
Hoc pilum long- et grav- est quam illud. Haec pila long-
et grav- sunt quam illa.
Vocàbulanova:
frftter
soror
ndmen
praendmen
cognòmen
avunculus
roilcs
scùtum
gladius
pilum
arma
arcus
sagitta
pugnus
basta
pedes
eques
pars
finis
patria
hostis
bellum
exerchus
dux
castra
passus
valium

CAP.xn
equitàtus
impetus
metus
versus
mllia
tristis
annfttus
brevìs
gravis
levis
barbarus
altus
litus
fortis
vester
fcrrc
pugnare
incolere
dividere
oppugnare
metuere
militare
difendere
iacere
expugnàre
fugere
contri
ac
adiectfvum
PENSVMB
Marcus — Quinti est. Quintus Qnum fritrem et tinam —
habet. 'iQlia'—sorOris est. Frater Aemiliae est—BberSrum.
Quintus: "Ubi est avunculus noster?" Iùlius: "Avunculus —
est in Germania."
Provincia est — imperii Romàni. Rhenus Genniniam ab
imperio Romano —; Rhenus — imperii est. In Germania
multi — Romàni sunt» qui contri GerminOs —; Germani
enim — Ròmànòrum sunt. Mllités Romàni sciita et—et pila
—. Militès in—habitant. Gircum castra est—et—> quod x
pedSs — est. Militès patriam ab hostibus —.
PENSVMC
Num 'Marcus' cognòmen est?
Quot fràtrès habet Aemilia?
Quid agit Aemilius in Germania?
Quae arma pedes ROminus fert?
Quam longum est pilum Aemilii?
Ubi habitant mJlitès Romàni?
Qui sunt Germini et Galli?
Estne Germania provincia Romina?
Quod flfimen Germiniam a Gallia dividit?
CQr hostes castra expugnire nOn possunt?
Num miles fortis ab hoste fugit?
CQr hasta procul iad nOn potest?

CAPITVLVM TERTIVM DECIMVM
CAP.XIU
f ?
MENSIS
ÌANVAR
DIESXXX!
MENSIS
JVLIVS
yilESXKXt
MENSIS
FBBRVAR
DIESJOCVM
MENSIS
AVGVSJVS
D1ESXXXI
MENSIS
MARTIV5
DJ ES XXXI
MENSIS
SEPTBMBQ
DIESXXX
SEPTEMBffiOCTOBER
MENSIS
APRILI*
DIESXXX
IMENSIS
MAIV5
PIESXXXI
MENSIS
cero ber'
mesxxxi
MENSIS
IVNÌVSi
PlESXXX^
MENSIS
iNOVEMBERl
DIESXXX
IMENSIS
DECEMBERj
DJES XXXt
■ - - J. i>1
ANNVS ET MENSES
/ Annus in duodecim mènses dlviditur, quibus haec sunt
nomina: Iinuarius, mènsis primus; Februarius, secun-
dus; Martius, tertius; Aprilis, quirtus; Miius, quintus;
iOnius, sextus; Iùlius, septimus; Augustus, octivus;
s September, ndnus; October, decimus; November, Qn-
decimus; December, mènsis duodecimus ac postrèmus.
Unus annus duodecim mènses vel trecentos sexigintà
quìnque dies habet. Saeculum est centum anni. Centum
anni vel saeculum est longum tempus. Duo saecula sunt
io ducenti anni. Homd sinus nonaginta vel edam centum
annos vivere potest; ducentòs annòs vivere némo po-
test.
Mensi primo et mènsi tertio a deb nomina sunt: li*
nuàriò i deo land, Mfirtiò i ded Marte. Iinus et Mars
15 sunt dei Romani. Iinus est deus cui duae facies sunt.
Mars deus belli est.
Mènsis September nòminàtur a numero septem, Oct6-
ber, November, December ab octò> novem, decerti. Nam
kalendftrìum-In
Iin. Capricoraus
Febr Aquanus
Atórt. Pisccs
Apr. Ariés
Atti, làura
Ita. Gemini
lui. Cancer
Aug. Leo
Sept. Virg5
Oct. libra
Nov. Scorpid
Dee. Sagittirius
mènsis -ism
v qiuntus-a-um
vi sextus-a-um
vii septimus-a-um
vm octavus-a-um
IX ndnus-a-um
x decimus-a-um
xi tadecimus-a-um
xn duodecimus-a-um
postremus-a-um
<-»pjfmus
tre-centl-ae-a
= ax(300)
sexàgintà = LX(60)
tempus -oris n
du-centl -ae -a - ce (200)
nominare < nómen; nd-
minfitur-nftmen habet
95

CAP.XIII
antiqui» < ante
tunc = ilio tempore
mine = hoc tempore
...igitur » ergo
trfginti = xxx(30)
Onusettrigintfi
«xxxi (31)
duo-dè-trigintà
«xxviii (28)
Qn-dé-trigintà
= xxdc(29)
Qn-decim = xi(ll)
item«etiam(:ut
Mfirtius)
dlmidiapars=!4
quarta pars s Vi
diés-dm
vesper-erlm<-» mine*
noxnocus/Wdtés
iiùthim-in«-+finis
finis = pars postrèma
mitrami pars prima
hdra-ae/
tempore antiquo Màrtius mensis prlmus erat. Tbnc
September mensis septimus erat, Octóber, November, 20
December menses octàvus, nònus, decimus erant.
Nunc autem mensis primus est Iànuirius, September
igitur mensis nònus est, Octòber decimus, November
ùndecimus, December duodecimus.
Quam longus est mensis November? November tri* 25
ginti dies longus est. December unum et trìginti dies
habet. Iànuirius tam longus est quam December, sed
Februarius brevior est: duodetrigintS aut ùndètrigintà
dies tantum habet. Februarius brevior est quam cèteri
Cuidecim mènsès: is mensis anni brevissimus est. Mar- 30
tius unum et trigintà dies longus est (et item Maius, Iu-
lius, Augustus, Octòber). Aprilis trigintà dies habet
(item Iunius et September). Sex mènses sunt dimidia
pars anni, tres mènsès quarta pars anni.
Dies est dum $51 in caeld est. Prima pars dièl est 35
mane, pars postrèma vesper. Dies est tempus a mine ad
vesperum. Nox est tempus i vesperd ad mine. Vesper
est finis dièi atque initium noctis. Mine finis noctis est
atque initium dièi.
Dies in duodecim hdris dividitur. Ab hòri primi 40
dies initium facit. Hòra sexta, quae hòra media est inter
%

CARXUI
horam primam et duodecimam, 'meridiés' nòminàtur.
Hdra sexta vel meridiés diem dividit in duSs aequàs
partés: 'ante meridiem' et "post meridiem\ Meridie sdì
45 altissimus in caelò est. Sex hòrae sunt dimidia pars diéi.
// Nocte sol non lucet, sed luna et stéllae lficent. Lfina
ipsa suam lficem non habet, lux lfinae & sòie venit; ita-
que lfina non tamclàra est quam sol. Sol est stélla claris-
sima, quae luce sui et terram et lfinam illùstrat. Neque
so tota luna sóle illfistratur, sed tantum ea pars quae verri-
tur ad sòlem; cétera pars obscura est. Cum exigua pars
ltìnae tantum vidétur, lfina 'nova' esse dicitur. Die sep-
timó vel octavò post lfinam novam luna dimidia vidétur,
quae formam habet litterae D. Die quinto decimò post
55 lfinam novam lfina piena est et formam habet litterae O.
Cum lfina non lficet, nox obscura est.
Diés ménsis primus 'kalendae' nòminàtur. Diés pri-
mus ménsis Iànuàrii dicitur 'kalendae Iànuàriae'; is diés
anni primus est atque initium anni novi. Die! primo
60 ménsis Ifilii 'kalendae Ifiliae' nòmen est; is est diés anni
medius.
Diés tertius decimus post kalendas ìdfis* nòminàtur.
'Idfis Iànuàriae' diés tertius decimus est post kalendas
Iànuàriàs. Item 'idfis Februàriae' dicitur diés tertius de-
65 cimus ménsis Februàrii. Sed "idfis Màrtiae' diés est
quintus decimus ménsis Marti!, nam mènse Màrtid
(item Màio, Ifilid, Octòbri) idfis non diés tertius
decimus, sed quintus decimus post kalendas est. Diés nò-
merl-diés(<medi-)
: medius dié$
aequus-a-um
Iona -ae/ stélla -ae/
toxlflcis/
clàrus-a-um
terra
tòtus -a -um: tdta lttna
<-»parslunae
céterus-a-um
obscQrus -a -um«-*ciarus
exìguu8 -a -um « parvi»
luna nova dimidia pièna
quùitus decimus
= xv (150
kalendae-Srum/pf
dicitur « nòminàtur
tertius decimus
= xra(13.)
IdQs-uum/p/
(ménsis) -ber -bris m,
oW-brì
97

CAP.XIII
nònae-irumfrt
ante diem octàvum ka-
lendàsIOIiàs(a.d. vili
kal. MI.) « di€s octivus
ante kalendas IOliàs
aestàs -àiis/«-* hiems
hiemis/
vérvcris»
autumnus-fm
k(5S
KP1-
incipere*it-iunt
= initium facere
calidus-a-um<-»
fifgidus -a -um
imber-brism
nix ni vis/
opcrire
nus ante ìdus dicitur 'nònae' (nònae Iànuàriae: dies
quintus Iànuaril; nònae Februirìae: dies quintus Fé- 70
bruàrii; nònae Màrtiae: dies septimus Màrtii; cét.)
Dies octivus ante kalendas Iinuàrias, qui dicitur
'ante diem octàvum kalendas iSnuarias', est dies anni
brevissimus. Ante diem octàvum kalendas Iuliàs diès
anni longissimus est. Ante diem octàvum kalendas Apri- 75
lés (id est die ottavo ante kalendas Aprilès) nox atque
dies aequi sunt; is diés 'aequinoctium' dicitur. Item ante
diem octàvum kalendas Octóbrés aequinoctium dicitur,
nam ed quoque die nox aequa est atque dies.
Tempora anni sunt quattuor: aestàs et hiems, vèr et so
autumnus. Aestàs est tempus a mense Ifiniò ad Augus-
tum, hiems à mense Decembri ad Februàrium. Ménsis
Iunius initium aestatis, December initium hiemis est.
Tempus a Màrtiò ad Miium ver dicitur, a mènse Sep-
tembri ad Novembrem autumnus. Ver a mènse Màrtiò ss
initium facit. Autumnus a Septembrì incipit.
Aestàte diés long! sunt, sòl lùcet, àér calidus est.
Aestàs est tempus calidum. Hiems tempus frigidum est.
Hieme non sòlum imber, sed etiam nix de caelò cadit.
Imber est aqua quae de nùbibus cadit. Nix frigidior est 90
quam imber. Hieme montès et campi nive operiuntur.
Vere campi nova herba operiuntur, arborés novls foliis
òrnantur, aves, quae hieme tacent, rùrsus canere incipi-
unt. Autumnò folia de arborìbus cadunt et terram ope-
riunt. In Germania hiemès frigidiòrès sunt quam in Ita- 95
98

GAP. XIII
///
105
lià: alta nive operitur tòta terra et lacQs glacié operiun-
tur; hieme Germani pueri super glaciem lacuum ludere
possunt. Iànuirius mensis anni frigidissimus est. Mén-
sès calidissimi sunt Iùlius et Augustus. Eo tempore
100 multi Romàni urbem relinquunt et villàs suas petunt,
neque enim tòtam aestatem in urbe vivere volunt. —
Hòra nòna est. Aemilia apud fìlium aegrum sedet.
Cubiculum luce sòlis illflstritur. Aemilia ad fenestram
it caelumque spectat.
Aemilia: "Hòra nòna est. Sòl altus in caeld est nec
nubibus operitur."
Quintus: "Quando sòl altissimus est?"
Aemilia: "Hòra sexta vel merìdie. Sed post merìdiem
aèr calidior est quam ante merìdiem."
Aemilia fenestram daudit. Iam satis obscfirum est
cubiculum.
Quintus: "Ò, quam longae sunt hòrae, cum necesse
est tòtum diem in lectò iacere!"
Aemilia: "Vèr est. Diés atque hòrae longiòrès sunt
US vére quam hieme."
Quintus: "Quando longissimi sunt diés?"
Aemilia: "Mènse Iuniò."
Quintus: "Iamne mensis Iùnius est?"
Aemilia: "Maius est: hic diés est mensis Mail
postremo mus. Hòc anni tempore diés non tam calidi sunt quam
aestite et noctès frìgidiòres sunt."
Quintus: "Qui mensis anni calidissimus est?"
no
glaciés-tì/
urbsurbis/= oppidum
magmim(:R6ma)
pueif super gladcm lactìs
tòdunt
quando? «quo
tempore?
i-nc
99

GAP. XIII
Iulius Caesar
-ansili
(mensis) Qulntllis -ism
«Ifllius
Caesar Augustus
(mensis) Sextilis-ism
-Augustus
facies-ci/
vuhvolum, divelle
Aemilia: "iQlius."
Quintus: "Cfir ille mensis patrìs nòmen habet?"
Aemilia ridet et respondet: "Mensis Iulius non 2 pa- 125
tre tuo nòmen habet — non tantus vir est ille! — sed i
Iùliò Caesare. Ante tempora Caesaris ei raénsl erat
nòmen <Quintflis> i 'quinto' numerò — non 2 nòmine
tuo!"
Quintus: "Estne Iulius mensis quintus?" Puer digitis 130
numerare incipit: "Mènsis primus I2nu2rius, secundus
Februàrius, tertius Màrtius, qu2rtus..."
Aemilia: "Antiquìs temporibus Martius non tertius,
sed primus mensis erat; tunc igitur Qulntllis, qui nunc
Iulius nòminitur, mensis quintus erat, non septimus, 135
ut nunc est. Item raènsi Augusto nòmen erat 'Sextilis',
quia sextus erat, nunc Augustus nòminitur 2 Caesare
Augusto. — Sed hoc satis est. Iam necesse est te
dormire." Mater enim faciem filii aspicit eumque oculòs
daudere videt. Aemilia puerum dormire velie putat. 140
Quintus: "Sed diès est. Sòl lQcet. Nocte iubè me
dormire, cum sòl in caelò non est! Ubi sòl est nocte, cum
lue non lucet?"
Aemilia: "Cum hic nox est, sòl lQcet in aliis terris
procul ab Italia et ab urbe Róma. Cum nox est illic, hic 145
in Italia diès est."
Quintus: "Ergo nunc in aliis terris et urbibus nox est
atque hominès dormiunt. Hic diès est, nec tempus est
dormire!"
100

CARXIII
150
155
GRAMMATICA LATINA
Dècltndtid quinta
Diès brevissimus est ante diim vili kalendis Iinuiriis. Mine
initium diei est. Dia primo iSnuirii nòmen est kalendae Ii-
nuirìae; ab ed die incipit novus annus. Mènse iQniò diès long!
sunt. iQnius xxx diès habet: numenis dièta» est xxx. Dièbus
primis ménsium nòmina sunt: kalendae Iinuiriae, Februi-
riae, Mirtiae, Aprilés, cét. Ab iis diebus ménsis incipiunt.
Nòminàtivus
Accùsàmms
Genethms
Datfvus
Singulàris
di|&
di|*fi
di|*
dì\S
PUaralis
<&\è$
di|&
di\èrum
di\èbus
160
Ut 'dtès9 m dScliiiitur 'meifdies9 m, item 'facies'/; 'glactés'
165 /, et pauca alia vocàbula feminina.
— 'Mane' est vocàbulum neutrum indeclinàbile.
Superlàtùms
Aetna mdns altus est, aluor quam esteri montes Siciliae: is
mòns Siciliae altissima* est.
170 Via Appia longa est, longior quam cSterae viae Italiae: ea
via Italiae longissima est.
'Ire9 verbum breve est, brevità quam citerà verba Latina:
id verbum Latinum brtvissimum est.
'Aluòr, longior, brevàa' comparitivus est. 'Allissimus, lon-
175 gissima, brevissimum' superlitivus est. Superlitivus est ad-
iectivum décllnàtiònis i et n: -issim\us -a -wn.
PENSVM A
Hòrae di- sunt xii. HOra sexta di- dividit in duis partés: ante
meridi- et post meridi-. Sex hòrae sunt dimidia pars di-.
MSnsis iQnius xxx di- habet: numerus di- est xxx. Novus
annus incipit ab ed di- qui dlcitur kalendae Iinuiriae.
Iùlius mSnsis anni calid- est; Iinuirius est mSnsis anni
die*
diim
àia
dm
die
di*
di*
diérum
ditti*
-*
-*
-a
-Om
in-décìindbilis -e (m-
<iècf) = qui déc&nàri
nònpotest
superlfttivus(sqp)
Mssimus-a-um
ìongjssuttus-e-ton
brevissimus hi -twt
-issim\us-a-um
Vocàbulanoua:
annus
tempus
facies
vesper
nox
initium
hdra
meridtts

CARXIII
lOna
stélla
lux
kalendae
Idfls
nOnae
aequinoctium
aestis
hiems
vèr
autumnus
imber
nix
lacus
urbs
postrémus
dlmidìus
aequus
dàrus
tótus
obscQrus
exiguus
calidus
ftfgidus
indécUnàbilis
Qndedm
trlgintà
sexfigimfl
ducenti
trecenti
quinti»
sextus
septimus
octSvus
ndnus
derìmus
Qndectmus
duodecimus
nominare
UlOstrSre
incipere
operire
velie
erat erant
vel
tunc
nunc
igitur
item
quando?
supertttlvus
frigid-. Mensis anni brev- est Februarius. Padus est flOmen
Italiae long- et lat-. Sòl stilla dar- est.
PENSVM B
Iinuirius—primusest. December est
mensis—ac—.Tempore antiquo September mensis septimus —, nam—mensis
primus erat Martius. Nunc September mensis — est Diés est
tempus i — ad —♦ Mine est — dia, vesper — dia est et
initium —. Dies in xii — dividitur. Nocte — et — ltìcent,
neque eae tam — sunt quam sòl. Sol lunam — sui —. Ea
lunae pars quae sòie non illfistritur — est.
Ver et —, aestis et — sunt quattuor — anni. — i mense
Iùniò —. Hieme non solum —> sed edam — de nflbibus
cadit: montés et campi nive —. Aqua non tam — est quam
nix.
PENSVM C
Quot sunt ménsés anni?
À quo Iinuirìus nòmen habet?
Quam longus est mensis AprUis?
À quo ménsis Iulius nòmen habet?
CQr mensis decimus Octòber ndminitur?
Cùr luna non tam clira est quam $01?
Qui dies anni brevissima est?
Qui dies aequinoctia dicuntur?
Quod tempus anni calidissimum est?
Quando nix de nùbibus cadit?
Quid est imber?
À quo die incipit annus novus?
102

CAPTTVLVM QVARTVM DECIMVM
CAP.XIV
.^gBSSBBOSSSStSBBSBSSlgflk
NOWS DIES
/ Nox est. Familia dormit. Villa ioli! obscùra et quieta
est. Marcus quietus in lectd suo cubat; is bene dormit.
Qulntus dormire non potest, quod et caput et pès el
dolet. Bracchium quoque dolet Quinto; itaque is non
S dormit, sed vigilata
Cubiculum in quo Quintus cubat non magnum est,
nec magnum est cubiculum Màrci. Utrumque
cubiculum parvum est. Uterque puer cubat in cubiculo parvo,
neuter in cubiculo magno. Neutrum cubiculum
magio num est. Uterque puer quietus est, neuter puer sé mo-
vet. Alter puer dormit, alter vigilat. Alter e dufibus
pueris valet, alter aegròtat. Uter puer aegròtat, Mir-
cusne an Quintus? Quintus aegròtat, Marcus valet.
Àér frigidus cubiculum Mara intrat, fenestra enim
is aperta est. Marcus fenestri aperti dormit. Fenestra
Quinti aperta non est. Altera e duibus fenestris est
aperta, altera clausa. Utra fenestra clausa est? Fenestra
Quinti. Is fenestri clausa dormit, quia aeger est.
gaHuscan£ns
cubile = iacére (in
kctò)
doUre+<faf;pésef
/Quinta dolet
vigilare «-► dormire
uter- utra- utrum-que:
uterque puer : et Ai. et
Q.; utrumque
cubiculum : et cubiculum ALI
etQ.I
neuter -tra -trum: neuter
puer: nec M. nec Q.
alter-era-erum
duo, obi dudbus
valére «-»aegr6tSre
uter-tra-trum: uter
puer?:M.ne<mQ.?
duae,ablduàbus
dausus -a -um<-»apertus
-a-um
103

CAP.XIV
canAu-otfissquIcanit
(-ns<-ms)
gallus candì?
galloni canotto*
donni&is-aids «qui
donni!
vigilò**-aids «qui
vigilat
quomodo? < quo
modo?
ho-dfe-hfedfe
mè(acc):mM(dat)
ad-h&c-adhoctempus,
etiamnunc
inquit » cbcit
surgcrc
af-ferre<ad-ferre
af-ferl (vnp)
lavile
sordidus-a-um
Ecce gallus canit: "CucurrQ! Cucucurrfi!" Gallus ca-
nens novum diem salutata 20
Marcus oculòs non aperit neque sé movet. Qulntus,
qui oculis apertis iacet, super lectum se vertit. Puer
dormiens gallum canentem non audit. Puer vigilSns
gallimi audit, et Divum vocat.
Dàvus cubiculum intrans interrogat: "Quomodo se 25
habet pes tuus hodiè?"
Quintus respondet: aPes male se habet, nec pes
tantum, sed edam caput et bracchium dolet. Ò, quam
longa nox est! Sed iam mine est, nam gallus canit. Di
mihi aquam, Dive!" 30
Dàvus Quinto aquam in pòculò dat. Puer aquam bi-
bit. Servus puerum bibentem aspicit.
DàvusQuinuuninlectòiacentemrelinquitetcubicu- //
lum Mira intrat. Marcus adhflc dormit. Dàvus ad
puerum dormientem adit eumque excitat. Quomodo servus 35
puerum excitat? In aurem pueri dormientis magni voce
clamati "Màrce! Mine est!" Ed modo excitàtur Marcus,
et oculòs aperiSns servum apud lectum stantem videt.
Iam neuter e duobus pueris dormit.
"Hòra prima est" inquit Dàvus, "Surge e lectò!" 40
Marcus e lectò surgit. Iam non cubat inJecto, sed
ante lectum stat. Marcus Divum aquam afferre iubet:
"Affer mihi aquam ad manOs!"
Servus Marcò aquam affert et "Ecce aqua* inquit,
"Lavi faciem et manus! ManQs tuae soididae sunt." 45
104

CAP.XIV
Marcus primum manus lavat, deinde faciem.
Dàvus: "Aures quoque lava!"
"Sed aurés" inquit Marcus "in facié non sunt!"
Dàvus: "Tace, puer! Non modo faciem, sed tòtum
50 caput lava! Merge caput in aquam!"
Marcus caput tòtum in aquam mergit atque edam
aures et capillum lavat. Iam totum caput eius pQrum
est. Aqua non est pura, sed sordida.
Aqua qui Marcus lavatur frigida est; itaque puer ma-
55 nQs et caput sOlum lavat, non totum corpus. Mine
Romàni faciem et manus aqui frigida lavant; post meri-
diem tòtum corpus lavant aqua calidi.
Marcus caput et manus tergSns Davum interrogat:
"COr friter meus tam quiétus est?"
60 Dàvus respondet: "Quintus adhQc in lecto est."
Marcus: "In lectó? Quihtus, qui ante me surgere
solet, adhùc dormiti Excità eum!"
"Non dormit" inquit Davus, "Fràter tuus vigilat, nec
surgere potest, quod pes et caput ei dolet."
65 Marcus: uMihi quoque caput dolet!"
Davus: "Tibi nec caput nec p6s dolet! Caput valèns
non dolet nec membra valentia."
Per fenestram apertam intrat iSr frigidus. Marcus fri-
get, quod corpus eius nùdum est (id est sine vestimen-
70 tis); itaque Marcus vestìmenta sua i servò poscit: "Dà
mihi tunicam et togam! Vesti me!" Dàvus puero fngentìf
tunicam et togam dat, neque eum vestìt: necesse est
Marcus federa lavat
pùrus-a-um<-»sordidus
mfine odo (: bòri prima)
virtogfttus
té (acc): tibi (dat)
frigerc = frigidus esse
nQdus-a-um
vestùnentum-in
posccre = dariiubérc
vestire
105

ìnduere
gerere» (incorporo)
forre, habére
togfitus -a-um - togam
gerèns
praeter prp+acc
dexter-tra -trum 4-»
sinister -tra -trum
calceus-Im
m§-cum("camntè)
té-cura(=cumt€)
sè-cum(=cumsè)
abl:mèftètsè(-acc)
parentés-ummp/
= pater et mflter
puerum ipsum se vestire. Marcus primum tunicam
induit, deinde togam. Puer iam nùdus non est.
(Tbga est vestìmentum album, quod viri et pueriRd- ///
mani gerunt. Graeci et barbari togam non gerunt. Mul-
tls barbaris magna corporis pars nuda est. Viro togato
nulla pars corporis est nuda praeter bracchium alterum.
Utrum bracchium viro togato nùdum est, dextrumne an
sinistrum? Bracchium dextrum est nOdum, bracchium so
sinistrimi toga operitur. Militès togam non gerunt,
nèmó enim togàtus gladio et scuto pugnare potest. Utra
manti mlles gladium gerit? ManQ dextrà gladium gerit,
sefitum gerit manfi sinistri.)
Marcus, qui pedibus nfidis ante lectum stat, calceOs ss
poscit: "Da mihi calceds! Pedès frTgent mihi." Davus el
calceds dat, et eum sScum venire iubet: "Veni mecum!
Dominus et domina te exspectant."
Marcus cura servo atrium intrat, ubi parentés sedent
Eberòs exspectantés. Ante eós in parva mensa panis et 90
mala sunt. Parentés à fìliò intrante salutantur: "Salvate,
pater et màterP et ipsi filium intrantem saltìtant:
"Salve, Marce!"
MSter alterum filium non videns Divum interrogati
"Quìntus qudmodo sé habet hodié?" 95
Divus: "Quuitus dicit 'non modo pedem, sed edam
caput dolere*."
Aemilia surgit et ad filium aegrdtantem abit. Màter
filiO sud aegrdtantì panem et raàlum dat, sed ille, qui

CARXIV
100 multum èsse solet, hodiè nec panem nec roSlum èst.
Puer aegrdtins nihil èsse potest.
Marcus autem magnum milum a patre poscit: "Dà
mihi illud malum, pater! Venter vacuus est mihi."
iQlius Marcò panem dans "Ptimum Ss panem" in-
10S quit, "deinde malum!"
Marcus panem suum est. Deinde pater ei in utram-
que manum malum dat, et "Alterum malum nunc ès"
inquit, "alterum tècum ferì"
Dàvus Marco librum et tabulam et stilum et règulam
no affert.
Iùlius: "Ecce Dàvus tibi librum et cèterSs rès tuSs
affert. Suine rés tuas atque abi!"
"Sed cur non venit Mèdus?" inquit Marcus, qui
Medium adhflc in familii esse putat. Is servus cum pueris
US ire solet omnes rés edrum portàns. Marcus ipse nullam
rem portare solet praeter malum.
iQlius: "Mèdus tècum ire non potest. Hodiè necesse
est tè sòlum ambulare."
Marcus: ".. .atque me ipsum omnes rès meas portare?
120 Cur ille servus mècum venire ndn potest ut solet?
Etiamne Mèdd caput dolet?"
Iulius: "Immd bene valet Mèdus, sed hodiè alias rès
agit."
Marcus: "Quae sunt illae rès?"
12S Ittlius nihil ad hoc respondet et "Iam" inquit "tempus
est discedere, Marce."
multum-In
cs$e>à?$£s!tste!
utrc-quemanus
utroro-que manum
tc-cum = cumté
ferie, mpfer! fette!
rés rei/
smg pìùr
non rés rés
acc rem rés
geti rei rerum
dat rei rèbus
abl ré rèbus
omnis-e«-*nùllus
tabula-ae/
stilus-Im
r Mimili im 111 imi
icgula-ae/
107

CAP.XIV
sabiì
udii
"salva!" dlcit qui
advenit
"vale!" dlcit qui
discédit
partidpium -I n (parti
IPueUa vigilare...
masc/fèm.
sing.
nòni, -in -mi
acc. -nt\em -nd
gen. -m
dat. -mi
•iti
abl. -id«/-i «ndgfcis
*
\ès
•nAibus
neutr.
nòm. -ns
acc. -ns
gen. -w|
dat
ita
•itflsa
-nt\wm
ndf -itdttas
-nde/-J •nfltfeis
[2]-ài$-aias
[$}-èns-ettti$
[4]-tins-ienàs
Vocàbutanova:
gallus
tunica
toga
calccus
parentés
tabula
stilus
figlila
Marcus malum, librum, tabulam, stilum régulamque
sScum ferens e villa abit. Fìlius a patre discedens "Vale,
pater!" inquit.
"Vaia, Marce!" respondet pater, "Bene ambula!" 130
Quo it Marcus cum rebus suis? Vide capitulum quin-
tum decimum!
GRAMMATICA LATINA
Puer vigilans in lead iacdts gallum canentem audit. Gallus 135
cancro non audltur i pueró dormiente. Puer dormtots servimi
cìamantem audit, nec i gallo canoa** sed i servò clamante
exàt&tur. Non vox galli cmentis, sed vox servì clamanti? pue-
rum dormientem excitat.
Pueri vigùantis gallòs cmentés audiunt. Galli cmentes i 140
pueris donnientibus non audiuntur. Puer! dormiente* servds
eternante; audiunt, nec § gallis cmenttints, sed a servis eli-
mantibus excitantur. Non vdcSs galldrum cmentium, sed vò-
ces servdrum clSmantium puerOs dovmientès exdtant.
Caput valer» non dolet nec membra valentia. Canis animai 14S
voìdns non est; animilia voìantia sunt aves. Militès inter pila
volontà pugnant.
'Vigilo»**, 'iac&ts', 'canins', 'dormtàts' participia sunt.
Participium est adiectìvum d&lInStiOnis in: gen. sing. -ant\is,
-ent\i$ (abl. sing. -e vel 4). 150
PENSVM A
Puer dorrn- nihil audit. Davus puerum dorm- excitat: in
aurem pueii dorm- climat: aMSrce!" Marcus oculds aper-
servum apud lectum st- videt. Servus puerO frig- vestimenta
dat. Parentes filium intr- salutant et a Clio intr- salatantur.
Fìlius disced- "Vale!" inquit.
108

CARXIV
Corpus vai- non dolet. Medicus caput dol- sanare non
potest. Piscès sunt animàlia nat-.
PENSVM B
Pueri in lectls — [= iacent]. — puer dormit, alter —; alter
—, alter aegrOtat. — puer aegrttat, Marcusne — Quintus?
Quintus aegrdtat.
Servus puerum dormientem — et tì aquam —. Marcus £
lectò — et primum man&s —, — faciem. Puer vestunenta a
servò—, et primum tunicam —, deinde—. Iam puer—non
est. VìrO — [= togam gerenti] braccfaium — nOdum est.
Dàvus Màrcum sScum venire iubet: "Veni —!"
Marcus Medum, qui cum eò ire —, non videt. MSdus
libròs et céteràs — Màrci portare solet, Marcus ipse — por-
tire solet — màlum. "Hodie" — iQlius "Medus — ire non
potest." Marcus sdlus abit librum et — et stilum — ferens.
PENSVM C
Quìntusne bene dormit?
Uter puer aegrdtat?
Estne clausa fenestra Màrci?
Uter i duòbus pueris gallum canentem audit?
Quòmodo servus Màrcum excitat?
l&tumne corpus lavat Marcus?
CQr Marcus friget?
Quid Marcus § servò poscit?
Utrum braccfaium toga operitur?
Utra manti miles scùtum gerit? .
Quis rés Marcus secum fert?
rès
apertus
sordidus
pùrus
nCkdus
togStus
dcxter
sinister
omnis
cubare
vigilare
valére
excitSre
surgere
lavare
mergere
solére
friglre
poscere
induere
gerere
inquit
uterque
neuter
alter
uter?
raihi
libi
rotami
técum
sScum
nihil
quòmodo
hodié
adhttc
primum
deinde
praeter
an
vale
partidphim
109

CAPITVLVM QVINTVM
DECIMVM
CAP.XV
lQdus
ladus-fm
magister-tri m
severus-a-um
discipulus-im
ndn-dum = adhflc ndn
cón-sldere = sedére in-
cipereC «-► surgere;
DIODORVS
MARCVS
MAGISTER ET DISCIPVLI
Mircus librum et tabulam et ceteras rés ferens Tuscu- /
lum ambulat. Mie est lùdus puerorum. Multi pueri
mane in lùdum eunt.
Magister lodi est vir Graecus, cui nomen est Diodo-
ras. Marcus magistram metuit, Diodòrus enim magis- 5
ter severus est, qui discipulòs suòs virga verberat; ed
modo magister severus discipulòs improbòs punire so-
let. Discipuli sunt pueri qui in lùdum eunt. Mircus et
Quintus sunt duo discipuli. Ali! discipuli sunt Titus et
Sextus. io
Sextus, qui ante Mircum et Titum ad lùdum advenit,
primus lùdum intrat. Sextus solus est, nam céteri
discipuli nòndum adsunt.
Magister intrans Sextum sòlum in selli sedentem vi-
det. Sextus de selli surgéns magistram salutati "Salve, 15
magisteri"
Magister: "Salve, Sexte! Conside!"
110

CAP.XV
Sextus in sella considit. Discipulus tacitus ante ma-
gistrum sedet.
20 Magister interrogat: "Cur tu sólus es, Sexte?"
"Ego sòlus sum, quod céteri discipuli omnés absunt"
respondet Sextus.
Exclàmat magister: MÒ, discipulos improbds...!"
Sextus: "Num ego discipulus improbus sum?"
25 Magister: "Immò tQ probus es discipulus» Sexte, at
Mircus et Qulntus et Titus improbi sunti"
Hìc Titus ad lùdum advenit et ianuam pulsat ante-
quam intrat: discipulus non statim intrat, sed prlmum
ianuam pulsat; tum lùdum intrat et magistrum salutat:
30 "Salve, magister!"
Magister: UÓ Tite! Sextus iam adest..."
Titus: "At Marcus et Qulntus nondum adsunt!"
Magister: "Tace, puer! Claude ianuam et cònsìde!
Aperite libròs, puerl!"
35 Sextus statim librum suum aperit, sed Titus, qui
librum non habet, "Ego" inquit "librum non habed."
Magister: "Quid? Sextus librum suum habet, tu
librum tuum non habes? Cùr librum non habès?"
Titus: "Librum non habed, quod Marcus meum li-
40 brum habet."
// Post Titum Marcus ad lùdum advenit, neque is
ianuam pulsat antequam intrat. Marcus statim intrat, nec
magistrum salutat.
"Ò Marce!" inquit Dioddrus, "CQr tQ ianuam non
tacitus-a -um - tacèns
ex-citato
at-sed
làmia -ae/= òstium
tum « deinde
iam4-»n6ndum

CAP.XV
tergura
•In
audltis-ne
vérus-a-um
v€rum-In-idquod
vCrumest
quod = idquod
posterior-iusomp
<post
lacrimare pueri>(<fat)ndn
convenit » lacrimae
puerO non con veniunt
desinare «-► inàpere
red'ìrc = rùmi8lrc
(red- » re-)
audis-nc
pulsas cum ad lQdum venls, nec me salutis cum me 45
vidés?"
At Marcus "Ego" inquit "iinuam ndn pulsò cum ad
ludum ventò, nec té salutò cum té video, quia nec Sex-
tus nec Titus id facit."
Sextus et Titus: "Quid?" 50
Marcus (ad Sextum et Titum): aVÒs iinuam ndn pul-
sitis cum ad lQdum venitis, nec magistrum salutàtis
cum eum vidétis- Auditisne id quod dico?"
TUm Sextus et Titus "Id quod dicis" inquiunt
"veruni ndn est: nòs iinuam pulsamus cum ad ludum veni- 55
mus, et magistrum salutàmus cum eum vidémus.
Nònne veruni dicimus, magister?"
Magisteri aV6s vérum dicitis. Quod Marcus dicit non
est vérum. Discipulus improbus es. Màrce! Necesse est
té punire. Statini ad me veni!" 60
Dioddrus, magister sevérus, tergum pueri virgà ver-
berat. (Tergum est posterior pars corporis.) Tergum
dolet Mirco, neque ille lacrimat, nam lacrimare puerO
Romàno ndn convenit.
Mircus clàmat: "Ei! Iam satis est! Desine, magister!" 65
Magister puerum verberare désinit et "Ad sellam
tuam redi" inquit, "atque cdnside!"
Mircus ad sellam suam redit, neque cónsidit, sed
tacitus ante sellam stat.
"Audisne, Marce? Ego té cdnsidere iubed. Cur non 70
cdnsidis?" interrogat magister.
112

CAP.XV
Marcus: aNòn cònsidò, quod sedere non possum-"
Diodòrus: aCur sedere non potes?"
Marcus: "Sedére non possum, quod mihi dolete.
75 pars tergi mferior in qua sedére soleò."
Haec verba audientès Titus et Sextus rident.
Diodòrus: "Quid ridetis, Tite et Sette?"
Titus: "RidSmus, quod Marcò dolet..."
Diodòrus: "Tacete! Eam corporìs partem nominare
so non convenit! — Sed ubi est frater tuus, Marce?"
Marcus: "Is domi est apud matrem suam. Quintus
dicit €sè aegrum esse9."
Diodòrus: "Si aeger est, in ltìdum ire non potest. At
vòs bene valetis. Iam aperite libròs!"
85 Titus: "Marcus meum librum habet"
Diodòrus: "Quid tu librum Titi habès, Marce?"
Marcus: "Ego eius librum habeò, quod is meum mi-
lum habet. Redde mihi mSlum meum, Tite!"
Titus ridens "Milum" inquit "tibi reddere non pos-
90 sum, id enim iam in ventre meo est!"
Marcus Iràtus Titum pulsare incipit, sed magister
"Desine, Marce!" inquit, Titus tibi malum dare non
potest, at ego tibi matum dare possum, nisi hic et nunc
Tito librum reddis!"
9S Marcus Tito librum reddit.
/// Discipuli libròs aperiunt. Item librum suum aperit
magister ac recitire incipit. Pueri autem pridrem libri
partem tantum audiunt, nam antequam magister par-
pos-sum
pot-es
pot-est
Inferrar-iusamp
<Infrfi
quid? = cOr?
domi «-► in ludo
Q.:*E&> aeger simT
Q.dlrìt %sè aegrum
esse*
red-dere » rQrsus dare
malum-in=» mala rfc;
m. dare tibi: tè pOnlre
nisi-alnon
prior-iu$<-^posterior;
priorpars:initium

CARXV
pars posterior: finis
master recitat
discipuli donnium
quod = id quod
lecta/us = parvus lectus
tem libri posteriòrem recitare incipit, omnès pueri dor-
miunt! 100
Magister recitare dèsinit et exclamat: MÒ improbi
discipuli! Dormitisi Quod recito non auditis!"
Marcus magistrò irato "Ego" inquit "non dormiò.
Immo vigilò et te audio, magister."
Item Sextus et Titus "Neque nos dormimus" inqui- 105
unt, "Vigilamus et omnia verba tua audlmus. Bene teci-
tàs, Diodòre! Bonus es magisteri"
Magister laetus "Verum est quod dicitis" inquit, uego
bene recito ac bonus sum magister—at vos male reciti-
tis ac mali discipuli estis!" no
Discipuli: "Immo boni discipuli sumus! Bene recità-
mus!"
Diodorus: Tacete! Ubi estis, pueri?"
Discipuli: "In lodò sumus."
Dioddrus: "VSrum dicitis: in ludo estis — non domi 115
in lectulis! In lectuld dormire licet, hic in ludo non licet
donnire!"
Magister iratus discipulòs virgà verberat.
114

CARXV
Discipuli: ttEi> ei! Quid nòs verberas* magister?"
120 Diodòrus: uV6s verbero, quod aliò modo v5s excitire
non possum. Ad sellis vestris redite atque considite!"
Discipuli ad sellis suàs redeunt, neque cònsldunt.
Magister: "Quid non considitis?"
Discipuli: "Non cònsidimus, quod sedere nOn possu-
125 mus."
Diodòrus: "Quid? Sedére non potestis? Ergo vòs hò-
ram totam taciti state, dum ego sedèns partem libri pos-
teriòrem recitò! Nec enim stantès dormire potestis!"
GRAMMATICA LATINA
130 Persànae verti
Pueri ridetti. Puella non rider.
Pueri: MCQr tu non ridès, cum nòs ridemus?"
Puella: "Ego non tìded, quia vds mi fidèlis!"
'Rideo fidimus9 dicitur persona prima, 'rldés riderà' per-
13S sona secunda, 'rider rìdenf persóna tenia.
Singulàris Pìùralis
Pentola prima ride|o ndè\mu$
Persona secunda ridé|s ridé|ris
Persona tenia ride|r ride|nr
140 Exempla: [1] clàm|o clama|mus; [2] ride|d tidi\mus; [3]
dic\ó dic|iiftus; facile faci|roas; [4] audi|d audi|mas.
Malus discipulus in ludo clamor et rider. Qui id non facù,
et omnia verba magistri audtr, bonus est discipulus.
Bonus discipulus malo dicù: "Ego bonus discipulus sum: in
14S ludo nec clamo nec rideo, et omnia verba magistri audio. At
tu malus discipulus es: in ludo clSmds et ridS nec verba
magistri audts/ Verum dico! Nònne hoc facis?" Malus
discipulus: "Quod dici* verum non est: ego hoc non fac*S/w
nòs acc(=ndfm)
vfeacc(=nàm)
red-Ire-it-eunt
pos-sumus
pot-estis
pos-sunt
persóna (peri)
ego
tu
nds
vds
ride* tìdèmus
ride* ridato
ride/ rìderà
i -ó
il *
ni -i
[l]clàmfi|re
clàm|$
clamSls
dSma|r
[2] ridi|re
plùr.
-mus
cttmSl
clama]
eternai
ìtts
ita
ridelc
riddi
ride|J
[3] dic|ere
ride
ride
as
die
die
dici
ridete
die
IO*
imi

CAP.XV
fece|re
focile
fedi*
fedii
[4]audi|re
audiló
audll*
audilr
fedi
feci
feci|
mus
tis
um
audi
audl
audi
mus
m
\um
estis
sunt
es
est
Hi*
-às
[2] -e*
-et
-is
-tr
-id
-is
-it
W 4>
-ù
-it
Ire
ed itnus
-àmus
-àtis
-ant
•ànus
-itis
-itis
-unt
-itis
-òmt
-xntus
-ins
-òmt
u eunt
posse
pos-swn pos-sumus
pot-es pot-estis
pot-est
Mali disdpull in lodò clamati et ridai*. Qui id non factum,
et omnia verba magistri audàmt, boni sunt discipuli. 150
Boni discipuli malls d&cunt: "Nòs boni discipuli $umu$: in
ludo nec cìimàmus nec tìdemus, et omnia verba magistri audt-
mus. At vOs mali discipuli estis: in ludo clamóri* et ridìos nec
verba magistri audfris/ Veruni dScimus! Nònne hoc faetós?"
Mali discipuli: "Quod dieso; vtrum ndn est: nòs hoc non 155
fàtimus!"
[1] Ut 'clama dtaaàmus* dScUnantur verba quòrum infiniti-
vus dèsinit in -are.
[2] Ut 'tìdeò tìdgmus9 dòc&nantur verba quòrum Infinltivus
dSsinit in -ere. 160
[3] Ut *dlcfl dietmus* décllnantur verba quòrum Infinltivus
dCsinit in -ere, praeter ea quae -i- habent ante -ó et -unt, ut
Yactò fadunt': acdpere, aspicere, capere, facere, fugete, ia-
cere, indpere, parere, cét.
[4] Ut "audio auddmis' décllnantur verba quòrum Infinltivus 165
desinit in -tre, praeter verbum ire (pers. i sing. e69 pers. in
plùr. eunt), item ab-ìre, ad-ire, ex-Ire, red-Ire, cSt.
Ut 'sum sumus' décEnantur verba quòrum Infinltivus
desinit in -esse, ut ab-esse, ad-esse, in-esse, eet., et posse (pers. i
pos-sum pos-sumus, n pot-es pot-estis, ni pot-est pos-sunt). 170
PENSVMA
Marcus ad lddum ven- nec iSnuam pula-. Magisteri "CQr tu
ianuam non puls-, cum ad lùdum ven-?" Marcus: "Ego iànu-
am non puls- cum ad lùdum ven-, quod nec Sextus nec Titus
id fadt. Audite, Sexte et Tite: vòs iSnuam non puls- cum ad
lQdum ven-P Sextus et Titus: "Nòs iinuam puls- cum ad
lùdum ven-!" Magister: "Tacete! Aperite libròs!" Titus:
"Ego librum non hab-." Magister: "Cut librum non hab-,
Tite?" Titus: "Librum non hab-, quod Marcus meum librum
hab-!" Marcus: "Sed vòs meàs res hab-!" Titus et Sextus:
"Nòs res tuàs non hab-!"
Magister disdpulòs dormire videns exclàmat: "Ó pueri!

CAP.XV
Dorm-! Ego recit-, vds non aud-!" Marcus: "Ego te recitare
aud-. Non dorm-." Titus et Sextus: "Nec nòs dorm-. IS
recitare aud-. Bene recit-, magisteri Magisteri "Ego bene
recit-, at vds male recit-! MaK discipuli es-P Discipuli: "Vè-
rum non die-, magister. Boni discipuli s-: in ludo nec clàm-
nec rid-, et té aud-!"
PENSVM B
Mane pueriin—eunt. Pueri qui in lùdum eunt—sunt. Qui
lùdum habet — est. Marcus magistrum metuit, nam Diod6-
rus magister — est qui pueros improbo* — verberat.
Intrat magister. Sextus de — surgit. CSteri discipuli —
adsunt. Magister—: "0, discipulds improbSs!" Sextus: "Num
ego improbus—?"Magister: "— discipulus improbus n5n es,
— [= sed] esteri discipuli improbi sunt!"
Post Sextum venit Titus, — [= deinde] Marcus. Marcus
— [= òstium] non pulsat, — lùdum intrat, nec magistrum
salutat. Magister: "Discipulus improbus —, Marce! — ad me
veni!" Magister—Màrci verberat. Tergum est — pars corpo-
ris. Magister puerum verberàre —. Marcus ad sellam suam
— neque —. Magister: "— [= cut] non cònsidis?" Marcus:
"Sedere non —, quod pars tergi — mihi dolet!"
PENSVM C
QuO pueri mane eunt?
Quis est DiodOrus?
Cùr pueri magistrum metuunt?
Quis discipulus primus ad lùdum advenit?
Quid facit Titus antequam lQdum intrat?
CQr Titus librum suum non habet?
Quis est discipulus improbissima?
Cùr Quintus in lùdum Ire non potest?
CQr magister recitare dSsinit?
Itine magister an discipulus es?
Num tu iànuam pulsas antequam cubiculum tuum intris?
Vocàbulanova:
discipulus
virga
sella
vérum
lum
lectuhi8
sev&rus
tacitus
vérus
postcrior
inferrar
prior
punire
considero
exclfimfire
ctósinere
icdire
reddere
recitare
licere
sum
es
esos
ego
ttt
nòs
v6s
nftndurn
statini
quid?
antequam
at
81

CAPITVLVM SEXTVM DECIMVM
CAP.XVI
ni vis Romàna
inter-esse
quòrum : ex quibus
situs -a -um: situm est
«est (ubi?)
sive » vd
appellare » nominare
Inferus-a-um«<*
superasi-um
ad = apud
Tiberis -is m (acc -imi,
abl-X)
paulum «■+ multum
nfivis-is/
navigare < nivis
marìtimus -a -um = ad
mare situs
portus-ùsm
locus-ini
In-fluere
eOlocòfoM)3
locó,il&c
ineò
TEMPESTAS
Italia inter duo maria interest, quorum alterum, quod /
supri Italiani situm est, 'mare Superum' sive 'Hadriàti-
cum' appellati*, alterum, infra Italiani situm, "mare
inferum' sive "I&scum'. 15tum illud mare longum et
latum quod inter Eurdpam et Àfricam interest 'mare 5
nostrum" appellatur a Ròmànìs.
Urbs Roma nOn ad mare, sed ad Tiberim flùmen sita
est viginti milia passuum a mari. Quod autem paulum
aquae est in lìberi, magnae naves in eO flamine
navigare nOn possunt. Itaque parvae tantum naves ROmam io
adeunt.
Òstiam omnes naves adire possunt, id enim est oppi-
dum maritimum quod magnum portum habet. Ad os-
tium Tiberis sita est Òstia. CÒstium' sive 'os* flflminis
dìcitur is locus quo flumen in mare influit; Òstia sita est 15
eO loco quo Tiberis in mare inferum influit.)
118

CAP.XVI
Alia oppida maritima quae magnós portus habent
sunt Brundisium, Ariminum, Genua, PuteoB. Haec
omnia oppida in ora maritima sita sunt. (Ora maritima
20 est finis terrae, unde mate incipit. Portus est locus in
ora maritima quo nàvès ad terram adire possunt.) In ora
Italiae multi portus sunt. Ex omnibus terris in portus
Italiae veniunt nàvès, quae merces in Italiam vehunt.
(Mercès sunt res quas mercatòrès emunt ac vèndunt.)
25 Non modo mercés, sed edam homines navibus ve-
huntun Portus Òstiénsis semper plenus est hominum
qui in alias terràs navigare volunt. Is qui navigare vult
adit nautam qui bonam nivem habet. Si aèr tranquillus
est, necesse est ventum opperiri. (Ventus est SSr qui
30 movètur.) Cum nullus ventus super mare fiat, tranquil-
lum est mare; cum magnus ventus fiat, mare turbidum
est. Tempestas est magnus ventus qui mare turbat ac
flùctùs facit qui altiòrès sunt quam nàvès. Nautae tem-
pestàtés metuunt, nam magni flùctus nàvès aqui im-
35 plère possunt. Ttom nàvès et nautae in mare merguntur.
PuteoH -Aram mpt
ora-ae/
Ora» tal maritima
merxmeicìs/
ostiensi»-e< Ostia
tranquilla-a-um
squietus
opperifi = exspectàre
ventus -Im
flàre: ventus fiat (=
movètur)
turbidus -a -um: (mate)
t.um «-* tranquillimi
tempestas -iris/
turbfire = turbidum
tacere
flùctus-Asm
im-plare » plenum ft-
cere
nftvis et nautae in mare
merguntur
119

CARXVI
maiiturbidd(oU) = dum
mare turbidum est
opperiuittur « exspectam
ventò secundó (abt) »
dum ventus secundus
est
t-gred? « exlre; ègredi-
ufttur«exeunt
puppis -i$f(acc -im,
abl-ì)
medium mare = media
marispars
gubern&tor -òris m » is
qui nivem gubernat
orirl: sòl orìtur * sòl
in caelum ascendit
oriéns-entism*-»
occidèns-entism
*> Ss^
orfens _^> /~\ C^-^
sòl
occidèns
«septem * - +
triònés'* *
septen-triònés -um m p/
«-> meridiès
occidere 4-» orili
contr&rius-a-
< contri
dextra -ae/=
sinistra -ae/-
serénus -a -um: (caelum)
s.um = sinenQbibus
simul = (ino tempore
Nautae nec mail torbido nec mari tranquillò navigare
volunt; itaque in portù ventum secundum opperiuntur
(id est ventus qui a tergo fiat). Vento secundó nSves e
porto égrediuntur: vela ventò implentur ac nivès plènis
vèlis per mare vehuntur. 40
Pars navis posterior puppis dicitur. In puppi sedet //
nauta qui navem gubernat. Quòmodo nivis in mediò
mari gubernarì potest, cum terra nulla vidètur? Guber-
nator caelum spectat: in aitò mari sòl aut stèllae ei duces
sunt. Ea pars caeli unde sòl orìtur dicitur orìèns. Par- 45
t£s caeli sunt quattuor: oriéns et occidèns, meridiès et
OCCIDÈNS
septentriònès. Occidèns est pars caeli quo sòl occidit.
Meridiès dicitur ea caeli pars ubi sòl meridie vidètur;
pars contraria septentriònès appellàtur a septem stèllis
quae semper in ea caeli parte stant. Iis qui ad septentrì- so
ònès navigant, orìèns a dextrà est, a sinistra occidèns,
meridiès a tergo. Orìèns et occidèns partès contràriae
sunt, ut meridiès et septentriònès. —
Hodiè caelum serènum et ventus secundus est. Nàvès
multae simul è ponfi Ostiènsi égrediuntur. Inter eòs ss
120

CAP.XVI
hominès qui navés cdnscendunt est Medus, qui ex Italia
profiascitur cum amica sui Lydia. Medus, qui Graecus
est, in patriam suam redire vult. Graecia non modo
ipsius patria est, sed etiam Lydiae.
60 Mèdus et Lydia ex Italia proficiscentés omnès rés
suas secum ferunt: pauca vest&nenta, paulum cibi nec
multum pecuniae. Praeterea Lydia parvum librum fert,
quem sub vestlmentls occultata
Sòie oriente navis eòrum é porta égreditur multis
65 hominibus spectantibus. Navis plènis vélìs altum petit.
Aliae nàvés eam sequuntur.
Mèdus in puppim ascenditi Lydia eum sequitur. Ex
alta puppi solem orientem spectant. Iam procul abest
Òstia, hominès qui in porto sunt vix oculis cerni pos-
70 sunt. Medus montem Albanum, qui prope villam Iùlii
situs est, cernit et "Vale, Italia!" inquit, "Valete montés
et vallés, campi silvaeque! Ego in terram e5 multò pul-
chriòrem, in patriam meam Graeciam!" Mèdus laetitur
neque iam dominum suum sevérum verétur.
75 Lydia collés in quibus Roma sita est procul cernit et
"Vale, Róma!" inquit, "Non sine lacrimls té relinquò,
nam tu altera patria es mihi.* Lydia vix lacrimàs tenére
potest.
Médus faciem Lydiae intuétur et "Nònne gaudés"
so inquit, "mea Lydia, quod nòs simul in patriam nostrani
redimus?"
Lydia Médum intuéns aGaudeò" inquit aquod mihi
o6n-scendere =
ascendere
profidsd = ablre
ipse-a-um,£*t-Ius
multum pectìniae*
magna pecùnia
praeter-eà ■ praeter e§s
rés
sòl* oriente « dum sòl
orìtur
multfs spectanttfus «
dum multi spectant
altum -i « - altum mare
sequl = venire post; eam
sequuntur = post eam
vix» prope non
cernere « vidére (id
quod procul abest)
Ire: ed Imus
ìs Itis
it eum
laetirl=laetusesse,
gaudére
verérì « timére
intuéri = spectftre
121

CAP.XVI
licei (+dot)
Ubi = cadere
complecti: eam compfec-
titur - bracchiacircum
corpus eiuspdnit
pauló post = post
paulum(temporis)
quam in pattern? «in
quampartem?
sòl* duce = dum sòl dux
est, sòie ducente
k>qul = verbafacere
(dlcere);*-» tacére
fiter -tra -trum ™ niger
fit-esse incipit
in-vocSre
paulum » pauhim tem-
poris
tonjtrus-Qsm - quod
audlturpostfulgur
licet técum venire. At non possum laetSri quod omnès
amicàs meas Ròmànàs relinqud. Sine lacrimis Róma
profidscl non possum.* De oculìs Lydìae lacrìmae li- 85
buntur.
Medus eam complectitur et "Terge oculos!" inquit,
"Ego, amìcus tuus, qui tè amò, tScum sum. In patrìam
nostram ìmus, ubi multi amia nòs opperiuntur." His
verbls Medus amicam suam tristem consolator. 90
Paulo post nihil a nave cernitur praeter mare et cae-
lum. Medus gubernàtòrem interrogat: "Quam in par-
tem nivigamus?" Die respondet: "In meridiem. Ecce
sòl oriens mihi a sinistra est. Sóle duce navem gubernò.
Bene nàvigàmus vento secundò atque caelò seréno." 95
Dum ille loquitur, Medus occidentem spectat et nù- ///
bes atris procul supri mare oriri videt; simul mare tran-
quillum fit. "Non serénum est caelum" inquit, "Ecce
nùbès atrae...n
Gubernatorstatimloquidèsinit et nubes spectat; tum loo
vela aspiciSns exclamat: "Quid (malum!) hoc est?
Nubes àtrae ab occidente oriuntur et ventus simul caditi Ò
Neptune! Difende nòs a tempestate!" Nauta NeptQ-
num, deum maris, veretur.
"CQr Neptttnum involte?" inquit Medus, "Prope 105
tranquillimi est mare."
Gubernator: "Adirne tranquillum est, sed exspecta
paulum: simul cum illis nflbibus Stris tempestis oriti
solet cum tonitrfi et fulgurìbus. Neptunum invocò,
122

CAP.XV1
no quod Ole dominus marìs ac tempestitum est." Nauta
perterritus tempestitela venientem opperitur.
Paulo post tdtum caelura atrum fit, ac fulgur unum et
alterimi, tum multa fulgura caelum et mare iltóstrant.
Statim sequitur tonitrus cum imbre, et simul magnus
115 ventus Aire incipit. Mare tempestate turbitur, ac nivis,
quae et homines et merces multis vehit, flflctibus iacti-
tur et vix guberniri potest. Nautae multum aquae e
nave hauriunt, sed nàvis nimis gravis est propter
merces. Hoc vidSns gubernitor "Iacite merces!" inquit nau-
120 tìs, qui statim merces gravés in mare iacere incipiunt,
spectante mercatóre, qui ipse quoque nave vehitur. Ille
tristis merces suas de nive labi et in mare mergì videt.
Nèmò eum consdlitur! Nàvis paulò levior fit, simul vero
tempestas multo turbidior et flùcttìs multo altifirés fiunt.
125 Medus penerritus exclimat: aÒ NeptQne! Servi
me!" sed vox eius vix auditur propter tonitrum. Nàvis
aqui implèri incipit, neque enim nautae satis multum
aquae haurire possunt.
Ceteris perterritis, Lydia caelum intuetur et clamar.
130 aServà nos, domine!"
Medus: "Quis est ille dominus quem tii invocis?"
Lydia: "Est dominus noster Iésus Christus, qui non
modo hominibus, sed etiam ventis et mari imperire
potest."
135 Medus: "Meus dominus non est ille! Ego iam nullius
domini servus sum. Nèmò mihi imperire potest!"
iactfce = iacere atque
lacere
propter prp+acc
spectante merc&tóre =
dum mercStor speccat
...véro» sed...: simul
virò» sed simul
fìt fiunt
servire
c€ter& penerrit& ■ dum
céteil penetriti sunt
nffflus -a -\im,gen -lus
123

CAP.XVI
nec véro = sed non
bcd(oW) movere = é
locò movere
iterum ■ rfirsus
fit fìum, infierì
dépònéns -cntis (dèp)
[1] -off: -àtur-antur
[2]-iri:-étur-entur
[3}-l:-itur-untur
[4)-bì:-Uur'ìuntur
Cgrediégrediuntur
orirforìtur
mova:
nàvis
portus
locus
óra
mene
nauta
ventus
tcmpesifis
fluctus
velum
puppis
guberndtor
Hlc magnus fluctus navem pulsat. Medus Lydiam
làbentem complectitur ac sustinére cdnatur, nec vero
ipse pedibus stare potest. Médus et Lydia simul libun-
tur. Medus surgere cdnatur, nec vero se locò movere 140
potest, quod Lydia perterrita corpus eius complectitur.
Lydia iterum magna vóce Christum invocati "Ò Chris-
te! Iube mare tranquillum fieri! Serva nos, domine!"
Medus os aperit ac Neptùnum iterum invocare vult,
sed magnus fluctus os eius aquà implet. Médus loqui 145
cdnatur neque potest.
TUm véro ventus cadere incipit! Iam fluctus non tanti
sunt quanti paulo ante. Nautae fessi aquam haurire dé-
sinunt ac laetantés mare iterum tranquillum fieri aspi-
cium, iso
GRAMMATICA LATINA
Verba depònentia
Médus laetàmr (= gaudet) nec dominili» veiéfur (= timet).
Nauta non proficlscimr (= abit), sed ventum secundum op-
periter (= exspectat). 155
'LSetari*, 'verérf, 'proficisef, 'opperirf verba
depònentia sunt. Verbum dépònéns est verbum quod semper fòrmam
verbi passivi habet (praeter participium: laetans> verèns, pro-
ficìscèns, opperièns) atque in locò verbi àctivì pònitur.
Alia exempla verbdrum dèpònentium: consolari, cònàri, 160
intuéri, sequi, loqui, labi, complectl, égredl, oriri.
Médus ex Italia proficiscòts sòlem onentem intubar. Nàvis
é porto égreduur; aliae navés eam sequuniur. Dum Lydia
loquttar, lacrimae de oculis eius ìibuntur. Médus eam
complectitur et consolai còndtur. 165
124

CARXVI
PENSVMA
Nautae, qui NeptOnum ver-» tempestitem opper-. Mfidus et
Lydia ex Italia proficisc-. Lydia Medum in puppim ascen-
dentem sequ-. Dum nauta loqu-, Medus occidentem inni-,
unde nQbSs Strae ori-. Simul tempestSs or-. MercStor tiìstis
mercSs suSs in mare lab- videt; nèmó eum consSl- potest.
Qui ab amicfe proficisc- laet- non potest.
PENSVMB
Brundisium est oppidum — (in — maritimS situm) quod
magnum—habet. Portusest—quo—ad terram adire possunt.
CumnOllus— fiat, mare — est.—est magnus ventus qui
mare—etaltòs—facit. GubernStorest—quiin—nSvissedftas
nSvem—. PartéscaeBsunt—et—,—etmeridiès. Qriensestea
caeli pars unde sòl —, ocridins est ea pars quo sòl —.
Medus et Lydia nSvem—atque ex Italia —. Ventus—est,
nSvis plénìs — ex porta —; sed in aitò mari tempestas —
magnus ventus—incipit et tòtum mare turbidum —. Nautae
aquamenSve—et—in mareiaciunt. Medus NeptOnum—:
"ÒNeptQne! — mSP NSvis flùctibus — nec — [= sed non]
mergitur.
PENSVMC
Quae nSves Romani adire possunt?
Quid est 'òsthim' flOminis?
Num Tiberis in mare Superum Influit?
Quando navés è porto égrediuntur?
Ubi sedet gubernator et quid agit?
Quae sunt quattuor partés caeli?
QuSs rés Médus et Lydia sécum ferunt?
Quo Médus cum amica suS ire vult?
Cut tristis est Lydia?
Quem deum invocant nautae?
Cor mercSs in mare iaciuntur?
Num nSvis edrum mergitur?
orìeos
ocridéns
septentrìdnas
aitimi
tonitrus
rulgur
tranquilli»
turbkhis
contràrius
serénus
iter
interesse
appellare
navigare
bifluere
opperìri
flàre
turbare
implére
égredr
guberaire
orirl
occidere
cdnscendere
prafidscf
sequl
cernere
lactàrl
verèif
inmèri
libi
compierti
consolari
loqui
invocare
iactàrc
haurìre
servare
cftniif
fieri fitfìunt
paulum
semper
simul
vix
praeterei
tfve
vero
propter
dépfaens
125

CAPITVLVM SEPTIMVM DECIMVM
CAP.XVn
discipulusdigitìs
computai
discere: discipulus
discit
docère: magister docet
nt-stire*n5nj
doctus-a-um
m-doctus = ndn docms
prùdèns -entìs 4-* stultus
industrius-a-um
++piger-gra-grum
quisque - et flnus et alter
et tennis...; ace quem-que
quisque ante suam seilam
nèroò eftrum - némO ex
»s
dlcere, tmp die! dlcite!
tolicre
NVMERI DIFFICILES
In lfldò pueri numeròs et Utteràsdiscunt. Magister pue- /
ròs numeròs et litter&s docet. Magister pueròs multàs
r£s docère potest, nam is multàs r€s scit quàs pueri
nesciunt. Magister est vir doctus. Pueri adhtìc indoefi
sunt. 5
Qui paulum aut nihil discere potest, stultus esse dici-
tur. Qui discere non vult atque in ludo dormit, piger
esse dicitur. Discipulus qui nec stultus nec piger est»
sed prudèns atque industrius, multàs res S magistrò
discere potest. — io
Magister Diodòrus recitare dSsinit et pueròs aspicit,
qui taciti stant ante suam quisque seilam; nSmo edrum
dormit Magister discipulum quemque cònsidere iubet,
primum Sextum, deinde Titum, postremo Màrcum.
Magister: uNunc tempus est numeròs discere. Pri- 15
mum die numeròs & decem Osque ad centum!"
Quisque puer manum tollit, primum Sextus, tum Ti-
tus, postremo Marcus. Magister Titum interrogai
126

CARXVn
Titus: "Decem, undecim, duodecim, trédecim, quat-
20 tuordecim, quìndecim, sederini, septendecim, duodé-
vigintì, undèvìginti, vigintì, vìgintì unus, vigiliti duo.. ."
Hic magister eum interpellat: "Necesse non est om-
nSs numerds dicere; 8 vìgintì die decimum quemque
numerum tantum, Tite!"
25 Titus: "Vìginti, trigintà, quadràgintà, quinquàgintà,
sexaginti, septuàgintà, octògintà, nònàgintà, centum."
Magister: "Bene numeras, Tite. Iam tu, Sexte, die
numerds à centum ad miller
Sextus: "Longum est tot numerds dicere!"
30 Magister: aAt satìs est decem numerds dlcere, id est
centésimum quemque."
Sextus: "Centum, ducenti, trecenti, quadringentì,
quingentì, sescenti, septingentì, octingentì, nòngenti,
mille."
35 Magister: "Quot sunt trigintà et decem?"
Omnès pueri simul respondent, nèmd edrum manum
tollit. Titus et Sextus tino ore dicunt: "Quadràgintà."
Marcus virò dicit: "Qitinquaginta." Quod Marcus dicit
rectum ndn est. Respdnsum Tifi et Sexfi rSctum est: fi
40 rèctè respondent. Respdnsum Màrci est pravum: is
prave respondet.
// Magister Titum et Sextum laudat: "V5s rèctè respon-
dètis, Tite et Sexte. Discipuli prudentès atque industrii
estis." Deinde Màrcum interrogati "Quot sunt trigintà
45 etseptem?"
XI Qn-derìm
xii duo-dedm
xin trè-decim
xiv quattuor-decim
XV quln-decim
xvi sé-decim
xvn septen-decim
XVIII duo-dé-vlgintl
XK Qn-dé-vigintl
xx vìgintì
xxx trigintà
XL quadràgintà
L qulnquàginta
LX sexàgintà
lxx septuàgintà
lxxx octògintà
xc nònàgintà
e centum
tot (indici) « tam multi
-ae-a
centésimus-a-umsc
(100.)
e centum
ce du-centi-ae-a
eoe tre-centf-ae-a
ecce quadringentì-ae-a
D quln-gentf-ac-a
OC scs-ccntì-ae-a
DCC aeptin-gentì-ae-a
Dece octin-gentf-ae-a
Dccccnòn-gentì -ae -a
M/co mille
réctus-a-um
respon8um -In = quod
respondétur
pr&vus * -um «-» rictus
priv*<-» ritte
laudare

CAP.XVII
trigintà septem
-xxxvii (37)
fecilis-e
duo-dé-quadrdgintà
<=xxxvm(38)
On-dè-quadragintfi
= xxxdc(39)
cogitare
stultus cs
stulté respondès
repithendere *-> laudare
numquam = nQltò
tempore
numquam «-> semper
dif-fidlis -e *■* tarili*
saepe ■ multi*
temporibus
Marcus: "Ad hoc récté respondére possum: triginti
et septem sunt triginti septem."
"Récté respondès, Marce" inquit magister, "Quot
sunt trigintà et octo?"
Marcus: "Facile est ad hoc respondére." so
Magisteri "Non tam facile quam ttì putàs!"
Marcus: "Trìginta et octo sunt trigintà octo."
Magisteri "Prave dicis! Trigintà et octò sunt duodé-
quadraginta. Quot sunt trigintà et novem?"
Marcus: "THginta novem." 55
Magister: "Ò Màrce! Id quoque pràvum est. Trigintà
et novem sunt undèquadràgintà. Cur non cògitàs ante-
quam respondès?"
Marcus: "Semper cogitò antequam responded."
Magister: "Ergo puer stultus es, Màrce! Cogitare ndn 60
potes! Nam stulté et prave respondès!" Magister
Marcimi ndn laudata sed reprehendit.
Marcus: "Cur ego semper à té reprehendor,
numquam laudor? Titus et Sextus semper laudantur,
numquam reprehenduntur." 65
Magister: "Iti à me ndn laudàris, Màrce, quia
numquam réae respondès. Semper prave respondès, ergo
reprehenderis!"
Marcus: "At id quod ego interrogor nimis difficile
est. Atque ego semper interrogor!" 70
Magister: "Ttt non semper interrogàris, Màrce. Titus
et Sextus saepe interrogantur."
128

CAP.xvn
Marcus: "Non tam saepe quam ego."
Titus: MN6s quoque saepe interrogimur, nec véro
75 prive respondémus. Itaque nòs i magìstrd laudimur,
non reprehendimur."
Marcus: "Et ciir vds semper laudàmini? Quia id quod
v5s interrogàmini facile est — ego quoque ad id recte
respondere possum. Praeterei magister amicus est
paso trìbus vestris, patri meo inimlcus. Itaque vòs numquam
reprehendimini, quamquam saepe prave respondetis;
ego véro numquam laudor, quamquam saepe récté re-
85
///
90
95
Sextus: uAt friter tuus saepe lauditur, Marcel
Magister: "Réctè dicis, Sexte: Quintus bonus disci-
pulus est, et industrius et prudens." Quintus i magìstrd
lauditur, quamquam abest.
Sextus: "Nònne tu laetàris, Marce, quod fràter tuus
etiam absèns a magistrò lauditur?"
Marcus: "Ego ndn laetor cum fràter meus lauditur!
Et cùr ille lauditur hodie? Quia discipulum absentem
reprehendere non convenitP
Magister Iràtus virgam tolténs "Tacete, pueri!" in-
quit, "Nònne virgam meam veremini?"
Marcus: "Nòs nec tè nec virgam tuam verémur!"
Magister, qui verba Màrci non audit, ex sacculò sud
duòs nummds prdmit, assem et denirium, et "Ecce"
inquit nummds ostendéns "as et dènirius. Ut scitis,
Onus sSstertius est quattuor assSs et Qnus dénirius quat-
quamquam«-»quia
abséns -cntis « qufabett
pròmcre - sumere (è*
locò)
asassism
dénirius-Im
iséstertiu8 = rvassé$
idénfirius = ivséstertil
129

CAP.XVII
duo-dé-qulnquàgintd
= xlviii (48)
oportére: oportet =
Decesse est, convenit
Sextus: "%> respdnsum
scwT
Sextus dfcit %si
respdnsum scine'
certus -a -um
in-certus « non certus
tuor sestertii. Quot asses sunt quanuor sestertii, Tite?" 100
Titus digitis computat:
"...quanuor...octò...duodecima.sedecim: quanuor sestertii sunt sederini assés."
Magister: "Et decem denari! quot sestertii sunt?"
Titus: "Quadraginta."
Magister: "Quot denari! sunt duodéquinquaginta 105
sestertii?"
Titus magistrò interroganti nihil respondet.
Magister: "Respdnsum tuum opperior, Tite. Cur
mihi non respondés?"
Titus: "Ndndum tibi respondeo, quod primum cdgi- no
tare oportet. Duodéquinquaginta est numerus diffi-
cilis!"
Sextus manum tollèns "Ego respdnsum sciò" inquit.
Magister: "Audi, Tite: Sextus dicit 'sé respdnsum
scire.' Sed exspectò, Sexte! Non oportet respondère 1)5
antequam interrogàris."
Titus: "Duodéquinquaginta sestertii sunt denari!...
quattuordecim? an quindecim? Non certus sum!" Titus
non certus, sed incertus est, et respdnsum incertum dat
magistrò. 120
Magister: "Respònsum certuni magistrò dare
oportet. Respònsum incertum nullum respdnsum est. Nunc
tibi licet respondère, Sexte."
Quamquam difficilis est numerus, Sextus statim récté
respondet: "Duodéquinquaginta sestertii sunt duo- 125
decim denari!."
130

GAP. XVII
Magister iterum Sextum laudat: "Bene computis,
Sexte! Semper récté respondés. Ecce tibi assem do,"
Dioddrus assem dat Sexto, et dénirium in sacculò re-
130 ponit.
Marcus: "Discipuló tam industriò dénàrium dare
oponet. Largus nOn es, magister. Pecuniam tuam non
larglris."
Dioddrus: ""Non oportet pecuniam largir! discipuBs."
135 Marcus: "Quiré igitur tot numeros difficilés dis-
cimus?"
Magister: "Quia necesse est computire scure, ut mul-
tìs exemplis tibi demonstrare possum. Si tria mila uno
asse Constant et tfi decem assés habés, quot mila emere
140 potes?"
Marcus: Tot assés non habed — non tam largus est
pater meus; nec mihi licet tot mila emere."
Magister: "Id non dico. Ecce aliud exemplum: Si tu
sex assés cum fritre tuo partiris, quot sunt tibi?"
145 Marcus: "Qulnque!"
Magister: "In aequas partés pecuniam partili oponet.
Si vòs sex assés aequé partlminl, quot tibi sunt?"
Marcus: "Pecuniam meam exiguam non largior nec
partior cum alils!"
150 Postremo magister aÒ Màrce!" inquit, "hòc modo
nihil té docére possum! Tkm stultus ac tam piger es
quam asinus!"
dare: dd
dis datis
dat dam
re-pònere - rùrsus
p6nere
largus-a-um = qui
nnilcumdat
larari = multumdare
quft-re? = cQr?
de-mdnstràre ■ mOns-
tràre(vcrbls)
partiri» dividere (in
partés)
aequé partir! - in aequas
partés dividere
131

CARXVH
-ro
•mur
«fttÒt?
sing.
I -or
II -rò
iu -tur
[1] iactàr|l
iact|or
iactàlm
iacta|mr
[2]Wdé|ii
videro»
vide ri?
vidé|oir
[3]merg|l
merglor
mergeris
merg|itur
[4]audl|ri
auditor
audìlnj
audio*
plQr.
-unir
[U-or
-drfr
P]-*r
•iris
PJ-or
-mi
-tor
W
-tris
-ftiir
iactal
iactfi
iactal
fittiti
\tuwr
videi;
videi
vidt\ntwr
merglimur
inerg lunati
mergluniur
lufiiur
-uJRtttt
-flnmr
m€fUUt
-pttur
-tffstnf
•affittir
-ifliàtt
-iwttur
155
160
GRAMMATICA LATINA
Persónae verbi passivi
Ego 8 magistrò laudar = magister me laudat.
T& 8 magistrò laudàri* = magister te laudat.
Nds 8 magistrò laudSrair = magister nds laudat
Vos 8 magistrò laudamm = magister vòs laudat,
Singulàris PtòràUs
Persóna prima laudjor laudà|mar
Persóna secunda lauderò
Persona tenia lauda|ftir
Exempla: [1] \zox\or iactàjmur; [2] vide|or vìdè\mur; [3]
merglor merg|imar; [4] audi|or audl|mar.
Nauta, qui flùctibus iactotur ac mergàur; "Flùctibus iactw 165
ac mergor? Serva me, Neptùne, qui prope ades, quamquam
nec vidms nec audms ab hominibus." NeptQnus: "Flùctibus
iactoris, nauta, nec véro mergeris/ Nam ego adsum,
quamquam nec videor nec audùr. " Deus ab hominibus nec vidétur
nec auditor. 170
Nautae, qui flùctibus iactonmr ac mergimmr: "Flùctibus
iactàmtir ac meigtmtir/ Servate nds, d dei boni, qui prope
adestis, quamquam nec vidimali nec audimtra ab
hominibus." Del: "Flùctibus iactomtm, nautae, nec véro mergimim/
Nam nds adsumus, quamquam nec vidimar nec audrotur." 175
Dei ab hominibus nec videntur nec audttmmr.
[1] Ut 'fondar laudami décllnantur verba passiva et dépò-
nentia quorum infìnitivus désinit in -òri.
[2] Ut 'videor vidémur9 decBhantur verba passiva et dépònen-
tia quorum Infìnitivus désinit in -in.
[3] Ut 'mergor mergmur' décllnantur verba passiva et depd-
nentia quòrum infìnitivus désinit in -i (praeter ea quae -t-
habent ante -or et -untur, ut 'capwr capammo, '{gredtòr égre-
180
[4] Ut 'audtor audronir' décllnantur verba passiva et déponen- 185
tia quorum infìnitivus désinit in -tri (sed 'orni oritur').
Exempla verbdrum dépónentium: [1] laetjor laetS|nnir;
132

CAP.xvn
[2] vere|or vere|imir; [3] sequjor sequ|imtir; [4] paitì\ar par-
&\mur.
190 Lydia: "Ego NeptOnum ndn vereor. l&ne eum veréró,
nauta?" Nauta: "OmnSs nautae deum maris vetèmur." Lydia:
aCQr NeptOnum veremó»?"
Nautae NeptOnum vereftter, Lydia eum non ver&ur.
PENSVM A
Marcus à magistrd ndn laud-, sed reprehend-. Marcus: MC0r
ego semper reprehend-, numquam laud-? Titus et Sextus
semper laud-, numquam reprehend-.** Magister: "T& ndn
laud-, sed reprehend-, quia privi respondSs." Marcus: "Sed
ego semper interrog-!" Sextus: "Iti ndn semper interrog-;
nds saepe interrog- nec privi respondSmus: itaque i magis-
trd laud-, ndn reprehend-." Marcus: "At facile est id quod
vds interrog-: itaque récté respondetis ac laud-!" Titus: "Nds
magistrum ver-. Nònne tO eum ver-?" Marcus: aEgo ma-
gistrum ndn ver-. COr vds eum ver-?"
PENSVM B
Discipulus est puer qui —. Vir qui puerds — magister est.
Magister est vir — qui multàs rès — quis pueri —. Sextus
nec stultus nec piger, sed — atque — est. Magister
interrogai, discipulus qui respondSre potest manum —. Ndn —
respondère antequam magister interrogat. Magister: "— nu-
merds i decem — ad centum!" — puer manum tollit, pri-
mura Sextus, deinde Titus,—Marcus. Sextus numerds dicit:
ax, xi, xii, xiii, xiv, xv, xvi, xvii, xviii, xix, xx, xxx, xl,
L, lx, lxx, lxxx, xc, e." Sextus bonus discipulus est, qui
semper — respondet; itaque magister eum —. Marcus, qui
semper — respondet, i magistrd —: "— récté respondés,
Marce! COr non — antequam respondSs?" Marcus: "COr Ti-
tum non interroga? Is ndn tam — interrogitur quam ego."
Magister: uIam eum interrogò: quot sunt xxi et Lxvni?"
Titus: "lxxxvii? an Lxxxvni?" Titus ndn —, sed — est ac
vereffittr
vcrtns verSifiutT
verèair
»timet
Vocàbulat
respònsum
as
dénanus
doctus
indoctus
piger
prfldéns
industrius
récnis
pravus
facili*
difficilis
absens
certus
incertus
largus
centesimi»
trédecim
quattuordetim
qulndecim
septendecim
duodévlgintl
Ondévigintì
quadratimi
qulnquàginti
septuàgintó
quadringenG
qulngentì
sescentl
septingenfi
octingentl
nòngentf
disile
docére
133

CAP.xvn
sdre
nesdre
tollerc
interpellare
laudare
cogitare
reprehendere
pioniere
oportère
computare
repdnere
larari
démdnstrire
partir!
quisque
tot
postrèmo
rfet*
prive
aequé
Qsque
numquam
saepe
quamquam
quàré
magistrò — incertum dat. Sextus vero rèctè respondet, —
difficile est id quod interrogdtur. Quod Mircus interrogitur
non difficile, sed — est.
Onus — est iv sestetti!, Onus s&tertius IV —
PENSVM C
Quid pueri discunt in lodò?
Cut Sextus i magistrò lauditur?
CQr Marcus reprehenditur?
Estne facile id quod Titus interrogitur?
Cut Titus non statim respondet?
Uter récte respondet, Titusne an Sextus?
Quot sunt ùndètrigintà et novem?
DrSs sestetti! quot sunt assSs?
Quot denari! sunt octòginti sestertii?
Num faciles sunt numeri Romàni?
Itine i magistrò tuo laudiris?

CAPITVLVM DVODEVICESIMVM
CAP. XVIII
LITTERAE LATINAE
/ Discipuli non modo numerós, sed edam litteris dis-
cunt. Parvi discipuli, ut Marcus et Titus et Sextus, line-
ras Latlnàs discunt. Magni discipuli litteris Graecis et
linguam Graecam discunt. Lingua Graeca difficilis est.
5 Ecce omnés litterae Latìnae, quSrum numerus est vi-
gintì tres, ab a usque ad z: A, B> e, d, E, f, g, h, i, k, l,
m, N, o, P, Q, R, s, T, v, x, Y, z. Litterae sunt aut vScàles
aut consonante: vòcàlès sunt A, E, I, o, v, y; céterae
sunt consonantSs. (Etiam i et v consonante sunt in
10 VOCàbulis IAM, VEL, VOS, QVAM, Cèt.)
Litterae Y et z in vocibulis Graecis modo reperìuntur
(ut in hdc vocàbulò zepkyms, id est nOmen verni qui ab
occidente fiat), y et z igitur linerae rarae sunt in lingua
Latitai, in lingua Graecà frequenta. K littera, quae fre-
15 quSns est in lingua Graeca, littera Latina rarissima est,
litterae dlcuntur
AV
B'bé'
Ce**
DW
E 4é'
F cef
G'gé'
HW
i T
kW
L W
M'em'
N
0
P
Q
R
S
T
V
X
Y
Z
«en'
V
V
•cu»
4er>
4es'
W
V
W
'ypsilon*
•zeta'
(littera) vòcàlis-is/
(littera) cdnson&ns
-antis/
[inhftclibróUu«vv6-
efilis (cònsonSns V v)]
zephynis-Iifi
rfirus-a-
frequens
tua
-entis«-»r8ru$
135

CAR XVIII
Kaesó-finis*»
quaeque syllaba: et
primaetsecundaet
tenia syllaba
idem ea-demidem (< is
ea id + -dem) : idem nu-
meru$(m)>eafemlìttera
(/),àfemvocfibulum(>i)
per sé isola
faccn/ùerì(àct/pass):
vdcdU$$yUabam/acCTV
potest; sine vocali syl-
laba/térfnfin potest
iungere «-* dividere
con-iungere » iungere
uter- un- utrum-que,
genutrius-que
varìus -a -um «-► Idem
idem ea-dem idem» acc
euit-dem eait-dem idem
(<cum-eam-dem)
enis-lm^dominus
Graeca et Latina
quia- quae- quod-que,
acc quem- quam- quod-
que, #encuiu$-que
sic = hòc modo
nam K in (Ino vocabuld Latino tantum reperitur, id est
kalendae (itemque in praenomine Kaesó, quod praend-
men Romanorum rarissimum est).
Hoc vocabulum amai quinque litteris habet et très
syllabas: a-tm-ca. Quaeque syllaba vòcilem habet, ergo 20
numerus syllabirum et vocalium idem est. In prima et
in postrema syllaba huius vocibuli eadem vdcilis est: a.
Vocàlis est littera quae per se syllabam facere potest, ut
a syllabam primam facit in vocabuld amica. Sine vocali
syllaba fieri non potest. Gònsonans per se syllabam non 25
facit, sed semper cum vocali in eàdem syllaba iungitur.
In exemplò nostro m cum 1 iungitur in syllaba secunda
m, et e cum a in syllaba tenia ca.
Cum syllabae iunguntur, vocàbula fiunt, Cum vocà-
bula coniunguntur, sententiae fiunt. Ecce duae senten- 30
tiae: Lingua in are inest et Lingua Latina difftdlxs est.
Vocabulum primum utriusque sententiae idem est, sed
hoc idem vocabulum duas res varias significata Item
varia vocàbula eandem rem vel eundem hominem
significare possunt, ut ostàum et iànua, dominus et erus (sed 35
ems est vocabulum multo ràrius quam dominus).
Qui litteras nescit legere non potest. Magister, qui
pueròs legere docet, ipse et libròs Latìnos et Graecós
legere potest, nam is utramque linguam sdt. Quomodo
parvu$disdpulushancsententiamlegit:Afifes/{amam& 40
fartìter pugnati Discipulus quamque litteram cuiusque
vocàbull sic legit: aM-l mi, l-e-s les: mi-les, R-0 R5, M-A
136

CAP.xvin
ma, Rò-mà-, n-v-s nus: RO-ma-nus.,." Ita quodque vo-
cabulum cuiusque sententiae a discipulò legitur. (In hac
43 sententi§ vocabulum)5wii^
lum fartis scit, hoc vocabulum quoque intellegit, nam
miles fortis est miles qui fortiter pugnata)
In lQdó pueri non modo legere, sed etiam scribere
discunt. Quisque discipulus in tabula sua scribit eàs
so sententiàsquàsmagistereldictat. Ita pueri scribere dis-
cunt.
55
Magister discipulis imperat: "Pròmite régulàs vestris
et llneàs rèctàs dùcite in tabulis. TUm scribite hanc sen-
tentiam: Homo oculòs et nàsum habet"
Quisque puer stilum et regulam pròmit et dtìcit Bne-
am rèctam in tabuli sui; tum scribere incipit. Discipuli
eandem sententiam non eddem modo, sed variis modis
scribunt. Sextus unus ex tribus pueris recte scribit:
HOMO OCVLOS ET NASVM HABET. TitUS Sic SCribit: HOMO
60 HOCVLOSETNASVMHABET. MarCUSVeròSic: OMOOCXOS
ET NASV ABET.
// Magister: "Date mihi tabulas, pueri!"
ita « eò modo
inteilegere
forcò fortiter: miles
fbrttt fortiter pugnat
discipuli scribunt
magistrò diesante
linea rótta
unus : sOlus
trt$tria,aW tribus
dare, imp di! date!
137

CAP. XVIII
taiis-e(=qulitaest)
pulcher, camp pulchrior,
sup pulchenwws -a -um
sìmu] » eOdem tempore
pìS#r> C0?wp pignor*
sup pigorànus -a -um
Discipuli magistrò tabulas suàs dant. Is tabulam
cuiusque pueri in manus sumit litterasque eòrum aspi-
cit. Qualès sunt litteiae Sexti? Pulchrae sunt. Qualès 65
sunt litterae Marci et Tifi? Litterae eorum foedae sunt
ac vix legi possunt. Magister suam cuique discipulò
tabulam reddit, primum Sextò, tum Tito, postrèmo
Marcò, atque "Pulchre et rèctè scribis, Sexte* inquit,
"Facile est tales litteras legere. At litterae vestrae, Tite 70
et Màrce, legi non possunt! Foedé scribitis, pigri
discipuli! * Magister Titum et Marcum sevère reprehendit.
Titus: "Certe pulcherrimae sunt litterae Sexti, sed
meae litterae pulchriòrès sunt quam Marci.'1
Magister: "Reddite mihi tabulas, Tite et Màrce!" 75
Titus et Marcus tabulas suàs reddunt magistro, qui
eas simili aspicit. Magister litteras Tifi comparat cum
litteris Mara, et aLitterae vestrae91 inquit *aequè foedae
sunt: tu, Tite, neque pulchrius neque foedius scribis
quam Marcus." 80
Titus: "At certe rèctius scribo quam Marcus,"
Magister: "Facile est rèctius quam Marcus scnbere,
nèmò enim pravius scribit quam ille! Non oportet se
comparare cum discipulò pigerrimó ac stultissimò!
Compara tè cum Sextò, qui réctissime et pulcherrimè 85
scribit.19 Tum sé vertèns ad Màrcum: "Tu non modo
foedissimè, sed edam pravissime scribis, Marce! Nescis
Latine scnbere! Puer pigerrimus es atque stultissimus!"
Iam Marcus multò sevèrius reprehenditur quam Titus.
138

CAP. XVIII
90 MSrcus (parva voce ad Titum): "Magister dicit cmé
prave scribere': ergo litteras meàs legere poteste
At magister, qui verba Marci exaudit, "Litteras mas
turpés" inquit "legere non possum, sed numerare
possimi: quattuor litteras deesse cerno. Aspice: in vocàbuló
95 primo et in vocàbuló postrèmo eadem littera H deest."
Marcus: "At semper dicfi 'omo abet'."
Magister: aNòn semper idem dicimus atque scribi-
mus. In vocàbuló secundo v deest, in quarto m. Quid
significant haec vocibula turpia odos et nàsuì TSlia verba
100 Latina non sunti NflUum réctum est vocabulum praeter
unum et, atque id vocabulum est frequentissimum
et facillimum! Quattuor menda in qulnque vocàbulis!
Ném5 alter in tam brevi sententià tot menda facit!"
Magister stilò suo addit litteras quae desunt; ita
105 menda corrigit.llim véro aNecsolumM inquit aprave et
turpiter, sed edam nimis leviter scribis. H9s llneàs te-
nués vix cernere possum. Necesse est té stillini gravius
in céram premere." (Discipull in céra scribunt, nam
tabulae edrum céra operiuntur. Céra est materia mollis
no quam apés, béstiolae industriae, faciunt.)
M3rcus: "Stillini graviter premo, sed céra nimis dura
est. Aliam tabulam da mihi! Haec céra prope tam dura
est quam ferriim." (Ferrum est materia dura ex qua
cultri, gladil, stili aliaeque rés multae efficiunturO
115 Magister Marcò eandem tabulam reddit et "Céra tua"
inquit "tam mollis est quam Setti, et facile est eius
ex-audlre=audire(quod
parva vóce dicitur)
turpis-c = foedus
de-esse(:ab-esse)
de-est dc-sunt
facilis, camp fecilior,
st^rarìl&mtt-a-um
xncndum -I n: m. facere
= prava scribere
ad-dere < ad + dare
oorrìgere-récnim &oere
leviter scribere = levi
mano scribere
apis-is/
céra-ae/
bestiola -ae/= parva
bestia
dùros-a-um4-»mollis-e
ferrum-in
ef-ficere -tò « facete
(< ex + facere)
139

CAP. XVHI
èCCtésm 10X
-i«s[x]:
quoti»? totift:
dectés= lOx
nov&«9x
ocu& = 8x
septfè = 7x
sex&«6x
qulnquws » 5x
quater = 4x
ter-3x
bis = 2x
semel = lx
anìmadvertere * vidfte
velaucfire
semel = lx
super-esse «-tde-esse
litteras legere. Sòme tabulam tuam et scribe h litteram
deciesP
Marcusdeciesh scribit: hhhhhhhhhh. TUm ///
magister eum v sextes scribere iubet, et Mircus, qui 120
eandem litteram totfés scribere non vult, v v v v scribit.
Quotfés Marcus v scribit? Mircus, ut piger discipulus,
quater tantum v scribit. Deinde magister eum totum
vocabulum nasvm quinquiès scribere iubet, et Mircus
SCribit NASVM NASVM NASVM NASV NASV. MirCUS ter 125
recte et bis prive scribit.
Tum Titus, qui duis litteras deesse videt, sic incipit:
"Magisteri Marcus bis..." — eum Mircus stilum dfi-
rum in partem corporis eius mollissimam premiti Titus
tacet nec finem sententiae facere audet. Magister véro 130
hoc non animadvertit,
Magister: ttIam tótam sententiam recte scribe!"
Mircus interrogat: "Quotiés?"
Magister breviter respondet: "Semel."
Mircus tòtam sententiam iterum ab initiò scribere 135
incipit: homo hocvlos...
Magister: "Quid significat hoculósì Illud vocibulum
turpe non intellegó!"
Mircus: "Num hic quoque littera deest?*
Magister: "ImmO véro non deest, at superest h line- 140
ra! Num tu hoculos dicis?"
Mircus, ut puer improbus, magistrò verba sua
redditi "Non semper dicimus idem atque scribimus!"

CAP. XVIII
Magisteri "Tace, improbe! Delé illara luterani!"
145 Marcus stilum vertit et liueram H delet. Simul Titus
idem mendum eódem modo corrigit in sua tabula, ne-
que vero magister hoc animadvertit.
Postremo Marcus "Quiré* inquit "nos scribere do-
cès, magister? Mihi necesse non est sciibere posse.
150 Numquam domi scritti."
Magister: uNum pater tuus semper domi est?"
Marcus: "Non semper. Saepe abest pater meus."
Magister: "Cum pater tuus abest, oportet te epistulàs
ad eum scribere."
155 Sextus: "Ego frequenta epistulàs ad patrem meum
absentem scriba." Sextus puer probus est ac tam im-
piger quam apis.
Marcus: "Ego ipse non scribd, sed ZènónI dictd.
Zeno est servus doctus qui et Latine et Graece scit.
160 idem servus mihi recitare solete
Magister calamum et chartam pròmit et ipse scribere
incipit; is enim calamo in chartà scribit, non stilo in cera
ut discipuli. (Charta ex papyrò efficitur, id est ex alta
herba quae in Aegyptò apud Nllum flumen reperitur.
165 Charta et papyrus vocàbula Graeca sunt.)
Marcus magistrum scribere animadvertit eumque
interrogai: "Quid tu scribis, magister?"
"Epistulam" inquit ille "ad patrem tuum scribd. Bre-
viter scribd 'té esse discipulum improbum'."
170 Magistro scribente, MSrcus "Prave scribis" inquit,
dolere 4^ addcrc
Z&ió
frequente* : muhSs
im-piger ■ industrìus
(<->piger)
im- (antcp, m, 6) = in-
Zénó-Onism
Latine scfre = linguam
Latlnamsdre
Idem servus : is quoque
servus
calamus
-Im
diana
papyrus-1/
141

CAP.xvm
epistilio* (dot) addeie -
ad epistulam addere
kalendae IOniac « dies
primusménsisluiul
merc£s-£dis/
signire (epistulam)
■"Cérfi chiudere
un-prunexe < in +
premere
magister
epistulam
"syllaba un superest. Dèlé illam syllabam et scribe
'disdpulum profam'!"
Magister: Tace, puer improbissime! Nihil deleò,
immo verd vocabulum addò: 'té disdpulum improbum
atque pigrum esse" scribo!" 175
"Scribe 'probum atque impigrwn'V inquit Marcus, nec
véro haec verba a magistrò audiuntur.
Diodorus, qui diem epistulae addere vult, discipulòs
interrogat: aQui diès est hodié?"
Titus: "Hodiè kalendae Iuniae sunt." ìao
Magister: "Rècte dicis. Kalendae sunt hodie. Ergo
date mihi mercedem!" (Mercés est pecunia quam
magister quoque mense 2 patribus discipuldrum accipit.
Discipuli kalendis cuiusque mensis mercedem magistrò
suo afferre solente) 185
Sextus et Titus statim magistrò mercedem dant.
Marcus vero mercedem secum non fen. Magister, ante-
quam epistulam signat, pauca verba addit.
"Quid nunc scribis?" interrogat Marcus.
"Scribò "tè mercedem ad diem ndn afferre"* respon- 190
det magister, atque epistulam signat inulum suum in
ceram impriméns.
142

CAP. XVIII
GRAMMATICA LATINA
Adverbium
195 Discipulus stultus est qui stulté respondet.
Mlles fortts est qui forxiter pugnat.
'Stultus9 et 'fon»' adiectlva sunt. 'Stulté' et 'fortàer' sunt
adverbia.
Adiectlvum: -us -a -firn (deci. 1/H). Adverbium: -è.
200 Adiectlvum: -ts «e (dici. in). Adverbium: -iter.
Exempla:
Sextus r«ctè et pulchre scribit, Titus et Marcus prave et
turpuer scribunt ac severe reprehenduntur. Magister Latine
et Graece scit. Sòl dare lùcet. Magister brevaer respondet.
205 Puer crassus non leviter, sed gravtter cadit.
Certe Titus rectms et pulchrws scribit quam Marcus, nemò
privai* aut turpua scribit quam ille; Marcus pravissime et
turpissime scribit, Sextus tècxissimè et pulcherrimè. Némò for-
lius pugnat quam Romàni: Romàni fortissime pugnant.
210 'Recttus', 'fonòis' est comparativiis adverbii, 'rettissime9,
'fortissime9 superlàtlvus est. Comparitivi: -ius. Superlàti-
vus: -j
PENSVM A
Sextus réct- respondet, Marcus priv- respondet et sever-
reprehenditur. Nemó réct- aut pulchr- scribit quam Sextus;
is rèctissim- et pulcherrim- scribit. Luna piena dar- lùcet,
sed sòl dir- lùcet quam luna et cèterae stellae; sòl ciirissim-
lacet.
Hostès non tam fon- pugnant quam Romàni. Milités
nostri fon- pugnant quam hostés. Nostri fortissim- pugnant.
Marcus nimis lev- scribit. Magister brev- scribit 'Mircum
improbum esse.'
PENSVM B
Ex xxiii litteris Latinis vi—sunt: a e i o v y; cèterae sunt —.
Consonàns semper cum vocili —. K, Y, Z litterae — sunt in
stultè < stultus -a -um
fortttór<fortis-e
adverbium -ìn(aàv)
< ad + ver bum
-è
-iter
réctf
réctùtf
rettissime
(oniter
fortòtf
fortissime
-ius
•issimi
Vocàbulanova:
vòcàlis
consonàns
zephyrus
scntentia
eros
mendum
cera
materia
apis
ferrum
epistola
calamus
charta
papyrus
mercts
ràrus
frcqutns
varius
turpis

CAR XVIII
mollb
dOrus
quSlis
tfllis
fungere
significare
legete
inteUegere
sctibere
dittare
comparire
exaudbe
deesse
addere
cornìgere
premere
efficere
animadvertere
superesse
dolere
signare
imprimere
Idem
eadem
idem
quaeque
quodque
sic
ita
quotiés
tot&s
ter
quater
qulnquiés
sexfes
deciés
adverbium
— Latini, in lingua Giacca —. Vocàbula dstium et toma —
rem significane lingua duis rSs — significata Magister libròs
Latinòs et GraecOs — potest.
Discipull hanc — in tabuBs sub —: Homo oadds et nàsum
habet. Magister tabulam — pueri aspicit, et Sexfi et Tifi et
Màrci. In tabuli Mara iv litterae —. Magister litteris quae
désunt —; — [= eó modo] magister menda Màrci —. Hun
Marcus scrlbit — [= hòc modo]: homo hocvlos... Magister:
"Ó Màrce! Hlc non —, immò — littera h!" Marcus stilum
verténs h lineram —. lUm magister calamum et — sOmit et
— ad patrem Màrci scrlbit.
Céra est — mollis. Ferrum est materia —.
PENSVMC
Quot sunt litterae Latlnae?
Estne d vòcàlis an cdnsonins?
Quot syllabàs habet vocàbulum 'apis?
Quòmodo parvus discipulus legit?
Quisidiscipulus rettissime scribit?
Quàtés sunt litterae quis Titus scribit?
Quàlis discipulus est Marcus?
CQr Marcus non HOMO, sed OMO scribit?
Quotiés Marcus lineram H scribit?
Stilòne in tabuli scribit magister?
Quid magister scribit?
Estne facilis grammatica Latina?
IQne rèctius scribis quam Marcus?
144

CAPITVLVM VNDEVICESIMVM
GAP. XIX
MARITVSETVXOR
/ Iulius cum uxore sua in perìstyld ambulata Uxor eius est
Aemilia. Iulius maritus Aemiliae est. Maritus et uxor
inter columnàs et signa ambulant. Tectum peristili altìs
columnls sustinétur, inter quàs tria pulchra signa stant:
5 ttnum Iùnònis, alterum Cupidinis, tertium Venerìs.
land et Venus deae sunt. Cupido est filius Venerìs et
Màrtis, quamquam Venus Martis coniunx non est, sed
alterius del, cui nomen est Vulcanus. Venus enim mala
uxor est, quae aliòs deds amat praeter coniugem suum
io Vulcinum. Màrs et VulcSnus sunt filii Iùnònis et lovis;
Iuno enim coniunx lovis est. Sed Iuppiter malus
maritus est, qui multas alias deas amat praeter Iùnònem,
coniugem suam. Nèmò deorum peior maritus est quam
Iuppiter, neque Olla dea pèior uxor est quam Venus.
is Inter omnesdedsdeisque Iuppiter pessimus maritus est
ac Venus pessima uxor.
téctum
signa
uxor-Oria/
maritus Aemiliae
-vir Aemiliae
columna-ae/
signum-Ifi
téctum-In
Iunò-ònis/
Cupido-inism
Venus -eris/
deus -Im; dea -ae/
con-iùnx •iugisa/7m
» uxor/marftus
alter-era-enim»
gen-trìus
Vulcanus •Im
Iuppiter lovis m
malus, camp peior -ius,
sup pessimus -a -um
fkllus -a -um: neque flUus
setnuJlus
145

CAP.XDC
mftter fiuniliàs « mfiter
(domina) familioe
matrona -ae/= farina
quae maritum habet
amor -óris m < amare
pulchritQdO-inis/
<pulcher
omnés-iumm£/
<-»n&no
bonus, camp melior -ius,
sqpoptimus-a-um
Aemilia: "Ifllius bonus
vir est, melior quam
ttUusalius vir: Ifllius
est opthms omnium
viròrum!"
voefire = appellare
tris tria, fai trium
duo-ae-o,£*ndu6nim
-firum-òrum
flnus-a-um,0gfi'
duàrumMùrum/duànan
filiàrum; trìum fìlidrum
/fili&nim
magnus, camp mSior -ius,
svp mSximus -a -um
parvus, camp minor -us,
sqpminimus-a-um
pater fflmili^ = pater
(dominus) familioe
adutescgns -entism = vir
qui nOndum xxx annOs
habet
virgo -inis/a fèmina
quae marltum nOndum
habet
ab-erat
domus-Qs/,oM-0,
place-te
MatrSs familiis Iùnònem invocant, ea enim dea est
màtrònàrum. Venerem et Cupldinem invocant aman-
t6s, nam Venus et Cupido amdrem in cordibus homi-
num exdtare possunt. Cupido enim est deus amoris, et 20
Venus, pulcherrima omnium defirum, dea amòris ac
pulchritfidinis est. Pulchritùdò Veneris ab omnibus
laudatur.
Ifllius est bonus maritus qui uxorem suam neque fil-
lam aliam fèminam amat. Certe Ifllius maritus melior 25
quam Iuppiter est! Item Aemilia bona uxor est quae
maritum suum neque fillum alium virum amat. Certe
Aemilia uxor melior est quam Venus! Aemilia Ifllium
<virum optimum' appellat. Item Iùlius uxdrem suam
'optimam omnium féminarum' vocat. 30
Iùlius et Aemilia sunt parentès trium Bberorum: duo-
rum fìlidrum et ùnlus fìliae. Liberi adhùc parvi sunt.
Marcus octó annds habet. Quintus est puer septem
annorum. Iùlia qulnque annds habet. Quintus non tantus
est quantus Marcus nec tam parvus quam Ifllia. Quìn- 35
tus maior est quam Ifllia et minor quam Marcus. Maxi-
mus liberdrum est Marcus, minima est Ifllia.
Ante decem annds Ifllius pater familiis non erat, tunc
enim nec uxorem nec liberOs habebat. Ifllius adulescSns
vigintl duorum annorum erat. Aemilia matrona nOn 40
erat, sed virgo septendecim annorum, quae Ròmae
apud parentès suòs habitabat. Domus eórum non prò-
cui aberat ab alia domò, in qua Ifllius cum parentibus
146

CAP.XDC
suis habitibat. Iulius et Aemilia in eadem urbe habità-
45 barn, non in eidem domò.
In urbe Róma multae domùs sunt et multa tempia
deOrum. In media urbe inter coltés Capitòlium et Pala-
tium est forum Rominum, quo homines ex tòta Italia
atque ex omnibus provinciis Rominis conveniunt. In
50 CapitoliO est tempium lovis Optimi Miximi; circum
forum Ròmànum sunt alia multa tempia deorum. In
Palàtiò sunt domus magnificae. Ròmae plfires homines
habitant quam in ulla alia urbe imperii Romani. Urbs
Róma plfkrimds homines et pldrimas domds habet. Ari-
55 minum, Capua, Òstia magna sunt oppida, sed minora
quam Rdma. Òstia est oppidum minus quam Roma,
sed maius quam l&sculum. Róma urbs mixima atque
pulcherrima est tótìus imperi! Romàni.
// Pater Iulii, qui iam mortuus est, magnam pecOniam
60 habèbat multàsque villas magnificàs possidèbat praeter
domum Rómànam: is homo dives erat. Pater Aemiliae
erat homo pauper, qui ttnam domum exiguam
possidèbat. Aemilia igitur virgo pauper erat, sed tamen Iulius
eam amibat. Cflr Iulius, adulescens dives, virginem
65 pauperem amabat? Quia ea virgo proba ac formósa erat.
Nec Iulius amòrem suum occultàbat, nam Aemiliam
'amicam' appellibat et multa dona eì dabat. Sed tamen
Aemilia non Iulium amabat, sed alium virum Roma-
num. Ergo Iulius miser erat et nocte male dormiébat.
70 Vir qui ab Aemilia amibatur Crassus Dives ndmina-
templum -I» « domus
dei
forum -ì n=locus in urbe
apertus quo multi con-
veniunt
con-venlre » ineundem
locum venire
OptimusMSximus: lovis
cogndmen
magnificus-a-um»
magnusetpulcher
multì, camp plfirts -a,
«# plùrimi -ae -a
forum
t&us-a-um,£tn-fus
possidtrc = habére
dives-itis = pecùniòsus
pauper -eris ++ dives
tamen : quamquam ea
pauper erat
tamen <-»ìtaque
ddnum-I fi ■ v68 quae
datur
miser-era-erum
147

CAP.XIX
cotfdié«omnIdie,
qudquedfe
ftòsflòrism:rosaflds
est;rosaeetfilia
flòrèssunt
tt-nuttere
anno (opposi «post
annum
coniugés-umrop/»
maritusctuxor
be&tus-a-um<-»ini8er
Oscular! (cam) = óscu-
himdare(d)
bàtur Aemilia Crassum amàbat, neque véro ab ed ama-
bàtur, quod parentés Aemiliae pauperès erant. Itaque
ea quoque misera erat.
Aemilia numquam Ifllium salfltibat, cum eum in forò
Romano videbat, quamquam ipsa 2 IttliO satòtibatur. 75
Iulius cotidiè epistulàs ad Aemiliam scribébat, in qui-
bus pulchritùdó eius laudabitur verbis magnificis, ac
simul cum epistulis rosas aliòsque florès pulcherrimOs
ad eam mittere sotèbat. Initio Aemilia epistulis Iulii
nOn legebat nec dona eius accipièbat, sed omnia ad eum 80
remittébat; sed post paucos dies neque epistulae neque
florès remiuebantur...
Anno post Iulius et Aemilia coniuges erant sub eO-
dem tèctò habitantés. Iulius uxorem suam amàbat et ab
ea amàbàtur.
Etiam mine, decem annis post, beati sunt coniuges»
Iulius Aemiliam amat et ab eà am&tur, neque amor con-
iugum hodiè minor est quam tunc.
ss
Ifllius uxorem osculatur et aÒ Aemilia" inquit, amea ///
optimauxor! Decem anni longum est tempus, sed amor 90
148

CAP.XK
meus tempore non minuitur. Ut tunc te amàbam, ita
edam nunc té amò."
Ibm Aemilia, quae verbls Iulii dèlectàtur, "Ò IfllT
inquit, "mi optime vir! Meus amor erga té multo maior
95 est hodié quam tunc! Tempus amdrem meum non
minuti, immo véro auget!"
Ad hoc Iulius ridéns "Ita est ut dicis" inquit, unam
tunc ego té amàbam, ttt me non amàbàs! Ego miserri-
mus eram omnium aduléscentium, quod tu numquam
100 me salùtàbàs, cum me vidébas, quamquam ego semper
té salutibam, cum té vidébam. Neque epistulas, quas
cotìdie tibi scribébam, legébis, neque florès, quds tibi
multos mittébam, accipiébis, sed omnés ad me remine-
bis! Propter amdrem nocte vix dormiébam — semper
105 de té cògitibam..."
Aemilia item de ilio tempore cogitins "Ego quoque"
inquit "tunc miserrima eram. Amàbam enim alium
virum Romanum, qui me non amibat, quod virgo pauper
eram.
no
iQlius: "Me vir pessimus té dignus non erat!"
Aemilia: "Récté dicis, mi Ioli. TU sòlus amóre meo
dignus eras, tu enim me amàbàs, mihi epistulas scribé-
bàs ac flòrés mittèbàs, quamquam pecuniam nullam ha-
bébam. Cene non propter pecuniam me amàbàs, ioli!
U5 At nunc té solum nec ullum alium virum amo. Fémina
beata sum, quod maritum bonum habeó, et quia nòs
trés liberds habémus et cum magni familii in hic villa
mimiere « mìndrem fa-
cere
Iulius, meus, voc IOH!
ergftpfp + acc
augére » maJòrem fc-
cere;4-»minuere
miser, camp misenor,
st$ miserrimi»
dignus -a -um(+ M
tè/amòre tuo d.)
149

CAP.XK
baec(iif0 = haeits
xannis (abt) ante
«amexannfis
peuper, camp -erior,
$«p-errimi»
dives,e0ff9diVitior,
sqpdivitissimus
minus pulcher («-> pul-
chrior) = ndntam
pulcher
gracilis-t* tenui*
esse: ed*
H
est
astft
cdunt
magnifici habitàmus, quae familia nostra digna est.
Hoc peristylum magnificimi, hae columnae, haec sigila,
hi fldres — haec omnia cotìdié me delectant! Ò, quam 120
beati hic sumus, Iùll! Quantus est dedrum ergi nòs
amor!"
Iùlius: aEst ut dicis, Aemilia. Decem annis ante apud
parentés nostros habit&b&mus, ipsi parentés nondum
eramus nec familiam habèbSmus. Hi et parentés tui 125
pauperés eràtis, in exiguà domò habitibitis nec flllam
vUlam habebatis, sed tamen ego te amibam..."
Aemilia: "Quaré ego, virgo pauperrima, & té, adulès-
cente divitissimd, amabar?"
Iùlius iterum Aemiliam òsculans aT6 a me amabsris" 130
inquit, "quod pulcherrìma eràs omnium virginum Rò-
mànirum, prope tam pulchra quam ipsa Venus!"
Aemilia: "Num hodie minus pulchra sum quam tunc
eram?"
Iùlius faciem uxòris intuèns "Certe" inquit "matròna 135
tam pulchra es quam virgo eràs, mea Aemilia. Omnès
pulchrìtQdinem tuam laudant." Ibm vero fórmam eius
spectàns: "At minus gracilis es quam tunc: eò enim
tempore gracilior eras quam hoc signum Veneris."
Aemilia signum Veneris aspicit, cuius corpus grati- 140
lius ac minus est quam ipsius. "Certe tam gracilis hodie
non sum" inquit, "sed quarè me crassidrem fieri putSs?"
Ifllius ridéns respondet: "Quia nunc cibum meliorem
es quam tunc edebis!"

CAP.XK
145 Aemilia: uId quod nunc edd nec melius nec peius est
quam quod apud parentès meòs edebam."
Iùlius: "Ergo plus ès quam tunc, Aemilia."
Postremo Aemilia "Certe plus edd quam solòbam"
inquit, used nec plus nec minus quam opus est. Nimis
ISO stultus vir es, luli! Nònne intellegis non modo amdrem
nostrum, sed edam familiam tempore augèri? Num
opus est me plus dicere?"
Amor dònum est Veneris. Uberi dona Iiìndnis sunt.
GRAMMATICA LATINA
155 Verbi tempora
Tempus praeséns et praeteritum
Tempus praeséns (nunc): Mine est. Sòl lucer. Omnés
vigilane, némò dormii. Avés carnuti.
Tempus praeteritum (tunc): Ante très hòris nox eroi.
160 Stellae ìùcèbant, sòl non lucete*. Némò vigilateti, omnes dor-
miébant. Aves non caroteni.
Praeteritum (pers. hi): singulàris -tei -ibat, plùralis -barn
-ibant.
Praeteritum
165 [AJÀcfivutn.
Esempla: [1] computà|re: computate*; [2] pSrt|re: pSré-
|tei; [3] scrib|ere: scrib|*tei; [4] dormi|re: dormi|eter»
Ante viginti annòs Iùlius discipulus tam improbus eroi
quam Marcus nunc est: in ludo dormièbat, male computitela
170 foedé scrìbebat, neque magistrò suo paréte*.
Marcus: aNum tu melior discipulus eros, pater» quam ego
sum? Nònne tfi in lodò dormiate;? Num semper magistrò
p§rétós, bene computate; et pulchrS scnbèbàs?" Iùlius: aEgo
multimi, comp piti* più-
ris,si$ptarimum-i
paulum, comp minus
-flris, sup minimum -I
opus est * neoesse est
/oportet
praeséns -entisfyrao)
praeteritus-a-um
praeteritum-fu «
tempus praeteritum
-bat -barn
[1] computai
computai
computa
baìm
bàU
bali
Minna
IMI»
balta
[2] partite
pfirdtó
pfiré|H
parti
para
parai
\m
r
II
ìbAnms
bdtis
ba\nt
151

GAP. XIX
[3] scribi
scribi
[4] dormii
dormi
dormi
\s
èba\t
donm\èbà\mu$
dormi étéftt
doTwAibaìnt
[1] laudai
lauda
lauda
laudai
lauda
laudai
bai
baìr
bdìris
\ba\tur
M
bài
[2] timèl
timé
timé
timé]
timé
timél
[3] reprehendl
reprehend
reprehendl
bàmWM
bah
t
rò
[tur
mar
ttwu
ìniur
reprehendlétólmur
[4] pimi
pOni
llnttfit
~ba\ntur
-ibàlnmr
-ébàìris -ébàìnwd
-ébà\tur -éba\ntur
numquam in ludo dormiebam, semper magistrò pàrg&am*
bene computàtem et puichre scnbèbam! Certi ego discipulus 175
multò melior etani quam tfl nunc es!"
Quintus: "Quid? Num vòs meliòrès discipull eràtis quam
nòs sumus? Nonne vòs in ludo dormiètóm? Num semper
magistrò parè&óm, bene computista et pulchré scrìbebàtts?"
Iulius: "Nòs numquam in ludo dormièbàmus, semper magistrò 180
ptaèbàmus, bene computiftamus et puichre scrìbèbàmus! Certe
nòs discipuli multo meliòrés eràmus quam vòs nunc estisP
iQlius vSrum non dicit: ante viginti annòs discipull tam
mali eremi quam nunc sunt: in ludo dormièbant, male
computatoti, foedè scrìbèbant, neque magistrò sud parato**/ 185
Sing. Ptòr. Sing. PUàr.
Persóna prima -barn -bamus -ebam -Sbimus
Persóna seconda -bis -batis -SbSs -èbàtis
Persona tenia -bat -barn -ébat -Sbant
[B] Passlvum. 190
Iulius magistrum suum non timSbat, sed ipse S magistrò
iimèbàtur! Itaque non reprehendéfófur nec pùnièbàtur, sed
Imdbbàtur a magistrò.
Marcus: uNum tu semper i magistrò tuo laudatóre?
Nònne reprehendèfórò ac pùniibàris?" Iulius: "Ego a magistrò 195
meo saepe laudfifor, numquam reprehende&or aut pùnièbar.
Ego magistrum non timebam, sed ipse ab ed ximèbar!"
Marcus: "IGne à magistrò timètórò?" iOlius: ttNòs omnés S
magistrò ximibàmur. Itaque non reprehendetómur nec punièbà-
mur, sed semper laudàtómwr/" Marcus: "Non veruna dicis! 200
Vòs non ùmcbamim & magistrò nec semper laudàtómim, sed
reprehendétómm ac pùniébàmim!"
In ilio lodò discipull a magistrò timèbantur! Itaque non
reprehendéiamur nec pùniebantur, sed semper laudifemoir.
Sing. PlSr. Sing. Ptiar. 205
Persona prima -bar -bfimur -6bar -ebamur
Persóna seconda -bàris -bàminl -ebaris -ebàmini
Persona tenia -bàtur -bantur -ébàtur -ebantur
152

CAP.XDt
PENSVM A
Ante x annOs IlUius apud parentes suOs babit- nec uxorem
hab-% IOlius et Aemilia ROmae habit-. IOlius Aemiliam am-
nec ab eà am-. Ea numquam Itilium salùt- cum eum vid-,
quamquam ipsa ab e6 salùt-. Aemilia epistuISs Itili! non leg-
nec dona eius accipi-, sed omnia remitt-.
IOlius: "TUnc ego tó am- nec a tè am-, nam tu alium virum
am- nec ab ed am-. Ego miser er- et tti misera er-. Itine
apud parentes nostrOs habit-. 1& et parentes tui in parvi
domo habit-. Vos 8 mS salOt-, quamquam paupetfs er-.n
PENSVM B
IOlius, qui — Aemiliae est, — suam nec — aliam fèminam
amat. Qulntus — quam Marcus et — quam Iùlia est.
— peristili xvi aids — sustinetur. Inter columnis in —
stant. iOnO, — [= uxor] Iovis, — mitrOnSrum est. NemO
deòrum—maritus est quam Iùppiten Inter omnSs deOs Iùp-
piter — maritus est.
Ante x annòs Aemilia nOn matròna, sed — erat. TUnc
IOlius—xxii annòrum erat. Pater iOlil vir — [= pecOniòsus]
erat. Qui non dives, sed — est, in parvi — habitat. Ròmae
multi homines habitant, — quam in Olla alia urbe. Róma est
urbs — imperii Romàni.
PENSVM C
Quae est coniunx Iovis?
Num Iuppiter bonus maritus est?
Cuius filius est Cupido?
Estne Qulntus maior quam Marcus?
Ubi parentes Iùlil habittbant?
Cùr IOlius tunc miser erat?
Cut Aemilia iOlium nOn amabat?
Num IOlius Aemiliam propter pecOniam amibat?
COr Aemilia mine beata est?
Hodiène Aemilia minus pulchra est quam tunc?
Vocàbulanava:
uxor
maritus
cotonina
téctum
dea
matròna
pulcfarìtQdO
adulèscèns
virgo
templum
forum
dfinum
flds
melior
peior
optimus
pessimus
mfiior
US
ìcus
plures
plorimi
dives
pauper
miser
bcàtus
dignus
gracilis
convenire
mittere
remittere
oscular!
augèrc
opus esse
mi
ùllus
cotfdié
plQs
erga
praesens
praeteritum

CAPITVLVM VIOBSIMVM
CAP.XX
vlcesimus-a-um
«xx (20.)
cùnae
parvulus -a -um-parvus
fòri=loqui
fn-ftns-amisi»/
cùnae -Srum/p/
sommis*lm
nece$$àrius-a-um
<nece$$e
carfre + aWrcibóc.
= sine cibò esse
postulare » poscere
vagire = Va* facere,
pldrfre(utinfins)
laclactisn
altre (infantem) = cibum
dare (infanti)
si-ve = vel$I
mulier -cris/= (emina
alidnus-a-um-nòn
$uus,alterlus
nùtrix-icis/
nòluM(<ne-vohim)
= nònvolunt
PARENTES
Pueri parvuli qui ndndum fili possunt Infantes dlcun- /
tur. Parvulus Infòns in cQnis cubare solet. Cunae sunt
lectulus Infantis. Ìnfans multàs hdrSs dormit non sdlum
nocte, sed etiam die; nam longus somnus Infanti tam
necessSrìus est quam cibus. ìnfans neque sonino neque 5
cibò carère potest. Quòmodo ìnfans, qui fari non potest,
cibum postulat? ìnfans qui cibo caret magni vóce vigit.
Ita parvulus ìnfans cibum postulata TUm mater accurrit
atque infantem ad pectus suum appònit. ìnfans lac ma-
tris bibit. Parvulus Infìns, cui dentés ntìlll sunt» non io
pine, sed lacte vivit.
Si mater infantem suum ipsa alere non potest slve
non vult, ìnfans ab alia muliere alitar, quae ei in locò
mitris est. Mulier quae aliénum infantem alit nutrix
vocatur. Mulfi infantes Romini non a matribus suls, ìs
sed a nutricibus aluntur. Multae matres Infantes suds
ipsae alere nòlunt.
154

GAP. XX
Ante quinque annòs Iulia parvula ìnfèns erat. Ibnc
infantem in cùnis habébat Aemilia. Nunc ea parvuld
20 infante caret: cùnae vacuae sunt.
Sed post paucòs ménsSs novus infans in cùnis erit.
Aemilia rùrsus parvulum infantem habèbit neque cOnae
vacuae erunt. Ibm lùlius et Aemilia quattuor liberSs
habebunt. Aemilia laeta cùnis movébit et parva voce
25 cantibit: "Lalla". Pater infantem suum in manibus por-
tìbit eumque non minus amàbit quam miter. Pater et
miter infantem suum aequè amabunt.
Anno post pater et miter ab Infante suo appellabile
tur. Aemilia autem 'mamma' appellabitur» non 'mater',
30 neque lùlius 'pater', sed 'tata' appellabitur; neque enim
infans ipsa nòmina 'patris' et 'mitris' dicere poterit.
Infans igitur parentibus suls dicet: "Mamma! Tata!"
Neque sdlum prona verba, sed edam primòs gradùs
faciet Infans. Initiò pater eum sustinèbit ac manù dùcet,
35 mox véro Infans sòlus ambulare incipiet neque S
parentibus sustinébitur neque manù ducétur. Infans ambu-
lans a parentibus laetls laudibitur. Simul Infàns plùra
verba discet et mox récté loqui sciet.
Utra infantem Aemiliae aiet, materne an nùtrix? In-
40 fans i mitre alètur. Aemilia ipsa infantem vagientem ad
pectus suum apponet. infans lac mitris bibet, non nù-
tricis. Ibm màter infantem in cùnis impdnet. Vesperi
duae ancillae cùnis in cubiculum parentum portabunt
atque ante lectum eorum ponent. Si Infins bene dor-
pot-erit
gradus-ùsm
mox = brevi tempore
post
primi gradOs Infanta
vesperl (<*&)«-► mane

GAP. XX
col-loquI(< cum + lo-
qui) = inter eloqui
fiitQrus -a -um: (tempi»)
futunim«^praeterituin
$erm6-ftni$m»idquod
dlcitur,'
(ego) volò, (tQ) vis,
(is)vult
nòlo (< ne-volò) - nftn
-ac/« parva
filia
proiettò s certe
n&md, acc neminem
magis «-* minus
rito* (afe) «-tsaepe
velie: volò vahimus
vis vultìs
vult volunt
*dvcmisprp+acc
manère(=n6nablre)
> fdstiuni
ad òstium versus-
adversus òstìum
nòli atee! = manti
pergere (« non dfeinerc)
colloquium -1 JKcolloquI
miet nec vigiet, parentSs quoque bene dormient neque 45
ab infante vàgiente è somnd exrìtàbuntur. —
Iulius adhuc in peristylò cum uxdre colloquitur. Ae- //
milia fessa in selli cdnsidit. Maritus et uxor iam non de
tempore praeterìtd colloquuntur, sed de tempore fu-
tQrò, Sermò eOrum est de rebus fìituris. 50
Iulius, qui iam intellegit Aemiliam novum infantem
exspectare, aÒ Aemilia!" inquit, aMox parvulum filium
habebimus."
Aemilia: "Filium? Iam duds filids habemus. Ego alte-
ram filiam habere volò, plQrSs quam duds filids ndld! 55
CQr tQ filium habere vis, ioli? Nònne laetus eris, sì
filiolam habSbis? Num parvulam filiam minus amibis
quam filium?"
Iulius: "Profectò laetus ero, si alteram filiam habèbò.
Neminem magis amabò quam parvulam filiam." 60
Aemilia: "Iam filids tuds magis amis quam tuam Iu-
liam filiolam: Mircum et Quintum saepe laudis, sed 10-
liam raro laudis, quamquam proba est puella. Vos viri
filids modo habere vultìs, filias non amatisi" Aemilia
surgit atque gradum adversus òstìum facit. 65
Iulius: "Mane hic apud me, Aemilia!"
Aemilia alteram gradum ad òstìum versus facit, tum
incerta cònsistit.
Iulius: aNòli ablre! T£cum colloqui volò."
Aemilia non abit, sed apud maritimi manet. Coniu- 70
gSs colloqui pergunt. Ecce colloquium edrum:
156

CAP.XX
Iùlius: "Nòs vili non fìliòs tantum, sed etiam flliis
habère volumus, nec filias minus amamus quam fìliòs.
Certe mulierés ririus & llberis suis discédunt...*
75 Aemilia: "Multae màtres infantes suos apud nùtricés
relinquunt, ego véro manébò apud infantem meum:
numquam ab ed discédam! Sì aeger erit, ipsa eum cù-
ràbò totamque noctem apud eum vigilàbò; némò
infantem aegrum tam bene durare potest quam màter ipsa."
so Iùlius: "Nònne ab infante sanò discédés?"
Aemilia: "Minime! Bona màter semper apud
infantem suum manére débet. Sive Infìns valet sive aegrotat,
màter ipsa eum curare et alere débet — hoc est mitrìs
officium!"
85 Iùlius: "Itine ipsa Infantem tuum lacte tuo alés?"
Aemilia: "Profectò Infantem meum ipsa alam. Ego
faciam officium meum! Neque sdlum die, sed edam
nocte apud Infantem ero: semper eum ed dormiamo
Iùlius: "Quid? Nós et infans in eddem cubiculo dor-
90 miémus? Vix ùnam horam dormire poterimus, si InfSns
vagiet. Si tu et infans tuus in cubiculo nostro dormiétis,
ego profectd in aliò cubiculo dormiam, ubi ab infante
vàgiente non excitabor!"
Aemilia: "Ò Iùli! Ita loquitur homo qui officium
95 suum nescit!"
Iùlius: "Meum officium est pecùniam facere ac mag-
nam familiam alere, non eum infante vàgiente cubare!
Somnus virò industria necessirius est!"
ififd adVy camp ràrius,
agrarissima
= certe n$n
(discSdam)
sf-ve...sì-ve = sl...
vclsì
debère
officium -I»:màtris
officium est = mfiter
débet
poc-enmus

CAP.XX
pergere : loqulpergcre
plOra: plùra varba
Qni cum » simul cum
occurrcrc + dot:
Syra Aemìlìae in ostìO
occurrit
silére - tacére
silenttum -ìn(< siltos)
<-» sennò
ad-vehere
domum = ad domum
suam
re-vertl-red-ire
Aemilia irata aNòli pergere!" inquit, "Plura a te
audire nòlo!" atque iterum ad óstium versus ire incipit. 100
"Mane, Aemilia!" inquit Ifilius, "NOE ita me relin-
quere!" sed illa adversus òstium Ire pergit.
Htm verO Syra, quae ed ipso tempore peristylum in- ///
trat lina cum Ifilià, dominae in òstiò occurrit.
Aemilia ante Syram et Iùliam cònsistèns "Quid vul- 105
tis?" inquit, aCur ndn manetis in horto?"
Syra: "Quia mox imbrem habebimus: ecce caelum
nQbibus àtrls operitur. Si in hortó manèbimus, Qmidae
erimus. Vos quoque ùmidi eritis, domini, si hic in peri-
stylo manebitis." no
lulius caelum spectins "Recté dicis" inquit, "Illae
nùbès imbrem afferent. Venite mecum in àtrium! Mox
sol rttrsus lucebit."
lulius àtrium intrat; Aemilia eum sequitur una cum
lulià et Syra. In àtrio lulius et Aemilia silentes imbrem 115
in impluvium cadentem aspiciunt. Iùlia silentium pa-
rentum animadvertit, et "Quid siletis?" inquit, "Estisne
tristes? Ego vos consolator!"
Aemilia: "Cogitàmus de... misero nautis, quorum of-
ficium est navigare, sive mare tranquillum sive turbi- 120
dum est. Multi nautae mine in mare merguntur, dum
rès necessaria ex terris aliènls in Italiam advehere co-
nantur. Ò, miseros nautàs, qui numquam domum re-
vertentur! Ò, miseros liberos nautàrum, qui post hanc
tempestatene patrès suos non videbunt!" 125
158

CAP.XX
lulia: "Ego laetor quod pater meus nauta ndn est et
domi apud nòs manere potest."
lulius, qui cras Romam ibit, "Non sempet" inquit
"mihi licet apud vòs manSte, Iùlia. Necesse est mihi
130 cràs rùrsus à vòbls discedere, nec véro in terrSs aliènàs
Ib5, ut nauta."
lulia: "Quo ibis, tata? Quando revertéris? Ego et
mamma te sequémur!"
lulius: "Quaré me sequemini? Rdmam profidscar,
135 unde tertiò quòque die revettat, si poterò."
Iùlia: "Nòli a nòbis discèdere! Vel si necesse erit
domo abire, non modo tertiò quòque die, sed cotìdié ad
nòs reverti debes. Hoc postulò a té! Nòlo te carSre, tata.
Cotldie tìbi occurtam."
140 lulius: "Audisne, Aemilia? lulia dicit 'si patte suo
carére nòlle', ergo me non minus dUìgit quam té. Atque
ego profectò fìliam meam aeque diligo ac filiòs. Nec
alteram fìliam minus dfligam."
lulia: "Quam 'alteram fìliam9 dicis? Mihi soror non
145 est."
Icilio silente, Aemilia "Nònne gaudébis, Ifiliola"
inquit, "si parvulam soròrem habébis?"
Iùlia: "Soròrem habere nolo! Nam si soròrem habe-
bò, ea sola a vòbls amabitur, ego non amàbor!"
150 Aemilia: "Certe tQ ndn minus a nobls amabetis: tu et
pannila soror aequé amabimini."
lulia: "Si aequé amàbimur, laeta ero. Sed multò ma-
domi «in domò sufi
cràs = di€ post hunc
diem
vòs,oWvòbIs:fittfM$
Ire: Ibò Ibimus
Ibis Ibitis
Ibit Ibunt
pot-erò
nòs,aWnòbfe:firtd&&
domò = adornò sui
nòtte «i/(< ne- + velie)
-non velie
diligere «amare (ut
parente Uberòssuòs)
aequé (ac) = nec magis
nec minus (quam)
IQliò silente «dum
Kdiussilet
iOlk&s parva IfUia

CAP.XX
-Im=parvus
nólumus (< ne-volumus)
«nònvolumus
decere = dignus esse;
eam decei = efi dignus
est, eì conventi
ndll! te) nòllte!(p/)
futOrum 0iit)
[1] computa
computi
computi!
computi!
computi
computii
[2] pàrélòfo
pàrèlòlis
pàriòimus
pàrèlòlim
piriò|um
[3] scrfblajm
scribtó*
scribi^
scribl^mus
saìbMnf
vmts
iris
Ufi*
gis laetàbor, si fratrem habèbo, mamma! Nònne iti
quoque laetiberis, tata, si ffliolum habébis?"
iQlius silet. Aemilia vero, antequam Iulia silentium 155
patris animadvertit, "Nòli dicere 'tatam' et 'mammam',
Itìliola!" inquit, "Ea nomina à tè audire nólumus. Ita
loquuntur parvuli Ihfantés, nec sermò infantium tè de-
cet. Tatrem* et 'matrem' dicere oportet."
Ittlia: "Si infans non sum, nolite mi 'Iuliolam' vo- 160
dure! Id nòmen me non decet. Mihi nomen est 'Iulia9."
Aemilia: "Recté dicis, Mia. TO igitur i nòbìs 'Ifilia*
vocaberis, et nòs i té "pater9 et 'mater' vocabimur."
Iulia: "Ita semper a me vocabimini, tata et mamma!"
GRAMMATICA LATINA 165
Verbi tempora
Tempus futùrum
Tempus praesèns: Diés est. Sdì lucet. Omnès vigilante
Nemd dormita Avès canunt.
Tempus futOrum: Mox nox erti. Sòl non lùcéto, sed stèllae 170
lOcé&tmr. Omnès dormient. Nèmò vigilato. Nulla avis cani*.
FutOrum (pers. ni): singulfiris -bit -et, plOrilis -bum -ent.
[A] Àctivum.
Exempla: [1] computàjre: computato; [2] paré|re:
partito; [3] scrib|ere: scrib|et; [4] dormi|re: dormii**. 175
Malus discipulus: "Ab hoc die bonus discipulus ero, magis-
ter: numquam in ludo dormimi, semper tibi pfoibd, bene
computato et pulchrè scriba*»/" Magisteri "Quid? Itine
bonus discipulus eris? Id fieri non potesti Cras rQrsus in lodò
dormiés, male computato, foedé scriba, nec mihi pireto/" 180
CrSs discipulus tam malus erit quam hodiè est: in lodò
dormi*, male computato, foedè scriba, nec magistrò pSrèto.
160

CAP.XX
Mail discipuB: "Ab hòc die boni discipuB erimus, magisteri
numquam in lodò dormiònta, semper tibi paré&tmus, bene
185 computatami et pulchré scribemus!" Magisteri "Quid? V6s-
ne boni discipuB erids? Id fieri non potesti Cr&s rursus in
ludo dormfòis, male computato», foede scrib&is, nec mihi
pfaHritis!" Cras discipuB tam improbi erunt quam hodié sunti
in ludo dormimi, male computatomi foede scrìbent, nec ma-
190 gistro p2r£frt0tt.
Sing. Pìur. Sing. PUbr.
Persona prima -bo -bimus -am -emus
Persóna secunda -bis -bitis -€s -Stis
Persona tenia -bit -bum -et -ent
19S [B] Passivimi.
Filius: "Ab hòc die bonus disdpulus ero. Ergo 2 magistrO
laud&for, non reprehendar." Pater: T& non laudifrms, sed
reprehendms 2 magistrO!" Cr2s discipulus rursus 2 magistrO
reprehendi&n non laudaWtar.
200 Filu: "Ab hoc die boni discipuB erimus. Ergo 2 magistrO
laudafrtmttr, nOn reprehendémtfr." Pater: *VÒs nOn laud2òt-
sed reprehendèmtm 2 magistrO!" Cr2s discipuB rursus 2
magistrO reprehendottun non ìsud&buntur.
Sing. Pìur. Sing. Pter.
205 Persona prima -bor -bimur -ar -èmur
Persona secunda -berìs -biminì -éris -{mini
Persóna tenia -bitur -buntur -Otur -entur
PENSVMA
Mox novus in&ns in cunis Aemiliae er-. Aemilia rQrsus in-
fantem hab-. Tbm quattuor liberi in familià er-. IfUius et
Aemilia quattuor BberOs hab-. Aemilia ìnfantem suum am-.
Iùlius et Aemilia ìnfantem suum aequè am-. Anno post in-
ftns prima verba disc- et primòs gradQs faci-. Infans ambu-
làns 2 parentibus laud-.
Aemilia: "Ego ìnfantem meum bene cùr-i semper apud
eum man-, numquam ab eO discSd-." IfUius: "Certo bona
[4] dormii
dormi
dormi
m
Mnms
donnildm
doimi|e|fst
esse ero ervnus
iris eritis
erti
P,4]
-fri*
-fr
-fr
-fri
115 -fr|ì
-OIDI
-fls -éltis
-e\t -e\nt
ito
P>4H
•4

CAP.XX
Vocóbulanoui
Infòns
cQnae
somnus
lac
mulier
nùtrix
gradus
sennò
ftliola
fìliolus
colloquium
offirium
silentium
parvulus
necessàrìus
aKémis
futflrus
ùmidus
fòri
carére
postulare
vagire
alere
colloqui
volò
vis
volumus
vultis
manére
pergere
curare
débére
occurrere
silére
advehere
reverti
diligere
decere
n6Ue
domò
mox
magìs
rar6
cras
ad versus
ad... versus
nftlfnòlfic
sivc...slvc
profeccó
minime
Dna cum
màter er-, Aemilia: ìnfantem tuum ipsa cQr- nec eum apud
ntitncem relinqu-." Aemilia: "Edam noae apud ìnfantem
er-, semper cum ed dorm-. Nòs et infans in eòdem cubiculo
dorm-." iQlius: "Non donniémus, sed vigiW Nam certe ab
infante vàgiente excit-!" Aemilia: "Ego excit-, tu bene
dormir- nec excit-!*
PENSVM B
Parvulus puer qui in—iacet—appellStur. infans qui cibò—
magna vóce —. Non pànis, sed — cibus infanrjum est. Nù-
ir!x est — [= femina] quae non suum, sed — ìnfantem —.
Multile màtrts Infantés suòs ipsae alere —.
Maritus et uxor iam non de tempore praeteritò —, sed de
tempore —. Aemilia: "CQr tu Rlium habére —, Iuli? Ego
alteram fìliam habére —> plQres quam duòs fìliòs — [= non
volò]. V6s viri fìliòs tantum —! Fìliòs — diligitis quam
fìttasi " iQlius — [= tacet]. Aemilia irata — adversus òstium
facit, sed iQlius "— hic apud me!" inquit, u— discèdere!"
Aemilia manet ac loqui —: "Bona màter apud ìnfantem suum
manère —, hoc màtris — est. Némò enim ìnfantem melius—
potest quam màter ipsa."
PENSVM C
Ubi parvulus infans cubat?
Quid facit InfSns qui cibò caret?
Quid est cibus infantium parvulòrum?
Num omnes infantés a màtribus suis aluntur?
Quae sunt prima verba infantis?
Quando Aemilia novum infantem habebit?
CQr Aemilia a maritò suo discedere vult?
Cur Iùlius in aliò cubiculo dormire vult?
Quid Aemilia officium màtris esse dicit?
Cur Syra et Iùlia in hortò non manent?
Cùr Iùlia soròrem habére non vult?

CAPITVLVM VNVM ET VICESIMVM
CAP.XXI
PVGNA DISCIPVLORVM
/ Ecce puer qui e ludo domum revertitur. Quis est hic
puer? Marcus est, sed difficile est eum cogndscere, nam
sordidus est et sanguis de naso eius fluit. Hodie mine
vestimenta Marci munda erant atque tam candida quam
s nix nova, mine véro sordida et Qmida sunt. CQr vestis
Màrci umida est? Vestis tìmida est, quod Marcus per
imbrem ambulàvit. Nec modo Marcus, sed edam Titus
et Sextus per imbrem ambulàvérunt. Omnès discipuli
vestìmentls Qmidis domum revertuntur.
io Sed cut sanguis dS naso fluit Màrcd? Sanguis el de
naso fluit, quod Marcus a Sextò pulsatus est. Nonne
Marcus Sextum pulsàvit? Primum Sextus òs Màrci
pugno pulsàvit, deinde Marcus et Titus Sextum pul-
sàvérunt. Sextus, qui màior est quam céteri discipuli,
ìs cum Màrcd et Tito pugnàvit et ab iis pulsatus est.
Pueri pugnàvSrunt in via angusta quae TTi$culò ad
villam Iiìlii fert.
mundus -a -um » pDrus
candidus-a-um-albus
(ut nix)
VC8tÌS-Ì8/»i
Marcus à Sextò pulsatus est
(pass) ■ Sextus MSrcum
pulsàvit <<?c*)
pugnare cum = pugnare
contri
angustus-a-um++l&tus
via fert « via dQcit (ad)
163

CARXXI
genfl-flsJt,pJgeaua
humus -I/= terra; humi
(J0c)-inhum6
cruor -òris m = sanguis
cOn-spicere -io = vidére
meus ffiius, voc mf flff/
bftsbovism//
coraù -ùsn(d&f/V):
s*w pHbr
nBftì corna
acc corn»
#m cornò* conutum
ito cornii corntfos
obi contò connota
Non modo vestis, sed etiam facies et manfls et genua
Mire! sordida sunt. Cur tam sordidus est puer? Sordi-
dus est quod humi iacuit; humus enim propter imbrem 20
timida et sordida est. Et Marcus et Sextus humi iacué-
runt. Primum Marcus iacuit sub Sextò. Titus véro Mar-
cum vocàre audivit ac Sextum oppugnava. Mox Sextus
ipse humi iacéns a duòbus pueris pulsatus est; magna
voce patrem et matrem vocavit, nec vero parentès eum 25
audivérunt: vox Sextì i nullo praeter pueròs audita est.
Marcus itrium intrSns non statim a patre suo cognos- //
citur, sed cum primum fìlius patrem salutivit, Iulius
vòcem filil cognòscit. Hun cruòrem in facie eius conspi-
ciéns exclàmat pater: "Ò mi fili! Quis té pulsivit?* 30
Marcus: "BOs Iratus cornù me pulsivit!"
Iùlius: uId vérum non est! Is qui té pulsivit cornila
non gerit. À quo pulsatus es?"
Marcus: aÀ Sextò pulsatus sum."
Iùlius: "Intellegèbam té non cornibus, sed pugnis 35
pulsitum esse. At cur tu pulsatus es? Certe non sine
causa Sextus té pulsivit. Incipe ab initiò: ille primum a
té pulsatus est!"
Marcus: "Minime! Primum ille me pugnò pulsivit
sine causa, deinde ego illum pulsavi!" 40
IOlius: "Itine sólus Sextum pulsivisti?"
Marcus: "Ego et Titus eum pulsavimus."
Iulius: "Quid? Vos duo unum pulsavistis? Duo cum
uno pugnivistis?"
164

CARXXI
45 Marcus se et Titum excGsàre cdnituc: aAt pugnivi-
mus cum puero miiòre. Solus Sextum vincere non
possimi, nam is multo miior ac validior est quam ego.
Sextus tam validus est quam bos!*
Iùlius: "Et tu tam sordidus es quam porcus! Cur
sorso dida est vestis tua nova? Humine iacuistì?"
Marcus: "Hurai iacui: Sextus me tenuit. Sed is
quoque humi iacuit: nds eum tenuimus!"
Iùlius: "Iam satis audivi de pugna vestiri indigni.
Nam cene non decet pulsare puerum mindrem, sed
55 duos pueròs cum uno pugnare indignissimum est —
hoc nullo modo excusiri potesti Noli mihi plus narrare
de hac ré! Age, i in cubiculum tuum ac muti vestìmen-
ta! Divus tibi alia vestìmenta dabit."
Marcus Divum sequitur in cubiculum, ubi cruòrem
60 et sordés é faciè, manibus, genibus lavat ac vestìmenta
mutat. Puer vestem sordidam ponit aliamque vestem
mundam et candidami induit.
Interim Aemilia itrium intrat. Miter familiis statim
sordés et vestigia Màrci in solò cònspicit et "Sordidum
65 esthocsolum!winquit,aAliquispedibussordidisinsolò
mundd ambulavit! Quis per òstium intravit? aliquis é
familii nostri?"
"Porcus intrivitP ait Iulius.
Aemilia: "Quid ais?"
70 Iùlius: "Torcum intrivisse' iid."
Aemilia: aAin' tu? Porcusne itrium intravit?"
ex-cùsàre «-► accasare
porcus -Im
huml-ne
pugna -ae/< pugnare
in-dignus -a -uni = nto
dignus
non decet * indignimi
esc
sordés-ium/p/
(vestem) pònere
«-tinduere
interim » dumbaec
aguntur
solum-In
ali-quis (: nesdd quis)
ali-quid (: nesctò quid)
ait = dlcit
àio —
ais —
ait iiunt
ain'? ■ ais-ne?
165

CAP.XXI
post-quam<-frante-
quam
iQdd-ne
sum fui
es
est fuit
&lsus-a-um*-»v&rus
mentiti» falsumdlcere
multa (npt) = multae rfe
csteta (npt) « cétcrac rts
o6s,<fori>dbfe
qu& de causa? « de qufi
causfl? = cùr?
omnia («/>/) = omnésrès
(«-►nihil)
credere ■ veruni esse
putire
Iulius: "'Porcus' qui intravit est tuus Marcus filius!"
Iulius 'Marcum intràvisse' dicit, at non dlcit 'eum à
Sextò pulsatum esse et humi iacuisse.'
Aemilia, quae iam intellegit puerum sordidum a pa- 75
tre 'porcum' appellàtum esse, "Ubi est Marcus?" in-
quit, "Cùr nOndum me salùtavit?"
Iulius: "Marcus lavàtur et vestem mfitat."
Marcus, postquam vestem mùtavit, mundus redit et ///
màtrem salùtat. so
"Salve, mi fili!" inquit mater, "Bonus es puer, quod
statim vestem mfhavisrJ. In lfidone quoque bonus puer
faisti?"
Marcus: "Profectò bonus puer fui, mater. Laudàtus
sum a magistro." Marcus dicit 'se bonum puerum fìiisse 85
et lauditum esse', quamquam puer improbus fuit et §
magistro verberatus est. Quod dicit non vSrum, sed
falsum est: Marcus mentitur.
Iulius: "Quid magister vòs docuit hodiè?"
Marcus: "Multa nòs docuit: legere et scribere et com- 90
putire et cétera. Primum magister nòbls aliquid
recitavi^ nesciò quid: nihil enim audivi praeter initiuml"
Marcus dicit 'se nihil audivisse praeter initium\ id
quod vérum est.
Aemilia: "Qua de causa non omnia audìvistl?" 95
Iulius: "Hahae! Magistro recitante, Marcus dormi-
viti" Iulius 'Marcum dormivisse' dicit, nec vero mater
id crédit.
166

CAP.XXI
Aemilia: "Audlsne, Màrce? Pater dicit 'te in lodo
100 dormivisse'! Nonne falsum est quod dicit pater? Num
tu vére in ludo dormlvistl?"
Marcus: "Ita est ut dicit pater. Nec vero ego sòlus
dormivi: omnes dormivimus!"
Aemilia: aAin' vero? In ludo dormivistis? Mali disci-
105 pulì fuistis! Nònne puniti estìs à magistro?"
Marcus: "Certe mali discipuli fuimus ac puniti su-
mus: omnès verberàtl sumus a magistro. Adhtìc mihi
dolet tergum. Sed paulò post magister litteris meas
laudivit. Tabellam vóbls ostendam. Ecce tabella mea."
no Marcus parentibus non suam, sed alienam tabellam
ostendit. Cuius est ea tabella? Sextl est: Marcus enim
tabellis edrum mutavit inter pugnami Ndn Marcus,
sed Sextus scripsit litteris quae in eS tabella leguntur.
Aemilia véro, quae tabellam Marci esse credit, i fiQio
US sud improbo fallitur. Ndn difficile est mitrem Mird
fallerei
Aemilia: "Itine ipse bis litteris pulcherrìmis scrip-
120
Marcus: Ipse scripsl profecto. Mihi erède!"
Marcus mentltur; nam id quod Marcus 'sé ipsum
scripsisse' dicit, i Sextd scriptum est. Sed Aemilia,
quae litteris i Marcò scriptis esse crédit, "Aspice,
Itìlir inquit, "Marcus ipse haec scripsit et i magistro
lauditus est. Quid dlxit magister, Màrce? Narra nóbls
12S omnia!91
tabella -ae/- parva
tabula
vós,<fov0bls
scrì£s-<scrffc-
cr&iere+<&#: mihi
erède! = erède id
quod dico!
script-< sciftt-
haec(n#)"haerès
dlx-<dics-
167

CAP.XXI
dubitile » incertu8 esse;
dubitare (<tè)
scrédere
$Qn$s-<sairo-
fclsa(n/>J)«rf$tolsae
Marcus iterum mentitur: "Dixit 'me pulcherrimé et
rettissime scripsisse'." (Nòs véro sdmus magistrum
aliud dnrìsse!)
Iulius, qui Marcum discipulum pigerrimum esse scit,
iam de verbis eius dubitare incipit. Aemilia véro nihil 130
dubitat, sed omnia credit!
Aemilìa: "Ceteri discipuli nonne recté scripserunt?"
Marcus: "Minime! Titus et Sextus prave scripserunt
et mali discipuli fuèrunt, nec i magistrò laudati sunt.
Ego solus laudatus sum!* 135
Iulius: "V6sne omnès eadem vocibula scripsistis?"
Marcus: "Omnes eadem scripsimus, sed ego sdlus
recte scripsi — ut iam vobis dixL"
Iam Iulius, qui Sextum discipulum industrium ac
prudentem esse scit, Marcò ndn credit. Marcus patrem 140
suum fallere non potest. Ergo iQlius, qui interim tabel-
lam in manfts sumpsit, "Mentlris, Marce!91 inquit, "Hoc
tua manti scriptum non est. Falsa sunt omnia quae nò-
bis narrSvisti!"
Aemilia véro "Qua de causa" inquit "eum falsa dix- 145
isse putas? CQr non credis filio tud?"
Sed antequam Iulius ad haec respondere potest, ali-
quis ianuam pulsat. Quis pulsat? Vide capitulum quod
sequitur!

CARXXI
150
155
165
170
175
180
GRAMMATICA LATINA
Verbi tempora
Praeteritum perfectum et
Nox obscura erat: nulla luna caelum illustrata; caelum
neque lOnà neque stèllls illùstràtórur.
lum fulgur caelum illustrata; caelum obscùrum fiilgure
clàrissimó illQstràmm est.
'Illustrata, illùstràtaur> est praeteritum imperfectum.
'Illustrata illQstraom esf praeteritum perfectum est.
160 [A]ÀcUvum.
Marcus dlcit 'sé Sextum pulsSvtsse9; "Ego Sextum
pulsavi." Iùlius: Itine sdlus eum pulsivi***?" Marcus: "Ego et
Titus eum pulsavano*." lulius: "Vosne unum pulsàvista?"
Primum MSrcum pulsavi; Sextus, tum Marcus et Titus eum
pulsavano*.
ìnftm^vus perfecn: pulsiv|isse.
Singularis
Persóna prima pulsavi*
Persona seconda pulsàv|ttfi
PersSna tenia pulsava
PUtràUs
puls&v|mta
puls&v|istis
pulsàv|èronr
Exempla: [1] recità|re: rerit£&|isse; [2] parare: partisse;
[3] scrivere: servisse; [4] audfjre: audtejisse.
Marcus malus discipulus jiat; male rerìtottf, foede sctìpsit,
in lodo dormwit, nec magistrd pfirmr. Sed Marcus dlcit 'se
bonum discipulum/tosse, bene teeiitivisse, pulchrè scripsisse,
magistrd panasse, nec in ludo dormfctss*': "Ego bonus disci-
pulus/ta, bene recitari, pulchrè scrissi, magistrd parai, nec
in ludo dormfoi/" Iùlius: "Menfiris, Màrce! Tu malus disci-
pulus/tosti, male redimisti, foede sctìpsisti, in ludo dormt-
vistì, nec magistrd panasti/"
Marcus et Titus mali disrìpuB/udimr, male redtàvenmi,
foede scrìpsèrunty in ludo dormóténotr, nec magistrd p&na-
runt. Marcus et Titus: "Nos boni discipull fiàmus, bene reci-
pedectum (perf)
im-perfectum \tmperf)
pulsavo*
pulsivi puls&vtmta
pulsfiv&f pulsSvòtw
pulsfivtr pulsftv&imt
-tsse
i -ì
li -off
in -tf
-urna
mistis
•èrwa
[1] reciti-: retitòp-
[2] pir*-: pSrw-
[3] salò-: safrs-
[4]dormf»donnfe-
[1] rerìtó&lisst
reàtórif -fri
redtówwtf -àv\
lecititelo -àv\
[2]pSn<|«se
ìtstts
ìirunt
par»
pira]
[3] scr^)s|isse
sctip$\
scripsì
sciasi
pftra
pira
pSru|
li
isti
scrìvi
scrìvi
[4] dormfp|i$$e
dormivi
dormii
dormivi
t
isti dormii
it dormfcl
tmus
ìistis
\ènmt
làuta
ìstts
\inmt
tmus
\enmt
169

CAR XXI
M
finisse
M*
isti
Juìistis
Menna
laudatiti; est
laudai) w = qui lauditi»
est
laudili! stati
laudarli=qui laudili
sunt
laud§r|as-a-um
laudatiti* sum
lauditi
laudar
ìttses
\usest
lau<tór|? noma
ìesòs
lì sunt
laudai
lauditi
-t\ume$se
lauddtji
-tus
es
est
-li
-toe
estts
sunt
-tumest -tasunt
tàvimus, pulchrè sctìpsùnus, magistrO pSnomtis, nec in lodò
dormknmus!" IQlius: "Mentimini, puerl! Vos mali discipuli 185
fiàstis, male recitoròtts, foede sctipsistis, in lQdd dorms&istts,
nec magistrò pinosi*?/"
[B] Passivum.
Pater fìlium/fìliam laudava ■ filius laudarne esilia
laudata est g patre. Filius laudàras/filia laudata gaudet. 190
Pater filiGs/filiis laudavit = fili! laudati stmt/tOiat htxdàtae
sunt i patre. Flliì lauditiftìliae laudata* gaudente
'Laudit|us -a -um' est participium perfectì. Participi-
um perfetti est adiectivum déclinàtiònis i/ii. Alia participia
perfetti: pulsarla appellarla verberir|t*s, scnpt\us, audìr|tts, 195
pttnir|ti5. Cum participium perfectì cum tempore praesentì
verbi "esse* coniungitur, fit perfectum passivi.
Discipulus dicit 'sé lauditum esse': "À magistrò laudarti*
suro." Pater: «TÙne laudata* es?"
Discipuli dicunt 'se lauditft esse*: ttÀ magistrO laudari su- 200
mus." Pater: "V&sne laudili est»?"
injtmttvus: lauditum esse
205
PENSVMA
Marcus Qmidus est, quod per imbrem ambuK ac sordidus,
quod humi iac-. Discipuli ùmidi sunt» quod per imbrem
ambul-, ac sordidi, quod humi iac-.
Marcus: "À SextO puls- sum." IQlius: "Nònne tu Sextum
puls-?" Marcus: "Primum Sextus mi puls-, tum ego illum
puls-. Ego et Titus Sextum puls-.99 IQlius: "Quid? VÒs duo
Qnum puls-? Et cùr sordida est vestis tua? Humine iac-?9
Marcus: "Humi iac-: Sextus me ten-."
Aemilia: "Quid magister vOs doc- hodié?" Marcus: "Ma-
gister aliquid recit-, sed ego initium tantum aud-." Aemilia:
Persóna prìnta
Persóna seconda
Persona tenia
Singtdàris
laudani* sum
laudituses
lauditusest
PUtràlis
laudali sumus
laudati estis
lauditi sunt

CAP.XXI
"Cttr non omnia aud-?" Iùlius: "Marcus in lodò dorm-!n
Aemilia: "Audlsne? Pater dicit 'té in lttdo dorm-.' Itine v6rè
dorai-?" Marcus: "Cene dorm-, miter. Omnés dorm-! Sed
pautò post magister laud- UtterSs meas." Marcus mitri
litteris quis Sextus scrips- ostendit. Aemilia: "Itine ipse hoc
scrips-?" Marcus: "Ipse scrtps-. C&teri pueri prave scrip®-."
PENSVM B
Hodié mine Marcus — erat, vestìmenta eius tam — erant
quam nix. Nunc non modo — [= vestìmenta], sed etiam
facies et manùs et—sordida sunt, atque — [= sanguis] ei de
naso fluit. Nam Sextus, qui tam — est quam bos, Mircum
pulsavit sine — (ut ait Marcus). Marcus, qui — iacuit, tam
sordidus est quam —. Difficile est eum —.
In cubiculo sud Marcus lavitur et vestem —. — [= dum
haec aguntur] Aemilia itrium intrat et vestigia pueri —.
Aemilia: "Quid hoc est?—pedibus sordidis in—mundd ambu-
laviti" Marcus, — vestem mùtivit, in itrium redit. Puer
mitri — [= parvam tabulam] Sextl ostendit et 'se ipsum eis
litteris —' dicit. Id quod Marcus dicit non vérum, sed—est;
Marcus —, sed Aemilia Aliò sud —• Iùlius vero de verbls eius
—; Marcus pattern suum — non potest.
PENSVM C
Cut Marcus rediens ùmidus et sordidus est?
À quo pulsitus est?
CQr Marcus sdlus Sextum vincere non potest?
Quòmodo Marcus sé excùsire cònitur?
Quid agit Marcus in cubiculo sud?
Quid Aemilia in solò cònspicit?
Quid tum Iùlius dicit uxori?
Quid Marcus parentibus suls ostendit?
Quis litteris quae in ea tabula sunt scripsit?
COr Iùlius fflium suum non laudat?
Vocàbtdanooa:
vestis
humus
cruor
bòs
corna
porcus
pugna
sordts
sohim
tabella
miindus
candidus
angustus
validus
indignus
falsus
cognoscere
conspicere
excùsire
vìncere
narrare
mutare
mentir!
crédere
fallere
dubitare
frisse
itòaisait
ain'
aliquis
aliquid
humi
interim
postquam
perfectum
imperfectum

CAPITVLVM ALTERVM ET VICESIMVM
GAP. XXII
cardò
foris-is/
cantò
-ìnisn
cardò-inism
vertf «circummovSrf
ianitor -dris m « òstifirius
slquis»sialiquis
cxxAprp+acc
ad-mittcre
intrt prp+acc 4-» extra
fcròx -dcis » ferus
anteà=ante hoc tempus,
antiqui* temporibus
catena
-ae/
ferreus -a -uni ■ ex ferrò
factus
aurum-Iii
1 *^^^M& 4 *à
1 *^^KT^^Ki? A
|«444 ^^
1 f W.C<ll
fìjé 4 4 ♦ 1
■&*• ♦ ♦■
J? ♦ ♦ ♦■
^1* 4 4 41
y 4 4 4 4l
^bt * *l
^.TOCI
CAVECANEM
linua villae e duabus foribus constat. Sub foribus est /
limen, in quo salve scriptum est. Foris duos cardinés
habet, in quibus verri potest; cum foris in cardinibus
vertitur, iànua aperitur aut clauditur. Servus cuius offi-
cium est forès aperire et claudere ac villam domini 5
custodire, dstiarius vel ianitor appellatur.
SI quis villam intrare vult, iànuam pulsat et extra
iànuam exspectat, dum ianitor forès aperit eumque in
villam admittit. Ianitor intra iànuam sedet cum cane
sufi, qui propetamferox est quara lupus; itaque necesse 10
est eum catena vincire. Anteà domini severi non sdlum
canés, sed etiam iànitores suos caténls vinciébant.
Caténa qua canis vincìtur ex ferrò facta est. Caténa
constat è multis ànulis ferreis qui inter sé coniunguntur.
Ànuli quibus digiti ornantur non ex ferro, sed ex auro 15
172

CAP.xxn
factì sunt. Aurum est magni preti! sicut gemmae. Ànu-
lus aureus multò pulchrior est quam ànulus ferreus.
Forés e Ugnò factae sunt sicut tabulae. Lignum est
materia dura, sed minus dura quam ferrum. Qui rés
20 ferreas vel ligneas facit, faber appellàtur. Deus fabrò-
rum est Vulcanus. —
Iinua clausa est. Ianitor, qui forés clausit postquam
Marcus intravit, iam rùrsus dormiti Iànitdre dormiente,
canis vigilàns ianuam custodita Extra forés stat tabellà-
25 rius (sic appellàtur servus qui epistulis fert, nam antea
in tabellis scribébantur epistulae). Is bacillo ligneo fores
pulsat atque clamat: "Heus! Aperi hanc iànuam! Num
quis hic est? Num quis hanc aperit ianuam? Heus tu,
ianitor! Quin aperis? Dormisne?"
30 Cane latrante ianitor è somnò excititur.
Tabellàrius iterum fores pulsat magna voce clàmàns:
"Heus, ianitor! Quin me admittis? Putàsne me hostem
esse? Ego non ventò villam oppugnitum sicut hostis,
nec pecQniam postulStum venio."
35 Tandem surgit ianitor. "Quis forés nostras sic
pulsat?" inquit.
Tabellàrius (extra iànuam): "Ego pulsò."
Ianitor (intra ianuam): "Quis 'ego'? Quid est tibi nò-
men? Unde venls? Quid vis aut quem quaeris?"
40 Tabellàrius: "Multa simul rogitas. Admitte me!
Posteà respondèbò ad omnia."
Ianitor: "Respondé prius! PosteS admittéris."
sic-ut = ut
aureus -a -tun « ex auro*
factu$
ligneus-a-um = exlignd
ftctus
faber-bri m
dauderedairasse
iCesae)
dr^s
heus! : audl!
num quis * num atiquis
quin? = ctìr non?
quin aperis? = cùr non
aperis? aperì!
-tum: villam oppugnino»
= quia villam
oppugnare votò
tandem m postrèmo
(post longumtempus)
rogitàre « interrogare
(multa)
post-e§ » deinde
prius adp«-»postea
173

cAP.xxn
-tf: ndmen facile dictfi
est = focile est ndmen
dicere; vòxdifficilis
aiutiti! est «difficile
estvftcemaudlre
dfceredfcrissedictum
(esse)
eros-im« domini»
dormitimi ire» ad
somnumlre
forfsa<fc = extra fores
fremere - *nf facete
ut canis irfitus
re-tinère < re- + tenere
cavére
re-sistere = consistere
etmanére
solvere «-* vincite
terrére~timentem facete
propius camp < prope
ac-cedere = ad-ire
monére-uisse-itum
Tabellàrius: "Ndmen meum non est facile dictu: Tle-
polemus ndminor."
Ianitor: "Quid dicis? Cleopolimus? Vox tua difficilis 45
est auditfl, quod forès intersunt."
Tabellàrius: "Mihi ndmen est Tlepolemus, steut iam
dictum est. lusculò ventò. Erum tuum quaerd."
Ianitor: aSi erum salutatum venis, melius est alio
tempore venire, nam hac hòrà eros meus dormitum ire so
solet, post brevem somnum ambulàtum exfbit, deinde
lavàtum Ibit."
Tlepolemus: aSl quis per faune imbrem ambulat, non
opus est postea lavàtum ire! At non veniò salutatum.
Tabellàrius sum." 55
Tandem ianitor fores aperit et Tlepolemum foris in //
imbre stantem videt. Canis Iràtus dentés ostendit ac
fremit: "Rrrr...!* nec véro tabeUirium mordere potest,
quod caténa retinStur.
Ianitor: "Cave! Canis tè mordebit!" Sic ianitor homi- 60
nem intrantem de cane feróci monet.
Tlepolemus in limine resistens "Retine canem!" in-
quit, "Nòli eum solvere! Nec vero opus est me monère
de cane, ego enim legere sciò." Tabellàrius solum intra
Kmen aspicit, ubi cave canem scriptum est infra imagi- 65
nem canis feròcis- "Neque haec imago neque canis vS-
rus me terret!" inquit, et propius ad canem accédit.
"Mane forisi" inquit ianitor, "Nòli ad hunc canem
accedere! Iam te monui!"
174

GAP. XXII
70 Tabellàrius véro, quamquam sic a iànitòre monitus
est, alterum gradum ad canem versus facit — sed ecce
canis in eum salit catènam rumpéns! Homo terrìtus ex
òstiò cedere cònatur, sed canis ìratus pallium eius denti-
bus prehendit et tenet.
75 "Ei! Canis me mordete exclàmat tabellàrius, qui iam
neque recedere neque procedere audet: canis fremens
eum locò se movere non sinit.
Iànitor ridens "Quln pròcédis?" inquit, "Noli
resistere! Ego té intràre sino. lànuam aperui. Procede in
80 villani!" Sic iànitor virum territum déridet.
"Id facilius est dictù quam facto" inquit tabellàrius,
atque alterum gradum facere audet, sed canis statim in
pedés posterìòrés surgit atque pedés priòrés in pectore
eius pònit! Tabellàrius, tòtò corpore treméns, ex òstiò
85 cédit: sic canis eum é villa pellit. "Removè canem!"
inquit ille, "Iste canis feròx me intràre non sinit."
Iànitor eum tremere animadvertit iterumque déridet:
"Quid tremis? Hicine canis tè terruit?"
salire
rompere
terróre-
cedere = ire
pallium-in
prehendere
canis saliéns caténam
rumpit et pallium
Ttépolemidentibus
prehendit
prò-[-»]<-+re-[<-]
pro-cedere «-♦ recèdere
sinere
aperire-uisse-rtum
dé-ridére
re-movérc
iste-a-ud: iste canis
= ille canis apud tè
hicine = hic-ne
175

CAP.XXII
sub + aWacc:
sub tècto esse
subtècuimlre
solvere -vìsse solutum
arbitràri * putire
rumpere rupisse ruptum
posse potuisse
nùper = paulò ante
onere èmisse émptum
scindere scidisse scissum
iste-a-taf
venire venisse
numquid « numaliquid
ferre: fero ferimus
fers fertis
fert ferunt
aureus -Im = nununus
aureus (i aureus = xxv
dènirìi * e sèstcrtil)
scf-licet-ut scium
omnés
hichaechoc + -ne:
hicine?
haecine?
hocine?
foris aào « é foribus,
(domò
Tiepolemus: "Nòli putare me ab istò cane territum
esse! Si tremò, non propter canem feròcem, sed propter 90
imbrem frigidum tremo. Admitte me sub tectum, iàni-
tor — amabò te! Vinci istum canem feròcem! Cfir eum
solvisti?" Tabellarius enim canem a finitore solutum
esse arbitratur.
Iinitor catenam manti prehendit canemque paulum a 95
tabellàriò removet. "Nòli arbitrili" inquit ame canem
solvisse. Canis ipse catenam suam rupit. Ecce catena
rupta."
Tiepolemus: "Num canis catenam ferream rumpere
potest? Id non credd. At certe vestem scindere potuit: 100
vidèsne pallium meum novum, quod nùper magnò
predio enfi, scissum esse a cane tuo?"
Iànitor: aIstud pallium non est magni preti!, neque id
nùper émptum esse credo. Sed quid tfl venisti? Num
quid tecum fere?" 105
Tiepolemus: "Stultè rogitas, iànitor, nam iam tibi
dixi 'tabellirium me esse'. Quid tabellariòs ferre arbi-
tràris? aureòsne iànitòribus? Profectò nòs aurum non
ferimus."
Iànitor: uVòs scilicet epistulas fertis." no
Tiepolemus: "Réctè dicis. Epistulam afferò ad La-
cium Iùlium Balbum. Hocine ero tuo nòmen est?"
Iànitor. "Est. Quln mihi istam epistulam dSs?"
Tiepolemus: "Prius vinci canem et sine me intràre!
Noli iterum me foras in imbrem pellere!" 115
176

GAP. XXII
Iànitor, postquam canem vìnxit, "Non ego" inquit,
ased hic canis tè foràs pepulit. Nòli narrare 'té i iànitóre
foris pulsum esse'!9
Cane vinctò, tabellarius tandem intrat epistulamque
120 ostendit iànitòri; qui statìm epistulam prehendit et in
atrìum ad dominum suura fert.
GRAMMATICA LATINA
Supituon
[U Amici salutatimi veniunt (= quia salutare volunt).
125 ^alùtàmm' supinum voc&tur. Supinum in -lutti d£sin£ns
significat id quod aliquis agere vult et pònitur apud verba
'Ire*, 'venire*, 'mittere' et alia.
Exempla: Romàni cotidié lavStum eunt. Mflités oppidum
oppugnatimi mittuntur. Vesperi omnès dormita™ eunt. Mè-
130 dus et Lydia ad tabernam eunt Snulura èmptum.
[H] Id est facile dice» = facile est id dicere.
'Dictfi' est alterum supinum in -tu dSsinSns, quod apud
adiectiva 'facilis' et 'difficilis' et pauca alia reperitur.
Exempla: Multa sunt faciliòra dictu quam facili. V5x diffi-
135 cilis mdltu est.
PENSVMA
Hòrà nònfi eros ambula- ire solet. TabelliriI non mittuntur
pecùniam postuli-. Hostés castra expugnS- veniunt. Multi
barbari Romani veniunt habitS-.
Syra: "Verba medici difficilia sunt au<&-." Ea r6s est fac-
facilis. Nòmen barbarum difficile die- est.
Verba: terrore -isse -um; chiudere -isse -um; dicere -isse
-um; solvere -isse -um; emere -isse -um; rumpere -isse
-um; aperire -isse -um; vincire -isse -um; pellere -isse -um;
scindere -isse -um; venire -isse; posse -isse.
vincire vinxfese vlnctum
pellere pepulisse pulsum
cane vinctf « postquam
canis vinctus est
satòtàmm
-tf
Vocobidanovo:
cardò
catana
aurum
lignum
faber
tabellirius
imago
pallium
aureus
177

CAP.XXII
feróx
ferreus
aureus
ligneus
custodire
admittere
vincire
rogitàre
fremere
mordere
rctinère
cavére
monére
resistere
solvere
terrore
accèdere
salire
rumpere
cèdere
prehenderc
recèdere
procèdere
sinere
deridere
fremere
pellere
removère
arbitrari
scindere
iste
scHicet
ante*
postefi
prius
tandem
nuper
foris
foris
acut
quln
extrt
intra
PENSVM B
linuaodnstateduabus—,quaein—vertuntur. óstiarius vd
— didtur servus qui hominés in vlllam —. Canis dus prope
tam — quam lupus est; itaque necesse est eum caténa —
[<ferrum] —. Ànulus Lydiae non ex ferrò, sed ex — fectus
est. Servus qui epistulas fert — didtur, nam — epistulae in
tabelKs soibebantur.
Ihbellarius — ianuam stat. ianitor, qui — ianuam sedet,
tabellarium de cane feroci —: "Cave! Canis té —!" In solo
intra — scriptum est'—canem'Infra— canis. "Nechaec—
nec canis vSrus me —" inquit tabellarius, ac propius ad ca-
nem —. Canis catSnam — et vestem dus dentibus —. Ikbd-
lirius neque — neque—audet. lanitor: "— piOcedis? Ego té
intrare —!" Sic ianitor hominem territum —. Die alterum
gradum facit, sed canis eum ex OsrJO —. Tiepolemus tOtO
corpore—exOstiO—. — [= postremo] ianitor canem vindt.
PENSVM C
Quid est ianitOris officium?
Cut necesse est canem dus vincire?
Ex qua materia constat iànua?
Vulcànus quis est?
Quid in solo intra limen videtur?
Quid tabellarius sècum fert?
Unde venit Tlépolemus et quem quaerit?
QuOmodo ianitor i somnO excitàtur?
Quid agit Ifllius post meridiem?
Cùr canis saliens catena nOn retinetur?
Quid facit ianitor antequam tabellarius intrat?

CAPITVLVM VICESIMVM TERTIVM
CAP.XXI1I
EPISTVLA MAGISTRI
/ Ifilius, qui canem latrire audivit, iànitorem itrium in-
trantem interrogat: aQuis advènit?"
Iinitor: "Tbbellàrius advènit l&sculS* Ecce epistula
quam illinc ad te tulit." Hoc dicèns iinitor epistulam
S dominò suo tràdit.
Iolius: "Quidnam hoc est? Quisnam Tfisculò
epistulam ad me misit?"
Iinitor: "Nescio. Tantum sciò epistulam Ttìsculò
missam et i tabellàriò ad tè litam esse."
10 lulius: "Non opus est idem bis dicere. Ego id quod
semel dictum est bene intellego. Recede bine ad canem
mura!" Sic lulius iànitorem dìmittit.
Dominus ceram aspiciéns signum magistri cognòscit
(est enim parva eius imago) et "Missa est" inquit "i
15 magistro Diodòrt. Nòlo his lineris legere, nam certe
ad-venire-venisse
illinc» ab ilio locò
terre tufose làtum
tra-dere = dare(de
manttinmamim)
quid-nam? ■ quid?
quis-nam? « quis?
mittere mlsisse missum
bine «ab hdc loco
dJ-mittere = à sé mittere»
iubèrediscédere
linerae-àrum/p/
«epistula
179

CARXXIII
d*b*e + 4it;eld*bed
:ddaredlbeft
con-tinéfe « in sé habére
integer -gra -grum: (sig-
num) i.um = non
iuptum
signd integrò (<zW)=dum
signumintegrumest
ea(np/)«eaerés
salfis -ùtis/: (d) salOtcm
dicere = (eum) salfltare
umquam ■ 0116 tempore
(ncque umquam * et
mimquam)
nemò magister « nùllus
magister
kalendlslùnils = dté
primo mènsislGnil
vultus-ùsm« facies
pallidus -a-um - albus
(de colfre vultfls
dfcitur)
pailére = pallidus esse
cbprp+acc = propter
legeretegissetectum
magister poscit pecuniam quam eì dèbeò. Duòrum
ménsium mercSdem magistrò d£be5."
Aemilia: "At fonasse epistula alias rès continet. Quis
scit? Fonasse magister aliquid scripsit de Marcò? Signò
integrò, nSmò scit." 20
iQlius signum rumpit et epistulam aperit. Ecce ea
quae in epistula magistri scripta sunt:
Diodorus IùHo satùtem dicit.
Discipuhis improbus atque piger est tuus Marcus JUius.
Male recitata foede et pròve scriba, computare nullo modo 25
potesty ncque umquam recti respondet cum eum interrogavi.
FìUum tuum nihil docere possum quia ipse nikil discere
vult. Nèmó magister peiorem discipuhtm umquam docmt.
Vaie.
SeribèbamTìiscuUkalendts Iùmts.Hicdies me monetai 30
pecunia quam miki debes. Quàre Marcus hodiè mercedem
sècum non tulit? Merces numquam miki tràditur ad diern.
Iterumvale.
Interim Marcus, cuius vultus ad nómen magistri co-
lòrem mutavit, pallidus et tremata patrem legentem 35
spectat. Cut pallet puer? Pallet ob timòrem. (Qui timet
pallere solet.)
Item Aemilia vultum IQlii severum intuStur. Post-
quam ille epistulam fégit usque ad finem, uxor eum
interrogat: "Quid scripsit magister?" 40
Itìlius: "Prior epistulae pars de alia ré est; in pane pos- //
tenóre magister me monet de pecunia quam ei debeo."
180

CAR XXIII
Aemilia: aCQr non solvis pecQniam quae magistrò
dèbètur? Certe magister, qui fìliòs nostrds tam bene
45 sciibere et legere docet, mercèdem suam meret. Sed
quidnam scriptum est in prióre epistulae parte? Nònne
magister Marcum laudat?"
Iulius: uHac epistula nulla laus continètur, nec enim
puer piger atque improbus laudem meret! Itine putas
50 té hls litteris laudàri, Màrce?"
Marcus vultum a patre àvertit nec ùlluro verbum re-
spondet, at genua tremenda et vultus pallidus respòn-
sum planum est, quod pater facile intellegit. Saepe si-
lentium est respdnsum planissimum.
55 Tacente Marcò, Aemilia "Quid fècit Marcus?" in-
quit, "Die mihi omnia!"
iQlius: "Marcus prope omnia fécit quae facere non
dèbuit! Haec epistula omnem rem plànam facit. —Ò
Màrce! Iara piane intellego falsa esse omnia quae nóbls
60 narravisti: magister planis verbis scribit 'tè discipulum
improbissimum fuisse ac foedè et prave scripsisse'!"
Marcus: "At tabulam vdbis ostendi..."
iQlius: "Aspice hanc tabulam: vidèsne ndmen 'Sextf
litteris planis in parte superióre inscriptum? Itine solès
65 ndmina alièna Inseritore in tabula tua? Haec non tua,
sed Sextì tabula est. Hocine negare audès?"
Marcus, qui iam non audet mentir!, nihil negat, sed
omnia fatètur: "Rèctè dìcis, pater. Tabula Sextì est.
Tabulas mutavi inter pugnami
solvere pecQniam » dare
pecQniam quae débStur
merére-uisse-itum
lauslaudis/=verba
laudantìa
rSs epismli continaur «
epistula rem continec
à-vertere
-um = qul
plinus-a
focile ini
faàkado
facere -io fikdsse factum
debére-uisse-itum
omnis-e*=tòtus
estendere-disse
superior-hisamp
«-►Inferior
In-scribere
negare = dicere *nfa
fatéri<-> negare
181

CAR XXIII
per-dere «-* servire
per-dere-didisse
factum-! n = idquod
factum est
pudére: me pudct=intcl-
legò me indigna fèàsse
/indign* factum esse
rubare «ruber esse
pudor -6rism< pudfte
pudére + geni faci! sui
:ob factum suum
post-hàc- post hoc
tempus
futOrussum-erd
pàritùrus sum * pfctbò
pugnitfirus sum »
pugnai*
dormltQrus sum « dor-
prò-mittere -mlsisse
•missum
pugnStflrumesse
ante-hftc «ante hoc
tempus; «-> post-hfic
facete» ìmp fac! facite!
pròmissum-in» quod
pròmissum est
Aemilia: "Pugnam? Quam pugnam narras?" 70
lulius: "Marcus mihi iam nàrràvit 'se cum Sextd pug-
navisse.' — Nonne tibi satis fuit vestem tuam novam
perdere? Etiamne tabulam alienam...?"
Marcus: "Tabulam Sexti ndn perdici!, pater* Vide:
integra est tabula." 75
lulius: "At certe pater Sexti putabit eum perdidisse
tabulam suam. Fonasse Sextus a patre suo puniètur ob
hanc rem. Intellegisne factum tuum indignum esse?
Nònne te pudet hoc fécisse? Profectò me pudet hoc a
meo fìlió factum esse!" so
Marcus, qui pauld ante ob timòrem pallebat, iam ru-
bet propter pudòrem. Puerum pudet facti sui. (Is quem
factòrum suòrum pudet rubére solet.)
Marcus: "Certe malus puer fui, sed posthac bonus ///
puer futurus sum: semper vobis parìturus sum, num- ss
quam pugnaturus sum in via nec umquam in ludo dor-
miturus sum. Hoc vobis promitto, pater et mater! Mihi
credite!"
Marcus 'se raalum puerum fuisse' fatétur ac simul
prOmittit 'se posthic bonum puerum futùrum esse, 90
semper se parentibus pàritùrum esse nec umquam in
via pugnaturum nec in ludo dormitùrum esse' — id
quod saepe antehàc prómisit!
lulius: "Primum fac quod pròmlsistì, tum tibi crédè-
mus!" lulius ndn credit Marcum pròmissum facturum 95
182

CAP.xxin
Marcus: aOmnia quae promisi factflrus sum. Noli mg
verberSre! Iam bis verberitus sum a magistrO."
"Ergo verbera magistrl non satis fuérunt!" inquit Itì-
100 lius, "Profeeto verbera mentisti!" l\im oculòs a fitto
àvertèns: "Abl bine ab ocuKs mels! Due eum in
cubiculum eius, Dive, atque include eum! Posteà fer mihi
clavem cubiculi!"
Postquam Divus puerum ex àtrio duxit, dominus
ìos "Haec omnia" inquit "fatta sunt, quod Médus beri
domo fugit nec hodie Mirami in lfldum euntem et
illinc redeuntem comitali potuit. Posthic Mircum sine
comite ambulare non sinam. Cras Divus eum comi-
tibitur; is cene bonus comes erit."
no Mirco in cubiculum ducto atque incluso, Divus redit
et "Marcus" inquit "inctòsus est. Ecce clivis cubiculi."
Iulius clivem sttmit ac surgit. Aemilia, quae putat
eum ad Mircum ire, "Quo ìs, Itili?" inquit, "Mircumne
verberatum Is?" Aemilia Mircum i patre verberitum iri
us putat. "Noli eum verberire! Non puto eum posthic in
vii pugniturum neque in ludo dormitOrum esse."
Iulius: "Putitene iam mutitum esse istum puerum?
Ego eum nec mutitum esse nec posthic mfltitum iri
credo! Quamquam heri i me semel verberitus est atque
120 hodie bis i magistrò, nec verbera patris nec magistrl
eum meliOrem fèc&runt."
Aemilia: "ErgO non opus est iterum eum verberire.
Nec laudibus nec verberibus melior fieri potest."
fecturus
verbera-um uff
in-cludere<m
+ claudere
clivis-is/
ducere dQxisse ductum
beri —die ante hunc
diem («-* crts)
fugete-iòfflgisse
ire, pan iénsomtis
comitali: eum e. = eum
ed Ire
comes-iris m»is qui
comitdtur
in-dudere -sisse -sum
Marcò..diKsMndusò =
postquam Marcus...
ductus/udQsus est
miter putat ffliumS
patre verberStum fri=
màter putat pattern ft-
lium verberftturum esse
183

CAR XXIII
scriptum* sum=»
scrlbam
cut-nam? - cui?
trfi-dere-didisse-ditum
'responsum fi Marcò trfi-
àìtumbf m'Marcimi
rcspònsum tradìtQrum
débiru$-a-um»qul
dèbarur
"mercedem solvere nòto"
negfire+dat « dare nólle
quamobrem? = ob
quamrem?qufire?
af-ferre at-rulisse aMitum
«ad-)
quò-nam? = quo?
quae-nam? = quae?
cpfetuU léctó=postquam
epistida teda est (ab ed)
Iulius: aNòli timère, Aemilia! Marcum in cubiculo
relinquam. Iam epistulam scriptùrus sum." Iulius dicit 125
"se epistulam scriptOrum esse/
Aemilia: "Cuinam scriptùrus es?*
Iulius: "Magistro sdlicet* Cras Dàvus, Mara comes,
epistulam meam secum feret, quae à Mirco ipso tràdé-
tur magistro. Tabellirius, qui epistulam magistri tradì- 130
dit, tempus perdit, si foris responsum meum opperitur.
Dunitte eum, Dàve! Die ei 'responsum meum cras a
Marco traditimi Iri\"
Aemilia: "Nònne Marcus simul cum epistola tua
mercedem debitam tridet magistro?" 135
Iulius: "Minime! Ego enim piane respondebo 'me
mercedem solvere nOlle'!*
Aemilia: "Quid ais? Nònne te pudet pauperi magistro
mercedem negare? Quam ob rem mercedem debitam
solvere non vis? Causam afferre oportet." 140
Iulius: "Magister ipse mihi causam attuiti."
Aemilia: "Quònam modo? Quaenam causa aliata est a
magistro?"
Iulius: "In bis litteris magister ipse fttetur *sé filium
meum nihil docere posse9: ergo mercedem nOn meruit. 145
PecQniam quae merita nOn est non solvam. Nòlo pecu-
niam meam perdere!"
Epistulam sttnténs Aemilia "Itane scribit magisteri
inquit; tum, epistula lèctà, "Hoc te nOn excùsat, nam
piane scribit 'Marcum ipsum nihil discere velie', et qui iso
184

CAP. XXIII
nihil discere vult, nihil discere poteste Non modo posse,
sed edam velie opus est: quod non vis, non potes."
iQlius rldéns "Recté dicis" inquit, "Ego enim pecQ-
niam solvere nòlo: ergo solvere non possum!"
1S5 Hoc dicéns Ialius epistulam magistri scindit.
GRAMMATICA LATINA
Participium et mfìmrivus futuri
[A] Àctlvum.
Mfles: "Fortiter pugnatóri** sum." Mfles dlcit 'sé fortiter
160 pugnàtùrum esse.'
'Pugniténa-a-ton'est participium futuri. Participium
futuri est adiectlvum décllnàtiònis i/h. 'Pugnàtórum esse9 est
Infinitivus futuri, qui cdnstat ex participio futuri et 'esse'.
Exempla: pàritQrus, dormit&rus, factQrus, scriptQrus, fu-
165 turus.
Marcus: "Posthac bonus discipulus/wtótus sum.. ." Marcus
dlcit 'sé posthac bonum disrìpulum ytotmtm esse, semper ma*
gistró piiiturum esse nec umquam in lodò donrnumtm esse.9
Magister non crédit eum prdmissum hctùrum esse.
170 Pueri: "Posthac boni discipuli futuri sumus..." Pueri dl-
cunt "se posthac bonòs discipulòs/utóros esse, semper magis-
trò pSriturós esse nec umquam in ludo dormiturós esse.*
Magister non crédit eòs prdmissum facturós esse.
[B] Passivum.
175 lùlius: "Sextus 5 magistitt laudàbitur." iQlius dlcit 'Sextum
à magistrò laudano» tri/
'Laudano» tri* est ìnfìniavus futuri passivi, qui ex supino et
ìrf constai.
PENSVM A
Marcus: "Posthac bonus puer fu- sum et vobls pSri- sum."
Marcus prtmittit 'sé bonum puerum fu- esse et se pirentibus
Ifllius epistulam scindit
pugnatóri»» sum «
pugnato
pugnàtùr\umesse
•tùrìus -a -um
•tùt\uniesse
[1] pugflàtùi\wne$$e
[2]pèritùr\umesse
[3]facfur|uf9iose
[4]óortaUSr\umesse
fiuur\wnesse
laudatimi M
"tutti fri
185

CAP. XXIII
Vocàbuìanava:
signum
vulms
laus
factum
pudor
prOmi$sum
verbera
clivis
oomes
integer
pallidus
pl&nus
superìor
(ridere
dùninere
dSbere
continue
salatemdlcere
pallére
solvere
mcrére
(venere
Inscrlbere
negare
fatéri
perdere
pudère
rubére
pròmìttere
includere
comitSrl
illinc
hinc
quidnam?
quisnam?
umquam
posthàc
antchàc
beri
ob
pari- esse/ Aemilia putat MSrcum i Iolid verber§- In, sed
IOlius *se epistulam scrip- esse* dicit.
Verba: ducere -isse -um; legere -isse -um; mittere -isse
-um; includere -isse -um; facere -isse -um; ferre -isse -um;
affenre -isse -um; tridere -isse -um; perdere -isse; oscendere
-isse; fugere «
PENSVM B
I&nitor domino epistulam — [= dat]. IOlius — rumpit; iam
signum — non est. Marcus — et tremSns — patris legentis
aspicit. Epistula magistrì omnem rem — facit. IOlius: "Setti
est haec tabula; num hoc — aud£s?" Puer nihil negat, sed
omnia —. IOlius: "Indignimi est — tuum. Nònne té — factJ
tui?" Marcus, qui pauld ante — timòrem pallèbat, iam — ob
—• Marcus: "— semper bonus puer ero, hoc vóbis —!"
Hodie Médus MSrcum ad lQdum — non potuit, nam —
domo fugit; itaque Marcus sine—ambulava. Magister pecQ-
niam quam IOlius ei—postulat. IOlius: "Magistrd pecOniam
— nolo, neque enim is mercédem —. PecOniam meam —
n5ld."
PENSVM C
À qud epistula missa est?
Qudmodo IOlius epistulam aperit?
Quid magister scripsit de Marcò?
Cuius nòmen in tabuli Inscriptum est?
Quam ob rem rubet Marcus?
Negarne Marcus sé malum discipulum frisse?
Quid Marcus parentibus suis prOmittit?
Qud Dàvus puerum dQcit?
Qudre IOlius surgit?
Quid IOlius magistrd respondCbit?
COr mercédem solvere non vult?

CAPITVLVM VICESIMVM QVARTVM
CARXXIV
PVER AEGROTVS
/ Interim Quihtus lectò tenètur. Puer aegrotus iterum
iterumque super lectum se convertit nec dormire potest
sive in latere dextrò cubat sive in latere sinistrò. Itaque e
lectò surgere cònitur, sed pes dénuò dolere incipit.
5 Puer territus pedes nudòs aspicit et "Quid hoc est?"
inquit, "Pés dexter multò maior est quam pes laevus!"
Quintus mìràtur quod pedes» qui beri parés erant, ho-
die tam imparès sunt. Tum puer aegrotus in lectò re-
cumbit. Villa quieta est: nullus sonus auditur ab Glia
io pane; edam aves, tempestate subita territae, in hortò
silent.
At subito silentium clamore et strepito maximò rum-
pitur, nam Marcus in cubiculo suo, quod iuxtà cubicu-
lum Quinti est, magna voce clàmat et forem manibus
1S pedibusque percutit. Quintus, qui tantum strepitum
mìràtur, Syram vocat; quae continuò accurrit.
Syra: "Quid est, Quinte? Putivi té dormire,"
Quintus: "Méne dormire per tantum strepitum?
aegrotus-a-um-aeger
con-vertere = vertere
latus-eris»
dé-nuò(<dénov6)
-rursus
laevus -a -um « sinister
pàrparis = aequus
ira-par «-* par
re-cumbere «-► surgere
(é lectò)
subitus-a-umsnòn
exspectatus
subito afo
strepitus -Qs m « sonus
magnus
iùxtikprp+aec = apud
per-cutere -io » pulsare
continuo ■ statini
mé-ne doratile pfitfetsfi?
187

CARXXIV
quid agitur? — quid fit?
valdé< valide
frangere » rumperc
(remdOram)
aliter* aliò modo
sé, dot sitò
dolor -òris m< dolere
cOnàri-dtumesse
dolere -uissc
intuérl>m$-rc:
intuère/ = aspioe!
cadere cecidisse
mftior pede laevd=maior
quam péslaevus
frangere fremisse fractum
osossisn
fière - lacrimare
pati-ior: dolorerò p.
= dolòrem ferre
et-sl = quamquam
dolor gravis=d. magnus
intus 4-» foris
consolari, loquf, imp -re:
Q. imperat: "Consolare
me! loqueremècum!"
laet&rl,tmp-re:
belare! = gaudé!
Quid agitur, Syra? Quam ob rem Marcus sic clSmat ac
forem tam valdé percutit?" 20
Syra: "Nòli hoc miràri: Marcus forem frangere còni-
tur, quod aliter exire non potest. Sed tu quid agis?
Dolerne tibi pes adhùc?"
Puer 'pedem sibi dolere' ait: "Valdé mihi dolet pés,
ob dolòrem é lectò surgere non possum." 25
Syra: "Itine e lectò surgere cònàtus es?"
Quintus: "Certe surgere cònàtus sum, at necesse fuit
me continuò recumbere, ita pés doluit. Intuére pedés
meòs, Syra! Compara eòs! Antequam de arbore cecidi,
parés erant, nunc pés dexter màior est pede laevò." 30
Syra: "Ego non miror pedem tuum aegrum esse,
quod de tam alti arbore cecidisti; at miror té crQs non
frégisse. Facile os frangere potuistL"
Quintus: "Quis scit? Fortasse os frSctum est, nam
pedem vix movere possum sine dolòribus." 35
Syra: "Ossa tua integra sunt omnia. Nòli fière! Pue-
rum Ròmanum sine lacrimis dolòrem pati decet."
Quintus: "Non fleò, etsi dolòrem gravem patior.
IHstis sum, quod mihi necesse est intus cubare, dum
ali! pueri foris lùdunt. Consolare me, Syra! Cònside hic 40
iuxta lectum et loquere mécum!"
Syra iuxta lectum ad latus pueri laevum cònsidit
eumque sic cònsòlàtur: "Nòli tristìs esse quod hic intus
cubas: immò laetare té non inclusum esse in cubiculo ut
fràtrem tuum! Nec Marcò licet cum aliis pueris ludere." 45
188

CAP.XXIV
//
55
Qulntus: "Is non aegrótat nec dolòres patitur."
Syra: "Etsi valet, certe tergi dolòres passus est"
Quintus: "Estne verberitus Marcus? Cur eì non licet
exfre? Quid factum est postquam fràter meus domum
50 rediit? Omnia igndro. Dum hlc solus cubò, nihil
nascere possum, etsi omnia scire cupida
Syra: "Iam narrabò tìbi omnia quae facta sunt: FrSter
tuus hodié sine comite in ladum ih..."
Qulntus: "Nònne Medus eum comitStus est?"
Syra: "Mèdus beri domò fugit — puto quia amicam
suam, quae Ròmae habitat, videre cupivit."
Quintus: "Quòmodo Medus, qui vix umquam
Ròmae fuit, puellam Ròmanam nòscere potuit?"
Syra: "Nesciò quòmodo, sed certo sciò eum aliquam
60 fèminam nòvisse, nam saepe de e& locfitus est. Nihil
difficile est amanti, ut Siunt.
"Medus igitur hodié Marcum comitali non potuit.
NOper Marcus solus rediit, sed pater filium suum red-
euntem vix cognòvit neque eum òsculitus est ut solet,
65 nam Marcus non modo Qmidus erat quod per imbrem
ambulaverat, sed edam sordidus atque cruentus quod
humi iacuerat et a Sextò pulsitus erat. Pueri enim in vii
pugniverant: primum Marcum pulsSverat Sextus, tum
Marcus et Titus Sextum pulsaverant. Hòc auditò, do-
70 minus Marcum severe reprehendit."
Quintus: "Mater quid dixit?*
Syra: "Mater tua non aderat, sed paulò post intravit.
pati passimi esse
fieli fectumesse
red-Ire-iisse
ignòrfire ■ nesclre
cupere-io «velie
iam(+/iir)» continua
Ire iisse(< frisse)
corniti!?-immesse
cupere-Ivisse
vix umquam »prope
numquam
cerxòadv
ali-qua Smina, aec
aliquam ftminam
nàscere nòvisse
loqui lodi tum <
wAomtn&iiunt
cognòscerecognòvisse
cognitum
cruentus -a -um < cmor
reprehendere-disse
-ensum
ad-erat
189

CAP.XXIV
lavare làvisse lautum
(« iavfttum)
vid&evfdissevisum
céterum = praeterea, sed
péior citerò (a£i) =
p&or quam esteri
mentir! mentitum esse
ali-quis, acc alt-quem
tumulo» -ttsm « clamor
etstrepitus
vereriveritumesse
mordere momordisse
morsum
hip* ferOcior ■ ferOcsor
quatti lupus
saepe» camp saepius,
sttftsaepissimé
nòvisse 4-» ignorile
dare dedisse datum
fodere Ittsisse
TUnc Marcus iam lautus erat et vestem mGtàverat,
domina eum sordidum atque cruentimi non vìdit. Marcus
véro 'sé bonum discipulum frisse' dBrit, etsi in ludo 75
dormlverat nec magistrum recitantem audiverat—cete-
rum in hàc ré is non péior fuerat céteris, nam omnés
dormiverant! Postrèmo litteràs pulchras quas Sextus
scripserat mitri ostendit atque dixit 'sé ipsum eas
litteràs scripsisse.' Tarn turpiter fràter tuus mentitus est!" 80
Quintus: "QuOmodo scis Marcirai mentitum esse et
eas litteràs 3 Sextò scriptàs esse?"
Syra: "Quia nòmen 'Sextf in tabella scriptum erat. Et
paulò post tabellarius advénit..."
Quintus: "Ntiper aliquem ianuam pulsare et canem 85
valdé latrare audivi. Ibm subito magni vóce clàmàvit
aliquis. Quidnam tantus ille tumultus significàvit?"
Syra: "Tabellirius clàmàvit quod canem verìtus est,
nec sine causa, nam canis eum momordit et vestem eius
scidit. Is canis lupo feròcior est!" 90
Quintus: "Ego canem iànitòris non vereor neque um-
quara ab ed morsus sum."
Syra: "Id non mlror, nam canis saepissimè té vidit.
Canis té nòvit, igndrat illum*"
Quintus: "Canis me non modo nòvit, sed edam dili- 95
git, nam multa ei ossa dedi et saepe eum ed lùsl. Cète-
rum quid attulit tabellarius?"
Syra: "Epistulam attulit in qui magister scripserat
'Marcum discipulum pigerrimum fuisse atque foedé et
190

CAP.XXIV
100 prave scripsisse.' TUm Marcus, qui primo omnia negS-
verat, *sé mentitum esse9 fassus est."
Quintus: "ProfectS verbera meruit!"
Syra: "Magister eum iam bis verberiverat, nec igitur
pater eum dénuò verberire voluit, sed in cubiculum
105 inclusit. Cèterum facile ubi est fràtrem tuum reprehen-
dere, dum ipse hic in molli lectulò cubas. Itine ipse
semper bonus discipulus es?"
Quintus: "Melior sum fratte meo! Heri lauditus
sum, quia pulchré sciipseram et recit&veram."
110 Syra: "TÙne sòlus pulchré scripseris et recitaverts?"
Quintus: "Immò omnés praeter Marcum laudati su-
mus, quod pulchré scripserimus et recitaverimus."
Syra: "Sì vòs laudati estis, quod pulchrius scripseràtis
et recitaveritis quam Marcus, nònne ille tam récté
115 scnpserat quam vos? Ego Marcum bene novi, nec putò
eum vdbis stultiorem esse."
Quintus: "At certe pigrior est nòbls!"
GRAMMATICA LATINA
Verbi tempora
120 Pìusquamperfectum
[A] Àctlvum.
Puer umidus est quod per imbrem ambulavi*.
Puer ùmidus erat quod per imbrem ambulav*rar
'Ambulivit' praeterìtum perfectum est. 'Ambulacro** est
125 tempus praeterìtum pìusquamperfectum.
Pìusquamperfectum dèsinit in -erat (pers. in sing.), quod ad Infinitìvum
perfetti sine -isse additur.
primo (kfo^initìò
fatai {assumesse
velie voluìsse
meliorfr3twme$ = m.
tfwarofràtermeus
stultior^Mj(aW) =
stultior quam vòs
ambularmi
plùs-quam-perfectum
-erat
191

GAP. XXIV
[1] ietitóolmlm
lecitati
recital
MI
\era\
rt&tavì
TtàXào\erà\tttus
m
Ttoxav\era\tu
[2] pktu\era\m
pinierós
ptou\era\t
pAm|^hS|iKus
pflniotfiù
paru|^nx|i
[3] scrìjp$|ira|f
scr^trap
saip$\eru\i
ra\ru
dilli
à\s
FI*
Aeràìns
sctìps\era\nt
[4] dormfclemlm
donomeràìs
donnw\era\t
àoniiw\erìumu$
óorrnmeràuis
éonDM>\era\nt
M
\era\tn
eràìs fiiieràms
fu\era\t
-era\m -era\mus
-erà\s -erà\n$
-era\t -era\m
verberótjtts erat
yerberàt\t erant
vttbetàtkseram
verbetàAuseràs
verteràt\us erat
verberdil
verterli
verberài
ìlerànus
ìeràtis
f erant
-tus
-ta
éfWfl
eros
erat
"* 1
*tae\
\erSnms
eràtis
crani
-fumerai -ut erant
Exempla: [1] recitSv|erof; [2] paru|mtt; [3] sctìps\erat; [4]
Herì magister puerum laudivit, quia bonus discipulus Jìie- 130
rat: bene redìàverat et saOpserat, magistró paniera*, nec in
iQdò dormiverat.
Bonus discipulus malo: "Heri magister mi laudivit, quia
bonus discipulus fueram: bene redìàveram et scnpseram,
magistró fOmeram, nec in ludo dormweram. At te verberivit 135
magister, quia malus discipulus fiteràs: male ttdxàveràs et
scrissero, in tòdó donoiveràs, nec magistró pinierds."
Herì magister pueròs laudivit, quia boni discipuli Jìieratr;
bene redxàoerant et sctìpserant, magistró panierata, nec in
lfidó donmverant. 140
Boni discipuB malls: "Herì magister nós laudivit, quia
boni disdpull Jteromtis; bene redxàveràmus et sctìpseràmus,
magistró fiiueràmus, nec in ludo domìverSmus. At vos
verberivit magister, quia mali disrìpuliyiieratts; male rerìtowrtf-
Hs et scnpseràtis, in ludo domtfveràtis, nec magistró pànie- 145
mrw."
Singulàris PìùràUs
-eram -erimus
-eras -eritis
-erat -erant
Persóna prima
Persona secunda
Persona tenia
Singulàris
verberàois eram
verberatus eros
verbetStus erat
PUtràlis
vtrb&tt eràmus
verberitf eràtis
verbexiti erant
150
Persona prima
Persóna secunda
Persóna tenia
[BJPassivum.
Magister Mirami verberàverat = Marcus verberàiusiroti
magistró. Magister puerós verberiverat » puerf verberitf
erant i magistró.
Fflius: "Pater mS verberivit, etsiiami magistró verberitus 155
eram." Miter: aCQr verberitus eros?"
FUil: "Pater nós verberivit, etsl iam i magistró verberitf
eràmus." Miter: "CQr verberit» eràtis?"
160
192

CAP.XMV
PENSVM A
Marcus rediens sordidus erat quod huml iac- et cruentus quod
Sextus eum pub-. Pueri in via pugn-. Tergum Marcò dolebat
quod magister eum verber-. Marcus a magistrO verter
quod in ludo dorm- nec magistrum recitantem aud-. Marcus:
*Magister me verberivit quod in ludo dorm- nec eum
recitantem aud-, sed mg laudivit quod bene comput- et scrips-."
Verba: lavare -isse -um; vidére -isse -um; mordere -isse
-um; dare -isse -um; reprehendere -isse -um; frangere
-isse -um; cognoscere -isse -um; ndscere -isse; ludere
-isse; cadere -isse; ire -isse; cupere -isse; velie -isse; pati
-um esse; loqul -um esse; fatéri -um esse.
PENSVM B
Puer — [= aeger] dormire ndn potest slve in — dextro iacet
slve in — [= sinistro]. Itaque surgere cOnitur, sed in lectO
—, nam p6s — [= rQrsus] dolere incipit. Marcus climat et
forem valde—[=pulsat]„ita puer inclùsus forem—cdnitur.
Quintus clàmòrem et—audit et Syram vocat; quae—accur-
rit. Puer dicit 'pedem — dolere9: aPes mihi dolet, ob —
dormire non possum. Fonasse — crQris frictum est." Syra:
"Nòli —!* Quintus: "Non fleò, — [= quamquam] dolòrem
gravem —."
PENSVM C
Cfir Quintus mlritur pedes suOs aspiciens?
Quam ob rem pes eius aegròtat?
Estne frictum os crikris?
Quàre Marcus forem frangere cònitur?
Quid Syra Quinto narrat de Marcò?
COr Marcus rediens cruentus erat?
QuSre Medus e villi ffigit?
Quid Syra de cane iinitdris putat?
COr canis Quìntum dxligit?
Cut Iùlius Marcum non verberavit?
VocàbuHa nova:
lanis
sonus
strepitus
dolor
os
tumulti»
aegrOtus
laevus
Pir
impfir
subiti»
cruentus
convertere
mWrl
recumbete
percutere
Aere
pati
igndrire
ndscere
cupere
ifixti
dàiuO
subito
continuo
certo
primo
valde
aliter
intus
etsl
céterum
plQsquamperfectum

194

CAPITVLVM VICESIMVM QVINTVM
CAP.XXV
THESEVS ET MINOTAVRVS
/ Syra, postquam facta Marci narravit, abire vult> sed
Qulntus "Nòli" inquit amé relinquere! Tè hic manére
volò. Narra mihi aliquam fabulam!"
Syra: "Quam fabulam me tibi narrare vis? Fàbulam-
5 ne de lupo et agno qui forte ad eundem rìvum véné-
runt? an fabulam de puero qui cupivit regere equòs qui
currum Sólis per caelum trahunt?"
Tacente Quinto, Syra pergit: "An cupis audire
fabulam de Achille, duce Graecdrum, qui Hectorem, ducem
io Trdiànum, interfecit atque corpus eius mortuum post
currum suum traxit circum moenia urbis Tròiae? an
fabulam de Rdmulò, qui prima moenia Romana aedifi-
càvit..."
Quintus: "...et Remum fratrem interfecit quia moe-
15 nia humilia déridébat! Omnés istas fabulas antiquàs
saepe audivi. Iam véro nec de hominibus nec de béstiis
currus
-ùsm
fibula -ac/(< fòri)
agnus -I m - parvula ovis
forte = nesciòcQr, sine
causa
rcgcre = gubernàrc
Sol : deus sòlfe
trahere trSxisse tractum
Achiilés-ism
Hector-orism
Tròianus -a -um < Tròia
-ae/,urbsAsiae
inter-ficere -id -ferisse
-fectum « mortuum
lacere
moenia -ium npl » muri
Ròmulus-im
Remus-fm
humilis -e «-► altus
195

GAP. XXV
monstrum-in
vorfire-tonimi èsse
timidus -8 -um » qui
timet
Théseus-Im
Minotaurus-im
òlim = aliquó tempore,
tempore antiquo
terribilis -e < terrore
taurus-Im = bós
masculus
labyrinthus-im
taurus
aedifirìum -I » < aedi-
ficSre
patere = apertusesse
Daedalus-Im
Ath*nténsis-e<Athé-
nae-àrum/p/,urbs
Graeciae
qui : Daedalus
com-plùrés -a = plùrfs
quamduo
mìràbilis-e < miràri
audire cupio. Narra mihi fòbulam de aliquò feróci
monstre, cui caput béstiae et corpus hominis est et quod
hominés vivos vorat! TSlem fabulam audire cupio."
Syra: "At tale monstrum té terrébit, Quinte." 20
Quintus: aNòlI putàre me puerum timidum esse!
Timor mónstrdrum puerum ROmanum non decet!"
"Nàrrabò ubi fabulam de Théseo et Minotauro" in-
quit Syra, et sic narrare incipit:
"In insula Creta ólim vivébat monstrum terribile, 25
nomine Minotaurus, cui caput tauri, corpus viri erat.
Minotaurus in magnò labyrintho habitàbat."
quòque anno
Quintus: "Quid est labyrinthus?"
Syra: aEst magnum aedificium quod frequentibus
muris in plùrimàs partés dividitur. Némd qui tale aedi- 30
ficium semel intravit rOrsus illinc exire potest, etsi tàmia
patet. Labyrinthus ille in quo Minotaurus inclùsus te-
nèbàtur, a Daedalò, virò Athéniénsi, aedificàtus erat.
Qui iam antequam ex urbe Athènìs in Crétam vénit,
complurés rés mirabilés fècerat. 35
"Minotaurus nihil praeter hominés vivos edébat. Ita-
que complurés aduléscentés virginésque quotannis
196

CARXXV
Athenis in Crètam mittèbantur, qui omnès in labyrin-
thò a m5nstro ilio saevò voribantur. Nfivis qua Athèni-
40 Snsès illftc vehèbantur véla atra gerebat, nam e6 colore
significàtur mors."
// Quihtus: "Quam ob rem tot Athenienses ad mortem
certam mittèbantur?"
Syra: "Rex Minòs, qui tunc Crètam regébat, paucis
45 annis ante urbem Athènàs bello expugniverat. Post ex-
pugnatiònem urbis Mfitòs, cupidus auri atque
sanguinisi non modo magnam pecùniam, sed edam homines
vivòs ab Atheniénsibus postulàverat. Réx enim
Atheniénsibus male votèbat, quod filius eius paulò ante ab iis
SO necàtuserat
aE5 tempore Théseus, vir patrìae amans atque glòriae
cupidus, Athenis vìvébat. Qui nuper Athenas vénerat
neque ibi fuerat cum urbs a rège Minòe expugnàta est»
Théseus, qui patrem Mfitòtauri, taurum album, iam
55 necàverat, novam glOriam quaeréns Mindtaurum ipsum
quoque interficere cdnstituit. Itaque fina cum céteris
Atheniénsibus nàvem vèBs àtris òrnàtam cònscendit et
in Crètam profectus est. Ibi continuò régem Minòem
adiit, qui eum a militibus in labyrinthum dùci iussit.
60 aMinòs autem fìliam virginem habèbat, cui ndmen
erat Ariadna. Quae cum primum Thèseum cònspexit,
eum amare coepit cdnstituitque eum servare.
"Ariadna igitur, antequam Thèseus labyrinthum in-
tràvit, ad eum accessit et sic loqui coepit: "Contri Mi-
Aibètós(abt) = ab/ex
urbe Athenis
saevus-a-um-feròds-
simus
illflc « ad ìllum locum
morsmortis/
rèxrégism:virqul
terramAirbcmrcgit
Minòs -òis m: i€x Cretae
expugn£ti6-3nis/
<expugnire
cupidus -a -uni < cu-
pcre; auri cupidus «
qui aumm cupit
velie: volSbat (imperf)
bene/male velie+dat=
amlcus/inimtcus esse
necfire = interficere
patrìae amaro = qui
gloria -ae/= magna laus
Athènw=m urbe Athenis
Athends = od/m urbem
Athenas
ibi-ilHc
còn-stituere-uisse
v€Us6raàtus = velage-
rens
cOnscendere-disse
profidsd -fectum esse
iubère iussisse iussum
eum fi militibus dflcì
iussit « milites eum dùcere
iussit
cdn-spicere -fo -spensse
-spectum
indpere-tòcoepisse
coeptum
ac-cedere
197

CAP.XXV
aurilium-In
ocddere-disse-sum =
interficere (gladio)
dvis -is m//= quì/quae
in eàdem urbe habitat
paratus-a-um
exitus-asm<exlre
reperire repperisse
repertum
fìlum-In = linea tenuis
hQc-adhunclocum
haec locOta ■ postquam
haec locùta est
opperà/ = exspectò!
brevi odo = brevi tem*
pore,mox
pollicèri « pròmittere
mora -ae/: sine mori
«continuò
petere-frisse-ftum
Minotauro occfcd =
postquam M.us occfsus est
sequi secatum esse
filum secùtus : postquam
filum secQtus est, filum
sequéns
nex necis/< necSre
ibi
^iis
exitus
nòtaurum ego ubi auxilium ferre non possum.. " "Dei" 63
inquit Théseus "mihi auxilium ferent contri illum. Ho-
dié certe Minòtaurum occidam atque cives meòs i
mònstrò ilio terribili servàbd. Bonum gladium gerò. Ad
pugnam paratus sum." Tirai Ariadna ttHoc non dubitò"
inquit, "sed quòmodo exitum labyrinthi postea repe- 70
riès? Némò adhflc per se viam e labyrinthò ferentem
repperìt. Ego véro tibi auxilium feram: ecce filum a
Daedaló factum quod tibi viam mònstribit. Auxiliò
huius fili hdc ad me redibis." Haec locùta, Ariadna
Theseo filum longum dedit; atque ille "Opperire me" 75
inquit ahic ad ianuam! Noli timére! Ego mortem non
timed. Sine timore mortis contri hostem ed. Brevi bue
redibò, neque sine tè, Ariadna» in patriam revertar.
Illuc te mecum ducam neque umquam te relinquam.
Hoc tibi polliceor." 80
"Tum Théseus, filum Arìadnae post se trahéns, laby-
rinthum intrivit ac sine mori Minòtaurum in mediò
labyrinthò exspectantem petivit, quem post brevem
pugnam gladio occidit. Minotauro ocdsó, Théseus
filimi Arìadnae secfitus exitum labyrinthi facile repperìt. 8S
Ita Théseus ob amòrem patriae cives suòs i mònstrò
saevissimò servivit.
"Haec sunt quae nirrantur de nece Minotauro"
HIc Quintus Terge" inquit "narrare de Theseo et ///
Ariadna! Nònne illa Theseum secuta est?" 90
Syra: "Théseus e labyrinthò exiéns "Minòtaurus ne-
198

CARXXV
catus est* inquit, "Laetamini, civès mèi! Intuémini gla-
dium meum craentum! Sequimini me ad portum! Ibi
navis mea parità est ad nivigandum." Ibm Ariadnam
95 cdnspiciens "Et tu" inquit "sequere me! Proficiscere
mècum Athènàs!" Ariadna, quae nihil magis cupiebat,
"Parata sum ad fugiendum" inquit, atque sine mori
navem Thésel cònscendit. Thèseus nàvem solvit et cum
fìlia règis nàvigàvit Naxum; ibi véro nocte silenti Ariad-
100 nam dormientem refiquit atque ipseNaxdprofectus est.
Mine Ariadna e somnd «citata amicum in litore quae-
sivit neque eum repperit. Puella misera ab burnii! litore
Htus saxum
in altum saxum ascendit, unde pròspicièns nivem The-
sei procul in mail vidit. Tiim, etsl vox eius a nfillò au-
105 diri poterat, Ariadna amicum suum fugientem vocàvit:
"Thèseu! Thèseu! Revertere ad me!" neque tìllum re-
spdnsum eì redditum est praeter vòcem ipsius quam
dora saxa reddiderunt. Brevi nàvis e cdnspectfl eius
abiit neque iam Qllum vèlum in mari cernebatur.
Arino adna igitur in finis descendit atque h&c et illflc currèns
laetàmmf.'-gaudéte!
intitómm*/ = spectfte!
sequìmmt me! » venite
mecum!
navigare: orfnivigambm
et» edam; etto
«etiamtO
fugete: ad fugiendum
Naxus4/
Naxtim « ad Insulam
Naxum
Nax0 = oò Insula Naxd
relìnquere -Uquisse
-lictum
Btus-orisfi
quaerere -sfrisse -stoini
saxum-In
pr6-spicere -i6 = ante sé
aspioere
ascendere-disse
Thèseus, twThfeeu!
ievertere!— redH
red-dere-dklisse
cònspectus -0$ m< con-
spieere; è* cfaspeccQ «
aboculis
de-scendere-disse [ | ]
4-»ascendere[t]
199

CAP.XXV
maerere«->gaudère
ameomnes:magis
quamomnésaliòs
deserere -uisse -rtum
= relinquere
obBvisd-IItumesse
quis...?;nèm6...!
pollicetl-immesse
cupidità*-itis/
<cupidus
ob amareni viri: quia
virumamò/amfivl
obffvfccì+genJacc: o.
hominù, o. xéVtem
nfintóò-Onis/
< narrare
Naxf= in Insula Nàxó
Aegeus-Im
gerere gessisse gestum
arbitrdtus = qui arbi-
triti» est
multis cum lacrimis capillum et vestem scindèbat, ut
hominés qui maerent agere solent — ita maerebat virgo
miserrima, quae a viro quem ante omnès amabat sóla
relieta erat inter feràs ìnsulae sicut agnus timidus inter
saevos lupòs." 115
Quintus: "Cflr ThSseus amicam suam ita déseruit?"
Syra: aTSlSs sunt viri» mi puer. Montès ami feminis
pollicentur, tum pròmissa oblivìscmitur ae fèminas sine
nummo deserunt! Quis tam facile prOmissum obllvfcci-
tur quam vir qui feminam amavit? Ego quoque Olim 120
deserta sum ab amico pecunioso qui mihi magnas rès
pollicitus erat. Noli véro putare mi ob cupidititem pe-
cuniae amavisse eum, ego eum amabam quia eum pro-
bum virum esse credebam. Etiam nunc maereo ob amO-
rem illius viri." 125
Quintus: "OblMscere illius viri improbi qui te tam
turpiter deseruit!"
Syra: "Non facile est amoris antiqui oblMsci. Sed
hoc tu nOndum intellegis, mi Quinte. RedeO ad narra-
tiOnem fòbulae, quam prope oblita sum, dum de aliis 130
rebus loquor.
"Ariadnà Nari relieta, Théseus ad patriam suam ni-
vigàbat. Interim pater eius Aegeus, réx Atheniènsium,
ab alto saxO in mare prospiciebat. Brevi navis filli in
conspectum venit, sed navis rediéns eadem vela atra 135
gerebat quae abiens gesserat: Théseus enim post necem
Minòtauri véla mutare oblitus erat! Itaque Aegeus, ar-
200

CAP.XXV
bitràtus mortem filli ed colóre significai!, sine moia de
saxò se iecit in mare, quod a nòmine eius etiam mine
140 'mare Aegaeum* vocàtur
"Post mortem règis Aegei filius eius Thiseus rex
Atheniénsium factus est. Qui multos annos Athènàs
magna cum gloria rexit."
Hìs verbls Syra finem narràtiónis facit.
145 GRAMMATICA LATINA
Verba dèpdnetuia
Imperativus.
Lattare! = gaudé!
lnmè\re! = spectà!
150 Revert|ere/ = fedi!
Parfi|ri/ = dividei
Laetà|mmf/ = gaudSte!
Intue|mm?/ = spettate!
Revert|imtm7 = redite!
Partì|mmf/ = dlvidite!
'Laetare laetSmòtT et cètera sunt imperarvi verbòrum dè-
pònentium. Imperativus verbi deponenti*: singulàris -re, plù-
rilis
PENSVMA
Medus (ad Lydiam): "In Graeciam Ib6. Comit- me! Profi-
dsc- mécum! Hoc mihi pollic-! OblMsc- Rdmae! Òscul-
m€!n
Medus (ad nautas): MIam proficue-, nautae! Ventus secun-
dus est: inni- caelum! Laet-P
Verba: trahere -isse -um; petere -isse -um; quaerere -4sse
-um; occldere -isse -um; reiinquere -isse -um; interficere
-isse -um; constituere -isse -um; deserere -isse -um; còn-
spicere -isse -um; incipeie -isse -um; reddere -isse -um;
reperire -isse -um; iubSre -isse -um; gerere -isse -um; iaccre
-isse -um; regere -isse -um; accedere -isse; ascendere -isse;
proficiscl -um esse; sequi -um esse; obllvlscl -um esse.
iaceie-io ferisse iactum
regererfcdsserèctum
finem nftrritiOnis fecit
= narrare désinit
[l]laetà|rl
[2]intué|rl
intuir* intu£|mm?
[3]revert|l
itvtn\ere revert|tmmf
[4]wurtì|ri
partila panf|mmf
Vocàbulanova:
agnus
currus
moenia
mdnstrum
taurus
labyrinthus
aedifidum
mors

CAR XXV
rèx
expugnfitfò
glòria
auxOium
dvis
exitus
filum
mora
nex
Kros
saxum
cftnspectus
cupiditòs
narr&tió
humilis
timidus
terribilis
miràbilis
saevus
cupidus
parStus
iegeie
crahexe
intcrficere
aedificare
voiire
patere
necàre
cdn$ùtuere
ocddere
pofflcCr!
prtispicere
descendere
maerfire
désercrc
obUvfed
coepisse
complftrés
fone
quotannls
ólim
ibi
illQc
hQc
brevi
PENSVM B
Quihtus — de lupo et — audire non vult nec fibulam de
Achille» qui Hectorem — et corpus eius mortuum post —
suum circum — [= mQrós] Tròiae —.
Labyrinthus est magnum — unde némO exlre potest, ets!
iSnua —. Théseus, qui patrem Minotauro — album, iam
necaverat, Minòtaurum ipsum quoque — [= interficere] —.
Antequam Théseus, ad pugnam —, labyrinthum intrSvit,
Ariadna, dia —, ei—longum dedit. Ita Ariadna TheseO —
tulit, nam Ole filum sequens — labyrinthl repperit. Post —
Mlnòtaurl Théseus cum Ariadna Naxum nSvigavit atque —
[= illic] eam—[= reliquit]. Ariadna ab alto—prOspiciebat,
sed — [= mox] navis Thései € — eiusabiit. Puella misera in
— descendit, ubi — et — currens capillum scindebat, ut
faciunt eae quae —. Théseus post — patris multòs annOs
AthenSs— .
PENSVM C
Quid fècit Achillea?
Quid ftcit ROmulus?
Quàlem fibulam Qulntus audire cupit?
Ubi habitibat Minòtaums?
Quid est labyrinthus?
Quid Mindtaurus edebat?
Cut tot Athenienses ad eum mittebantur?
Quis Athenienses S Minotauro servàvit?
Quomodo Théseus exitum labyrinthl repperit?
Solusne Théseus e Creta profectus est?
Ubi Théseus Ariadnam rellquit?
À qud mare Aegaeum nomen habet?

CAPITVLVM VICESIMVM SEXTVM
CAP.XXVI
DAEDALVS ET ICARVS
/ Qulntus: "Nònne rèx Mlnòs Theseum cum Ariadnà fu-
gientem persecutus est?"
Syra: "Certe rèx eOs persequi coepit, sed nSvis Thesei
nimis celeris fuit. Mìnòs, quamquam celerìter nàvigS-
5 vit, non tam celer fuit quam Theseus neque eum cdnse-
qui potuit. Tbm rèx ìràtus cépit Daedalum, qui fflum
cdnfècerat et Arìadnae dederat, eumque in labyrinthum
incltìdi iussit fina cum eius icarS fìlio; vèrum pater et
fìlius mirabili modo 5 labyrìntho fùgérunt. Cràs tibi
10 narrabò de fuga e5rum, hodiè plus temporis ad narran-
dum non habeo: iam horam cònsùmpsì in narrando."
Quintus: "Neque tempus melius cònsumere pontisti!
Non oportet in media fàbula fihem narrandi facere.
Quoniam maidrem fabulae pattern iam nàrràvistl, par-
IS tem reliquam quoque nirràre débes. Ego paràtus sum
ad audiendum."
Ad hoc Syra "Ergo" inquit, "quoniam tam cupidus es
audiendi, reliquam fabulam tibi nirrabd:
per-sequì =* (fìigtentcm)
sequi
celer -cris -ere:
equus celer (m)
nivis celeris (0
pilum celere (»)
capere-ió capisse captum
cdn-ficere -io -fècisse
-fectum = fecere
yérum = sed
Ìcarus-Im
fuga-ae/<fiigere
ad nàmndum » ad nfir-
rdtiònem
còn-sOmere
in narrane - in nirrà-
tióne
finis narrane = finis
nàrrfitiónis
quoniam = quia
reliquus -a-um » c&enis
cupidus audiouff = qui
audlrecupit
reliqua fabula » reliqua
ftbulacpars
203

CAP.XXVI
in-venlre = reperire
audax-àassaudéns
§craacc(=àerem)
ef-fugere< ex + fagere
constlium -in: e. eius =
quod facere constituit
cónsldcre -sèdissc
career -erism
pern5s:sineauxilia
quis-quam ■ Qllus homo
(ncque q. = ctnèmó)
iuvire iQvisse: eum i.
= d auxilium ferre
haud = non
paene = prope
di!-del
career
ex-cògitàrc
orbis I 1
-ism V J
Uber-era-erum
\rìn$prp+acc:
trans
montem
utavès
é-volire
quidem ■= certe
studiòsus-a-um =
cupidus discendi
"Daedalus in labyrinthò inclùsus cum Clio suo intra
mtirds errabat nec exitum invenire poterat, etsi ipse 20
labyrinthum aedifìcàverat. Quoniam igitur aliae viae
clausae erant, ille vir audàx per aera effugere constituit.
Icarus autem, qui cònsilium patrìs ignòrabat, humi
consedit et "Fessus sum* inquit "ambulando in hoc
carcere, quem ipse nòbis aedificàvistl, pater. IpsI per 25
nòs bine effugere non possumus, neque quisquam nòs
in fugiendò iuvare poterit, ut Theseum ifivit Ariadna.
Haud longum tempus nòbis reliquum est ad vivendum,
nam cibus noster paene cònsumptus est. Ego iam paene
mortuus sum. Nisi dii nòs iuvàbunt, numquam vivi 30
hinc égrediimur. Ò dii boni, auxilium ferte nòbis!"
"Daedalus véro "Quid iuvat deòs invocare" inquit, //
"dum hlc quiétus sedés? Qui ipse sé iuvare non vult,
auxilium deòrum non meret. At nòli tintóre! Ego
consilium fugae iam excògitavi. Etsi clausae sunt aliae viae, 35
una via nòbis patet ad fugiendum. Intuére illam aqui-
lam quae in magnum orbem circum carcerem nostrum
volati Quis est tam liber quam avis quae trans montés,
vallès, flflmina, maria volare poteste Quin avès caell
imitàmurPMinòs, qui terrae marique imperat, dominus 40
aeris non est: per aera hinc èvolàbimus! Hoc est
consilium meum. Nemò nòs volantès persequi potente uEgo
quidem studiòsus sum volandT inquit Icarus, "sed àlae
necessariae sunt ad volandum. Quoniam dii nòbis ilas
non dedSrunt, volare non possumus. Hominès sumus, 45
204

CAP.XXVI
non avSs. Nèmò nisi deus natfiram suam mutare potest.
Avès natura volare possunt, hominés non item." Tirai
Daedalus "Quid ego facere non possum?" inquit, "Pro-
Tettò arte mea ipsa natura mùtàri potest. Multàs rés
50 mirabilés iam cónféci, quae aitem meam omnibus dè-
monstrant, non sdlum aedificia magnifica, ut hunc la-
byrinthum, vèrum etiam signa quae se ipsa movere
possunt tamquam hominés vìvi. Àlàs quoque cònficere
possum, quamquam opus haud facile est." "Audàx qui-
55 dem est cdnsilium tuum" inquit Icarus, "sed omne còn-
silium fugiendi me delectat, ac tu id quod semel excdgi-
tavistì perfìcere soles." "Certe cdnsilium meum perfi-
ciam" inquit pater, "Ecce omnia habeò quae necessaria
sunt ad hoc opus: pennàs, ceram, ignem. Igne ceram
60 molliam, cera molli pennàs iungam et in lacertisflgam.w
"Daedalus igitur arte mirabili sibi et ffliò sud àlàs
ingentes cònfecit ex pennis, quas cera ifinxit et in lacer-
tis fixit. Postquam fìnem operis fècit, "Opus iam perfec-
tum est" inquit, "ecce exemplum artis meae novissi-
65 mum. Aves quidem non sumus, sed aves imitàbimur in
volando. Vento celerius trans mare volabimus, nulla
avis nds cònsequl potente
"icarus studiòsus volandi àlàs hùc illuc movit, nec se
suprà humum levare potuit. "Àlae me sustinére non
70 possunt" inquit, "Tu docé me volare!" Statim Daedalus
se àlls levàvit et "Nisi àlàs recté movés" inquit, "volare
non potes. Imitare me! Haud difficilis est ars volandi.
nisi deus : practcr dcum
non itcm : non possunt
ars artis/: ars mea = id
quod facere possum
tam-quam = slcui
opus-erìsit
cdnsilium fugiendi
» cdnsilium fìigae
per-ficere-io-ferisse
-fectum < per + facere
penna-ae/
molttre = mollem facere
lacertus-im -bracchium
superìus
ingén$-eniis« valdé
iungere iQnxisse iQnctum
figere ferisse fixum
movere morisse mótum
levare (<levis)
■ tollere
205

CARXXVI
sQr8um[f]4-»deorsum[4]
puerum dscuUtais=post-
quaiti puerum dsculàtus
esc
tnfunus-a-umsw/)<in-
feni$,omplhfertor
sin = si ameni
summus -a -um sup «->
infimus; camp superior
ùrereussisseustum
«ignecónsQmere
cautus -a -um «-► audix
esco! estòte! - es! este!
(mp)
ali^uts: aliata vir
$u-spkere -io = sQrsum
aspicere
libertà*-atis/<Hber
dé-spicere («-* suspicere)
-deorsum aspicere
multitùdò -inis/Kmultl)
= magnus numerus
Ubi vidétur : tQ putite
rés magna esse mihi
vidétur » rem magnani
csseputò
paen-insula-ae/< paene
Insula
Isihmus-im
Move àlas sùrsum deorsum hoc modo!" Ita pater fìlium
suum artem volandi docuit tamquam avìs pullòs suds.
T\im puerum òsculàtus "Parafi sumus ad volandum" 75
inquit, u$ed prius hoc té moneo: vola post me in medio
aere inter caelum et terram, nam si in infimo aere prope
mare volabis, pennae umidae fìent, sui volàbis in
summO aere prope caelum, ignis sOlis ceram molliet
atque pennas Oret. Ndll nimis audàx esse in volando! 80
Cautus esto, mi fili! Iam sequere me! Carcerem nostrum
effugimus — liberi sumus!"
"Haec verba locutus Daedalus cum fìliò sùrsum è ///
labyrinthò évolàvit, neque quisquam fugam eòrum ani-
madvertit nisi aliqui pàstor, qui fone suspicièns eòs 85
tamquam magnas avés volantes vldit ac deos esse arbi-
tratus est. Mox pater et fìlius Cretam reliquérunt,
neque véro récta via Athénas in patriam suam volavérunt,
sed nova llbertàte dèlectàti in magnum orbem supra
mare Aegaeum volare coepérunt. Icarus déspiciens 90
multitudinem insulàrum miràtus est: aÒ, quot parvae
insulae in mari ingenti sunt!" Daedalus véro "Illae insu-
lae" inquit "haud parvae sunt, quamquam parvae esse
videntur. Certe Melos insula, quae Infra nos est, non
tam parva est quam tibi vidétur." icarus: uSed illa in- 95
sula quae nóbls a sinistra est multò màior esse mihi
vidétur. Quae est illa insula?*9 Daedalus: "Peloponnésus
est, Graeciae pars, nec véro insula est, sed paeninsula,
nam Peloponnésus terra angusta, quae Isthmus voca-
206

CARXXVI
100 tur, cum reliqua Graecia coniungitur. Prope Isthmum
sita est Corinthus, urbs pulcherrima, nec procul absunt
Athénae, patria nostra." "Si altius volàbimus, non so-
lum Graeciam, sed paene tòtum orbem terrarum specta-
bimus" inquit puer temeràrius atque etiam altius sé le-
105 vàvit. Illinc non sòlum magnis Europae et Asiae partés
déspicièbat mirans, vèrum etiam òram Àfricae procul
cernébat, deinde suprà se sdlem in caelò seréno lùcen-
tem suspexit. Statim puer, cupidus solem propius aspi-
ciendl, quamquam pater eum monuerat, in summum
no caelum ascendit..."
Hic Quìntus, qui exitum fabulae studiose exspectat,
interrogati "Quid tum accidit?"
Syra: "Tum factum est id quod necesse erat accidere:
ignis sòlis propinqui céram, qua pennae iunctae et fìxae
115 crani, mollivit et pennas ussit. Puer territus, lacertòs
nudòs quatiéns, in mare cecidit ac mersus est, neque
pater ei auxilium ferre potuit. Ea maris Aegaei pars in
qua icarus mersus est a nòmine eius "mare Icarium'
Corinthus-T/
orbis terrarum = omnés
terrae (Europa, Asia»
Àfrica)
temeràrius -a -um «
nimisaudax
-spicere -io -sparisse
-spectum
exitus = finis
accidere -disse = fieri:
accidit = fit/factum est
orbis terrarum
propinquus -a -um = qui
prope est
quaterc -ifl = celeriter
hùc illùc movere
mergcrc mcrsisse
mcrsum
fcarius
a-iim
< Icarus
207

CAP.XXVI
in venire-venisse
-ventura
omnis-e~tdtus
tempus donniendi est =
tempus est dormire
casus-fism< cadere
va^compmagis,
st#mfixim£
ab-errare
quàrè nàrritur fòbula?
monaufì causa n&rr8tur
re-vocare
volile sibi vidétur » sC
volfire videt/putat
appellatur. Item insula propinqua, in cuius litore
corpus pueri inventum est, etiam nunc 'Icaria' vocatur. 120
"Ecce omnem fabulam habes de puerò temerario qui
libertàtem quaerens mortem invénit. Iam tempus dor-
miendi est. Nonne fessus es longàs fòbulàs audiendò?"
Quintus caput quatit et "Non sum fessus, nec illa
fabula longa esse raihi vidétur. Ex omnibus fòbulis haec 125
de càsù icari me maxime détectat, etiam magis quam
illa de filid Solis, qui currum patris regere cónàtus item
de summo caelò cecidit, quod ab orbe solis stultè aber-
raverat. Semper valdé detector talés fabulas audiendò."
Syra: "Ego non minus detector narrando illas fìbulas, 150
non modo quod ipsae per se pulcherrimae esse mihi
videntur, sed etiam quia exitus fabulàrum hominés teme-
rariòs optimè monent. Talis enim est hominum natura,
et quidem maxime pueròrum. Non sdlum dèlectandi
causa, vèrum etiam monendi causa narràtur fabula de 135
filid Daedali, nam quod illi puerò accidit, idem omni
puerò accidere poterit, nisi patri suo pàret. Nòli ìcarum
unitari, mi Quinte! Semper cautus estò! Vèrum haud
necesse est té a me monéri post id quod beri tibi accidit.
Cen£ ille casus tuus melius té monet quam Olla fabula! " 140
Hls verbis puerò monito, Syra tandem nàrrandi fi-
nem facit. Neque Quintus eam abeuntem revocat, sed
in lectò recumbit oculòsque claudit. Mox puer in som-
nis sibi vidétur àlis òrnàtus trans montés et flùmina
volare. 145
208

CAP.
GRAMMATICA LATINA
Gerundium
Hòri in narrando cdnsumpta, Syra plus temporis ad nir-
randum non habet et finem fecit nirrandi.
150 'NarraiK&m' est gerundium; quod pònitur in locd
infinitivi et sic décllnàtur: accOsitivus -ndum, genetìvus -n&, abli-
tivus (et datlvus) -ndò.
Exempla:
Ovidius, semper paritus ad amandum, librum de amando
155 scripsit, qui appellitur *Ars amandx.9
Magister, qui artem docendx scit, paritus est ad docendum.
Magister ipse discit aliòs docendd.
Industrii estòte in sctìbendd, discipuli! Tempus scribefrò
est. Estisne parafi ad scriboK&m?
160 lam tempus dorxniendx est, sed Quuitus non est fessus
mdiendd neque paritus ad àormiendum.
Scribere scrìbendd, dùcendo dicere discès.
PENSVMA
Nives necessiriae sunt ad nivig-. Iùlia delectitur in hortO
ambul- et ftóres carp-. Medus cònsilium fugi- excògitivit;
Lydia eum ifivit in fugi-» Paulum satis est ad beite viv-.
Verba: iungere -isse -um; figere -isse -um; mergere -isse
Him; Orere -isse -um; movere -isse -um; capere -isse -um;
invenire -isse -um; considero -isse; iuvire -isse; decidere
-isse.
PENSVMB
Daedalus exitum labyrinthi — [= reperire] non poterat nec
— [= Qllus homo] eum in fugiendd—poterat.—igitur aliae
viae clausae erant, vir—[= audéns] per Sera—cònstituit. —
patris filium deiectavit. TUm Daedalus ilis cdnfecit ex —
quis cSri iùnxit et in lacertls —. Postquam hoc — perfècit,
Daedalus filium suum — volandi docuit: u— me! Move ilis
hòc modo! Ars volandi — [= non] difficilis est. Sed
antequam bine—, hoctémoneòrnòllvolfirein—aereprope
nfirraran
tàmndd
-ndum-ntà-ndó
[1] amfilre
[2]docélie
doceliufltcm
docciati?
doceMò
[3]scrib|ere
scribi*
scribi
[4]dormi|re
dormilafdjum
donni ìenm
dormi|atd|0
dìcere » loqul
Vocàbulanooa:
fuga
cònsilium
career
orbis
natura
ars
opus
lacertus
BbertSs
multitudd
paeninsula
cekr
reliquus
audfix
Bber
studiòsus
ingèns

CAP.XXVI
temerfirius
propinquus
persequl
cctnsequi
conficele
cònsdmcrc
invenire
efrugere
iuvdre
excSgitàre
imitar!
«volare
perficere
mollire
figere
levare
Qrere
suspiccre
despicere
accadere
quatere
aberrile
revocare
vidèri
esco
quisquam
sOrsum
deorsum
haud
paene
quidem
tamquam
quoniam
vèrum
sin
trans
gerundium
mare nec in — Sere prope sdlem. Iam sequere me! —
nostrum relinquimus, — sumus!"
Icarus in summum caelum ascendens non sòlum Grae-
ciam, — [= sed] edam Asiam ac — [= prope] totum —
terrSrum despiciebat. Tirai véro id quod pater timuerat—[=
factum est]: — sdlis propinqui ceram — atque pennSs —
Ecce fàbula miribilis de puerò — qui—quaerèns mortem
invénit.
PENSVMC
Quis Daedalum in labyrinthum includi iussit?
Quòmodo Daedalus effugere cònstituit?
CQr hominès volare non possunt?
Ex quibus rebus Daedalus SlSs cOnftcit?
Cut alae Icarum sustinère non poterant?
Quid pater et filius volantes viderunt?
Estne Peloponnesus magna Insula?
QuSre Icarus in summum caelum ascendit?
Quid tum puerò accidit?
Ubi corpus puerl inventum est?
Num haec fibula dèiectandl causa modo nirrStur?

CAPITVLVM VICESIMVM SEPTIMVM
CAP. XXVII
RES RVSTICAE
/ Quid agit, pater familiis post meridiem? Primura quies-
cit, tum ambulat, dénique lavàtur. Iùlius igitur, post-
quam paulum quièvit, ambulatum exit. Iam desiit im-
ber, aves rùrsus in horto canunt. Dominus huc illuc in
5 hbrto sud amoeno ambulat, deinde exit in agròs, qui
hortum cingunt.
In agris frumemum créscit vére et aestate. Mense
Augusto frumemum metitur et ex agris vehitur. Deinde
agri arantur et novum frumemum seritur. Qui agròs
io arant ac frumemum serunt et metunt, agricolae
appellante. Agricola est vir cuius negótium est agròs colere.
Agricola arans post aràtrum ambulat. Aràtrum est
instrumentum quo agri arantur. Aràtor duòs validds
boves qui aràtrum trahunt .prae se agit. Quòmodo frtt-
1S mentum seritur? Agricola sémen manu spargit. Ex par-
vìs séminibus quae in agròs sparsa sunt frumemum
créscit. Mense Augusto frumemum màttìrum est. Quo-
ar&irum-I»
frOmentum-Iit
sémen ^
-inisn i^o
quiéscere -evisse « nihll
agere,qui€tusesse>
dormire
dtnique = postrèmo
amoenus-a-um — pul-
cher
ager-grim
cingere: locum cingere
= circumlocumesse
crescere crèvisse
-màior fieri
serere <-»meteic
agrìcola -aem
negótium -In « offichim,
opus
instrumentum-i»
arator -flris m - qui arai
prae prp+abl «ante
agere « euntem tacere
spargere -sisse-sum
mdtùrus-a-um
211

CAP. XXVII
falx-cis/
ùtlflsum esse (+<*W)
regio-6nis/= pars
terree
Latini -drumm » qui
Latium incolunt
rudis-e-ìndocnis
-ve - vel: aliis-ve
-vd alias
frQgès-um/>/
fertili$-e(<ferre)
= qulfrògèsfert
loca -òrum npl « regio
pascere a herbftalere
pecus -oris n » ovès,
porci, bove»
pabulum -In» cibus
pecaris et equòrum
làna-ae/
còpia-ae/: magna
còpia = multum
in-vehere
solum » terra, humus
parum = non satis
bis tcr-vc » bis vcl ter
Aegyptus-I/
modo metitur frOmentum? Falce metìtur. Falx est
instrumentum quo agricola metit. Quo mstrumentd serit
agricola? Qui seritniUldinstrOmentotitìturpraeterma- 20
num. Qui arat aratro utitur; qui metit falce utitur; qui
serit manu sua utitur.
Deus agricolarum est Saturnus, qui olim rèx caeli
fiiit, sed i filid suo love è caelo pulsus in Italiani vénit,
ubi eam regiònem quae Latium appeUàtur optimé rexit 25
Latlnòsque, homines ut tunc erant rudès ac barbaròs,
agròs colere docuit. In foro Romano est templum
Saturni.
Ager qui multum frumenti aliàsve frQgés ferre poteste
fertilis esse dicitur. Italia est terra fertilis, sed multa loca 30
Italiae non arantur nec Qllàs frugés ferunt praeter her-
bam. Iis locis ovès, porci, bovés piscuntur, nam herba
est pecoris pabulum, et facilius est pecus pascere quam
agròs colere. Praeterea lana ovium utuntur homines,
nam è lana vestes efficiuntur. Itaque pecus mSiòris pre- 35
tii est quam frumentum, et qui pecus piscit plus pecfi-
niae facit quam qui agros colit.
FrOmentum minoris predi est, quia magna còpia
frumenti ex Àfrica in Italiani invehitur. Solum Àfricae
fertile est, nisi aqua caret, sed multìs locis Àfricae parum 40
aquae est. Ergo necesse est agròs aquà fluminum rigire.
Agricolae qui agròs prope Nflum flumen colunt bis ter-
ve in anno metere possunt, Aegyptus enim terra
fertilissima est, quia solum eius aqua Nili rigitur.
212

CARXXVn
Mare Inferum
45 Agri Iulii, qui sub monte Albino siti sunt, nOn sOlum
frOmentum, sed edam vités ferunt. li agri in quibus
vltès cresciuti vuieae dicuntur. FrQgés vlneàrum sunt
Ovae, quae mense Septembri mitOrae sunt. Ex tìvis mi-
turis vinum efficitur.
// Iùlius, qui nùper ex urbe in praedium suum Albi-
num vénit, circi agròs et vineis suis ambulat. Supri
eum est mOns Albinus, post montem lacus Albinus,
qui vHKs magnifica cingitur. NOlli in parte Italiae tot et
tantae vQlae sitae sunt quam in Latio et maxime circi
55 lacum iflum amoenum. Né in Campimi quidem plures
villae sunt, quamquam multi Romàni in Ori maritimi
eius regiònis vfllis possident; nam plurimi Romàni sub
urbe Róma habitàre volunt in vHHs suburbànis.
Iùlius aspicit agricolis qui in agris et in vineis opus
60 faciunt, gaudèns quod ipsi, ut domino diviti, nOn
^ Mons -*
— Mons -*
praedium-I»"
cum agris
àrcft£fp+acc ■
ni = non; ne... quidem
n6n
sub urbe = prope urbem
sub-urbànus
sub urbe situs
ipse-a-um,<tof-I
213

CAP.xxvn
labòrire » opus tacere;
«-* quiéscere
labor-órism = opus
existimdre = cénsére
sputare
praeagrìcolis bcàtus =
beàtior quam agricolae
r&srQris it (<-» urbs) =
agri, silvae, camp!...
rQri(foc)«-frinurbe
òtium -in*-* negórium
(neg-òtium < nec +
dtium)
urbfous «a -um < urbs
colònus-Im< colere
ptòfnp+abi: prò dominò
«in locò domìni
qui* quae- quod-dam:
qui-dam colònus «
Onusexcolònis
dominus imperai ut colò-
nus accèda = dominus
oolònum accèdere iubet
abs » à: abs té «à té
poscerepoposcisse
praemetQ-
obmetum
necesse est in agris labòrare. Quamquam nullo modo
labòrem agrìcolSrum sordidum indignumve esse exlsti-
mat, tamen se prae agricolis beàtum esse censet. Neque
enim labdrat dominus, sed quiescit, cum in praedid sud
est. Rus quiétum et amoenum eum delectat. In urbe 65
Iùlius semper in negòtiò est, sed ritti in òtiò cogitat de
negòtils urbànls. Itaque Iùlius, qui dtium rùris valdé
amat, cum primum confetta sunt negòtia urbana, in
praedium suum suburbanum proficiscitur.
Agri Iulil non i dominò ipso coluntur, sed à colònis. 70
Colónus est agricola qui non suds, sed alienòs agròs prò
dominò absenti colit et mercedem dominò solvit prò
frùgibus agròrum.
Colòni Iulìi sunt agricolae validi qui industrie labò-
rant omnesque mercedem ad diem solvere solem. At 75
hòc anno quidam colònus mercedem nòndum solvit.
Iùlius eum colònum in agro cònspicit et "Htìc accede,
coiòne!" inquit. Dominus imperat ut colònus accedat,
tum interrogat: MCur nòndum solvisi! mercedem quam
ter quaterve iam abs té poposci? Octingentòs sSstertiòs 80
mihi débes. Solve eòs!" Iùlius colòno imperat ut
mercedem solvat.
Colònus pallidus prae metfl loqui non potest.
Iùlius: uAudIsne? Imperò tibi ut mercedem solvSs.
Quin respondés?" 85
Colònus: "NOlla est mihi pecunia. Ne assem quidem
habeò."
214

CAP. XXVII
iOlius: "Nisi hic et nunc solvis mercédem débitam,
servis meis imperato ut te agris mels pellant. Iam trés
90 mensés exspectò ut ea pecùnia mihi solv&tur. Etsi vir
patiéns sum, hic finis est patientiae meae!"
Colònus ad pedés domini sé pròicit eumque orat ut
patientiam habeat: "Patientiam habé, domine! Nòli i
me postulare ut tantum pecuniae statim solvami Intra
95 duos tresve mensés omnia accipiés. Noli me é domò
mea raperei Octò liberi mihi sunt, quòs ipse curare
débeo. Cura infantium multum temporis magnamque
patientiam postulat, itaque parum temporis habeò ad
opus rtìsticum."
100 Itìlius: "Quid? Num uxor abs té postulat ut tQ prò
mitre infantes cflrés? Itane infantes suòs neglegit? Ma-
tris officium est infantes curare* T& véro cura ut agri
bene colantur et mercés ad diem solvatur!"
Colònus: "Uxor mea officium suum non neglegit nec
10S postulat ut ego infantes curem; sed nunc nec infantes
curare nec quidquam aliud agere potest, quia aegròtat:
intra paucòs diés novum infantem exspectat. Nòli me ab
uxóre gravida raperei Per omnés deòs té òro!"
His precibus dominus sevérus tandem movétur.
Cono lònò imperat ut taceat atque surgat, tum "Quoniam*
inquit "uxor tua gravida est, abi domum! Primum cOrà
ut uxor et liberi valeant, tum véro labori ut pecuniam
omnem solvas intra finem huius mènsis, id est intra
tricésimum diem!"
agris: ex agrfe
patiéns -enti» < patì
patientia -ae/< patiéns
prò-icerc(-iicere)-i6
< prth + iaceie
tantum-I*«tam
multum
rapere-ft-uissefaptum
cùra-ae/
rustici» -a -um < rùs
negkgere -éxisse -éctum
4^ curare
qukt-quam « fitta rés
(nequeq. = etnihil)
gravidus -a -um: (ftmi-
na) gravida ■ quaeln-
t exspectat
piecés-um/pt = verba
ftrantia, quod òritur
tiicésimus-a^
= xxx (30.)
21S

CAP.xxvn
di»miuere-mlsisse
-missum
pród-esse pró-fuisse
(+dat) « bonum <
calor -òris m = Sér cali-
dus, tempus calidum
nocére-uisse*-» prùdesse
frtgus -oris » «-» calor
vinum bonum est: calor
eflìcitmv. bonum $U
satis de vìnels dkmm est
siccus -a -um +■♦ Omidus
grexgregism
' multttQd6be$tiàrum
ne» ut né
né-ve = velné,etne
Colono dimissò, Iulius alium agricolam vocat eum- ///
que de rebus rusticls rogitat, ac primum de vinels:
"Quòmodo vlneae sé habent hoc anno?"
"OptimS" inquit agrìcola, "Aspice hanc vitem: tot et
tantae uvae magnam vini còpiam promittunt, ac vinum
bonum futQrum esse exlstimò, nam sol duos iam men- 120
sès prope cotidié lQcet usque a mine ad vespertini. Ni-
hil enim vinels magis prodest quam sòl et calor, nec
quidquam iis magis nocet quam imber et frigus."
Iulius: "Calor sòlis non ipse per sé efficit ut vinum
bonum sit. Vìtés probe curare oportet. Itaque vds mo- 125
ned ut industrie in vinels labòretis. Sed satis de vinels.
Frùmentum quile erit?"
"Non ita bonum" inquit alter agrìcola, "Solum nimis
siccum est nec rigiri possunt agri quod procul absunt i
rivo. Imber brevis quem hodié habuimus frumento prò- 130
fuit quidem, sed parum fuit. Item sicca est herba, pecus
parum pabuli invenit. Sed scisne ovem heri paene rap-
tam esse i lupo?"
iQlius: "Quid? Lupusne ovem è grege rapuit?"
Agricola: "Ovis ipsa e grege aberraverat. Nec véro 135
lupus ovi nocuit, nam pistor eam in siivi repperit atque
é dentibus lupi serviva!"
Iulius: "Ò, pistorem pigerrimum, quiofficium suum
ita neglèxit! Pastòris ofiicium est curare né ovés aber-
rem néve silvani petant. Ego véro curibd né ille pistor 140
posthic ofiicium neglegat!"
216

CAR XXVII
Agrìcola: "Nòli nimis sevérus esse! Non cénseO illum
pistorem prae cèteris pigrum esse.91
Iùlius: "Récté dlcis: nam pigri ac neglegentés sunt
145 omnés! At ego faciam ut industrii sìnt!"
Agricola: "Cene pastOres minus labdrant quam agri*
colae. NObis nullum est otium, nec opus est nos monére
ut industrii slmus neve quiéscamus."
lulius: aN5lI censere opus pàstorum facilius esse.
150 Cura pecoris magnum est negotium, non Otium, ut
pastòrès néquam in molli herbà dormientés putant. Ego
véro curibO né ille pistor neglegèns sit néve dormiatl
Faciam ut tergum ei doleati Arcesse eum!"
Sed ed ipso tempore pistor gregem prae se agéns é
155 campis revertitur. Cum pnmum is prope vénti, "Op-
time advenis" inquit dominus iràtus baculum prae sé
tenéns, "nam verbera mentisti!"
Pàstor huml se pròiciéns dominum drat né sé verbe-
ret: "Noli me verberare, ere! Nihil fèciP
160 "At propter hoc ipsum" inquit lulius "té verberabd,
homo nèquam, quod nihil feristi! Officium tuum est
curare né ovés aberrent néve a lupo rapiantur. Precés
tìbi non prOsunt. Prehendite eum, agricolae, et tenete!"
Iùlius duobus agricolis imperat ut pastorem prehendant
165 etteneant.
Tum véro, dum pàstor territus verbera exspectat,
ovés sine pastóre relictae de via in agros aberrant ac
frumentum immatQrum carpere incipiunt. Agricolae
praec€terlspiger=cé-
terispigrior
negleg£ns-entis - qui
offitiumneglegit
ne-quamimtócl=impro-
bus
optimé: optimò tempore
pròd-estprft-sunt
ìm-mStOnis «a "um< in-
217

CAP.xxvn
pro-hibére=retinèie
mittere «-» pfehendere
modo-nttper
officiò (affi) prohibére =
ab officiò prohibére
quam cetemmé potest=
tamceleriterquam
màxime fieri potest
sevèrusétté
in-hOmànus-a-um
coniùnctivus -I m (ami)
[ljimret
[2]tticcat
[3]claudor
[4] audio*
m
i\s
[1] cogiti*
cogiti
cogiti*
cdgitMim»
cogitai»
cqgit|*|ftr
hoc videntes clamanti "Prohibè ovés tuàs ab agris nos-
tris, pastori* — tum pàstòrem mittunt atque celeriter 170
ovés in agris sparsàs persequuntur.
Pàstor sdlus cum dominò relictus "Modo diristi" in-
quit "meum officium esse cavére né ovés aberrent. Noli
me officio meo prohibére!"
lulius: "Ego tè non prohibebd officium facere. Fac ut 175
ovés ex agris agantur! Age, cune, pàstor!"
Vix haec dixerat Ifilius, cum pàstor quam celerrimé
potest ad ovés suàs currìt. Dominus rldéns eum curren-
tem aspicit, tum ad vlllam revertitur. Etsl dominus se-
vérus existimàtur, tamen inhumanus non est. 180
GRAMMATICA LATINA
Comùnctivus
Tempus praeséns.
[A] Àctìvum.
Dominus: "Intra, serve! Oaude foreml Tace et audi!" Do- 185
minus servo imperat ut intr*;, forem Claude, taceat et audio*.
Servus intrat, forem daudit, tacet et audit.
'Intrat', 'tacet', 'daudit', 'audit' est indicativus. 'Intra',
'taceor', 'daudot% 'audio*' coniQnctlvus est. Coniùnctivus
praesentis (pera, hi sing.) [1] -et, [2, 3,4] -or. 190
Exempla: [1] c0gitS|re: c0git|er; [2] respondéjre: respon-
de|a*; [3] scribjere: scrib|ot; [4] audl|re: audijot.
Magisteri "Studiosus esto, discipule! Primum audi quod
interrogo, tum cogiti, dénique surge et respondé!" Magister
discipulum monet ut studidsus sii: piimum audio*, tum cogi- 195
tet, dénique suigot et respondeor. Disdpulus silet. Magister:
218

CAP. XXVII
"Audisne, puer? Moneó té ut studiòsus sis: primum audio;,
tum cògitès, denique surgós et respondeos." Discipulus:
"Non opus est me monére ut audiom et cògitem atque ut
200 studiòsus sim. Sed respondere nesció. Nói! igitur 2 mi
postulare ut surgom et respondeom/"
Magisteri "Studiósi estòte, discipull! Primum audlte quod
interrogò, tum cogitate, denique surgite et respondete!" Ma-
gister discipulòs monet ut studiosi sim: primum audiom, tum
205 cogita, denique surgonf et respondeom. DiscipuB silent.
Magisteri "Auditisne, pueri? Moneò vòs ut studiósi sttis:
primum audioftt, tum cògitèm, denique surgòris et respondeo-
tis." Discipull : MNòn opus est nòs monére ut audtómus et
cògiiemus atque ut studiósi stmus. Sed respondere nesclmus,
210 NòB igitur à nóbis postulare ut surgàmus et respondedmtis/"
Sing. PlSr. Sing. Pìur.
Persóna prima -em -emus -am -àmus
Persóna secunda -es -€tis -Ss -Stis
Persona tenia -et -ent -at -ant
21S [B]Passivum.
Dominus imperat ut servus improbus teneótur et verbere-
tur, deinde ut vincioiur et inctòdófur
Dominus imperat ut servi improbi teneonlur et verberot-
tur, deinde ut vinciantur et inclùdantur.
220 Ianitor tabell&rium monet ut caveat ne a cane morde&ur;
"Cave ne S cane mordeoró/" TabellSrius: "Tìrom negòtium
est curare ne ego mordeor. Vinci canem! Ego cùrabó ut tu
vinciorò et includerò et verberérò ab ero tuo!" Ianitor: "Num
tuum negòtium est cQrSre ut ego vincior et inclùdor et ver-
225 berer?"
Iinitòres tabeliirìós monent ut caveant né a cane mordeon-
tur: "Cavéte ne i cane mordeàminì!" Tabellari!: "Vestrum
negòtium est curare ne nòs mordeamur. Vincite canem! Nòs
curabimus ut vòs vinci&mm et inctòddmtra et verberóntm ab
250 ero vestró!" I&nitóres: aNum vestrum negòtium est curare ut
nòs vinciòmar et inclùdomtir et verberdmir?"
[2] rcspondel
respondei
respondei
respondel
respondei
responde|
ìmus
F
m
[1] verberldr
verberUnm
verberlqair
verberl
verberl
verberl
[2] mordelal
mordetó
mordevi
mordel
morde
mordel
[3] inclQdl
inclQdj
indQd
tour
Ir
ìris
includo
\ntur
\r
ris
ìiur
includi
includi
[4] vincil
vincici
vinci
\tnittt
mur
\r
ìris
ìtur
vinai
vinci
vuiaanmr
\mur
JfttKt

CAP. XXVII
111 ±k
P,3,4]si|r
-41
Iris -à\
mar -al
Vocdbulanova:
ager
frOmentum
agrìcola
negòtium
semen
falx
regio
fìnga*
pecus
pabulum
lina
còpia
vltìs
vinea
Qva
vimini
praedium
labor
rfis
Sonni
cotóhus
patientia
cura
precCs
calor
frlgus
grex
amoenus
mitutus
rudis
fertilis
suburbinus
urbénus
patténs
rusùcus
gravidus
siccus
negkgéns
nèquam
immStQms
inhùm&nus
Sing. PUar.
Persóna prima -er -Smur
Persóna seconda -tris -omini
Persona tenia -etur -entur
Sing. Piar.
-ar -àmur
-iris -Smini
-Stur -antur
PENSVM A
iQlius colòno imperat ut mercédem solv-. IUe dominum òrat
ut patientiam habe-: "Nòli postulile ut tantam pecuniam
statini solv-f Dominus colòno imperat ut tace- et suig-, tum
"Primum curi" inquit "ut uxor et liberi vale-, tum véro cOri
ut agros bene col- et mercédem solv-P
Dominus colònòs monet ut labòr- néve quiésc-: "Moneò
vòs ut labòr- néve quiésc-!"
Mater fQiam monet ut cauta $-: "Moneò tè ut cauta s-l"
Fibula nòs monet nS temerari! $-.
Verba: spargere -isse -um; rapere -isse -um; neglegere
-isse -um; désinere -isse; quiescere -isse; créscere -isse;
poscere -isse; prodesse -isse.
PENSVM B
Mense Augusto — metitur, deinde — arantur et novum frQ-
mentum —. Agrìcola qui — post aritrum ambulat duOs bo-
vés — [s ante] sé agéns; aritrum est — quo agri arantur.
Agricola qui serit nullo Instrùmentò — et sémen manù —
Qui — falce utitur. Agricola est vir cuius — estagròs—. Ex
Aegyptò, quae terra—est, magna—frumenti in Italiana—.
FrOges vxneàrum sunt —, ex quibus — efficitur. — sdlis
vmas —, — [«-» calor] vinels —.
Ifllius in — suo Albano non labòrat, sed —. —quiétum et
— [= pulchrum] eum délectat. Colònus aliénòs agròs —
dominò absentì colit.
PSstor est vir qui pecus — et cùrat. — pecoris magnum
negòtium est, non —, ut pigìi pistòrés—[= cénsent].
Pistòrés non tam industriS—quam agricolae. PSstòris officium est
curare — ovés aberrent — [= et ni] i lupo rapiantur.

CARXXVn
PENSVM C
Quid est negòtium agricolae?
Quando frùmentum metitur?
Num arStor ipse aràtrum trahit?
Quid est pabulum pecoris?
Unde frOmentum in Italiani invehitur?
Quae regio Àfrìcae fertilissima est?
Cur necesse est agròs rigare?
Quae sunt frùgès vineàrum?
Num Iùlius ipse in agris laborat?
OmnSsne colòni mercedem soivèrunt?
Quot sSstertiòs colònus IfUiò dSbet?
Num uxor colòni officium suum neglegit?
Quid est officium pistòris?
Estne Iùlius dominus inhùminus?
lrfcé$imu$
qufèscere
cingere
créscere
metere
arare
serere
colere
spargere
pàscere
invehere
rigare
labòrire
odstimire
cènsere
pròioere
Orare
rapere
neglegere
pròdesse
noeta
prohibère
quidam
parum
tantum
dènique
tireft
prae
prò
abs
-ve
ne
coniùncdvus

CAPITVLVM DVODETRICESIMVM
CAP. XXVIII
frenuli-In
Siculus-a-um « Siàliae
disgiungere («-» con-
iungerc) » dividere
é-iceie (-licere) -id
-iécisse-iectum
<€ +lacere
cessàre=opus neglegere,
mimis agere; ventus
cessat : v. minuitur
animus -Im «-► corpus
utmm...an = -ne...an
obbedire (<audlre)
(+ dot) = parére
PERICVLA MARIS
Interim Medus et Lydia vento secundd per mare Infe- /
rum navigare pergunt ad fretum Siculum (id est fretum
angustum quo Sicilia ab Italia disiungitur). Gaudent
omnès qui eà nave vehuntur praeter mercatdrem cuius
mercés necesse fuit è nave eicere. 5
Mèdus vSrO multum cogitat de verbls Lydiae et de
tempestate quae tam subito cessivit, postquam Lydia
dominum suum invocavit. Ut tempesta mare tranquil-
lum turbavit, ita verba Lydiae animum Medi turbavè-
runt. io
Lydia amlcum suum colorem mfltavisse animadvertit
et "Quid palles?" inquit, "Utrum aegrdtas an territus
es?"
"Non aegrdto" inquit Medus, "Corpus quidem sa-
num est mihi, animus ver6 turbatus. Quis est ille domi- 15
nus tuus cui mare et venti oboedire videntur?"
222

CAP.xxvm
Lydia: aNòn meus tantum, sed omnium hominum
est dominus, et Ròmànòrum et Graecorum et barba-
ròrum."
20 MSdus: "Utrum homo an deus est?"
Lydia: "Christus est Dei filius qui homo factus est. In
oppidò Bethlehem natus est in Iudaeà, patria Iudaeò-
rum, quae inter Syriam et Aegyptum sita est. Ed véne-
runt reges, qui stéllam eius viderant in oriente, et invé-
25 nerunt puerum cum Maria, matte eius, et adòràvèrunt
eum velut deum. Postea Christus ipse piane démònstrà-
vit sé esse fìlium Dei, nam discipulòs docSbat, quòrum
magna turba eum sequ£bàtur, aegròs sinibat..."
MSdus: "Omnis medicus id facit."
30 Lydia: "Qui medicus verbis s6Bs potest facere ut ho-
minès caecl videant, surdi audiant, muti loquantur,
Claudi ambulent?"
Médus: "Potestne dominus tuus haec facere?"
Lydia: "Profecto potest. In iQdaeà IèsQs non sòlum
35 factébat ut caed viderent, surdi audirent, muti loque-
rentur, veruni edam verbis efficiébat ut mortul surge-
rent et ambulàrent. Ex universa Ifldaeà hominSs aegri,
qui fòmam de factìs eius nùrabilibus audiverant, ad
eum conveniebant. Postremo tamen Iesus Christus ab
40 improbis hominibus necatus est."
Mèdus: "Quid? Non vfvit dominus tuus?"
Lydia: "Imma vero vivit, nam tertiO die Iesus sur-
rèxit a mortuis et quadragesifttò die post in caelum
Bethlehem nindld
IHdaea-ae/
iodati -Grummpl
e6adp»illlkc
ad-orfire
vel-ut = tamquam, dcut
turba -ae/- multitfkdò
hominum
caecus-a-um-qul
vìdéfe non potest
surdus-a-um = qul
audire non potest
mfitus -a -um = qui lo-
qui non potest
daudus -a -um = qui
ambulile non potest
IésHs-Qm(occ-um)
Gni versus-a-um-tikus
tòma -ae/- quod n£rrà-
turdtaliquò
surgere surrfcrisse
quadrìge$imus-a-um
»XL(40.)
223

cAP.xxvni
im-mortilis -e «-> mor-
tftlis-e(<mors)
nàsci nfitum esse «-* meni
-ior mortuum esse
KbeUus-Im*
liber
cx-tendere
parvus
ap-prehendere • pre-
hendere (manti)
qul-dam, oMquft-dam
Matthaeus-Im
vivere vfusse
dietim»-In = qaod
dietimi est, verbum
memorare = narrare,
dlcere
discere didìcisse
rogfire» órire
t-volvere: librarne.
«librimi aperire
tollere»sQmereet
iferre
princeps-ipism = vir
Inter alias prlmus (qui
alilsimperat)
sus-dtitoe = excit&ie
[Matth.9A8-1923-26\
Qnus = quidam
ascendit. Immortàlis est filius Dei sicut pater eius,
Deusvivus. HominèsmoitilSsnSscunturacmoriuntur, 45
Deus immortàlis semper vivit. Sed ipsa male narrò: ex
hòc libello recitato ubi aliquid."
Lydia libellum, quem adhttc intra vestem occultavit,
pròmit et Médò ostendit. Qui manum extendéns libel-
lum apprehendit et "Qui liber est iste?" inquit. 50
Lydia: "Scriptus est à quddam Ifldaed, nòmine Mat-
thaeò, qui simul cum Christò vixit et discipulus eius
fiiit. In hoc librò Matthaeus, qui sub oculis auribusque
dominum nostrum viderat et audiverat, dieta et facta
eius memorata 55
Mèdus, qui legere non didicit, Lydiae librum reddit //
eamque rogat ut aliquid sibi legat; quae contìnuo
librum evolvit et "Legam tìbin inquit *d6 virò claudò cui
Iésfls imperàvit ut surgeret et tolleret lectum suum et
domum ambuiaret." 60
Mèdus: "Modo dixistì 'Christum etìam mortuis im-
perivisse ut surgerent et ambulàrent.' Plùra de eà rò
audire cupid."
Lydia: "Audi igitur quod scriptum est dS Iairò,
principe quddam Iudaedrum, qui lésum rogivit ut filiam 65
suam mortuam suscitàret:
Ecce prtneeps ùnus accessit, nomine Idtms, et addràbat
eum dkèns: uFtHa mea modo manna est, sedvemy impone
manum luam$uperiUam,etvivet/'EtsurgèmIèsiissequè-
bàtur eum cum disctpuBs sub. — Et veniens lesùs indo- 70
224

CARXXVIII
mum prtncipiSy videns tibtcinés et turbarti tumultuantem,
dkebat: "Discettile! Non enm marma estpueUa, sed
dormii." Et dèrìdèbant eum. Et, eiectà turba, intràvit et tenuit
manum eius et cfocit: "Puetia, surge!" Et surrèxitpuetta. Et
75 exiit fama haec in ùmversam terramillam.
Medus: "Per deos immortalés! Si hoc vgrum est,
prlnceps omnium deòrum est deus tuus; neque enìm
ùllus deus Romanus hominem mortàlem ab ìnferis
suscitare potest — ne Iuppiter quidem tantam potestatem
80 habet, etsi ille deus miximus hatètur."
Lydia: "Est ut dicis; nec sòlum deus princeps, sed
Deus unus et sdlus est ille. Totus mundus in potestate
Dei est, et caelum et terra et mare."
Hic gubernator, qui sermònem eòrum exaudivit>
85 "Tanta" inquit, "unius dei potestis non est. Nam tris
dii, Neptunus, Iuppiter, Plutd, mundum universum ita
inter se divisèrunt, ut Iuppiter rex caeli esset, rèx maris
esset Neptùnus, Plutd autem regnaret apud ìnferos, ubi
animae mortudrum velut umbrae versati dicuntur."
90 Medus: "Num quis tam stultus est ut ista vera esse
crSdat? Perge legere e libello tuo, Lydia!"
Lydia iterum librum evolvit et "Ecce" inquit "quod
narratur de Christò super mare ambulante:
Nctoiada autem in medio morì iactàbaturfluctibus, eroi
95 enm ventus contràrius. Quarta autem vigilia noctis venit
ad eòs Iè$ù$ ambulans supermare. DiscipuU autem videntes
eum super mare ambulantem turbati sunt dicentes: "Phan-
tumuhu&f = tumultum
lacere
Inferi-crumm » rnomii,
qui loca infera (sub
terrà) incolere dicuntur
potestàs-Stis/
tuberi'
mundus •!» = caelum et
terra et mare
PlQtó -dnis m: deus» rex
Inferitami
divìdere -visisse -visum
regnare = rex esse
anima: fórma hominis
mortai ut ex animfi
facta
versar!-htic et illQc
mover!, errare
\tfatth. 14.24-33\
ndvicula -ae/= parva
nfivis
(ventus) contràrius
+->sccundus
vigilia -ae/: quarta v.=
nòna hòra noctis (nox in
ivvigiliflsdlviditur)
225

CAFXXVIII
phantasma-atJ8w=anima
quae ambulare vidttur
ds-ils
constai»-antis
«-» turtàtus
Petrus -Im: Chris tfdis-
cipulus
ipserille
ut venire « quia venire
volcbat
salvus -a -um = servati»;
sarvum facere = servare
-arti — -derisa*
ascendentibusefe - dum
ascendunt
attentus -a -um = qui
studióse audit
per-suaetére -suisisse
(+dot): p. nomini =
facere ut homo crédat
[MatA. 28.181
Watth. 8.23-27]
== et eum in n&viculam
ascendentemsecoìl
suntdisctfHitlehis
salvare = sarvum facere
per-Ire -e6 -iisse =
perdi, mori («■+ servili)
rune-rum
tranquillitas-fitis/
(< tranquillus)
«-► tempestai
tasma est!" et prue timore dàmaverunt. Statìmque Iesus
locùtus est éis dkens: "Cónstantes estate! Ego sum. Nótite
txmère!" Respandens autem et Petrus dtxit: "Domine, si tu ìoo
es, tube me ad tè venire super aquam!" At ipse aiti "Veni!"
Et descendèns Petrus de nàvictdà ambulàbat super aquam,
utvemretadlesum. VidensveróventumvaUdumtimuit,et
incipièns mergi damavit dkens: "Domine! Sahum me
fac!"Et contìnuo Iesmextendensmamtmapprehenditeum, 105
et ait UH: "Quàrè dubitasti?" Et ascendentibus éis in nemi-
culam, cessàvit ventus. Qui autem in nàviculà erant vene-
rum et adòràvèrunt eum dicentès: €€VèrèfiMus Dei es."
Gubernator, qui Médum attentimi videt, "Num tu" ///
inquit tttam stultus es ut haec credis? Mihi némò per- no
suadébit hominem super mare ambulare posse!"
Lydia: "Christus non est homo, sed filius Del, qui
omnia facere potest. Ipse d&dt: "Data est mihi omnis
potestas in caeld et in terrà." Modo nds è tempestate
serv&vit, nonne id ubi persuasit eum habere potestàtem 115
maris et ventorum? Audi igitur quod in eódem librò
nàrràtur de potestate Christi:
Et ascendente eò in nàviadam, sediti sunt eum disdpuR
eius. Et ecce tempestàs magna facta est in mari, ita ut
navicula operìrétur fluctibus — ipse viro dormièbat! Et 120
aecessèrwiaadeumdxsdpfiMem
tes: "Domine, salva nds! Penmus!"Ait iWs Iesus: "Quid
timidi estis?" lime surgèns imperàvit ventìs et morì, et
facta est iranquUUtàs magna. Homines autem mirati sunt
226

CAP.xxvm
125 dìcentès: "Quàlis est hic,quod venti et mare oboediunt et?"
Gubernàtor: aMare et venti nèminl oboediunt nisi
Neptuno. IUe cQràvit ut nOs e tempestate servàrèmur
neve mergeremur—vel potius nòs ipsi qui merces eieci-
mus. Nolite véro cénsère nòs iam extra periculum esse.
130 Tempestas quidem desiit, sed multa alia pencula nòbìs
impendent, ut saxa quibus nàvès franguntur, voràginès
in quas nàvès merguntur, praedònes maritimi qui nàvès
persequuntur, ut merces et pecuniam rapiant nautasque
occidant. Semper in periodò versamur."
135 Medus: "Sed hic tùti sumus à praedOnibus."
Gubernàtor: "Nullum mare tutum est a praeddnibus,
ne mare ìnferum quidem, quamquam rari hQc perveni-
unt. Nec tufi sumus a cèteris pericuBs quae modo
memoravi. Brevi navigabimus per fretum Siculum, ubi ab
140 utràque parte magnum periculum impendet nautis: ab
Ora Italiae saxa periculòsa quibus Scylla nómen est, ab
ora Siciliae voràgò terribilis quae Charybdis vocàtur.
Multae nàvès quae Scyllam iam vitàverant, deinde in
Charybdim mersae sunt. At bonum animum habète!
145 Ego, ut gubernàtor cònstàns, curabo ut omnia pericula
vitemus ac salvi in Graeciam eàmus."
Medus: "Omnés id futQrum esse spèràmus. Quando
eO perveniemus?"
Gubernàtor: "Intra sex dies, ut spere, vel potius octO.
150 Sed cùr tam cupidus es in Graeciam eundi? Ego Romae
vivere malo quam in Graecia."
nèmò,<fanèmini
periculum-In
impendere (+<Jat)
vorSgò -inis/» locus
qu6 nàvès flucùbus
vorantur (: merguntur)
praedò-ónism
ttf,..rapùmt = quia„.
raperevolunt
tutus-a-um-sine
periculò
per-venire
periculòsus-a-um
< periculum
Scylla -ae/
Charybdis -is/(oce -im)
(periculum) vi tare = non
adire, efiùgere
(bonus) animus <-> timor
Ire, conipraes:
eam eamus
e8s eStis
eat eant
sperare = rembonam
futuram esse putire
ed: in Graeciam
ire: euntà (genmdhim);
cupidus es eundi = Ire
cupis
màio = magi$ votò
227

CAP.xxvni
mà*vls« magis vis
servire (+ dai) - servus
m&lumus ■ magis vo-
mSlle ■ magis velie:
màio màhtmus
ntàvfc
pecQlium -I it = pecunia
dominlqiiaeservòdatur
siquid = $ialiquid
persuadére ut = verbis
elicere ut
mà-vult « magis vult
incae&s»incael6
Médus: "Num Rómae màvis servire quam liber esse
in Graecià?"
Gubernàtor: "Nòs civés Romàni mori màlumus
quam servire! " 155
Médus: "Nòli putire me servire malie» nam ego
quoque Uber nàtus sum, nec quisquam qui liber fuit libertà-
tem sperare désinit. In Italia dominò sevèro serviébam,
qui a me postulàbat ut opus sordidum facerem nec mihi
pecQlium dabat. Si quid prava fèceram, dominus impe- 160
rabat ut ego ab alils servTs tenérer et verberàrer. Sed
beri a villa fugi, ut verbera vitàrem, atque ut amleam
meam vidèrem ac semper cum ea essem. Multìs pròmis-
sis ei persuasi ut raecum ex Italia proficiscerètur, Lydia
enim Ròmae vivere màvult quam in Graeda. Òstia igi- 165
tur hanc nàvem cònscendimus, ut in Graeciam nàvigà-
rémus."
Gubernàtor Lydiam interrogat: aTOne quoque
domino Romàno servfèbàs?"
Lydia: "Minima varò. Ego némini servìò nisi dominò 170
nostro qui est in caelis. Nemò potest duòbus dominis
servire. Certe non laetò animò Róma profecta sum, et
difficile fuit mihi persuadére ut amlcàs meàs Ròmànàs
désererem. Nec pròmissis sólls Médus mihi persuàsit ut
secum venirem, sed etiam donò pulcherrimò. Ecce anu- 175
lus aureus gemmàtus quem amicus meus prope centum
séstertiis èmit mihi." Lydia manum extendèns digitum
ànulò aureo òrnàtum gubernàtòri ostendit.
228

CARXXV1II
Gubernàtor ànulum tam pulchrum admiritur, tum
180 conversus ad Medum aProfect6" inquit "dlves esse vi-
dèris, ut servus! Num dominus ille severus, qui tibi
imperabat ut opus sordidum faceres, tantum pecttlium
tibi dabat prò opere sordido?"
Mèdus rubèns nescit quid respondeat, et velut homo
185 surdus mutusque ante eos stat.
Lydia: "Quln respondés? Sacculum pròmpsistì pecù-
niae plenum — nònne tua erat ista pecunia?"
Mèdus turbitus, dum oculos Lydiae vitire cdnitur,
mercatorem celeriter accèdere videt.
190 GRAMMATICA LATINA
Comùnctivus
Tempus imperfectum
[A] Àctfvum.
Dominus servimi monet ut sibi pireot.
195 Dominus servirai monSbat/monuit ut sibi parere*.
. 'Pareo** est coniùnctivus praesentis. Tarerà coniùnctivus
imperfetti est. Coniùnctivus imperfetti (pers. IH sing.) -ret.
Exempla: [1] recità|re: recità|ntf; [2] tacere: tac$|ra; [3]
scrib|ere: soib|ertt; [4] audl|re: audi|w*.
200 Magister discipulum monuit ut tacére* et audiret et studio-
sus esset. Tlim el imperivit ut scriberer et recitine*.
Pater: "Nònne magister tibi imperivit, fili, ut sciiberft et
recitim?" Fìlius: "Primum m€ monuit ut tacerei* et audfrem
et studiSsus esserti, tum mihi imperavit ut scriberem et reciti-
205 rem." Pater: "Num necesse erat te monere ut tacere* et audirc?
et studiosus esses?"
Magister discipulós monuit ut Vàobrent et audSreru et studi-
òsi essent. TUm imperivit ut scrlber&tt et recitimi.
ad-mlrfiri * udrai! (rem
pròmere -mpsisse
-mptum
parerei
[1] recital
recita
recita
recita
recita
recital
[2]tacé|
tace
tace
xacè\ri\mus
tacfcrfliw
tàcè\re\fa
[3] scribptfm
sofbems
scribi
m
r
t
mmus
\mtis
\re\nt
\re\m
\re\t
\cre\
scribi
scribi
scribi
Cfgj
ìemmus
ìtmtis
nt
229

CAR XXVIII
[4] audilrelm
audlras
auctyrcu
*xMrAmus
auddraris
audiHm
esse ^ssdm éssHffiitt
is essati*
\nt
-re\m -ri\mu$
-r*\t -re\nt
[1] servàlrelr
serva \rims
servfi|nf]mr
serva rglmur
$ervd|re|mtm
serva|re|»*wr
[3] meiglcndr
merglergris
merg|erS|mtir
nernefétintni
-ra|r -i^fmir
-f$|ris -rè|mmf
•uffjttir -r»|«iwr
Vocàbuiancva:
fretum
turba
fòma
libeUus
dictum
princeps
tlbicen
potesti*
mundus
navicula
vigilia
Pater: "Nònne magister vòbls imperavit, fllil, ut scriberéris
et icdtirftu?* FUI: "Prlmum nfis monuit ut tac&ftftta et 210
audfrgmtes et studiò» essemus, tum nfibls imperavit ut scribe-
remus et redtzrèmus." Pater: "Num necesse erat vos monére
ut tacérèfò et audireris et studiosi esselis?"
Singulàris Ptoràlis
-rem -rémus
-rès -retis
-ret -rent
215
Persóna prima
Persóna seconda
Persona tenia
[B] Passivimi.
Dominus imperavit ut servus ttttèrètur et verberaretttr,
deinde ut winàrètur et inclQder&un 220
Dominus imperavit ut servi xenbrentur et verberowitur,
deinde ut vincirentur et inclùder&tttfr.
Mèdus: "Salvus sum. Neptùnus cùrSvit ut ego e periculò
servirò* néve in mare mergerer." Lydia: "Nòli putire NeptQ-
num cOravisse ut tfi servàrms néve mergerms. Nèmd nisi 225
Christus cùravit ut nfis S pei!culo servàrémur neve in mare
mergeròfiur." Gubernàtor: "Ego bene gubernandò cQrSvT ut
vfis servàràrom néve mergewfttftt/"
Singulàris Plùràlis
Persóna prima -rer -rémur 230
Persona seconda -réris -rSmini
Persona tenia -retar -rentur
PENSVMA
Servus dominum fir&bat né sé verberi-, sed dominus
imperavit ut tace- et surg-, tum alils servìs imperavit ut eum pre-
hend- et tene-.
Mfidus § domino fugit, ut amlcam suam vide- et semper
cum ei es-. MSdus: "À domino fiigl, ut amlcam meam vidé-
et semper cum eS es-."
Minòs imperavit ut Daedalus et Icarus in labyrinthum in-
clùd-. Icarus: "Quis imperavit ut nfis inclùd-?" Daedalus:
"Minòs imperavit ut ego inclùd- et ut tu mécum inclùd-.*
230

CAP. XXVIII
Verba: dividere -isse -um; Sicere -isse -um; pròmere
-isse -um; vivere -isse; discere -isse; persuadere -isse;
surgere -isse.
PENSVM B
Lydia Rdmae vivere — quam in Graecià, sed Medus mulfis
pròmissls el — ut sécum profidscerStur. In Italia MSdus
domino sevèro —.
Nàvis nondum extra — est Multa perìcula nautfs —. —
maritimi nSves persequuntur; nullum mare — est 8 praedO-
nibus.
HominSs mortilSs nascuntur et—>dii vSrO— sunt. Nftt-
lus deus Rómànus hominem mortuum ab ìnferls — [= exci-
tare] potest, nS Iuppiter quidem tantam — habet, etsl ille
deus màximus — [= exlstimàtur]- TrSs dii universum —
inter se diviserunt
Christus in oppidò Bethlehem — est. Ille verbis sòlls efifi-
ciSbat ut hominSs — vid&rent, — audirent, — loquerentur,
— arabulàrent.
PENSVM C
Fretum Siculum quid est?
Ubi nitus est Christus?
Quid Ialrus Christum rogàvit?
Quae perioda naufis impendent?
CQr nautae praedGnSs maritimòs metuunt?
Quali domino MSdus in Italia serviSbat?
Quaré MSdus 8 domino suO ffcgit?
Num Lydia laetO animò Róma profecta est?
QuOmodo MSdus el persuSsit ut sScum veniret?
Cut MSdus nescit quid respondeat?
Quem Medus accèdere videt?
Itine in Graecià vivere màvls quam in patria tua?
tranquillitàs
voràgò
periculum
praedò
pecfilium
caecus
surdus
claudus
urùversus
immort8li8
cdnstàns
salvus
attemus
ttttUS
perlculòsus
quadràgesimus
disiungere
Sicere
cessare
obocdire
adorare
nàsci
mori
extendere
apprehendere
memorare
rogare
evolvere
suscitare
tumultuàri
habSrl
renare
versar!
persuadére
salvare
perire
impendére
pervenire
vitate
sperare
servire
matte
admlràri
potìus
utrum
vdut
231

CAPITVLVM VNDETRICESIMVM
CAP.XXDC
d(-tenére
ad-icere (-licere)-io
-addere
aestimare: magni ae. •
magni pretti esse
censire
vita-ae/< vivere
re-man€re = manére
nón-nOin -ae -a = haud
pauc^complùrés
pretiò$us-a-um =
magni predi
lucrum -In: 1. facete =
pecfiniam suam augére
spe$-eI/-idquod
spèrfitur
* WM V* \ ^ggafa^^-^-=T—
NAVIGARE NECESSE EST
Multae nSvés multìque nautae quotannis in mail per- /
eunt. In fundo marìs plùrimae navés mersae iacent. Nec
tamen Qllis periculis a navigando dèterrentur nautae*
"Navigare necesse est" àiunt, et mercàtórès, qui ipsl
pericula maris adire non audent, haec adiciunt: "Vìvere 5
non est necesse!" Mercatòres mercès suis magni aesti-
mant, vitam nautarum parvi aestimant!
Nec vérd omnes mercatòrés domi remanent, cum
mercès edrum nàvibus vehuntur. Nònnùllì in terris ali-
énas nàvigant, quod mercès pretiòsàs nautis crédere no- 10
lunt, sicut mercàtor ille Romanus qui eàdem nave vehi-
tur qua Médus et Lydia. Is laetus Òstia profectus est
cum mercibus pretiòsìs quSs omni pecùnia sui in Italia
emerat ed Consilio ut eas maiOre predò in GraeciS
vénderete Ita sperabat se magnum lucrum facturum esse, is
Iam vero ea spes omnis periit, nam ftòctibus mersae
232

CAP.XXIX
sunt mercés in quibus omnem spem posuerat. Subito
mercitor e divitissimò pauperrimus factus est. Non mi-
rum est eum maestum esse.
20 Mercitor ad gubemàtòrem accedens multis cum la-
crimis queritur: "Heu, me miserum! Omnia quae possi-
débam in fondò maris sunt. Quid faciam? Quid spé-
rem? Quòmodo uxòrem et llberòs alam? Né as quidem
mihi reliquus est: omnia amlsL Heu!"
25 "Desine queri!" inquit gubernitor, "Non enim omnia
àmlsistl si uxor et liberi tui salvi sunt. Nònne llberòs
plQris aestimis quam mercés istis? Divitiis imittere
miserum est, at multò miserius llberòs imittere."
Talibus verbls nauta mercàtòrem maestum consoliti
30 cònitur, sed frlistrà, nam ille pròtinus "Nòli tu me con-
sòliti" inquit, "qui ipse imperàvistl ut mercés meae
iacerentur!"
Gubernitor: "Iactttrà mercium nivis servita est."
Mercitor: "Récté dlcis: meae mercés eiectae sunt, ut
35 nivis tua salva esset!"
Gubernitor: "Mercés iècimus ut nòs omnes salvi es-
sèmus. Iactùrà mercium non modo nivis, sed edam vita
omnium nostrum servita est. Mercés quidem per-
fòrum, sed némò nostrum periit. Ergo bonum animum
40 habé! Laetàre uni nòblscum té vitam non imisisse si-
mul cum mercibus! Hominés fèlicés sumus."
Mercitor: "Vos quidem fèlicés estis, némò enim
vestrum assem àmlsit. Mirum non est vòs laetiri. At
pònere posuisse positum
mlrus -a -um: mirum ■
quod mbantem farìt
maestus-a-um
réns,trisci$
heu! (dolòrem animi
significai)
fi-minere-mìsisse
-missum«-+acàperc
plQris aestimSre » mfiió-
rispretilessecénsère
divitiae -àrum/(<dlve$)
= magna pecùnia
prttinus = statim
iactflra-ae/<iacere
omnes rito, gen omnium
nostrum
némò nostrum « némO
exnòbls
nóbls-cum « cum nóbte
fèlix-Iris = cui rès
bonaaccidit
némò vestrum = nano
ex vòtes
233

CAP.XXK
è-ripere -id -ripuisse
-ieptum< e + rapeie
laetitia-ae/<laetus
af-ficere-iò-fétisse
-fectum
trìstitia-ae/<tristis;
t.d afficere « ttfstem
tacere; t.& affici =
tristis fieri
navigano -ónis/<
navigare
dolor (animi) «-* laetitia
dolore afficele « dotai»
tem (: maestum) feceie
dl = du
precàri (< preces)
= Orare
v6bi»<umscunivtibfe
per-turbare = valdè
turbare
nòtus-a-um:i$mihi
notu$e$t = eumn6vf
ignàrus -a -um - ignò-
rSns>rudis
nObilis «e ■ multb ndtus
Lesbos-ì/
Orpheus-im
an-aum
ignòti»-a-um«
fidicen-inism» qui
fidibuscanit
ndllte me monère ut laetus sim, postquam omnia mihi
èripuistis! Laetitia vestra me non afficit." 45
Gubemator: uNec quisquam nostrum tristìtià tua
affiatar. Sempier gauded cum de liberis mels cogitò, qui
maxima laetitia afficiuntur cum patrem suum e naviga-
tiòne periculòsà salvum redire vident."
Mercator: "Ego quoque llberòs meds amò nec eos so
dolóre afficere volo. Sed quòmodo vivamus sine
pecùnia? Quòmodo cibum et vestem emam infantibus mels?
Ò di immortalisi Reddite mihi merces!"
Gubemator: "Quid iuvat deòs precari ut rés àmissae
tìbi reddantur? Frustra hoc preearis." SS
Mercator: "Quid ergo faciam? Ipse de nave saliam,
an in eàdem nave maneam vòblscum?" Vir ita perturba-
tus est ut sé interrogete utrum in mare saliat an in nave
remaneat.
"Sali modo!" inquit gubemator, "Nèmò nostrum té //
prohibébit. At certe non tam fèEx eris quam Ariòn, qui
delphinò servàtus est."
Mercator, qui Arlonem ignòrat, "Quisnam est Àri-
6n?" inquit, "Né nòmen quidem mihi nòtum est."
Gubemator: "Ignàrus quidem es si illum ignòràs. 65
Ariòn, vir nòbilis Lesbi natus, tam pulchré fidibus ca-
nébat ut alter Orpheus appellaretur, An tam ignàrus es
ut etiam Orpheus tìbi ignòtus sit?"
Mercator: "Minime véro. Orpheus quidem omnibus
nòtus est. Is fidicen nòbilissimi^ fuit qui tam pulchré 70
234

GAP.XXDC
canébat ut béstiae ferae, nàtùram suam oblitae, accède*
rent, ut eum canentem audlrent, ac rapidi fluvil consis-
terent, né strepita cantum eius turbarent. Orpheus
edam ad Inferite descendit ut uxdrem suam mortuam
75 inde redùceret... Sed perge narrare de Arione."
Gubernitor, cum omnés attentòs videat, hanc fabu-
lamnàrrat:
aCum Ariòn, nòbilissimus sul temporis fidicen, ex
Italia in Graeciam nàvigaret magnàsque divitiàs secum
80 habéret, nautae pauperés, qui homini divitl invidébant,
eum necire cdnstituérunt. Ille véro, Consilio eorum
cognito, pecfiniam céteraque sua nautìs dedit, hoc sólum
òràns ut sibi ipsl parcerent. "Ecce* inquit "omnia quae
possided iam vestra sunt. Divitiàs meàs habéte, parcite
85 vitae! Permittite mihi in patrìam reverfi! Hoc solum
precor." Nautae precibus eius ita permOH sunt ut ma-
nQs quidem ab ed abstinérent; sed tamen imperàvérunt
ut statim in mare dèsilìret! Ibi homo territus, cum iam
vitam déspér&ret, id unum oravit ut sibi licéret vestem
90 òrnàtam induere et fidés capere et ante monem Carmen
canere. Id nautae, studiosi cantum eius audiendi, ei
permisérunt. Ille igitur, pulchré vestitus et òrnatus, in
ceka puppl stàns carmen ciani voce ad fidés cecinit. Ut
Orpheus canta sud feris ad sé alliciébat, ita tunc Aridn
95 canendd piscés allèxit ad navem. Postrèmo autem cum
fidibus órnàmentlsque, slcut stàbat canébatque, in mare
désiluit.
oblitae : cumobBvfsce-
rentur
rapidus-a-um(<rapere)
= celerrimu$
nc=ut né(: quia... turbare
nftltbant)
cantus-Osm< canere
inde = illinc
re-dOcere
cum videat » videro,
quiavidet
cum... nàvigfim = dum
nàvigat
in-vidére(+ dot) ■ in-
imlcus esse ob bonum
aliénum
parcere(+dar)«nfin
necàie, salvimi esse
per-mittere(d) » sinere
(eum)
per-movére: peratòfi
sunt : animi eòrum
p. sunt
abs-tinSre<ab$+ten€re
dè-sillre-uisse<dé
+ salire
dè-spérire *+ spérdre
-inisft«verba
quaec
celsus-a-um = altus
canere cecinisse
al-licere-tò-l&dsse
-lectum
235

GAP. XXIX
repente « subito
sub-Ire eum = sub eum
ire
dorsum -In « tergum
bcstiae
vehere véxisse vectum
ex-pònere
Periander-drlm
parum : haud
credere-didisse
quasi — tamquam
Mfix-3ds = qui fallii
inde: ex Italift
appfirére -uisse = in c&n-
spectum venire
stupére = valdémlrfirl
maleficium-Iit =
còn-fìtérl
=* fetóri
dubitò num ftbula véra
ri* = ndn crédo fìbulam
vérarnesse
sl-ve...sl-ve
salto-Qtis/<sarvus
in modum « mod6 (obi)
de salate déspérire
= salfltemd.
nón-numquam
r8r&,sati$saepe
tonò animò (<zM)<
bonum animum habére
anima: vita
"Tirai vero nova et mira res accidit: delphlnus, cantu
allectus, repente hominem natantem subiit eumque in
dorso suo sedentem vexit et in litore Graeciae salvum 100
exposuit. Inde ArlOn pròtinus Corinthum petivit, ubi
regem Periandrum, amicum suum, adiit elque rem sic-
ut acciderat nàrravit. Réx haec parum crédidit, et Ario-
nem quasi virum fallacem custoditi iussit. Sed post-
quam nautae Corinthum vgnérum, rex eOs interrogavit 105
'num sclrent ubi esset Arion et quid faceret?' Respon-
derunt 'hominem, cum inde abirent, in terra Italia fu-
isse eumque illic bene vivere, aurés animOsque homi-
num canta suO delectare atque magnum lucrum facere/
Cum haec falsa nirrirent, Arion repente cum fidibus no
ornamentisque cum quibus sé in mare iecerat apparato.
Nautae stupentès, cum eum quem mersum esse puta-
bant ita vivum apparare vidérent, pròtinus maleficium
suum confessi sunt."
Hic Medus "Etsi notum est" inquit "nonnOllOs homi- ns
nès delphinls vectOs esse, tamen dubito num haec
fabula vera sit."
Gubernator: "Slve vera slve falsa est, valde me delec-
tat fibula de fèlla salute Arionis, nam sicut ille mlrum
in modum servatus est, cum iam de salate dèspéraret, 120
ita homines nonnumquam contra spem e màximls peri-
cuBs erìpiuntur. Hàc fàbula monemur ut semper bonO
animo slmus neve umquam de salate desperemus. Dum
anima est, spes est."
236

CARXXIX
///
130
125 Haec verba tandem mercatOrem perturbatimi aliquid
consolari videntur.
Tum vero Lydia ad Mèdum versa "Modo tè
interrogavi" inquit "tuane esset pecunia qua hunc ànulum
emisti. Cur nOndum mihi respondisti?"
Ita repente interrogatus Mèdus 'sé pecuniam é
sacculò domini surripuisse' cOnfkètur
aÒ Mède!" exclàmat Lydia, "Fttr esl Iam mi pudet
té, furem nèquissimum, amSvissel"
At Mèdus "N01T inquit amè furem appellare, mea
135 Lydia! Dominus enim aliquid pecùli! mihi dèbèbat. Pe-
cfilium dèbitum sumere ftìrtum non est."
Sed Lydia pergit eum furti accusare: "Furtum feristi,
Mède! Frustra tè excusare cOnàris."
Mèdus: "Sì furtum feci, tua causa id feci. Ed enim
140 cónsili6 nummòs surrìpul ut dònum pretiOsum tibi
emerem. Nonne hoc beneficium potius quam malefi-
cium esse tìbi vidétur?"
Lydia: "Facile est alièni pecunia dona pretiòsa
emere. Tale dònum me non dèlectat. Hunc ànulum iam
145 gerere nolo: in mare eum abiciam!" Hoc dicèns Lydia
Snulum de digito dètrahit, sed gubernator pròtinus
bracchium eius prehendit. Simul Mèdus ànulum è
manù Lydiae làpsum capit.
Lydia irata exclàmat: "Abstinè manum, nauta!" at ille
150 aN0li stultè agere!" inquit, "Nèmò tìbi ànulum ita
abiectum reddet — nisi forte tam fèllx eris quam Poly-
sur-ripere -16 -ripuisse
-reptum <sub+rapere
far furo m
néquam, camp néquior,
si$n£quissimus
funum-In = maleficium
fttris
accdsfire + geni ffortf
accusare = di flirtò a.
bene-ficium -I n «-► male-
ab-icere (-licere)-io
-fccisse -iectum < ab
+ iacere
dé-trahere
tòM làpsum esse
Polycratès-ism
237

CAPXXIX
tyrannus-Im = rex
sevérissimus
Samius-a-um
<Samos-I/
sc-sé = sè
fcllcitàs-5tis/<ftllx
suidère -sissc (+ dot) =
persuadere canàri
iacturamfacercrcf=rem
abicere/fimittere
invidia -ae/< invidére
fi-venere : prohibère
piscàtor-òrism-qui
piscescapit
donare(<dònum)=dare
secare -uissesectum
= culirò dividere
re-cognóscere
quis-quam, acc quem-
quam=ùllum hominem
fortuna -ae/: f. hominis
= quod forte hominl ac-
cidit
cratés, tyrannus Samius, cuius ànulus, quem ipse in
mare abiécerat, mlrum in modum inventus est non in
fondò maris, sed in ventre piscisi"
Lydia: "Cur ille tyrannus ànulum suum abiécit?* 155
Gubernator: "Ànulum abiécit, cum sèsè nimis fèli-
cem esse cénséret. Nihil mali umquam ei acciderat ac
tanta erat potestàs eius, tanta glòria tantaeque divitiae,
ut non sòlum ali! tyranni, sed etiam di immortalés ei
invidérent. Tum amicus eius, réx Aegyptf, cum felicita- 160
tem atque glòriam eius ingentem vidéret, tyrannò suà-
sit, ut iactùram faceret eius rei qui màxime omnium
délectàbàtur: ita deòrum invidiam averti posse spérà-
bat. Polycrates igitur nàvem cónscendit et ànulum
quem pretidsissimum habébat in mare abiécit. 165
"Paucls post diébus aliqui piscàtor in eòdem mari
piscem cépit qui tam fòrmòsus erat ut piscàtor eum non
vénderet, sed tyrannò dònàret. Verum antequam piscis
ad ménsam tyranni allàtus est, servus qui piscem secà-
bat ei ànulum attulit 'quem in ventre piscis inventum 170
esse* dixit- Polycrates, cum ànulum suum recognòsce-
ret, màxima laetitià affectus est."
Mèdus: "Némò umquam ed tyrannò beàtior fuit!"
Gubernator: "Nòli quemquam ante mortem beatum
dicere! Hoc nòs docet fortuna illlus tyranni. Polycrates 175
enim paulò post à quòdam virò fallaci, qui eum falsis
pròmissis Samò in Asiam alléxerat, terribilem in
modum necàtus est. Ita nònnumquam vita beata morte
238

CAP.XXDC
miserrima finitur. Varia quidem est hominum fortuna,
180 sed homo prudèns bonam et malam fortunam aequo
animò fert nec alteiius fortunae invidet."
Dum gubernator loquitur, altera navis procul in mari
appàret. Medus eum apprehendit et "Desine loqui!"
inquit, "Cura negòtium tuum! Quin pròspicis? Videsne
185 nàvem illam vèlocem quae a septentridnibus nobis ap-
propinquat?"
"Per deòs immortilès!" inquit gubernator, cum pri-
mum nàvem appropinquantem pròspexit, "Illa navis
vèlòx nds persequitur. Certe navis praedonum est. Om-
190 nia véla date, nautae!"
Nàvis autem vèlis sòlis non tam vèlòciter vehitur
quam ante tempestatene nam véla ventò rapido scissa
sunt. Itaque gubernator imperat ut nàvis rèmis agàtur.
Mox rèmis vèlisque vehitur nàvis quam velocissime po-
195 test, sed tamen altera navis, cuius rèmi quasi àlae ingen-
tés sursum deorsum moventur, magis magisque
appropinquata
Gubernator perterrìtus exclàmat: "Ò di boni! Quid
faciàmus? Brevi praedònès hic erunt."
200 Thm mercator, cum gubernitòrem pallidum videat,
"Bono animò es!" inquit, "Nòli dèsperare! Spès est,
dum anima est."
finire (< finis): rem f.
= finero lacere rei
varius = qui mGtàtur
aequus animus = animus
cftnst&ns
ferre = patl
vétòx-òds = celer
ap-propinquare (+ dot)
sprope venire
*d^
239

CARXXDt
= D. clìmat quia
puerum exdtfirevult
» S. tacet quia pucllam
excitarenònvult
Vocàbulanova:
fiindus
vita
lucrum
spSs
divitiae
iactQra
laetitia
ttfctitia
nflvigfitió
delphlnus
fidés
fidiceli
cantus
Carmen
dorsum
maleficium
salite
fOr
fàrtum
beneficium
tyrannus
téUdtis
invidia
piscdtor
fortOna
rtmus
GRAMMATICA LATINA
V?, €n? eum coniùnctìvò
[A] Tempus praesSns.
Iùlius Divo imperat ut puerum exdter. Aemilia Syram mo-
net ne puellam exdtet.
Divus dimat, ut puerum excitet. Syra tacet, ne puellam
excitet.
Divus ita (tam dire, tanta vóce) dimat ut puerum exdtet.
Syra tam quièta est ut puellam nòti excitet.
[B] Tempus praeteritum.
Iùlius Divo imperivit ut puerum excitàm. Aemilia Syram
monuit ne puellam exdtaret.
Divus dimivit, ut puerum extitim. Syra tacebat, ne pud-
lam excitàm.
Divus ita dimivit ut puerum exdtfim. Syra tam quieta
erat ut puellam non exdtire*.
PENSVMA
Magister puerós monet—pulchrè scrib-. Sextus tam pulchre
scribit—magister eum laud-. Magister ipse calamum sQmit,
— litteris scrib-.
Daedalus ilis cfinftdt — e labyrinthd eroi-. Icarus tam
alte volivit — sòB appropinqu-, quamquam pater eum
monuerat — temeràrius es-.
Heri Quintus arborem ascendit, — nldum quaer-, etsi
pater eum monuerat — cautus es-. Medicus Quinto imperivit
— oculos daud-,—cultrum mediti vid-. Quintus tam palli-
dus erat — Syra eum mortuum esse put-.
Sdì ita lùcébat — pistor umbram pet-, — in sòie ambul-.
Ibntus atque tilis deus est Iuppiter — Optimus Miximus
appell—.
Verba: vehere -isse -um; pOnere -isse -um; iminere -isse
-um; allicere -isse -um; erìpere -isse -um; secare -isse -um;
suidere -isse; dgsilire -isse; canere -isse; credere -isse;
cSnfiteri -um esse; libi -um esse.

CAP.XXIX
PENSVM B
Orpheus, fidicen —, tam pulchrè canébat ut ferae — [=
prope venirem] ac fluvii—cdnsisterent. Etiam ad—dèscen-
dit, ut — [= illinc] uxdrem suam —. Némò tam — est ut
Orpheum ignòret.
Ariòn quoque omnibus — est. Cum ille magn3s — sScum
in nave haberet, nautae pauperès homini diviti — eumque
necSre constituérunt. Ariòn, cum — suam in periculò esse
sentirei, pecùniam nautis — [= dedit] eOsque òrSvit ut sibi
—. Precibus — nautae ei permisèrunt ut ante mortem —
caneret. Hoc facto, Ariòn in mare —; sed delphinus eum in
— sedentem ad litus vSxit. Ita ille servStus est, cum iam
salùtem —. Nautae, cum Arionem — [= in cdnspectum
venire] viderent, — [= statina] — suum confessi sunt.
PENSVM C
Quomodo mercatóre lucrum faciunt?
Cut mercàtor Rdminus tristis est?
Quarè mercés eiectae sunt?
Quid mercàtor deos precàtur?
Quire ad ìnferòs dSscendit Orpheus?
Num nautae Arionem gladils interfecérunt?
Quómodo Ariòn servStus est?
Quid nòs monet haec fibula?
Cut Polycratès ànulum suum abiécit?
Ubi ànulus eius inventus est?
pretidsus
mirus
maestra
fèlix
ndtus
ignàrus
nòbilis
igndtus
rapidus
celsus
Mix
vélòx
detenére
adicere
aestimSre
remante
querì
adultere
éripere
afììcere
precàri
perturbare
redùcere
invidère
parcere
permittere
permovére
abstinére
désilire
despérire
allicere
subire
expónere
appàrère
stupère
confiteli
surripcre
abicere
dCtrahere
suSdére
dMùre
secare
recognòscere
finire
appropinquare
ndnnuUÌ
sés*
frustra
inde
pròtinus
repente
quasi
nònnumquam
241

CAPITVLVMTRICESIMVM
GAP. XXX
tricllnium
-I»
reverti -tisseAsum esse
balneum-In-focus ubi
corpus lavfitur
hospes-itism
re-dpere-iò = acdpere>
admittere
in-exspectitus -a -um
-ntaexspectStus
céna-ae/
drciter odo < ctrcum:
e. DC~pm8minu$ix
l±9]
tardus-a -um = qui ad
• tempusnftnvenit
diu-perlongum
tempus
induere -uisse -utum;
indurne
CONVIVIVM
Ex agris reversus Ifllius contìnud balneum petit» atque /
primum aqua calidà, tum frigida lavàtur. Dum ille post
balneum vestem novam induit, CornSlius et Orontés,
amici et hospités eius, cum uxòribus Fabia et Paula
adveniunt.(Hospitès sunt amia quòrum alter alterum s
semper bene recipit domum suam, edam si inexspecta-
tus venit.)
Hodig autem hospités iQlil exspectàtì veniunt, nam
Iùlius eòs vocavit ad cSnam. (Cena est cibus quem
Romàni circiter hòrfi nòna vel decima sumunt.) 10
Aemilia àtrium intrans hospités salutat et maritum
suum tardum excttsat: "Iùlius tarde ex agris revertit
hodiè, quod nimis diu ambulàvit. Ergo nOndum exiit é
balned. Sed brevi lautus erit."
TUm IQlius lautus et nova veste indutus intrat et ami- 15
242

CAI» XXX
cos salvere iubet: "Salvète, amici! Gaudeò vòs omnès
iam adesse. Quam ob rem tam raro té video, mi
Cornell?"
Cornelius: "Ndnnumquam ti visere voliti, nec prìus
20 urbem relinquere potui prae multis et magnis negotìis
meis. Nunc d£mum, postquam beri ad villam l&scula-
nam redil, paulum requiescere possum et amlcòs visere.
Post tanta negòtia magis quam umquam òtiò fruor."
Iùlius: "Itine quoque Róma venis, Orontes?"
25 Orontes: "Nùper longum iter feci in Graeciam. idi-
bus Màiis dèmum ex itinere Rómam revertì, unde ho-
die ventò."
Iùlius: "Ergo vòs mihi aliquid de rebus urbànls
novissima nOntiàbitis."
30 Cornelius: aEt t& nos docebis de rebus rùsticis, ut
agrìcola studiòsus et diligere."
Iùlius frontem contrahit et "Agricola" inquit aipse
non sum, sed multis agricolis praesum ac diligenter
curò ut colòni agròs meòs bene colante
35 Orontes, qui vita distica non fruitur, "Prùdenter fa-
cis" inquit aquod agròs ipse non colis. Si necesse est in
agris laborare, vita rustica non ittcunda, sed molesta
est Ego numquam instrumento rustico usus sum.M
// Iùlius: "De rebus rttstids et urbànls colloquémur in-
40 ter cenam. Primum omnium cénàbimus. Sex hdrae iam
sunt cum cibum non sùmpsl. Venter mihi contrahitur
propter famem."
salvérehib&e - salQtSre
visere-vlsum Ire
Ittsculfinus-a-um
<l&sculum
re-quiésccre
fruì(+oW) = delectftri
iter itinerisn< Ire
Iùlius
frontem
contrahit
nflntiftie (< nOntius)
«(verba) affane
dfliggns-entis
«-►negkgéns
con-tr&here
prae-esse(+4ot)»do-
minus esse» imperite
-ens -entis, aàv -enter
(< -ent|iter): dffigtns,
adoprùàetuer
ificundus-a-um « qui
molesti»-a-uni
<-» tòcundus
itti Qsum esse
cenare =s cffiwiw somcie
femés-is/
243

CAP.XXX
carére-uisse
sitis-is/,acc-rai,
«W-i
paulis-per<-»dia
equidem-egoquidem
bonum -In («-» malum)
stana ris
per-ferre « ferie (Osque
adfinem),diapoti
è-Iigere -lenisse -tèctum
coquere ascisse coctum
ex-òrnire = tanta
parare ■ parfitum facete
cullna -ae/» locusubi
tibuscoquitur
-trlm
Cornèlius: aSex hòrae nihil est* Homo sex diès cibò
carere potest, nec tamen fame moritura
lulius: "Dubitò num ego tam difi famem ferre pos- 45
sim. Sex horàs cibo caruisse iam molestimi est.
Magnum malum est famés."
CornSlius: "Id non negò, sed multò molestior est si-
tis. Sine cibo difi vivere possumus, sine aquà paulisper
tantum." SO
Orontès ridéns "Equidem" inquit "sine aquà iucunde
vivere possum, sine vino nOn itemi Magnum bonum est
vlhiim."
Cornèlius: "N6m0 negat vinum aqua iucundius esse,
sed tamen aquambibere màio quam sitim pati. Num tQ ss
sitim perferre màvis quam aquam bibere?"
Orontès: "Melius quidem est aquam bibere quam siti
perire. Ex malis minimum éligere oportet. Nec véro
iucundS vivo nisi cotìdié bono vino fruon Vmum vita
est." 60
CornSlius: "Non vivimus, ut bibàmus, sed bibimus,
ut vivàmus."
Hic Aemilia "Necesse est* inquit "paulisper famem
et sitim ferre, dum cibus coquitur et triclinium ex-
ornitur." 65
(Servus cuius negótium est cibum coquere atque ce-
nam parare in culini, cocus appellàtur. Ali! sera,
ministri qui vocantur, cibum paratimi è colina in triclinium
portant. In triclinio sunt trés lecfi, lectus summus, me-
244

CAP.XXX
70 dius, Imus, et mènsa in medio. Ante convlvium tricli-
nium flòribus exòrnatur et vestis pretidsa super lectos
sternitur. Neque enim sedentés cenant Romani) sed in
lecrJs cubantès. Quot convivae in singulis lectis accu-
barn? In singulis lectis aut singull aut bini aut terni
75 convivae accubàre solent. Cum igitur paucissimi sunt
convivae, non pauciòres sunt quam très, cum plùrimi,
non plurès quam novem — nam ter terni sunt novem.)
Iulius: "Hòra decima est. CSnam iam pridem para-
tam esse oportuit! Nimis tardus est iste cocus!"
so Aemilia: "Tuumne hoc negòtium est an meum? Uter
nostrum in culaia praeest? Nòndum hòra decima est.
Patienter exspecta, dum servi lectos sternunt. Cénàbi-
mus cum primum cocus cSnam paraverit et servi tricli-
nium òrnaverint. Brevi cena parata et tricllnium òrna-
85 tumerit."
/// Tandem puer 'cenam paritam esse' nùntiat. "Tricli-
nium intrémus!" inquit Iulius, atque convivae laeti
tricllnium flóribus exòrnStum et veste pulcherrima stra-
tum intrant. Rosae et lilia et alia multa flòrum genera in
90 mènsa sparsa sunt inter vasa et pocula argentea; nec
enim quidquam nisi argentum ménsam decet viri nòbi-
lis. (Argentum quidem minòris preti! est quam aurum,
nec véro quisquam ex vàsis aureis cenat nisi homines
divitissimi atque gloriosi, ut régés Orientis.)
95 Iulius, dominus convivi!, cum Aemilia in lectò mediò
accumbit; in alils duòbus lectis bini convivae accum-
Imus -a -um « Infimus
medium -In = medius
locus
oonvivium -I it - céna
quaeamidsdatur
sternerestr&vissestràtum
conviva -acm//= qui/
quae in convivio adesc
ac-cubdre = ad ménsam
cubare
singull-ae~a-leu...
binl-ae-a-uctii...
ternl-ae-a = nietm...
ter temi» 3x3
prldem» multò ante
tardus 4-» celer
lectumsternere » vestem
super lecrum stemere
puer = servus
inxiimus! = quìn
intràmus?
genus-ensit
vis visis n; pi vasa -òrum
argenteus-a-um-ex
argentò factus
argentum -I n: ex argentò
fiunt denari!
glòridsus-a-ums]
glòriaecupidus
ac-cumbere = accuban-
temsépònere
245

GAP.XXX
holus -erisit = herba
quam edunt hominès
nucis/
piacére (+ dot) • iflcun-
dusesse
carOcarnis/
acQtus -a -um: (cullar)
a. = qui bene secat
sane-certe
sii salisi*
carni: in cameni
a-spergere < ad +
spargere
cibuin sale aspergere -
cibò salem aspergere
calkh -ae/« aquacalida
fundcrc fùdissc fòsum
merus -a -um: (vinum)
merum « vimini sine
aqui
miscere-uissemixtum
potare ■ bibere
liberare « liberum facete
bibàmusf = quin bibi-
mus?
Falernus-a-um
bum: Cornélius et Fabia in lectò summd ad sinistram
Iulii, Orontés et Paula ad dextram Aemiliae in lectò
uno. TUm démum incipit cena.
Primum dva convivis apponuntur; deinde pisces cum 100
holeribus; sequitur caput cenae: porcus quem Iulius
ipse è grege èlégit; postrèmo mènsa secunda: nuces,
ttvae, varia genera milòrum. Cibus optimus est atque
convivis plàcet, màxima varò laudatur caro porci, quam
minister cultrò acuto secat convivis spectantibus. 105
"Haec caro valdé mihi placet** inquit Fabia cum
primum carnem gustavit, "Cocus iste sine negótium suum
scit."
"Ego cocum non laudo" inquit Orontés et salem carni
aspergit, "qui sale non utitur! Optima quidem est caro, HO
sed sale cara." Orontés cibum sale aspergere solet, ut
sitim augeat! (Sai est materia alba quae in mari et sub
terrà invenitur.)
Iam ministri vinum et calidam in pòcula fundunt.
Rdmani vinum cum aqui miscent neque vinum merum 115
bibere solent. Sòlus Orontés, cui non placet vinum mix-
tum, merum pòtat, sed is Graecus est atque libertinus.
(Libertinus est qui servus fuit et liberàtus est; in lectò
imo accubant libertini.)
Ifllius pòculum tolléns "Ergo bibamus!" inquit, "Hoc 120
vinum factum est ex optimis Chris mearum vineàrum.
Nec vinum meum peius esse mihi vidètur quam vinum
illud Falernum quod vinum Italiae optimum habetur."
246

CAP.XXX
(Falernum est vinum ex agro Falerno, regióne Campa-
125 niae.)
Statim Comélius "SSnS optimum" inquit "vinum est
tuum, edam melius quam Falernum", itemque Fabia
"Sane ita est" inquit, nam ea omnibus de rèbus idem
sentit quod maritus.
130 At Paula vinum gustans "Hoc vinum" inquit "nimis
acerbum est: 6s mihi contrahitur. Ego vinum dulce
amò; semper mei vino misced." Statim minister mei
apportat, quod Paula in pSculum suum fundit. (Mei est
quod apés ex flòribus quaerunt; nihil melle dulcius est.)
135 lulius: "Idem non omnibus placet. Sed quidnam tQ
sentis, Orontes? Utrum vini genus melius esse tibi vide-
tur, Falernum an AlbSnum?"
aEquidem" inquit OrontSs "sententiam meam nOn
ante dicam quam utrumque gustSvert."
140 Ad hoc lulius "Récté me mones" inquit "Qnum vini
genus parum esse in bona mènsa. Profectò utrumque
gustabis. Age, puer, pròfer Falernum quod optimum
habed! liim demum hoc vinum cum ilio comparare
poterimus, cum utrumque gustìverimus- Ergo pdcula
145 exhaurite, amici! Cum primum meum vinum pòtàveri-
tis, Falernum pOtabitis!"
POculum Orontis primum Falerno completar, nam is
iam prldem pòculum suum exhausit. Deinde ministri
Falernum in cetera pòcula fundunt. Omnes, postquam
150 vinum gustàvàrunt, idem sentiunt: vinum Falernum
Falernum -In « vinum
R
ager-terra, regi6
acerbus-a-um
<-»dulcis-e
mei niellisi!
vistò (dot):
ap-portare < ad-portire
idquod
sentiò
ante... quam» ante-
prò-ferre s prómeie
ex-haurire-sisse
com-pllre ■ ìmpISre
247

CAP.XXX
inter séaspiciunt ■ alter
altenunaspidt
pugnfivm*
-erti
[1] redtàu\er\d
ttdtàvìerijs
retitde|tri|t
ttdtav\eri\mus
Tccitàv\eri\tis
KdìàD\eri\nt
[2] parolai*
pinumls
pfira|m|*
multò melius esse vino Albano! Cdrnelius et OrontSs
inter sé aspiciunt. Neuter eOrum sententiam suam
aperte dicere audet.
Ihm Orontes sic incipit: "Nesció equidem utrum
melius sit, Dulcius quidem est Falernum, nec vero 155
tuum vinum nimis acerbum esse censeO..."
At Cornelius prùdenter "Utrumque" inquit "aequé
bonum est. Neutrum melius esse mibi vidètur."
GRAMMATICA LATINA
Verbi tempora
160
[A] Àctivum.
Dux mllitem laudabit, si fortiter pugn&vmt.
'Laudibit' tempus futurum est. 'Pugnava est tempus
futurum perfectum. FutOrum perfectum dèsinit in -erit 165
(pers. in sing.), quod ad ìnflnitivum perfecti sine -isse ad-
icitun
Exempla: [1] recit§v|mt; [2] pém\erit; [3] scrips|mr; [4]
audiv|mr.
Discipulus laud&bitur si magistró pSrtont et industriusjue- 170
rit: si rèctg sctipserit, bene redtàverit et attente aud&mr.
Magisteri TÈ laudato si mihi pixueris et industrius^ùrns."
Discipulus: "Quid mihi facies si piger Jueró nec tibi p&ruerd?"
Magister: "Si prave sctipseris et male recixàveris nec anenté
mdìveris, té verberibdP Discipulus: "Ergo me laudàbis si 175
rgcté scripserd, bene recitàverd et attente audiverd."
Discipuli laudibuntur si magistrò p&merint et industrii/we-
rint: si rSctS scnpsermty bene rcdìàverint et attente aud&urihr.
Magister: uVos laudàbò si mihi p&rueritis et industrii fiteri-
ti$." Discipuli: "Quid nòbls facies si pigri fuerimus nec tìbi 180
pàzuerimus?" Magister: ttSi prave scfipsertàs et male recitai-

GAP. XXX
riiis nec attente saaéfoeritis, vOs verberabo!" DisdpuK: "Ergo
nos laudabis si rèct* scnpserimus, bene recitàverimus et attente
audwmmttf."
185 Singulàris PlùràUs
Persona prima -ero -erìmus
Persóna seconda -eris -eritis
Persona tenia -erit -erint
[B] Passivimi.
190 Pater gaudibit si filius à magistrò iauddius mi (= si ma-
gister filium laudiverit).
Pater gaudébit slfflilà magistrò Imdàtì erunt (= si magister
filids laudSverit).
Pater: "Gaudèbò, fili mi, si laudato eris." Filius: "Quid
195 mihi dabis si laudato ero?"
Pater: "Gaudébò, fili! mei, si laudai eritis." Filli: "Quid
ndbls dabis si laudali erimus?"
Singulàris PlùràUs
Persona prima laudato ero laudali erimus
200 Persóna secunda laudato eris laudali eritis
Persona tenia laudato erit laudali eruni
PENSVMA
Syra: aIam dormi, Quinte! Cum bene dormlv-, valébis."
Qulntus: "Ndn dormiam antequam tQ mihi ftbulam nirrSv-.
Cum fibulam audlv-, bene dormiam. Cum bene dormlv-,
brevi simis ero, nisi medicus mi nec$v-!w
Patria salva erit si mHitès nostri fortìter pugniv-. Dux:
uNisi vòs fortiter pugnSv-, mHités, hostCs castra nostra ex-
pugnibunt." Mìlités: "Num quid ndbis dabitur, si fortiter
pugnàv-?"
Verba: induere -isse -um; eligere -isse -um; coquere
-isse -um; sternere -isse -um; fondere -isse -um; miscSre
-isse -um; exhaurire -isse -um; reverfi -isse/-um esse; ufi
-umesse.
Ju\er\d fu\
M
i\t M
ìmus
k
-er\ò -eri\mus
-eri\s -eri\tis
-eri\t -eri\nt
k\ià&t\userit
laudSijf erma
-tus
-ta
ero
eris
erit
-ti
-tae
erimus
eritis
enmt
-tumeru -taerunt
laudàri
laudar
laudai
userò
us eris
us erit
laudàri? erimus
hudàm eritis
ìauààt\tenmt
Vocàbulanova:
balneum
hospes
céna
iter
famès
sitis
bonum
trìc&nium
cuttna
cocus
minister
medium
convivium
conviva
genus
vis
argentimi
holus
nux
card
881

CAP.XXX
mcruxn
llbertinus
mei
inexspectàtus
tardi»
dUigens
iucundus
molestus
Imus
argenteus
gldriòsus
acQtus
merus
acerbus
dulris
recipere
salvare iubere
vftere
requièscere
finii
nOntifire
contrahere
praeesse
cenare
perferre
aligere
coquere
exòrnàie
parare
$temere
acculare
accumbere
placare
gustare
aspergere
fondere
potare
liberile
apportare
pròferre
exhaurire
compiere
bini
temi
dio
paulisper
dèmum
prldem
sine
PENSVM B
Ifilius CornSlium et Orontem, amlcòs et — su6s, cum uxòri*
bus ad—vocivit. Cum hospitès veniunt, Ifilius in—lavatur.
Aemilia eos—iubet [= salatati et marltum suum—excfisat.
CornSlius ad vlllam suam reversus 5ti0 —. Orontés, qui ex
longó — revertit, vltam rfisticam non —, sed — esse cénset.
Hospitès in Strio exspectant, dum cibus —. Servus qui in —
cibumcoquit,— appellitur. In—sunt très lectì: lectus sum-
mus, medius, —; in singulis lectls — aut — aut terni —
accubant. Romàni in lectls cubantSs —
Tandem puer 'cenamparStam esse*—. In mènsa sunt—et
pdcula ex — fatta. Cibus omnibus —, màxime autem —
laudatur. — [= servì] vlnum in pdcula —♦ Orontès vlnum
merum — [=bibit], esteri convivae aquam vino —
Sine cibò homo — vivere potest, sine aquà — tantum. —
mala rSs est, sed multo péior est —. Ex malls minimum —
oportet.
PENSVM C
Qui sunt CornSlius et Orontés?
Ubi est Ifilius cum hospitès adveniunt?
Quid est balneum?
Nònne ificunda est vita rùstica?
Quid est cod negòtium?
Num Romàni in sellls sedente cSnant?
Quot lectì sunt in triclinio?
Quot convfvae in singulis lectls accubant?
Ex qui materia pòcula et visa fatta sunt?
TGne vlnum aquà calidà mixtum bibis?
250

CAPITVLVMVNVMETTRICESIMVM
CAP.XXXI
INTER POCVLA
/ Non solum de cibo et pdtione est senno convivarum.
iQlius hospites suòs de rebus urbànis interrogati "Quid
novi ex urbe? Octd diès iam sunt cum Ròmae non fui,
nec quisquam interim mihi litteris inde misit. Quam ob
5 rem nec ipse praesens nec absèns per litteris quidquam
cognovi de e5 quod nuper Romae factum est."
Aemilia: "Nèmò tibi quidquam scribet de rebus
urbànis, nisi prius ipse epistulam scripseris."
Orontés: "Opus non est epistulas exspectire, nam
io facile aliquid novi per nuntìds cognoscere potes. Cùr
non servum aliquem Rdmam mittis?"
Iulius: "Servi sunt mali nùntii: saepe falsos rumdrés
nuntiant. Numquam servds mefis Rdmam mittò."
Cornelius: "Quid? Heri quendam servum tuum vidi
15 in via Lattai. Faciem recognòvi, saepe eum lue vidi.*
pòtiò-finis/-quod
pòUtur
praesens «entis
<-»ab*èìis
nùmius-lm-isqul
nontiat
rumor-Grism-rèa ex
alito audlta quae nir-
qui-dam» acc quen-dam
(< quem-dam)
251

CARXXXI
ab aliquò quaercrc = ali-
qucm interrogare
ali-qui-qua-quod
Midàs-aem
qui- quae- quod-dam,
obi quo- qua- quò-dam,
gai cuius-dam
avirus -a -um « cupìdus
pccùniae
optare = cupere
minime » nflllò modo
Bacchus -I m: deus vini
quid-quid - omnis r£s
quae
tangere tetigisse tictum
mQnus -eri$ n = dònum
im-patiéns -entis < in-
patiéns
quam-ob-rem - cOr
cui': Aemiliae
siimi! atque*e6dem
tempore quo, cum
prfmum
Iùlius a Cornelio quaerìt 'quod nomen el sit?'
Cornèlius: aAliquod ndmen Graecum, putó. 'Midas9
fonasse, nec véro certus sum. Semper nomina oblivis-
cor, nam mala memoria mihi est."
Orontès: "Midas est nòmen régis, de quo haec fabula 20
nàrràtur: In quidam urbe Asiae òlim vlvébat rex
quidam avirus» nomine Midàs, qui nihil magis optabat
quam divitiis..."
Iùlius, qui fabulam audire non vult, Orontem
interpellati "Non Midas" inquit, "sed Mèdus est nomen 25
cuiusdam servi mei, qui heri..."
Orontès vérd, minime turbitus, narrare pergit:
"Tbm Bacchus deus, qui ob quoddam beneficium regi
bene volébat, "Dabo tibi" inquit "quidquid optàveris."
Statim Midàs "Ergo da mihi" inquit "potestàtem quid- 30
quid tetigerò in aurum mQtandi. Hoc solum mihi opto."
Bacchus, etsi règem avàrum mQnus pessimum opta-
visse cènsèbat, tamen pròmissum solvit."
Iùlius impatiéns Tace, Orontès!" inquit, "Omnès
illam fabulam novimus." 35
At Aemilia, quae fabulam igndrat, ab Orante quaerìt
'quamobrem id munus pessimum sit?'
Cui Orontès "Stolte id quaeris" inquit, "Midàs enim,
quamquam terram, lignum, ferrum manù tangendS in
aurum mQtare poterat, fame et siti moriébatur, cum 40
cibus quoque et pdtio, simul atque 3 rége tacta erat,
aurum fieret. Postrèmo rex miser deum oravit ut mùnus
252

CARXXXI
ìllud infèlix revocàret. Bacchus igitur el suisit ut in
quòdam flamine lavaretur; cuius fliiminis aqua, simul
45 atque corpore règis ticta est, colorenti aureum accépit*"
Itilius: "Hicine finis fòbulae est?"
Orontès: "Huius quidem fòbulae finis est, sed aliam
fàbulam de eòdem rége nòvi. Deus Apollo effècerat ut
Midas aurés asininas habéret..."
so Ifllius: "Satis est! Fàbulàs mas Graecas audire nolu-
mus. Redeamus ad meum Medum servum, qui beri au-
fikgit aliquantum pecuniae sècum auferens."
Cornélius: "Quantum pecflniae abstulit?"
Iùlius: "Centoni circiter sestertios. Atque ego ìli!
ss servò praeter céteros fidébam! Posthic servò Graecò
nulli cdnfidam, neque enim fide mea dignl sunt: infidi
et néquam sunt omnés! In familia mea unum sòlum
servum fidum esse crèdo.*'
// Hic Aemilia maiitum interpellat et "St, IOH!" inquit,
60 "Ndfi servum praesentem laudare!"
Iùlius Dàvum conspiciéns "Sed is servus adest*
inquit, "Nolo eum laudare praesentem. Médus véro piane
Infìdissimus omnium est. Profectò eum verberabd
atque omnibus modis cruciato, si eum invénero prius-
65 quam Italiam reUquerit. Nisi pecùniam mihi reddiderit,
in cruce figétur!"
Cornélius: "Etiam si adhuc Rómae latet, diflìcile erit
servum fugtóvum in tanta urbe repente. Ròmae enim
tot servi sunt quot hominés Uberi."
In-féIIx-Icis«->fcllx
ac-tipere-io-capisse
Apollo -inism
aànlnu$-a-um<a$inu$
au- < ab-: au-fiigere, au-
fcrrc
ali-quantum=haudpau-
lum(ne$cidquantum)
quantum=quamroultum
au-ferre abs-tulisse
abitami
Ùdm(+dat/abt)
— credere
còn-fìdere « fidere
fidCs-ei/"» animus
fldéns
fidus -a -um «-* In-ftdus
crux
cruciare = dotòribus
afiicere
prius-quam
crux-ucis/
latore = sé occultare,
occultarl
fugitmis-a-um~qui
auftgit
tot... quot = tam multi
253

GARXXXI
iuvenis-Ism = vircir-
àterxxxannórum
credete « putire
Ovidiua-fm
U.591
tot puelto... quot
praemhim -In ■ mflnus
quod da tur prò
beneficiò
re-trahere
statueie -uiase -Qtum
tantum quantum
multumquam
nimius-a-um
tam
cfapftis-curia « >ficvCni8
ignòscere (+ dot): alicui
i.-maleficiaalkuius
obllvisci/hòn punire
òdisse(p*tf)<
necemmumquam'
fwmquam ^«ff?
Aemilia: "Fonasse Rdmam abiit ob amòrem alicuius 70
mulieris. Iuvenis est Médus: quid non faciunt iuvenès
amòris causi? Credo eum apud puellam Rominam la-
tére."
Orontès: "Ergo numquam reperiétur, nam vérum est
quod scripsit Ovidius in librò qui vocàtur 'Ars amandf: 75
Quot caehtm stellas, tot habet tua Rama puellàs."
Iulius: "Profecto magnum praemium dabo ei qui ser-
vum meum fugitivum huc retraxerit."
Cornélius: "Quantum pecOniae dabis? Certum
praemium statuere oportet." so
Iulius: "Tantum quantum ille surripuit."
Orontés: "Centum tantum séstertids? Sane non ni-
mium praemium pròmittis!"
Aemilia autem maritò sud suadet ut clèmèns sit:
"Nòli Médum cruciare, si eum invénerìs. Clèmèns estd, S5
mi Itili! Centum séstertiihaud magna pecunia est» ut ait
Orontès, nec aliud quidquam surripuit Medusa
Iulius: "An cénsés eum praemium meruisse quod
manus abstinuit a gemmis tuis? Nimis clémentés sunt
mulierés: quam facile viris néquissimls igndscunt! At 90
nostra melior est memoria!"
Aemilia: "Nòvistìne hoc dictum: 'Dominò sevèro tot
esse hostés quot servds'? Servi enim dominum clémen-
tem amant, sevérum ddérunt."
Iulius: "Servi me metuunt quidem, nec véro ddérunt. 95
Nec enim umquam sine causi servum ponivi. Sum do-
254

GAP. XXXI
minus iustus. Servus dominum miQstum Odit, iustum
et severum metuit, non òdit. Ne servo quidem iniurìam
facere oportet, sed necesse est servòs Infìdós aut fugitì-
100 vòs severe punire, nec enim quidquam nisi poena
severa eius generis servòs a maleficiis detenere atque in
officiò tenere potest. Neque quisquam me acc&sibit si
servum meum cruciaverò aut interfècero, id enim est
ius domini Romani. Servum alienum necare non licet,
105 ut scriptum est in lègibus, nec vero Olla lex dominum
vetat servum suum improbum interficere."
Cornelius: "Nec Olla lex id permittit. Non idem est
perminere ac non vetare. Solo, vir sapiens et iustus, qui
Atheniensibus leg€s scripsit, nullam poenam statuit in
no parricidis. Num ideo cènsès clvi Atheniensi licuisse pa-
trem suum necire?"
iQlius: "Ita sane nOn cènseò. At quamobrem Solo
nullam poenam in parricidis statuit? Quia nèmò Athe-
niènsis umquam post hominum memoriam patrem
115 suum ocdderat, nec ille vir sapientissimus arbitrabatur
quemquam postea tam inhfimanum scelus factOrum
esse, At profectO aliud est patrem suum necire, longé
aliud servum scelestum capite punire, illud enim turpis-
simum scelus, hoc supplicium iQstum est. Òlim ius erat
120 patii familiis non modo servòs, sed etiam liberos suOs
interficere. Eius rei exemplum memoritur Titus Min-
lius Torquatus, qui filium suum coram exercitù necaii
iussit quia contri imperium patrìs cum hoste pugnive-
iQstus -a -iMM-Mn-iQstus
in-ioria -ae/= factum
iniQstum
nec enim quidquam =
nihilenim
punire < poena -ae/
eius generis servi
«tàtós servi
ifls ioris n («-► iniùria) »
quod licei et iQstum est
lèxlégis/
vettre «-► perminere
Solò-ónism
sapiens -entis = prttdéns
etdoctus
parricida -aero « qui
patrem suum ocddit
id-eò = obeamrem
scelus-erte*-grave
maleficium
scelestus-a-um< scelus
capite punire = pQniendi
causi interficere
supplicium-In = poena
severissima, poena
capiti» (: vitae)
QàTBmprp+aM: e. aliquft
« ante oculòs alicuius
255

CAP.XXXI
crfid£lis-t = saevus
atqueinhOmflnus
vetus-cris = antiquus
in-validus-a-um
necandus/pitoiendus~&
-um: vir nccandus/pùni-
endusest=virumnecà-
ri/pùnlrioportet
nam-quc = nam
mòsmórism « idquod
fieri solet
crud: in croce
débilis-e4-»validus
Christiànus-a-um
<Christus;mp/quI
Chrisuimadórant
super+ oW = de
$ducare=(IIberGs) alere,
curare, docére
rat! Sane pater crOdélis fuit Manlius, sed ilio suppliciO
severìssimd céteri milités déterrèbantur né officium de- 123
sererent."
Aemilia: "Ndtum est veteres Ròmànòs etiam erga
liberòs suds crudèlès fuisse, nec vero quisquam hodiè
exemplum sumit ab ilio patre crudelissimo."
Orontès: "At etiam nunc patri licet Infantem suum 130
invalidimi in montibus exponere."
Aemilia: "Pater qui infantem exposuit ipse necandus ///
est! Nonne tàlis pater ubi videtur cruce dignus esse?"
Iùlius: "Certe pater tam inhumanus severe pQnien-
dus est, namque infantès ìnvalidds exponere est mds 135
antiquus atque crudèlis. Ali! nunc sunt mòrés. Verum
hominem liberum cruci fìgere non est mds Romàno-
rum; id supplicium in servds statutum est."
Aemilia: "Ergo qui infantem suum debilem ad feràs
expòni iussit, ipse ad bestiis mittendus est cum aliis 140
hominibus scelestìs!"
Orontès:a.. .et cum Christiana istìs qui quendam
hominem Iudaeum tamquam novum deum addrant, deds
veteres Ròmànòs dérident. In conviviis suis sanguinem
humanum bibere solent, ut rumor est." 145
Aemilia: "Non omnés veri sunt rumdres qui afferun-
tur super Christiànìs."
Fabia: "Nec omnes infantès expositì pereunt. Ali! in
silvis ab ipsis feris aluntur, ali! inveniuntur 2 pastóri-
bus, qui eds cum liberis suis educante 150
2S6

CAP.XXX1
Orontés: "Sìcut Paris, régis Priami fìlius débilis, qui
a servo règis fido in quòdara monte prope urbem
Tròiam expositus..."
At Cornélius "Opus non est" inquit "vetus exemplum
155 Graecum afferre, cum complùres fabulae narrentur de
Romanis pueris qui ita serviti sunt. Ceterum fabulam
male intelléxisti, nec enim débilis fuit Paris nec fidus
servus Priami, nam rèx ei imperaverat ut Paridem inter-
ficeret, et quidquid dominus imperivit, servò facien-
160 dumest."
Orontés: "Me servus non puniendus, sed potius
laudandus fuit: namque ita Paridem servivit — eum
qui posteà Helenam, feminam omnium pulcherrimam,
a maritò Menelao abduxit."
165 Paula: "Num tantam iniuriam laudandam esse
Orontés: "Quod Venus suadet iniuria non est! Sane
laudandus est ille iuvenis qui non modo feminam illam
pulcherrimam abdùcere ausus est, sed etiam miles
forno tissimus fuit qui et multòs aliós hostés et ipsum Achil-
lem occidit." Hic póculum tollit Orontés et exclamat:
uVìvat fortissimus quisque! Vivant omnés fèminae
amandae! Gaudeamus atque amémus! Iuvenés sumus
ut Paris, non senés ut Priamus, réx Tròiindrum, aut
175 Nestor, dux Graecdrum senex, qui ad ndnagesimum
annum vixit. Quisquis fèminàs amat, póculum tollat et
bibat mécum! Nunc merum bibendum est!"
Paris-idism
Priamus -I m: rèx Tròia*
veius m/fln(ndm$g):
Ubervectis
fàbula vetta
vimini vette*
mtellegere-Kxisse
-lèctum
servò (<fat):* servò
Menelaus-fm:itx
Spanae
ab-ducerc
audereausumesse
fortissimus quisque «
omnesvirffortès
senex senismsvir an-
nònimplusquamuc
Nestor -orisi»
nònàgésimus -a -uni
-xc(90.)
quis-quis = omo
qui
257

CARXXXI
nimium = nimis muhum
bibcrebibisse
alterum tantum « bis
tantum
funditus (adv) = a fundo
abòvóGsqueadmàia =
ab inaiò cénaeQsquc
adfìnem
tabulari = loqul
ébrìus -a -um = qui
nimium vini pòiàvit
pcr-f re, ami-cai
bis tanto «bis tanto
nùgac -àrum/p/ = rcs
stultae
negat4séesse'«dTcit
\sè non esse'
falsus = qui fallii,
fallàx
Cornèlius: "Tacendum est, non bibendum! Iam
nimium bibistl. Censeò tè unum tantum vini bibisse
quantum nòs omnès, vel potius alterum tantum!" iso
Orontès: uVos igitur parum bibistis. Numquam
nimium huius vini bibere possum. Valeat quisquis vfnum
bonum amat! Vìvat Bacchus, deus vini! Vlvàmus om-
nès et bibàmus! Pòcula funditus exhauriamus!"
Paula: MIam tace! Satis est. Nònne tè pudet ita ab òvò 185
Qsque ad mala tabulari? Sane pudendum est!"
Orontès autem, simul atque pòculum suum funditus
exhausit, a Paula ad Aemiliam versus "Omnès m-mè
interpellant" inquit, "praeter t-tè Aemilia. TQ t-tam p-
pulchra es quam Helena..." 190
Aemilia: "...et tu tam rùsticus quam Paris, qui inter
rudès pastdrès èducatus erat! Numquam morès urbanos
didicisti, rustice! Nimium potavisti, ebrius es. Abstinè
manum a mèP
Orontès iterum pòculum tollèns haec cantat: 195
"Quisquis amat valeat! Pereat qui nescit amare!
Bis tanto pereat quisquis amare vetat!"
Aemilia: "Nolumus istas nùgàs audire. Ebrius es!"
Orontès negat 'se esse ébrium' atque in lectò surgèns
aliud Carmen super femina falsa et infida cantare incipit, 200
sed priusquam fìnem facit, sub mènsam làbitur!
Duo servi eum è triclinio auferunt atque in cubiculo
pònunt. Tum vestem super eum iam dormientem ster-
nunt.
258

CAP.XXXI
UA(l\j
[QVISjQVIS AMAT VALEAT PEREAT QVI
NBSCTT AMARE BIS TANTO PEREAT
QVISQVIS AMARE VETAT
205 GRAMMATICA LATINA
Gemndwum
Vir laudando. Fémina laudane. Factum laudandoli.
'Laudaitdta -a -un? gerundivum appelline Gerundl-
vum est adiectlvum décllnàtiònis i/ìi. Cum verbo esse con-
210 iQnctum gerundivum significai idquod fieri oportet;is a quo
aliquid fieri oportet apud gerundivum significàtur dativo.
Exempla:
Discipulus industrius magistrd laudamfes est. Discipulus
piger reprehendoidus et pùmendus est. Tzcendum est.
215 Lingua Latina vdbts discenda est. Vocabula dUigenter scri-
benda sunt. Omnia menda corrigenda sunt: zddendae sunt
litterae quae désunt, quae supersunt stile versò dèlendae
sunt. Quidquid magister imperivit discipulo faciendum est.
Dominus dlcit *ovés bene cOiwdàs esse.'
PENSVM A
In bis exemplis syllabae quae désunt add- sunt:
Mercés ad diem solv- est. Qui fflrtum fecit pQn- est. Quid-
quid dux imperàvit militibus faci- est. Quid magis opt- est
quam vita beita? £ malis minimum elig- est. In periculis
despèr- non est. Pater dlcit 'filium pùn- esse, non laud-.'
Verba: tangere -isse -um; accipere -isse -um; auferre
-isse -um; statuere -isse -um; intellegere -isse -um; bibere
-isse; audère -um esse.
In exemplis quae sequuntur vocabula add- sunt.
Haec Inscrlptiò inventa
est Pompéils in oppidò
CampSiuae (itcm imago
canisinpSg. 172etla-
byrinthiinpSg. 196 et
inpfig.285)
inscrlptiò -ònis/- quod
Inscrìptum est
laudanti*-a-am
mastro (dot)
— Smagistrò
[1] lauda|rcJ|w
[2]dèìe\nd\us
[3] scrlb|*t4|ia
[4] pùxà\end\w
Vocabula
pòttò
rumor
memoria
mtmus
fide*
cmx
iuvenls
praemium
poena
itìs
léx
parricida
scelus
mOs
259

CARXXXI
iniuria
nùgae
avSrus
impatiéns
InfèUx
asininus
Infìdus
fugitJvus
nimius
ctóméns
iustus
iniOstus
sapiens
scelescus
crfldétis
vetus
invalidus
débilis
ébrìus
nònàgèsimus
optare
interpellare
aurugere
auferre
rìdere
cònlìdere
cruciare
latére
retrahere
statuere
ignóscere
Sdisse
vetSre
educare
abducere
PENS VM B
Heri Medus a dominò — aliquantum pecùniae sScum —.
Médus dominum suum non amat, sed —. lùlius, qui eum
ROmae — [= occultili] putat, magnum praemium dabit e!
qui eum invenerit — [= antequam] Italiani reBquerit. lùlius
dicit 'mulierés nimis—esse ac facile viiìs nèquissimìs —.' —
dominus imperivit servò faciendum est. Solò, vir—, AthSni-
Snsibus—optimàs scripsit. Patrem suum necire — inhumi-
num est. Iulius nòndum — est ut Nestor, sed adhùc — ut
Paris ille qui Helenam i marito —. "— amat valeat!" cantat
Orontés, qui — est quod — [= nimis multum] vini potivit.
PENSVMC
Quis fuit Midàs?
Quamobrem Midàs fame et siti cruciibitur?
CQr lùlius illam fabulam audire non vult?
Ubi Cornèlius servum iQlii vidit?
Quantum pecQniae Medus sécum abstulit?
Estne Medus adhùc ROmae?
Quid faciet lùlius si Médum invenerit?
Quomodo hominés i maleficiis deterrentur?
Quam fèminam Paris abdùxit?
Qui hominés ad bestiàs mittuntur?
Cttr Orontes pedibus stire nOn potest?

CAPITVLVM ALTERVM ET TRICESIMVM
CAP. XXXII
CLASSIS ROMANA
/ Òlim cùncta maria tam infèsta erant praedònibus ut
némò navigiret sine màximò periodo mortis aut servi-
tfitis. Multi nautae et mercatòrés, mercibus èreptìs ni-
vibusque submersis, £ praedònibus aut interficiebantur
s aut in servitùtem abdQcébantur. fi sdii qui magnam
pecuniam solvere potuerant servitùte Kberabantur. Ipse
Gaius Iulius Caesar, cum adulescSns ex Italia Rhodum
nàvigaret, a praedònibus captus est nec prìus liberatus
quam ingens pretìum solvit.
io Nec sdlum nautae, sed etiam incolae drae maritimae
insulàrumque in meta erant. NonnQllae Insulae ab inco-
lìs dèsertae erant, multa oppida marìtima a praedònibus
capta. Tanta enim erat vis et audacia eòrum, ut vim
Ròmanòrum contemnentés edam portus Italiae oppug-
15 nSrent.
navfolongae
cfinctus-a-um « omnia,
tòtus;/)/ b ornata
infestila -a -um: Qocus)
Inféstus «■* tQtus
servitQs -ftàs/(<servus)
«-tBbert&s
sub-mergere = mcrgeie
(subaquam)
liberile + ahi = 1. afa/ex
incoia -aem//= quftmae
incolit
(oppidum) capere « ex-
pugnale
vis/, acc vim, aW vi
spotesti»
audàcia -ae/< audfix
contemnere = parvi acs-
rimare, non tim&e
261

CAP XXXII
mare Itlscum ■ mare
Inferum
in-opìa-ae/*-» copia
crescere « auguri
cfirus -a -um = magni
preti!
populus -Im-cùncti
dvés
cla$sis-is/=»nàvium
numerus
adversus » contri
égregius -a -um • melior
c£teri$,optimus
prae-pònere(+<for)
proximus-a-umst#
(awppropior-ius)
<prope; + <ta;p.
Rfimae
ali-quottfufòJ
p]Qrè$(nescìdquot)
vincere vìcisse victum
Victoria -ae/< vincere
gens genti*/
Aegyptil-òrumm/?/
commfinis-e-nòn
ftnlussed omnium
gràtus-a-um = qul
placet, opt&tus
nùntius» quodnQntifttur
minui coeptum est «
minili coepit
imSximus
vSUs-e«-»cSrus
Victor -òrìsm=qui vlcit
fit»acddit
Quoniam igitur propter vìm atque multitudinem
praedonum né mare l&scum quidem tOtum erat,
panini frumenti ex Sicilia et ex Àfrica Ròmam advehebi-
tur. Ita màxima inopia frumenti facta est, quam ob rem
pretium frOmenti semper créscebat. Postrèmo, cum 20
iam tam cSrum esset frOmentum ac pànis ut multi
pauperés inopia cibi necessari! perirent, populus Roma*
nus ùnò ore postulavit ut universa classis Romana
adversus hostès ill&s audicissimds mitterétur. Ergo
Gnaeus Pompeius, dux égregius, classi praepositus est. 25
Qui primum é mari l&scd, quod mare proximum Ro-
mae est, et ex Sicilia, insula Italiae proxima, praeddnés
pepulit, tum eos in Àfricam persecfltus est. Dénique,
aliquot navibus in Hispaniam missls, ipse cum classe in
Asiam profectus praeddnés quòs ibi invènit brevi tem- 30
pore omnés vicit. Hac Victoria egregia omnès gentés, ab
Hispànis Osque ad Aegyptiòs Iudaeòsque, communi pe-
riculó liberatae sunt. Simul atque gr&tus nOntius de eà
Victoria gràtissima Ròmam pervènit, pretium frOmenti
minui coeptum est; victls enim praedOnibus, nautae 35
sine metu per maria, quae omnium gentium communia
sunt, nàvigàbant. Rdmae igitur ex stimmi inopia
repente maxima frumenti copia facta est ac pànis tam vilis
fuit quam antea fuerat — id quod populò Romano grà-
tissimum fuit. Pompéium victorem cunctus populus 40
Ròmànus summis laudibus afiecit.
Ex ed tempore raro fit ut nàvis praedonum in mari
262

CAP.XXX1I
Internò appàreat, nam classes Rominae, quae cuncta
maria percurrunt, nivès mercatorias atque dram mariti-
45 mam diligenter tuentur. Mare Internum iterum
Nostrum mare" iure appellàtur a Romànis. Neque tamen
classis Romana omnés nautis qui ubique nivigant tuèri
potest. Adhuc supersunt aliquot praedònes maritimi,
qui tanta audacia sunt ut ne armis quidem R6mSn6rum
50 deterreantur.
Amici nostri in mari T&sco nivigantes tilés
praedònes audàcissimds nàvem suam persequi arbitrantur.
Cuncti perturbati sunt. Etsi nautae omnibus viribus
rémigant, tamen illa nivis, ventò secundò adiuvante,
55 magis magisque appropinquat.
Caelum nubilum suspiciéns gubernator optat ut ven-
tus in adversum vertatur. Is enim nautis suòs tam vali-
dòs esse crédit ut nulla alia nàvis rèmis sòlis àcta nàvem
suam cònsequi possit.
// Interea Lydia genua flectit et Deum precitur ut se
adiuvet: "Pater noster qui es in caelis! Fiat voluntas tua!
Sed liberi nòs i malo!"
Medus autem gladium brevem, quem adhuc sub
veste occultivit, éducit et "EquidenT inquit "non iner-
65 mis occidar. Si praedònes me armis petiverint, omnibus
viribus repugnibò! Fortès fortuna adiuvat, ut iiunt."
Him véro Lydia "Converte gladium tuum" inquit "in
locum suum! Omnés enim qui céperint gladium, gladio
peribunt, ut ait Christus."
internus -a -um < intrft;
mare Lum (intra" fretum
òceanl)=raare nostrum
per-currere
mercit6rhis-a-um
< mercator
mèri = ramni facete,
custodire
iure:rccté,vért
ub!-que = omnl locò
super-esse = reliquus
tanta audàcia esse - tam
audixesse
virés-ium/p/<vls
remigare ■ nàvem rSrnfe
agere
ad-iuv&re » iuvire
nubilus-a-uuK-tse-
rènus
adversus -a -um: (ven-
tus)a. «-tsecundus
agere egisse ictum
inter-ea = interim
flectere -xisse -xum
voluntas -àtis/< velie;
v. nta = quodtuvIs
[Matth. 6.9,10,13)
é-duccre
m-ermis-e 4-» armfttus
re-pugnire = contri
pugnfire
[Maah. 26.521
263

CAP.xxxn
dOncc = dum, tamdiQ
quam
ab alìquò petere « ali-
quem rogare
dis-suidere«->persui-
dare
neu = né-ve
re-sistere(+<far) = re-
pugnire
opus esse+ oM
prae-ferre: mortem
servitati p. = mori mille
quam servire
haud sciò an dlxerim
» fonasse dlx!
cftrus = quldlligitur
grida -ae/* rés grita,
benefichimi
pectiniae gridi = obgri»
tiam pecQniae, pecQ-
sestertium = sésterttórum
of-fene ob-tulisse
obli tum= sé datQrum
essedicerc/ostenderc
red-imere "unisse -€mp-
tum <red- + emere
"Sed ti quoque" inquit Médus "gladio meo défen- 70
dam. N616 té i praedònibus occldi spettare inermis.
Dònec ego vivam, némò tìbi nocébitl"
Sed Lydia, quae Médum ut furem contemnit, "Non 2
té" inquit, "sed a De5 auxilium peto. Is sdlus nòs tuéri
poteste 75
Item gubemàtor multìs verbls Médò dissuadere coni-
tur né gladium édttcat neu praedònibus vi et armis resis-
tat: "Quid opus est armis? Tanta est vis praeddnum ut
nullo modo iis resistere possimus. Neque praedonés
nautas inermés ocddunt, cum eòs magnò predo servòs so
véndere possint."
Médus: "Iamne oblitus es quid modo dixeris? Dixistl
enim 'té mortem servitati praeferre'."
Gubemàtor: "Haud scio an ego ita dlxerim, sed prò-
fectò libertas mihi vita càrior est. Nihil Bbertìtì prae- 85
fero. Quam ob rem omnem pecuniam meam
praedònibus dabò, si libertitem mihi reddent. Hanc gràtiam
sòlam ab iis petam.*
Médus: "Certe praedonés pecuniam tìbi éripient, sed
fèllx eris si pecuniae grada vitae tuae parcent." 90
Gubemàtor: "Si necesse erit, decem mllia séstertium
praedònibus offerre possum. Quod ipse non possideo
amia mei prò me solvente
Médus: ttErgò nulla spés est mihi, qui nec ipse
pecuniam habeò nec amlcum tam pecfiniòsum, ut me é ser- 95
vitute redimere possit aut veliti
264

CAP. XXXII
Tum mercàtor "Mihi quidem" inquit "multi sunt
amici pecuniosi, sed valdè dubito num pecùnia sua me
redimere velint. Fortuna adversa amicis fidendum non
100 est! Namque amici, quos in rèbus secundis multos
habére vidémur, temporibus adversls nòbls dSsunt. Duòs
versus reminiscor e cannine quod de hac re scripsit
poeta quidam:
Dance erisfetix, multos numeràbis anneds.
105 Tempora stjuerint nubila, sdtus eris!"
Gubernàtor: "Nescio qui poeta ista scripserit. lune
ndmen eius meministì?"
Mercàtor: "Illòs versus scripsit Ovidius, poèta ègre-
gius, nisi memoria mS fallir. Qui ipse, cum fortuna ad-
110 versa premerétur, ab amicis suis dèsertus erat."
Gubernàtor: "Non vèrum est quod dixit Ovidius.
Nam etsi rara est vera amicitia ac fidés, non omnés
amici sunt falsi seu infidi. Multò melius Ennius poeta:
Amicus certus in rè incerta cernitur.
US Ceitus ac vérus amicus est qui numquam amicò suo
deest seu secunda seu adversa fortuna est. Mihi véro
mulfl sunt talés amici, qui semper mihi aderunt in ré-
bus adversls, seu pecunia seu alia ré mihi opus erit. Ipse
enim saepe amicis mels affili, némò amicus umquam
120 frustra auxilium a me petìvit. Ergo omnés mihi grati
sunt prò beneficiis."
Mercàtor: "Aliud est gràtiam habére, aliud gràtiam
referre. Non omnés qui tibi prò beneficiis gràtias agunt,
velie, conipraes:
velim vellmus
veUs veUtis
adversa fortuna ^
fortuna
de-esse (+ dot) =
auxilium non ferre
re-minlscT «-► obllvfed
poèta -ae m/f= qtuYquae
carmina scribit
(multos) numerile:
habére
nubila : adversa
[Ovidius: THstial.9.541
memoria tenére
(<->obIItusesse)
premere : malft ré
afficele
amiciiia -oe/< amicus
fidés = animus ffdus
seu = sive
(amicus) certus rfidus
ad-esse(+ dot) =
auxilium ferrea deesse)
ad-esse af-fuisse (<
adibisse)
mihi grStus» qui mihi
bene vult prò beneficiò;
g. esse = gr&tiam(:
animimi gràtum) habére
gritiam re-ferre = g.am
prò gratis reddere
gràu&sagere = dlcere
'sé gritiam habére'
265

cAP.xxxn
menùmsse+gen/accm.
hominò* m. rà/rem
ali-quandò ■ afiqud
tempore (nesciò quando)
nèquis^néaliquis»
néquisquam
pirata-aew-pracdò
mflritiinu8
mfltuua -a -um: pecùnia
mùtua = pecQnia quae
reddendaest
condicio-finis/» lèx
interduòs statata
diés/= tempi» statatimi
ipsi posteS, sì opus fuerit, gratiam tìbi referente Facile
est gratias agere prò beneficiis, nec vèrd quidquam dif- i25
ficilius esse videtur quam beneficidrum meminisse."
Gubernator: MSed ego ipse soleò amids meis gratiam
refenre. Numquam beneficil oblitus sum, semper pecO-
niam acceptam reddidi."
HicMMusaEi^òninquitameUoresamicusquamille ///
quem ego aliquandò £ servitute redemi.*
Gubernator: "Miror unde pecOniam sfimpseris ut
aliOs redimetès, cum té ipse redimere non possisi
Lydia: "Ego miror cQr id mihi non nSrraveris."
Medus: aNihil cuiquam narravi de eà ré, ne quis me 135
gloriOsum existimaret. Sed quoniam omnes me quasi
servum scelestum contemnitis, nirribo vòbis breviter
quomodo amicum e servitile redemerim atque ipse ob
eam gratiam servus Cactus sim:
aCum homo fiber Athénis viverem, a quOdam amicò no
epistulam accSpi qua ille mihi nuntiàvit 'se & pìratìs cap-
tum esse" ac me per araicitiam nostram oravit ut se €
servitute redimerem magnum pretium solvendo. Cum
autem tantum pecOniae non habSrem, necesse fìiit pe-
cuniam mutuam sumere. Ergd virum divitem adii, qui 145
mihi omnem pecuniam mutuam dedit hSc condiciOne,
ut anno post ad certam diem omnia sibi redderentur.
Pecunia solfiti, amicus meus i pìratìs liberatus gratias
mihi égit prò beneficio, ac simul mihi prontisti cse intra
annum omnem pecOniam redditfirum esse*—sedannO 150
266

CAR XXXII
post né assem quidem ab eó acceperam! Die ad solven-
dum cónstitQtà, cum pecflniam débitam solvere non
possem, homo ille dives me in carcerem misit et aliquot
diebus post servum vendichi — Sed nescio cflr hoc
155 vobls narriverim, nec enim sine màximò dolore eius
temporis reminiscor cum in patria liber inter civès libe-
rds versarer. Utinam aliquandò liber patriam videam!
Sed frustra hoc opto, nam iam illi pìràtae eam spem
mihi Sripient, idque eddem die quo ab amica mei déser-
160 tus sum!" Hoc dicens Mèdus anulum quem Lydia ab-
icere voluit prae se.fert.
Gubernator: "Ne desperaveris! Fonasse inulo istò
aureo tè redimere poteris. Namque avari atque auri
cupidi sunt omnes plràtae. Magna est vis auri."
165 Medus inulum parvum aspiciéns "Putisne" inquit
"me tam parvi aestimari i piratis?"
Gubernator: "N6n omnes hominés pari pretio aesti-
mantur. Sclsne quantum pìràtae a IfiliO Caesare captò
postuliverint? Viginfi talenta postulivèrunt, id est
170 prope quingenta mllia séstertium. At Caesar, vir super-
bus, cum id parum esse cénsSret, quinquiginta talenta
pìratis obtulit, simul véro supplicium iis minatus est!
TUm praedonibus quasi servìs suis imperivit ut tace-
rent neu somnum suum turbarent — ita Caesar praedo-
175 nes contemnèbat, cum in eorum potestate esset. Ubi
primum redémptus est, ipse naves armavit et captòs
praedònés in crucem tolli iussit."
cta-stituere = statuere
Ttmuùsci + gen/acc:T.
hominiy, r. rd/tem
utinam (+com) = optò
ut
prae sé ferre = arnese
tenére» ostendere
nédéspèr&veris! = noli
dfepéraret
i-In(pecQnia
Giacca) = xxiv mllia
séstertium
superbis-a-um-qui
aliòscontemnit
minarl(+<ta)=poenam
prOmittcre
cum... esset:
quamquam ... erat
ubi primum+perf
= cum primum
armare ■ armìs parare
267

GAP. XXXII
né = optò né
nÉabièceris! = nòII
abicere!
mei grida = mei causi
hòc nihil grfitiu$ = nihil
grithisquamhoc
nfivis longa = nfivis
armila (é classe Romàni)
ne" timueritis! « oolite
amerei
dé-sistere « dSsinere
toUeresus-tulisse
sub-litum
Médus: "Non sum tam superbus ut me cum Caesare
comparandum esse putem. Utìnam ne plràtae me ut
servum fugitìvum occldant! Verum hdc inuld si quis 180
servar! potest, non ego, sed amica mea servanda est.
Ecce anulum reddd tibi, Lydia. Ne eum abièceris!
Utìnam ille inulus vitam tuam servet!"
Lydia anulum oblitum accipit et "Gritias tibi ago"
inquit, "sed qudmodo tua vita servabitur?" 185
"Id non curò" inquit Medus, anec enim mortem
memo, si te salvam esse sud."
Thm Lydia aÒ Mede!" inquit, "Nunc demum intel-
legd me tibi viti càriòrem esse. Ignòsce mihi quod te
accasivi! Omnia mei gridi feristi. Qudmodo tibi gra- 190
tiam referam?"
Médus: "Nihil rogo, nisi ut me amès ita ut me ami-
bis. Hdc nihil gritius mihi fieri potest."
Lydia nihil respondet, sed Medum complectitur at-
que dsculitur. Quid verbis opus est? 195
luterei gubernitor in mare pròspicit et "Quid hoc?n
inquit, "Aliae nives illam sequuntur. Tot nives praedd-
nès ndn habent. Nives longae sunt, quae mare percur-
runt, ut nds i pMtls tueantur. Né timueritis, amici!"
Mercitor: "Sed cur illae nds persequuntur?" 200
Gubernitor: "Quia tamquam praeddnés ab iis fiigi-
mus. Remds tollite, nautae!"
Nautae statim remigare désistunt ac rèmis sublàtis
nives longàs salfltant. Qassis celeriter appropinquat.
268

GAP. XXXII
205 lam milités armati in nave proxima cemuntur. Lydia
magna cum laetitia classem appropinquantem spectat,
sed Médus etiamnunc penerrìtus esse vidétur.
"Nònne laetaris, Mède" inquit Lydia» "quod nòs oro-
nés é commùni periculò servati sumus?"
210 Médus: "Laetor sane quod vds servati estis; sed ego
milités aequé timeo atque piràtas. Né oblita sis me ser-
vum fugitivum esse. Timeo né milités me captum
Romani abducant, ut còram populò ad béstias mittar in
amphitheatrò. Hoc dominus mihi minari solébat."
215 "Ne rimueris!" inquit Lydia, "Milités ignòrant qui
homo sis et quid antea fèceris. lam némO nòs prohibébit
simul in patriam nostram commflnem redire."
Interea nàvés longae tam prope vénérunt ut milités
cognòscant nàvem mercàtòriam esse. Itaque persequi
220 dèsistunt atque cursum ad orientem flectunt. Brevi
cuncta classis é cdnspectù abit.
— Hic amlcós nostròs in mediò cursù relinquimus.
Utinam salvi in Graeciam perveniant! Omnia bona ils
optàmus.
riiMuEEEEmH
etiam-nunc « adhfic
né oblita sl$! = nòli
obCvisci!
amphithe&trum-in
nétimueris! = nòlì
timère!
cursus -ùs ift< currere
amphitheàtrum
269

CAP. XXXII
laudawrù
-era
[1] recitavi
reciufe
recital
reciurol
recital
recitò*
12] p«r«|
pèni
pdrti|en|
pàrw
pftra
parti)
[3] scrV*M
scr^slmjs
scrf/>s|«?[
WtUS
k
\m
5
|i
lerij
«ti
\eri\
\m
\mus
ìiis
ni
\t
\eri\mus
scripslmlm
scri/)5|mj«/
[4] audrólerijm
audròlenjs
dudfv\eri\t
audfe|«tìmus
audw\eri\ni
fu\eri\m fuìerilmus
fuìerils fu\eri\tis
fu\eri\t fu\eri\nt
nédubilrò*m/ = nóli
dubitare!
ne dubitàumm/ =
nòlìtc dubitare!
-eri\m -eri\mus
-at|s -«t|*is
-eri\t -eri\nt
GRAMMATICA LATINA 225
Coniùnctvvus
Tempus perfectum
[A] ÀcrJvum.
Iùlius dubitai num magister Màrcum laudàvmt.
'Laudava9 est coniùnctivus temporis praeteritl perfectl. 230
ConiQnctlvus perfectl désinit in -erit (pere, hi sing.), quod ad
infìnltlvum perfecti sine -isse adicitur.
Exempla: [1] recitav|*m; [2] pàrujenr; [3] scrlps|em; [4]
audiv|m*.
Pater fìlium interrogat 4num bonus discipulus juerit: num 235
magistró partirne, attenti zudwerit, récté scrìpserit et pulchré
reciiàveriL*
Pater: "Audisne? Interrogò té 'num bonus
discipulus/tura, num magistrO paniera, attente audrzura, récté scrìpseris et
pulchré recilàveris'." FTlius: MIam tibì dixl 'me industrìum 240
fuisse.' Quàré igitur me interroga 'num bonus discipulus
fueriniy num magistró pànorim, attente audfrerim, récté serfp-
serim et pulchré iedtàverim9? Créde mihi! Né dubitdtoera de
verbls meis!"
Parentés filios interrogant 'num boni discipuli/ueriitt; num 245
magistró panarmi, attente zudtverint, récté senpserim et
pulchré Teciiàverint.'
Parentés: wAuditisne? Interrogamus vós 'num boni disci-
pull jueriiis, num magistró paroma?, attente mdweritis, récté
scnpseritis et pulchré rtchàveritis'. " Filii: "Iam vòbis diximus 250
'nós industriós fuisse." Quàré igitur nós interrogàtis 'num
boni discipuli fuerimus, num magistró pàtuerimus, attente
mdìverimus, récté sctipserimus et pulchré rtciiàverimus9? Cré-
dite nòbis! Né dubhàveritis de verbls nostris!"
Singulàris Plùràlis 255
Persóna prima -erim -erimus
Persóna seconda -eris -eritis
Persóna tenia -erit -erint

CAP.xxxn
[B] Passfvum,
Pater dubitat num filius i magistrò laudato* sit.
Pater: "TOne & magistrò laudatus es?" Filius: "Nesciò num
ìmdàtus sin!" Pater: aQu6modo nescls num laudatus sis a
magistrò?" Filius: "Nesciò quid ab ed dietim sit, nam in ludo
dormivi!"
Pater dubitat num filil S magistrò laudali sint.
Pater: "VSsne & magistrò laudati estis?w FfliI: "Nescimus
num laudai stmus!" Pater: "Quòmodo nesdtìs num laudati
sttis?" FTlii: "Nesdmus quid magister dixerit, nam in ludo
dormivimus!"
Singulàris Ptoràlis
Persona prima laudatus sim ìxuà&tt sbnus
Persona seconda laudatosi laudari rito
Persóna tertìa laudato* sit lauditi sint
PENSVMA
Dominus dubitat num pàstor ov& bene cflriv-. Dominus:
"Die mihi, pàstor, utrum in campò dormlv- an vigilàv-."
Pàstor: "Miror cur me interroga utrum dormlv- an vigilàv-.
Semper officium meum faciò." Dominus: "Ergo die mibi cQr
beri ovis e grege aberrSv- ac paene § lupo capta s-." Pàstor
mlràtur unde dominus hoc audiv-.
Iulius servòs interrogai num Medum vid-. Servi: **Nesci-
mus quo fug-, ut tibi dlximus. Cut nòs interrogas num eum
vid-?" Iulius: *ld interrogò, quia dubitò venutine dix-f
Verba: vincere -isse -um; agere -isse -um; flectere -isse
-um; offerre -isse -um; redimere -isse -um; tollere -isse
-um; adesse -isse.
PENSVM B
Priusquam PompSius, dux — [= optimus], — RòmSnae
praeposttus est, — [= omnia] maria — erant praedonibus,
qui RòmSnòs ita—ut edam portùs Italiae oppugnàrent.
Tanta erat—praedònum ut nSmo Ss — posset. Nèmò sine metQ
k\itàt\u$$im
lauda* «ss»
laudati
lauditi
laudadiatis
laudamsàtt
us su
-tusìshn
-ta \sts
\sU
-tumsit
-ti
~tùè Isfàs
\sint
-tasint
Vocdbulanova:
incola
vis
vlrès
audacia
inopia
populus
Victoria
gens
Victor
virts
gràtia
poèta
pirata
condicio
talcntum
amphithefitrum
cursus
cQnctus
càrus
ègregius
proximus
commOnis
271

cap.xxxd
grfitus
vflis
interaus
mercStòrius
nfibilus
adversus
ineimis
mùtuus
superbus
submergere
contemnere
pracpònere
percurrcrc
mèri
remigare
adiuvare
flettere
èdùcere
repugnftre
dissuadere
praefcrre
offerre
redimere
remiitfscf
meminisse
referre
minili
armare
desistere
aliquot
ublque
aliquandò
intere*
etiamnunc
dònec
neu
seu
urinarii
mortis aut — nSvigSbat. — [= complfkrfe] ìnsulae ab —
relinquébantur. Rdmae firOmentum tam — erat ut mula
pauperSs fame (= — cibi) perirent.
Pfràtae, qui — [= aliquó tempore] Caesarem cSperant, xx
talenta—[= sive] d milia sSstertium ab ed postulSvérunt, sed
Caesar, vir —, L talenta iis —. Tanto pretid Caesar — est.
Omnes amici prò beneficia — agunt, sed pauci posteà —
referre volunt. Véra—lira est. Difficile est beneficiorum —.
Fortès fortuna —.
PENSVM C
Cut Pompeius classi Rdmanae praepositus est?
CQr amici nostri ab altera nave fugiunt?
Utrum ventus secundus an adversus est?
Quantum gubernitor plràtis offerre potest?
Num ipse tantum pecQniae possidet?
Quando vSrus amicus cognòscitur?
Quòmodo Médus servus factus est?
CQr Mfidus adhQc nihil nàrrivit de e§ re?
Suntne praeddnés qui eos persequuntur?
COr Médus etiamnunc perterritus est?
Quo nSves longae cursum flectunt?
272

CAPITVLVM TRICESIMVM TERTIVM
CAP. XXXIII
exercitvs romanvs
/ Exercitus Ròmànus universus constat ex legionibus
duodètriginta, quae in denas cohortès dividuntur. In
singulis legionibus sunt sena vel qulna vel quaterna mi-
lia mflitum, qui omnes civès Romàni sunt. Praetereà
5 magna auxilia exercitui adiunguntur. Auxilia sunt
pedites equitésque ex pròvinciis, qui arma leviora, sicut ar-
cus sagittasque, ferunt. Legionarii sunt pedites scùtis,
gladiis pilisque armati.
Signum legionis est aquila argentea, quae in itinere
io ante agmen feitur. In itinere cohortès alia post aliam in
longó ordine prògrediuntur. Talis ordo militum prógre-
dientium dicitur agmen. Cum agmen ad hostes
pervenite si tempus et locus idòneus est ad pugnandum,
cohortès in très òrdines instruuntur. Exercitus ita ìnstrùc-
15 tus aciés appellatur. Ante proelium dux exercitOs mili-
tés suos hortàtur ut fortiter pugnent. TUm pedites pr6-
agmen-misn
legiò-ónis/
cohors-rtis/
déni-ae-a = xetx...
sèrti-ae-a-vi et vi...
qulnl-ae-a = vetv...
quaieml-ac-a = ivct
IV...
auxilia -òrum npl
ad-iungere = addcrc
legiònSrius-a-um<le-
gtò;m«mlksl.
aquila
òrdd-inism
prò-gredI-ior«
procèdere
idòneus-a -um = con-
venièns
instruere -ùxissc -flctum
aciés -a/
proelium-in spugna
exercituum
tartari = monére
prò-currere-currisse
273

CAP.xxxm
minere = lacere
cacdere - pulsile;
(gladio) e =ocddeie
impéritor-Grism « qui
imperai (titulus ducis)
circum-dare « cingere
Ooctun) mQnire = vallò
/m&xòàrcumdaxe
supri (odo): in cap. xu
com-memorire =
memorare
aetàs -§ti$/= ami! quds
aliquisvixit
mllitfiris-e<mfle8
puer vii annds nfitus
= puer vii armònica
vétte, coni imperf:
vellem vellémus
vellés vellétis
vellet vellent
studère(+dir): litteris
s. = studiò$us esse
luteranno (:legendl)
i-In<j
cógereco-egisse-actum
(<eo- + agere) = vI
persuadere
stipendium -In » merce*
ntilitis; a. merère ■
militare
prò «scontri
vutas-Qtis/<vir;
(mHitis)v. = animus
forti*
p&blicus-a-um(<popu~
lus)«->prlvàtus-a-um
(epistulam)dare = mit-
tere
praedpue = praecéteris
rebus, màxime
currunt et primum pila in hostès mittunt, deinde eòs
gladiis caedunt. Hostìbus proelid victls, dux i mllitìbus
'imperitor' salùtàtur. Vesperi exercitus loco ad défen-
dendum idoneo castra ponit,quae villo et fossi circum- 20
dantur. Ita mOniuntur castra Romana.
Aemilius, firiter Aemìliae minor, quem suprà com-
memorivimus, a primi aetàte studiOsus ftiit rei militi-
ris. Iam puer septem annds nitus gladiOs ligneos et ar-
cus sagittasque sibi faciébat, ut cum aliis pueris eius- 25
dem aetatìs proelia lQderet. Septendecim annds nitus i
patre interrogitus 'quid tum discere vellet?' filius statim
respondit 'sé nihil nisi rem mllitàrem discere velie.' Vo*
luntis fili! patri haud placébat, cum ipse litteris studéret
neque Ollum aliud studium filio suo dignum esse arbi- 30
trirétur. Cum véro filius nullo modo contri voluntàtem
ad studium Utterirum cógi posset, pater eum uni cum
Publio Valerio, aduléscente eiusdem aetatìs, in Germi-
niam ad exercitum Róminum mlsit, ut apud ducem
quendam Sgregium stipendia merèret. Ibi Aemilius prò 35
patria pugnins iam magnani gloriam mllitirem sibi
quaesivit. Virtus eius egregia ab omnibus lauditur.
Et pater et soror Aemilii frequentés epistulis ad fi-
lium et fritrem suum mittunt. Pater màxime de rèbus
publids scribit, sed Aemilia de rebus privitis, ut dS 40
liberis suis et de convlviìs, scribere solet. Epistulae quis
Aemilius ad patrem dat praecipuè de glòria et vinate
militari sunt, sed ex iis litteris priVifis quis Aemilia
274

CAP. XXXIII
nuper à fratte suo accépit piane apparet eum iam vita
45 militari fatigàtum esse. Ecce litterae novissimae, quas
Aemilia pridiè kalendàs Ifinias a fràtre accèpit et posterò
die in convivio recitàvit:
// "Aemilius soròri suae carissimae s. d.
Hodié démum mihi aliata est epistula tua quae a. d.
so vii kal. Mai. scripta est, id est ante vigintì dies. Quam
tardus est iste tabellàrius! Celsi sane et ardui montès
Germaniam ab Italia disiungunt, ac difficillimae sunt
viae quae trans Alpes ferunt, sed tamen celer tabellàrius
idem iter quindecim fere dièbus conficere potest, ut
55 tabellarii pùblicl quibus ùtitur dux noster. Ego véro
istum tabellarium properSre docebo, cum meàs litteras
ad tè referet.
Sed quamquam tarde advènit, gratissima mihi fuit
tua epistula magnòque cum gaudio ex eà cognovi té et
60 iQlium et llberòs vestros, quòs valde diligo, bona
valetudine fruì. Cum epistulàs tuis legò, apud vòs in
Albino esse mihi videor, neque in hic terra frigida inter
hominès barbaròs. Tirai, nescio quomodo, ita permo-
veor ut lacrimas vix teneam — ita patriam et amicos
65 meos desiderò.
Ò, quam longS absum ab Italia et ab iis omnibus quòs
praecipue diligo! Utinam ego Rdmae essem aut ttt apud
me esses! Cum Dànuvium flùmen aspicio, quod praeter
castra nostra fluit, de lìberi cogito atque de Róma.
70 Quando tè aspiciam,urbspulcherrima? Utinam hic am-
appàret « plfinum est,
intelkgitur
fatigSre - fessura fecere
pri-dié-die ante
posterus -a-um(< post)
■ sequens
s.d. = salQtemdfcit
a. d. vii kal. Mài. =
ante diem septimum
kalendàs M&às
arduus-a-um:
Alpés -ium/pf : montés
Euròpae altissimi
feie" = circiter
properSre = celeriter
ve/agere
ic-ferre
gaudium •! n (< gaudère)
= laetitia
valètQdò -inis/< valere
Albanum-ln = prae-
diumAlbinum
desiderare: amlcfis d.•>
dolere sé abesse ab
aiwTcìs
castra □
praeter castra
anuria •ism«flflmen

CAR XXXIII
trans-ferro
Venus est Mercuri! soror
(pater utrlusque Iup-
piter)
ridiculus-a-um
= ridendus
ef-fundere < ex +
fondere
cupidus patrio* videndae
= cupidus patrio» vi-
dendf
prae-stSre: offichim p.
«offichunfacere
trdns-ire-iisse
tam-diQ... quam-diù
= tam din... quam
città «-> ultrfipfp+dcc:
ultrSflflmen
citta flQmen
ani -ae -a: Qnae litterae
= ùnaepistula
trini -ae -a: trlnae
litterae » trés epiatulae
quaternae litterae =
quattuorepistulae
inscribendd
in epistili» scrlbendft
adscrlbendtmt
adepistulomscribendom
nis Tiberis esset et haec castra essent Roma!
Sed frustra haec opto, cum nèmò nisi deus ita subito
in alium locum trànsferri possit. Si Mercurius essem
àlàsque habérem, vento celerius trans montés amnésque
in Italiani volàrem, ubi Venus, soror mea pulcherrima, 75
fràtrem ridéns reciperet.
Ridébis certe, mea soror, nec sine causa, nam ridicu-
lum est tales rés optare, nec lacrimàs effondere mliitem
decet, cuius officium est sanguinem effundere prò
patria. Ego vero, etsì cupidus sum patriae videndae, offi- so
cium meum praestàbd sicut céteri milités Romani,
quorum magnus numerus in Germania est. Nisi nós hic
essémus finesque imperii défenderémus, hostés celeri-
ter Dànuvium et Alpes transirent atque usque in Italiani
pervenirent, nec vos in Latiótutì essetis. Ne hoc fiat, ss
legionès Rdmanae hic sunt ac tamdiu remanébunt
quamdiu hostis armàtus seu città seu ultra Dànuvium
flumen reliquus erit.
Quoniam igitur ipse ad té properàre non possum,
litteràs ad té scribere properd. Quaeris a me ciìr tibi 90
Qnàs tantum litteràs scripserim, cum interim trihas qua-
ternasve litteràs a té accéperim. Haud diffìcile est me
excQsàre, quod neglegèns fuerim in scribendd. Si mihi
tantum esset òtil quantum est tibi, in epistulls scriben-
dis non minus diligens essem quam tu. Sed cum per 9S
complùrés ménsès vix tempus habuerim ad dormien-
dum, facile intellegés nùllum mihi òtium fuisse ad epis-
276

CAP. XXXIII
tulam scribendam. Prope cotìdiè aut Germani castra
nostra oppugnavérunt aut nòs impetus fecimus in illòs.
100 Hodié vero nullum hostem armatum citrà flùmen vi-
démus. Magnus numerus edrum aut caesus aut captus
est a nostra, reliqui ultra flumen in magnis silvis latente
Heri enim exercitum Germanorum proelio vlcimus.
Quod sic factum est:
/// Media nocte in castra nOntiatum est 'magnum hos-
tium numerum naviculis ratibusque còpulàtis flumen
trànsiisse celerìterque secundum flumen adversus
castra nostra progredì.' Hòc nuntió allato, milités statim
convocati sunt. Qui cum arma cèpissent et valium
asilo cendissent, primo miràbantur quamobrem media nocte
è somnò excitati essent, cum extra valium omnia
tranquilla esse vidérentur. Ego quoque dubitare coeperam
num nuntius vérum dixisset, cum subito paulò ante
lucem magnus numerus Germanorum è silvis proximis
115 excurréns castra nostra oppugnàvit. Nostri, cum parati
essent ad castra defendenda, illum primum impetum
facile sustinuérunt. Nec tamen hostés castra oppugnare
dèstiterunt, sed ali! ex aliis partibus etiam atque edam
sub valium prOcurrérunt. Cum complùrés hòras ita for-
120 tissime a nostris, ab hostibus cdnstanter ac non timide
pugnàtum esset, equitàtus noster repente porta dextrà
érumpéns impetum in latus hostium apertum fecit.
Paulo post, cum plérique hostés sé ad equités convertis-
sent, pedités nostri porta sinistra érupérunt. Hostés hàc
caedere ceddisse caesum
copulare = coniungere
secundum prp+acc: s.
flùmen» flùmen se-
quéns
con-vocire = in eundem
locumvocàre
cum... cèpissent = post-
quamcéptrunt
secundum flùmen
ante lùccra = ante diem
ex-currere
ad dèfendendio»
ad castra defendenda
desistere-stitisse
etiam atque etiam»
iterum atque iterimi
cònstdns, odo cdnstanter
pugnàtur a nostris =
nostri pugnant
S-rumpere = subito ex-
currere
plcri- plèrae- pltra-que
s prope omnés
convertere -tisse -sum
277

CAP. XXXIII
diQ,a>mpdititius,
st$ diarissime
tergum venere : fugete
ripa -ae/« fitus
ulterior-iuscoiip
<ultr§;s#ultimus
riterior-iuscw$
< cifri; sttf>citimu8
caed€$-is/<caedere
desideranti»1 : fimissl
sunt
vulnerare < vulnus
-ciisif
incolumis-e = sahrus,
numero superiòits
:plOrfs
paxpfids/WbeUum
légàtus-Im = nQntius
re perturbati, cum iam longi pugna fatìgàtì essent, im- 125
petum RomanOrum ab utraque parte venientium difi-
tius sustinére non potuSrunt, ac post brevem pugnam
terga vertérunt. Cum ad ripam flfiminis fugientes per-
vénissent, ali! nàviculls ratìbusque se servàvèrunt, ali!
armis abiectìs in flttmen se prOiScérunt, ut natandO ad 130
ripam ulteridrem pervenfrent, reliqui omnès ab equiti-
bus, qui ad eOs persequendds miss! erant, in tipi
citerióre caesl aut capti sunt. Tanta ibi caedes hostium facta
est ut meminisse horream.
Duo fere milia hominum magnamque armorum co- 135
piam hostès eo proelio amiserunt. É nostris haud multi
désiderantur. Ipse sagitta in foracchiò laevò vulneritus
sum, sed vulnus meum leve est, multi graviora vulnera
accepèrunt. Nec véro ullus miles legiònàrius a tergo
vulneritus est. Plérique autem mllités nostri ex tanto 140
proelio incolumès sunt.
Hoc proelio facto, dux Victor, cum i mHitibus impe-
ritor salfltitus esset, virtutem nostrani laudivit 'quod
contri hostès numero superiòrès fortissime pugnivissé-
mus'; 'tot hominibus uno proelio àmissis, hostès brevi 145
arma positflrOs esse9 dixit. Hls verbìs màximò gaudio
affetti sumus, nam post longum bellum omnes pàcem
dèsiderimus. Hodie legati i Germànis missl ad castra
vSnérunt, ut cum imperatore colloqueremmo Nesciò
an legati pàcem petltum vénerint, sed certo scio im- 150
peritOrem nostrum cum hoste armitO colloqui nfllle.
278

CAR XXXIII
Ego cum cèteris hic Victoria gloriósa gaudeo quidem,
sed multò magis gaudérem si amicus meus PQblius Va-
lerius, quocum primum stipendium memi, incolumis
iss esset et mécum gaudére posset. Qui cum mihi in hostes
pregresso auxilium ferre vellet, ipse ex aciè excurréns
pilo percussus cecidit. Graviter vulneritus in castra por-
tatus est, ubi in manibus meis ex vulnere mortuus est,
postquam me orivit ut per litteris parentés suds de
160 morte filii cdnsdlarer. Sed quomodo aliòs cdnsdler, cum
ipse me consolari non possim? Fateor me lacrimas efifu-
disse cum oculòs eius clausissem, sed illae lacrimae et
mllitem et amicum decébant, etenim malus amicus fiiis-
sem, nisi lacrimas effudissem super corpus amidi mor-
16S tui, cum ille sanguinem suum prò me eff&disset.
Utinam patrem audlvissem, cum me ad studium line-
ràrum hortarétur! Sed tum litteris et studiòsòs litteri-
rum déspiciébam. Poétas ut hominés otiosfis dderam,
praecipué Tibullum, qui vitam rusticani atque òtiòsam
170 laudibat, vitam militarem déspiciébat. Miribar cfir ille
poèta mortem gloriósam prò patria 'diram' vociret et
énsés quibus patria défenditur 'horrendds', ut in bis
versibus, quòs senex magister etiam atque edam nòbis
recitibat:
175 Quisjuit horrendòs primus qmprótuUt énsés?
Quamferus et véréferreus ille fiat!
Tum caedès hominum generi, tum proelia nàta,
tum brevior dxrae mortis aperta via est!
gtòriòsus: (rèa) gloriósa
= quae glóriam affert
qu6-cum « cum quO
progredì -ior -gressum
percutere-io-cussisse
-cussum
ex vulnere =■ propter
vulnus
ef-fundere -fòdisse
-Attira
et-emm « namque
ruminine
dfopicere:
óttòsus -a -um< dtium
dderam+-» amftbam
Tibullus-im
dfirus -a -um = terribili»
ènsis-um^gladius
horrendus-a-um-
dirus
[Tibulius 1.10.1-4]
pró-ferre » in iQcemp.,
primum facere
cùnctì hominés
proelia nàta itmr
: brevior via ad diram
mortem aperta est
279

CAP XXXIII
fore (ptffitt) m futQrum
/-ani... esse
exspectàtf/ » exspectft
(posthftc)!
scribi***/ = scribe!
monetò! « mone!
nSrritóf*/ = nfirràte!
IdQsMàiae:diésxv
mcnsisMftil
laud§vù$*t
-tsset
[1] rtci\àv\issei
[2] fàru\i$set
[3] scr^ltsm
[4] audfclisset
[1) recital
recitai
recito»!
recital
recita I
recital
ìtssel
ìissei
isseì
\tssel
ìtttUS
\issi\tis
ìtssel
Ridiculi mihi puerd vidèbantur ii versus, cum non-
dum caedem vidissem, At hodiè Tibullum verum dix- iso
isse intellegò. Si iam tum hoc inteltéxissem, certe
pattern audivissem nec ad bellum profectus essem, ut tot
caedés et tot vulnera vidèrem.
At iam satis de caede scripsì. Nolo tè fatlgàre
narrando de bello cruentò, cum brevi pàcem fore spere- 185
mus. Nisi ea spès me fallit, posthac plures epistulas a
me exspectàtò, atque plOrés etiam ipsa scribitd! Etiam
alios monetò ut ad me litteras dent. Et de rè pùblica et
de rè privata nàrratòte mihi! Scitòte me omnia quae
apud vòs fìunt cognòscere velie. 190
Valètùdinem tuam cura diligenterl Datum pridiè
idùs Màiàs ex castrisi
GRAMMATICA LATINA
Contàncttvus
Tempus plfisquamperfectum 195
[A] Àctìvum.
iQlius dubitabat num magister Màrcum laudavisset.
'Laudavo***' coniunctlvus est temporis praeteritl
plusquamperfetti. Coniunctlvus plusquamperfectl dèsinit in -i$$et
(pers. ni sing.), quod ad infìnltivum perfectl sine -is$e ad- 200
icitur.
Exempla: [1] recitav|tsset; [2] pàru\isset; [3] scrips|ts$et; [4]
audiv|t5set.
Pater filium interrogàvit cnum bonus discipulus Juisset:
num magistrò pàruisset, attente zuàmsset, rècté scrìpsisset et 205
pulchré tecitàvisset.' Filius non respondit. Tarn pater ab eò
quaeslvit 'num a magistrò laudotus esser/ Cum filius id nega-

CAP. XXXIII
"Ergo" inquit pater "malus discipulus fuisti; nam si
bonus discipulus fitisses, magister té teudàvisset. Si magistrò
210 panasse*, attente audwissis, rèctè sctìpsisses et pulchrè recita-
vissès, § magistrò laudatus essès." Filius: aEtiam si industrius
firissem, magister me non teudàvisset/' Pater: "Quid?" Filius:
"Edam si magistrò pàruissem, attente mdwissem, rècti sctìp-
sissem et pulchrè redìavissem, laudate* non essem ab ilio ma-
215 gistrò iniùstò!"
Pater filiòs interrogSvit 'num boni discipuli fuissem: num
magistrò pàruissent, attente mdwissent, rècté sctìpsissent et
pulchrè recitàvissent/ Fili! non respondérunt. Tum pater ab
iis quaeslvit 'num à magistrò laudati esserti/ Cum filii id negd-
220 vissent, "Ergo" inquit pater "mali discipuli fuistis; nam si
boni discipuli fuissélis, magister vòs teudàvisset. Si magistrò
pìruissètis, attente zudwissétis, recté scnpsissètis et pulchrè
recixàvissètis, a magistrò laudàri essètis" FUii: "Edam si
magistrò piruissemus, attente zudivissèmus, rèctè scripsissèmus et
225 pulchrè recixàvissémus, laudali non essimus ab ilio magistrò
iniùstò!"
Singultire Plùràlis
Persóna prima -issem
Persóna seconda -issès
230 Persóna tenia -isset -issent
[B] Passivum.
Exempla: vide supra!
Singtdàris Plùràlis
Persóna prima laudato* essem laudili essémus
235 Persóna secunda laudato* esses laudali essetìs
Persóna tenia laudatus esset laudàri essera
Imperàtwus fiutiti
Pugnai miles! Pugnatole, militès!
'Pugnato, pugnatole9 imperativus futuri est. Imperativus
240 futuri dèsinit in -tò (sing.) et -tòte (piar.); idem fere significat
atque imperativus praesemis ('pugna, pugnate').
ìsseì
issa
[2]pari<|
pfiru
paru|
pàrwl
p&rtt
p8n*|
[3] sotysliwel
serate wsd
scrljw|ts5e|
scrissi
m
5
is$e\t
'finis
issdùs
scrissi
[4] audftf
audfe
\tsse\
m
\s
t
tssèì
issèì
isse\
\m
ita
mus
tis
tu
ìtssej
\issèi
\isse\
audrólissèl
audio ìisséì
audfoùse
mus
r5
nt
fu\i$se\m fu\
fu\is$è\s fui
fu\isse\t fu\
l5Sé\
ìmus
issiìtis
nt
ìmus
-isse\m
-issè\$
-isse\t -isse\nt
-rtis ] essem -ci essèmus
•ta [essès -tae\essèlis
\ esset \essent
•tum esset -taessent
pugnato pugnatóre
-td -tòte
281

GARXXXm
[l]pugnà|tf pugnalate
[2] pftré|tó pfir*|tffe
[3] $ciib|itf 8crib|kft*
[4] audJ|tf audi|jò&
es|tf esjtóa?
legiò
cohors
agmeo
órdò
acifis
proelium
imperite*
actfis
studium
stipendimi
virtùs
gaudium
vaietfldò
«ninfa
ratis
ripa
caedès
vulnus
P«x
fcgStus
énsfe
kgiftn&rius
iddneus
militàns
pflblicus
prfvStus
posterus
aiduus
ifdiculus
ulterior
citerìor
incolumis
òtkteus
dirus
horrendus
dénl
séni
qiiTnT
quatcrni
Exempla:
Magister: "Posthac bonus discipulus està, puer! Semper
mihi parilo/ Diligenter audftò/ Pulchre rerìtòtf et rèctS
scriba/" 245
Magister: "Posthac boni discipuli estate, puetll Semper
mihi pSretdtef Diligenter auditóre/ Pulchre reàxàtdte et reeté
scrìbitóte!"
PENSVMA
Magister epistulam ad iOlium scripsit, cum Marcus in lfldO
dormiv- nec magistrò pani-. Si Marcus bonus discipulus
fu-, magister eum laudàv- nec epistulam sctips-,
Marcus: "Heri in cubiculo inclflsus sum, cum pater
epistulam tuam lig-. Nisi tQ eam epistulam scrips-, a patre laudi-
tus e$-." Magister: "Epistulam scrlpsi cum in ludo dormiv-
nec mihi pani-. Si industrius fu-, té laudàv- nec epistulam
scrips-." Marcus: aEtiam si industrius fu- et tibi pini-, me
non laudav-!*
Clémtns es-, domine! Patientiam habS-I Servds probOs
lauda-, sed improbds punì-!
Industrii es-, servii Cum dominus loquitur, tace-et audM
Semper officium faci-!
Verba: instruere -isse -um; cogere -isse -um; caedere
-isse -um; convellere -isse -um; percutere -isse -um; pro-
currere -isse; desistere -isse; progredì -um esse.
PENSVM B
Una — cònstat ex v vel vi milibus hominum, qui in x —
dividuntur. Exercitus prOcedens — dlcitur. Exercitus ad —
[= pugnam] instrùctus — appellitur. Post victOriam dux a
militibus — nòminàtur. Si mllités fortiter pugnàvCrunt, —
e5rum ab imperatore laudatur. Officium mllitìs est sangui-
nem — prò patria.
Aemilius, qui in capituld xu — est» una cum Valerio,
aduléscente eiusdem —, in Germania — meruit. Tkbeliarius
282

GAP.
pflblicus xv—[= drciter] diebus Róma in GermSniam—[=
celerìter Ire] potest. Difficile est Alpès —. Mllites Romàni—
Dànuvium sunt, hostés sunt — Dànuvium.
PENSVM C
Quae arma gerunt auxilia?
Quid est signum legfónis?
Quòmodo mllites in aciem bistmuntur?
Ad quod studium pater Aemilium hortàbatur?
Quo Aemilius aduléscéns missus est?
CQr Aemilius epistulis legèns permovStur?
Quamobrem ipse paucSs epistulas scripsit?
Qui nOntius nocte in castra allatus est?
CQr hostés castra Romana non expugnàverunt?
Num Tibullus vltam ndlitSrem laudat?
ani
inni
adiungcrc
progredì
Instruere
hortàrl
caedere
arcumdare
munire
commemorare
studére
cOgere
fatigàre
properSrc
desiderare
trSnisferne
effondere
praest&re
trSnsIre
copulare
convocare
excurrere
prócurrere
erompere
vulnerare
i fore
1 plérlque
1 prldiS
praedpuS
tamdiu
quamdiQ
diQtius
fere
etenim
atra
ultra
secundum

CAPITVLVM TRICESIMVM QVARTVM
CARXXXIV
thetaum-In
pès turgidi»
scalpellum -In » parvus
culter medici
$-a-um
miselhis -a -um = miscr
sanguinemmittere = vé-
namaperirc
opera -ae/: o. alicuius
-quodaliquisagit
diis = déls(abì/dat)
cenare « pugnare
laedere-stese-sum =
pulsando vulnerare»
nocère(el)
inter-esse
tòdus-Im «elùdere
certamen-iris n(< cer-
tàre) = pugna
dum-modo(+o>m)
= si modo
DE ARTE POETICA
Epistulà Aemilil convMs recitata, aErgòn inquit Aemi- /
lia "non modo fìliò, sed edam fratti meo bracchium
vulneratimi est."
Fabia: "Quisnam vulneravi?, filium tuum?"
Aemilia: ttMedicus bracchium eius scalpello suo 5
acuto secuit! Qui, cum Quintus beri de alti arbore ceci-
disset, pedem eius turgidum vix tetigit, sed misellò
puerò sanguinem mlsit! Profectd fìlius meus non opera
medici s&nabitur, sed diis iuvantibus sperò eum brevi
simun fore. Liberine tui bona valetùdine fituntur?" 10
Fabia: "Sextus quidem hodié naso turgido atque
cruento e ludo rediit, cum certàvisset cum quibusdam pue-
ris qui eum laeserant."
Aemilia: "Cum pueri lfidunt, haud multum interest
inter ladum et certamen. Marcus véro, si quis eum lae- ìs
dere vult, ipse se difendere poteste
Fabia: "Item Sextus scit sé defendere, dummodo
284

CAP. XXXIV
20
cum singulls certet. Nemo sdlus eum vincere potest.
Sed fìlius meus studidsior est legendl quam pugnandL"
Aemilia: "Id de Marcò dici non potest. Is non tam
litteris studet quam ludis et certaminibus!"
Hlc Cornélius mulierés interpellat: "Ego quoque
ludis et certàminibus studed, dummodo aliòs certantes
spectem! Modo in amphitheatro certamen magnificum
25 spectavi: plus trecenti gladiatorés certibant. Plèrique
gladiis et scQGs armati erant, ali! rétia gerébant."
Aemilia, quae certamen gladiatdrium non spectavit, 3
Cornelio quaerit 'quomodo gladiatorés retibus certent?'
Cornélius: "Alter alterum in réte implicare cònàtur,
30 nam qui rèa implicitus est non potest se defendere et
sine mora interficitur, nisi tam fortiter pugnivit ut spec-
tàtòrès eum vivere velint. Sed plérumque is qui victus
est occiditur, Victor véro palmam accipit, dum spectato-
rés délectàtì clSmant ac manibus plaudunt."
circus-Im
35 Ifllius: "Milli non libet spectàre ludos istòs ferdcés.
Malo cursus equòrum spectàre in circo."
gladiatorés
plQsc = plùsquamc
gladiàtor -órism = vir
qui poputò spettante
cum alterò pugnat
gladiàtdriu$-a-um
< gladiàtor
im-plicàre -Svi$se/-uisse
-fitumAitum
spectàtor-orism = qui
spectat
plérum-que = prope
semper
libere: libet - gr&tum
est, placet
28S

CAR XXXIV
órcénsis-e < drcus;
mpl » lodi circénscs
iuvire = détoctfce
modo... modo = tum..
tum
auriga-aem» qui
cumunregit
fav£re(+dar) = bene
lOgère = inaerete (ob ali-
cuiusmonem)
scaenicus-a-unKscaena
cdmoedia -ae/= fibula
scaenica de rèbus levi-
busetridicuEs
Plautus -I m: poèta qui
cómoediàsscrlpsit
Amphitry6n -finis m
icer àcris acre = cupidus
agendl, impiger
gerere = agerc
-um: (fluì)
gemini = duoeòdem
die nati
parere peperisse partum
Hercules-ism
ingenium -I« = natura
ratio-ònis/= causa
quae rem plànam facit
reddere:dare
[Ovidòis: Ars am. L99\
utipsaespectentur
bellus-a-um = pulcher
poeticus -a -um < poèta
principium -I n — prima
pars>initium
[Ovidms: Anwrés 111.2]
nObilium equòrum
tamen precor ut vincat
iUe auriga cui Jfiipsa
Éavés
Cornélius: "Lodi circènsés me non minus iuvant
quam gladiàtOrii: modo in amphitheàtrum, modo in cir-
cum ed. Sed ex novissimis circènsibus maestus abil,
cum ille auriga cui plérique spectàtorés favébant ex 40
curru lapsus equls pròcurrentibus occlsus esset. 1116 oc- ,
dsO spectàtorés plaudere désiérunt ac lfigére coepé-
runt."
Fabia: "Ego lados scaenicOs praeferò: màio fabulàs
spectàre in theàtrò. Nfiper spedavi cOmoediam Plauti 45
de AmphitryOne, duce GraecOrum, cuius uxor Alcména
ab ipso love amàbatur. Dum dux ille àcer et fortis pro-
cul à domo bellum gerit, Iuppiter sé in formam eius
mùtàvit, ut Alcménam vlseret; quae, cum putàret con-
iugem suum esse, eum in cubiculum recepita." 50
Cornèlius: "...et decimò post mènse fìliòs geminòs
peperit, quorum alter fuit Hercules. Illa fàbula
omnibus nota est. Sed scltisne cur fèminls libeat in theàtrum
Ire? Ovidius poèta, qui ingenium mulierum tam bene
nOverat quam ipsae mulierés, rationem reddit hoc 55
versa:
Spedatomi veniunt, veniunt spectentur ut ipsae!"
Fabia: "Et viri veniunt ut bellàs feminàs spectent!"
TUm Iùlius, qui artis poéticae studiósus est, "Ovidius //
ipsen inquit "id dicit. Ecce principium carminis quod 60
scripsit ad amlcam sécum in circo sedentem:
Non ego nobilium seded studiósus equòrum;
cui tamen ipsafaves vincat ut ille precor.
286

CAR XXXIV
Ut loquerer team veni tecumque sederem,
65 ni tibi non ndtus quemfacis esset amor.
75 cursus spectas, egote — spectemus uterque
quod iuvat, atque oculós pascal uterque suós!"
Cornélius: "Ego memoria tened versQs Ovidii de pu-
eilà quae poetam industrium prohibèbat bellum Tròia-
70 num canere et fatum régis Priami:
Saepe meae "Tandem" dm "discède!" pueUae
— in gremiò sèditpròtimts illa meo!
Saepe "Pudef dùci. Lacrims vix Oda retentìs
"Me miserami lem tè" dxxit "amare pudet?"
75 Impìicuitque suos dram mea colla lacertos
et, quae me perduto, oscula nulle dediti
Vincor, et ingenium sumptìs revocàtur ab arnus,
rèsque donugestàs et mea bella cono"
Fabia: "Iste poeta viris sòlis placet. Me vero magis
30 iuvant carmina bella quae Catullus scripsit ad Lesbiam
amicam. Si ubi libet, Itili, recita nòbls è librò Candii."
"Libenter faciam" inquit Itilius, "sed iam nimis ob-
scurum est hoc triclinium; in tenebris legere non pos-
sum. Lucernis accendite, servi!*
85 Lucernis accSnsls, Iùlius librum CatullI proferri iu-
bet, tum "Incipiam" inquit a§ Carmine de morte passe-
ris quem Lesbia in delicils habuerat:
UUgète, ò Veneres Cupidinèsque
et quantum est komxnum vemustìdvum!
90 Passer mortuus est meae pueUae,
nónnótus:ignòtus
amor quem feris(:exd-
tàs)
pàscere : dtìectfire
[Ovidius:Amdrès 11.18.]
bellum canere = debello
e. (: Carmen sexibere)
fòtum-I* « quodnecesse
est accìdere, mors
meaepuellaedlxl
tandem (+ imp) = agel
gremium-I/7 = genuase-
dentis; in gremiò meo
sedére sédisse
me pudet
retina* -uisse -tentimi
suós lacertos
colla : colbmt
mfttdedit
ingenium i
ab sOmptis arati*
mea bella : meò$ amdrés
$Yé lucerna
ri ^ -ae/
libenter (odo < libtas)
«cum gaudio
tenebrae -arum/«-* lux
accendere -disse -àttimi
-ensm
deiitiae-àrum/~id
quoddalectat
Venerts, Cupldinè$/>J
:Venus, Cupido
quantum est hominum
« quot sunt hominés
venustus -a-um = bel-
287

CAP.XXXIV
[Catullus 3]
mellltus -a -um (< mei)
«dulcis(utmel)
ndrat = ntoem
ipse m = dominus; ipsa/
■ domina: suamipsam
circum-silire < -salire
Qsque « semper
plpifire «'pipì* tacere
(ut a vis)
tenebricósus-a-um(<te-
nebrae) = obscQrus
negant redire quemquam
= dietim 'nSminem
redùV
Orcus -I ro=PlQtò : Infoi
dé-voràre » vorire
male factum = malefl-
cium
tua operi = tua causfi
turgidu/us = turgidus
ocellus -Im = (parvus)
oculus
ultimus-a-um(ft$
< ultrfi) - postrtmus
perpetuus «a -um ■ qui
numquam flniétur, sine
fine
méns mentis/» animus
(ctigit&ns)
[Catullus S]
Onlusassisaestimdre:
minimi aestimàre, nihil
curare
lux :dfcs(: vita)
: nóbls dormiendum est
Onamnoctem
perpetuane
passer, deliciae meae puellae,
quem plus Ola ocuRs sids amabat;
nam melBtus erat suamque norat
ipsam tam bene quam puella màtrem,
nec sésè a gremió ilRus movebat, 95
sed àrcumsttiens modo huc modo iUùc
ad solam dominam ùsque pìpiàbat.
Qui nunc it per iter tenebricósum
illiic unde negant redire quemquam.
At vòbts male sit, malae tenebrae 100
Ora, quae omnia bella dévoràtis:
tam bettum mihi passerem abstulistis.
Ó factum male! Ò miseUe passeri
TUà nunc opera meae puellae
flendo lurgiduti ruteni ocelli! 105
"Hls versibus ultimls poeta véram ratìònem dolòris
sui reddit: quod oculi Lesbiae lacrìmis turgidi erant ac
rubentes! Tbnc enim Catullus Lesbiam solam amabat
atque amorem suum perpetuum fore crSdSbat. Ecce
aliud Carmen quo m6ns poétae amòre accénsa demSns- no
tritar:
Vtvamus, mea Lesbia, atque amemus,
rùmorèsque senum sevèriorum
omnes ùmus aestimèmus assis!
Sólés uccidere et redtre possunt— 115
nobts, cum semel occidit brevis lux,
nox est perpetua una dormienda.
288

CAP. XXXIV
Dà mi basia nulle, dBnde centum,
ditti tritile oliera, devn seconda cenami,
120 deinde ùsque altera mille, deinde centoni!
Detti, cum nrìlia multa fecenmus,
conturbàbimus Ula, ne sciàmus,
aut ne quis malus intridere possit,
cum tantum sciat esse bàsidrum.
125 "Catullus Lesbiam uxorem ducere cupiebat, nec véro
Ola Catullo nùpsit, etsi affirmibat 'sé nulli ali! viro nu-
bere mille.' Mox vero poèta de verbis eius dubitare
coepit:
'Nulli $? dicit tnuHer mea 'nubere molle
130 quam miki, non sì se Iuppiter ipse petali*
Dicit. Sed mulier cupido quod dicit amanti
in vento et rapida scrìbere oportet aquà!
"Postrèmo poeta intellèxit Lesbiam Infìdam et amòre
suo indignami esse, neque tamen dèsiit eam amare. Ecce
135 duo versus qui mentem poetae dolemem ac dubiam in-
ter amdrem et odium dSmonstrant:
Òdi et amò! Quàrè idfaciam, fonasse requiris?
Nesció; sed fieri sentió — et excrucior!"
Hls versibus recitàtis convivae diu plaudunt.
140 Tum Paula "Iam satis" inquit "audivimus de amando
et de dolendo. Ego ridere milO, neque iste poeta risum
excitat. Quin versus iocOsòs recitàs nòbis?"
Cui Iùlius aAt Catullus" inquit "non tantum carmina
sèria, sed etiam iocOsa scrlpsit. Ecce versus quibus
pomi = mihi
ttfsium-in
dein = deinde
usque = sineflne
= fècerimus
con-turbfire » turbare
enumerare)
né numenm sciamila
nòteinvidére
tantum bààòrum - tot
uxòrem ducere »
uxdrem suamfacere
affinare = cert6dlcere
nubere -psisse (+ dot):
alicuin. = alicuius
uxor fieri
[CatuUuslO]
uxòrem petto
ii quod mulier didt
amanti cupido
dolere (anim6>«-»gauderc
dubius-a-um-in-
certus,dubitftns
odium -In «-► amor
[Catullus 8S]
re-qulrere = quaerere
ex-erudite « valdé
crutifiie
rfsus-us m< ridere
iocòsus-a-um = qui
risum excitat, ridicuhis
serius -a -um «-* ioc6sus
289

CAR XXXIV
[Catullusl3JS\
nOnsine:cum
candidi : pulchrfi
sài: sennò iocdsus et
urbanus
cachinnus -Im = risus
inquam (pars /) - dico
venuste nostcr : mi amlce
(risuro) movere : exritfire
epigramma-aosn
(pi abl-atti)
MàrtiSlis -is m: poèta
Ròmfinus qui xii libro*
epìgrammatum seripsit
[VI.61]
nostròs (: meda) libellòs
fisàtàre * òs aperire (ob
dormiendì cupidititem)
nobls, nostra : mihi, mea
IVIU;III.9;II.88\
poètàs: Pontilianum,
Qnnara, Màmercum
età pauper quendam amicum divitem, nòmine Fabul- 145
lum, ad cSnam vocàvit:
Cénobis bene, miFabuUe, apud me
pancb, si libi difavent, diebus
— 5t team attuleris bonam atque magnam
cènam, non sine candida puellà 150
et vino et sale et omnibus cackinms.
Haec si, inquam, attuleris, venuste noster,
cenàbis bene — nam ttd Catelli
plènus sacculus est araneàmm!"
Hi versus magnum risum movent. Ibm véro Come- ///
lius "Bene quidem" inquit "et iocòsè scripsit Catullus,
nec tamen versus eius comparandi sunt cum epigram-
matis sale plenis quae Màrtiàlis in inimicos scripsit.
Semper librOs Màrtiàlis m£cum in sinfl fero."
Ab omnibus rogàtus ut epigrammata recitet, Come- M0
lius libellum évolvit et "Incipiam" inquit "a versibus
quòs poeta de sub libellis scripsit:
Laudai, amai, cantai nostròs mea Roma libellòs,
mèque sirtùs omnès, me manus omms habet.
Ecce rubet quidam, pallet, stupet, óscUat, ddit. 165
Hoc volò: tnmc nòbts carmina nostra placenta
Post hoc principium Cornelius aliquot epigrammata
Màrtiàlis recitat, in iis haec quae scripta sunt in alios
poètàs:
Cùr non mittó meos libi, Poniiliàne, libellòs? 170
Né mihi tu mittàs, Poniiliàne, luós! —
290

CAP. XXXIV
Versiculds in me nàrràtur scrìbere Còma.
Non scrìbit, cuius carmina nèmó legit! —
Nil recitàs — et vis, Mamme, poeta viderì.
175 Quidquid vis, està — dummodo mi recites!
Ecce alia epigrammata Mirtialis quae Comelius con-
vlvls attenfis atque dèlectàtis recitat:
Non amò te, Sabidt, nec possum dicere quàre.
Hoc tantum possum dicere: non amò tè! —
180 Nil mUn dàs vtvus, dkis 'post fata datùrwn.'
Si non es stullus, sds, Marò, quid cupiam! —
'Esse nihiT dicis, quidquid petis, improbe Cima,
Si nil, Còma, petis, nil tibi, Còma, nego! —
Nescid tam multis quid scrìbas, Fauste, puelBs.
185 Hoc sciò: quod scrìbit nulla puella tibi!
Sequuntur epigrammata quibus déridentur fèminae,
praecipué anfis, ut Laecània et Paula:
Thais habet nigròs, nweds Laecània dentès.
Quae ratio est? Èmptos haec habet, Uìa suos! —
190 Nùbere vis Prisco; non mzror, Paula, sopisti.
Ducere te non vult Prìscus: et iUe sapit! —
Nùbere Paula cupit ndtns, ego dùcere Paulam
nolo: anus est; veUem si magis esset anus!
Cetens ridentibus "Quid ridetìs?" inquit Paula,
195 "Num haec in me, uxOrem fònndsam atque puellam,
scripta esse putàtis?"
Comelius: "Minime, Paula. Nec scllicet in té, sed in
Bassam scriptum est hoc:
versiculus -Im « versus
(parvus)
n6n scrìbit ù
nfl~nihil
[I.32;XL67;IIL61;
XL64]
Sabidius-Im
tfdaturumess*
fòia : f&tum (: mortem)
Mard-ònism
ame petis(« merogSs)
Gnna-aem
Faustus-im
tam multis puelUs (= tot
puelUs)
:atèam6n!
[V.43;IX.S;X.8l
anus -Qs/« fòmna vetus
Thais-idis/
niveus -a -um (< nix)
= candidusutnix
haec : Laecània
illa: Thais
sapere-i6-iis$e »
sapiens esse;-fótl«-iistl
ducere = uxòrem ducere
n6bls : mihi
magis anus (: brevi
moritura!)
puella <#-» anus
W4S\
291

GAP. XXXIV
dlcis 'tiesse ftrmfisam'
eaqwtjarmósantoiest
é-rubéscere = rubérein-
dpcrejrubcnsfkri
[V.81;L33\
lestis -is m = qui adest
et vide t
opcs-um/p/ = dIvitiac
G. patrem Smìssum (: de
patrefimiss^/raortud)
DÒnflet
prò-siUre <-salire
quisquisiisqui
quaerit : cupit
nflmaH
plaudere + dot
Dtcis JarmòsanC, dxcis té, Bassa, €puettam\
Istud quae non est, dicere, Bassa, solet!" 200
Hoc audiéns erubescit Paula atque céteri convivae
risum vix tenent. Cornelius véro prudenter "Non
omnia" inquit "ioc5sa sunt carmina Màrtiàlis. Ecce duo
versus de fatò viri pauperis, et quattuor in Gelliam,
quae coram testibus lacrìmis efifundit super patrem 205
mortuum:
Semperpauper eris, stpauper es, Aemiliàne.
Dannar opès nuttis nunc nisi dwitibus. —
Àmissum nanflet, arni sola est, GeUia patrem;
si quis adest, iussae pròsilàmt lacrimae! 210
Non ìùget quisquis laudari, Gelha, quaerit:
Ule dolet vere qui sine teste dolet."
Centum fere epigrammatls recitàGs, Cornelius cum
hoc fìnem facit recitando
Cui lègisse satis non est epigrammata centum, 215
riU itti satis est, Caediciàne, maU!
Rident omnès et Cornelio valdé et dia plaudunt.
GRAMMATICA LATINA
Dèversiìms
\XÌ Syllabae brevès et longae. 220
Non ego rwbihum sedeó studiosus equSrum.
Hic versus constat ex bis syllabls: nd-iie-go- nfcbi-ti-wn- se-
de-ò- stu-di-d-su-Pe-quo-rum.
Syllaba brevis est quae in vdeilem brevem (a, e, i, 0, u,y)
désini^quaed^initinvòcàlemlongam^^t^^^jOautin 225
292

CAP.XXXIV
diphthongum (ae, oe, au, eu, et, ut) aut in consonamene (b, e,
d,f,g, l, m, n, p, r, s, t, x) syllaba longa est.
Syllabae brevès: ne, go, bi, ti, se, de, sui, di, su, se; syllabae
longae: no, um, 6, quo, rum.
230 Haec nota M syllabam brevem significai, haec [—]
syllabam longam: nàfego nobUum sgtfaL**
Cfrisonantés Ir, gr, or, tr, quae initium syllabae facere so-
lent (ut li-bri), interdum dividuntur: nig-ròs, pai-rem.
Vocàlis -ó ultima interdum fit brevìs: vo-ló, nè-mó.
235 [II] Syllabae coniQnctae.
Litterae vocàbulorum ultimae cum vdcSlibus sequentibus
coniunguntur hls modis:
[A] Cdnsonins ultima cum vocili primi (vel A-) vocabuE
sequentis ita coniungitur ut initium syllabae faciat: a-nu-Pest;
240 vin-ca-fti-FU-Ie.
[B] Vocàlis ultima (item -am, -em, -um, -im) ante vòcalem
primam (vel k-) vocabuli sequentis éliditur:
Vivàmus, tnea Lesbia, coque animus: Lesbi'atqitamemus
Òdi et amò. Quàrè idfaciam: Òtfet... Quàfid...
245 In est et es éliditur e: sola est: sdktst, vérum est: virum'st,
bella es; bella's.
[Ili] Pedés.
Singuli versus dividuntur in pedés, qui blnàs aut ternas
syllabis continent. PedSs frequentissimi sunt trochaéi, iambi,
250 dactyli, spondèi. Tìrochaeus cdnstat ex syllabi longà et brevi,
ut lu-na, iambus ex brevi et longa, ut vi-ri, dactylus ex longi
et duibus brevibus, ut fe-nd-na, spondius ex duibus longls,
ut ne-md.
[IV] Versus hexameter.
255 NdrPego\ ndbiti\um $ede\ó studi\6sufe\quSmm.
Hic versus hexameter vocatur i numerò pedum, nam sex
Graece dlcitur hex. Hexameter cdnstat ex qulnque pedibus
dactylis et Qnd spondeo (vel trochaed); prò dactylis saepe
spondS inveniuntur, sed pes quintus semper dactylus est:
260 _~|_~|_~|_~|_~|-^
diphthongus -i/= duac
vòcàlésinùnàsyllabft
coniQnctae
notae:
w syllaba brevis
—syllaba longa
imer-dum » nonnina*»
haec nota [rv| significat
litteris in syllabi <
iungcndàs
elidere -sisse -sum (< è
+ laedere) * tìccrc
(4-+addcre)
trochaeus—w
iambus^—
dactylus—^^
spondèi»
haec nota [|] imer pedés
pOnitur

CAP.XXXIV
[Horàtius: Ars poètica 333,
Episudael.il.27]
2K + 2K-5
Vocàbulanova:
scalpellum
opera
lQdus
certdinen
gladiàtor
réte
spectìtor
palma
circus
auriga
theStrum
còmoedia
ingenium
ratio
prlndpium
fttiim
tenébrae
lucerna
passer
dèliciae
ocellus
m£n$
basium
odium
rbus
cachinnus
aranca
epigramma
sinus
versiculus
tesus
opès
diphthongus
Ddne£e\ris fe\Rx mul\td$ nume\ràtnPa\mcas.
Aut pró\desse vo\hmt aut] dèlec\tàre po]etae.
Caelum,\ ndtiam\mum mù\tant qiti\ trans mare] currunt.
[V] Versus pemameter.
cui tame\fìpsa fa\vè$ \\ vmcafU\fìlle pre\cor. 265
Hic versus dlviditur in duSs partes, quirum utraque b&tòs
pedSs et dimidium continet. Ita versus tdtus ex quinque pedi-
bus cònstat et vocatur pentameter: qwnque enim GraecS dici-
tur pente. Utraque pars est ut initium hexametri, sed pars .
posterior spondèós non admittit: 270
— WV I «—» WV I «^— Il «^— WW I —- WW I ——
Temperai $ifue\rint \\ nùbila\ sòhtPe]ri$.
In grem\d se[dit || prdtinu\fìUa me\ò.
Versus pentameter semper hexametrum sequitur:
Notiamo] te, Sabi\&, nec\ passum\ dicere] quàre. 275
Hoc tan\tum pos\$um \\ dkere\ notiamo] tè.
[VI] Versus hendecasyllabus.
Passer monuuPest tneae puellae.
Hic versus, qui Ondecim syllabis habet, vocStur hendeca-
syllabus, nam ùndeàm Graecé hendeca dlcitur. Versus bende- 280
casyllabus in quinque pedès dividi potest: spondSum, dacty-
lum, duOs trochaeòs, spondSum aut trochaeum (pfe primus
rSrius iambus aut trochaeus est).
I | —| — |—3-
Vfvà\mus mea\ Le$bi>\atqu?a\memus. 285
Cènà\bis bene\ tra Fa\bulTa\pud mi
pauds] $t tibi\ &fa\vent di\èbus.
PENSVM A
HI versus in syllabis brevès et longàs et in pedés dividendi
sunt notis appositls:
Scribere mS quereris, Vèlòx, epigrammata longa.
Ipse nihil scrìbis: tfkf brevidra facis! [MàrtiàUs I.110\
Dàs numquam, semper pròmittis, Galla, rogami.
SI semper fallis, iam rogò, Galla, nega! [11.25]

CAR XXXIV
Quem recitàs meus est, 0 Fidatine, libellus.
Sed male cum recitàs, incipit esse tuus! [138}
Bella es, ndvimus, et puella, vérum est,
et dlves, quis enim potest negare?
Sed cum tè nimium, Fabulla, laudas,
nec dlves neque bella nec puella es! [1.64]
PENSVM B
Dum gladiatòri — [= pugnant], — dSlectSfi manibus —.
Feminis non — gladiatóre* spectire.
Ovidius in — sedèns óribat ut vincerei ille cui amica eius
—. Hoc narritur in — [=initió] carminio Cum poèta — [=
fortùnam] Priami canere vellet, puella in — eius sèdit éique
mille — dedit. Ovidius — mulierum bene nòverat.
Lucernis —, Ifllius recitat Carmen — [= pulchrum] de —
Lesbiae mortilo: u—, 6 Venerés...!" Versibus — [= postrè-
mis] démònstritur — [= causa] dolòris. Catullus Lesbiam
uxòrem — cupiebat, at illa Catullo — noluit. — poStae inter
amòrem et — dividébàtur.
PENSVM C
Quid Romàni in amphitheStrò spectant?
Quid Fabia in theatro spectavit?
Quis ftiit Ovidius?
Quaré Ovidius in circum vénerat?
Quae carmina recitat IQlius?
CQr ocelli Lesbiae turgidi rubebant?
COr poeta Lesbiam et amabat et oderat?
Num sacculus Catulli plénus erat nummórum?
Quid scripsit Mirtiàlis?
CQr libròs suòs non misit Pontiliind?
l&ne Cinnam bonum poetam fuisse put&s?
CQr Laec&niae dentSs nivei erant?
Ex quibus syllabis constat pfis dactylus?
Ex quibus pedibus cdnstat hexameter?
misellus
gladidtórìus
circènsis
scaenicus
àcer
geminus
bellus
poètici»
venustus
tenebricòsus
ultimus
perpetuus
dubius
iocòsus
sèrius
niveus
cenare
laedere
implicare
plaudere
Ubère
fevere
lOgère
accendere
circumsilire
pipiàre
dèvorire
conturbare
nùbere
affirmàre
requirere
exerucifire
Osdt&re
sapere
èrubèscere
pr5siHre
fòdere
libenter
plèrumque
interdum
dummodo
dein
nll
trochaeus
iambus
dactylus
spondèi»
hexameter
pentameter
hendecasyllab

CAHTVLVM TRICESIMVM QVINTVM
CAP.XXXV
grammaùcus -a -una: ars
g.a m grammatica
Ddnfitus (-1 m) vixit sae-
culò IV post Chris tum
nStum
dritiO -finis/* sennò
conifinctft, ìntericctió:
v. infra
cfisus (itòminis): v. infra
proprius-a-um
<-» commfinis
nòmina propria, ut
Róma, Tiberis
appellitfvus-a-um<ap-
peUfire;nòminaappel-
litiva,utt<rfo,y&<meff
Mflsa -ae/; Mtisae: no-
vem deae quae singulls
artibuspraesunt
scamnum-in «sella
sacerdòs-òtism//=vir
/fémina cuius negòtium
est dils servire
ARS GRAMMATICA
[Ex Donati 'Arte grammatica minore']
De partibus oràtionis l
[Magister:] Partés oràtidnis quot sunt?
[Diseipuhis:] Otto.
[Ai.:] Quae?
[D.:] Nomen, prònòmen, verbum, adverbium, partici- 5
pium, coniùnctiò, praepositid, interiectid.
De nòmine
[M.:] Nomen quid est?
[D.:] Pars orStionis cum cSsù, corpus aut rem proprie
commaniterve significans... ; aut enim unius nomen est io
et 'proprium' dicitur, aut multòrum et 'appell&tlvum'.
• • •
[Ai.:] Genera ndminum quot sunt?
[D.:] Quattuor.
[M.:] Quae? 15
[D.:] Masculinum, ut hic magister, fèminihum, ut haec
Mùsay neutrum, ut hoc scamnum, commùne, ut hic et
haec sacerdos.
[Ai.:] Numeri ndminum quot sunt?
296

CAP.XXXV
20 [D.:] Duo.
[M.:] Qui?
[D.:] Singuliris, ut hk magister, plurilis, ut fn magistri.
[Ai.:] Casus nominum quot sunt?
25 [D.:] Sex.
[Ai.:] Qui?
[D.:] Nominàtivus, genetìvus, datlvus, accOs&tivus, vo-
cativus, ablàtivus. Per hos omnium generum nòmina,
prònòmina, participia dècllnantur...
30 [M.:] Comparitìdnis gradus quot sunt?
[D.:] Très.
[M.:] Qui?
[D.:] Positivus, ut doctu$y comparàtivus, ut doctìor, su-
perlàtlvus, ut doctissimus.
ss [M.:] Quae nomina comparanti*?
[D.:] Appellativa dumtaxat qualitatem aut quantitatem
significantia. ...
De pwnonwte
[M.:] Prònòmen quid est?
40 [D.:] Pars òràtiónis quae prò nomine posita tantundem
paene significat persdnamque interdum recipit. ...
[Ai.;] Genera prònòminum quae sunt?
[£>.;] Eadem fere quae et nominum: masculinum, ut
quis, fèminlnum, ut quae, neutrum, ut quod, corninone,
45 ut quàlis, tàlisy triuA generum, ut ego, tu.
compara1 ttò-ónte/
< comparare
appellativa: sdlicet
adiectìva
dumtaxat - tantum
qufilitfis -fitis/< quSlis
quantitis -tós/<
quantantun-dem(<
dem) = idem
ct = cuam
297

CAP.XXXV
Pròndmina sunt
[1] persònilia: ego, tu,
nds,vós,si
[2] possessiva: meus,
tuusisuu$>no5ter>vester
[3] démònstràtìva: hk,
iste, Me, is, idem, ipse
[4]relStivum: ...flw
[5] interrogativa: quasi
quS,taer
[6] indefinita: cMqmsf
-qui, quis, quisquam.
dam, nèmdy nUnl, neuter
quem ad modum-slcut
In-fkctere = declinare
neutrum : nec agere nec
pad
optdtìvus-a-um<
optare
acoeptà : addita
feritine ex se passiva
:fiump.
[M.:] Numeri prónòminum quot sunt?
[D.:] Duo.
[M.:] Qui?
[/).;] Singuliris, ut hic, pluralis, ut A*.
[Ai.:] Persònae prónòminum quot sunt? so
[D.:] Tres.
[Ai.:] Quae?
[D.:] Prima, ut ego, secunda, ut tu, tertia, ut ille.
[Af.;] Casus item prónòminum quot sunt?
[D.:] Sex, quem ad modum et nominum, per quds om- ss
nium generum prònómina ihflectuntur...
De verbo u
[Af.:] Verbum quid est?
[£.;] Pars óràtiónis cum tempore et persóna, sine c5su,
aut agere aliquid aut pati aut neutrum significane ... 60
[Ai.:] Modi verborum qui sunt?
[D.:] Indicativus, ut lego, imper&tivus, ut lege, optati*
vus, ut utinam legeremy coniOnctlvus, ut cum legam, ìnfì-
nitivus, ut legete.
[Ai.:] Genera verborum quot sunt? 65
[£>.:] Quattuor.
[Af.:] Quae?
[D.:] Attiva, passiva, neutra, dèpónentia.
[Ai.:] Àctiva quae sunt?
[D.:] Quae in -0 desinunt et accepti -r litterà faciunt ex 70
se passiva, ut legò: legar.
298

CAP.XXXV
[Ai.:] Passiva quae sunt?
[D.:] Quae in -r desinunt et ea dempta redeunt in ac-
tìva, ut legar: lego.
75 [M.:] Neutra quae sunt?
[D.:] Quae in -ó dSsinunt ut Sctiva, sed acceptfi -r littera
Latina non sunt, ut sto, curro ("star, currw" non di-
cimus!).
[Ai.:] Deponentia quae sunt?
so [D.:] Quae in -r dSsinunt ut passiva, sed ea dempta
Latina non sunt, ut luctar, loquor.
[M.:] Numeri verbdrum quot sunt?
[D.:] Duo.
[M.:] Qui?
85 [/>.:] Singularis, ut lego* pluràlis, ut legimus.
[Ai.:] Tempora verbdrum quot sunt?
[D.:] Tria.
[Ai.:] Quae?
[D.:] Praesens, ut legò, praeteritum, ut lègi, fùturum, ut
90 kgam.
[Ai.:] Quot sunt tempora in déclmàtidne verbdrum?
[D.:] Qulnque.
[Al.:] Quae?
[D.:] Praesens, ut legò, praeteritum imperfectum, ut
95 legèbam, praeteritum perfectum, ut ligi, praeteritum
plusquamperfectum, ut lègeram, ftitQrum, ut legam.
[Ai.:] Persdnae verbdrum quot sunt?
[D.:] Tìrés,
(temere -mpsisse
-mptum+*addeft
Latina : i$cta
hictàrì = certSre com-
pkctcndlscorporìbus
certSmen luctantìum
299

CAP.XXXV
ad-icere -ferisse -iectum
significano-finis/
< significare
ex-plinàre ■■ pianura
facere
quid-ni = quln, certe
én = ecce
eia! = age!
forsitan » fonasse
[Af.;] Quae?
[D.:] Prima, ut lego, secunda, ut legis, tenia, ut legit.
[Ai.:] Da dèclìnatiònem verbi Sctìvi! ...
100
Diadoerbio
[Ai.:] Adverbium quid est?
[D.:] Pars orationis quae adiecta verbo significàtiònem
eius explànat atque implet. ... 105
[M.:] Significatiò adverbiòrum in quo est?
[D.:] Sunt aut loci adverbia aut temporis aut numeri aut
negandi aut afifìrmandi aut démònstrandì aut optandi
aut hortandi aut òrdinis aut interrogandi aut qualititis
aut quantitatis aut dubitandL.. l io
[Ai.:] Di adverbia loci!
[D.:] Ut htc vel ibi, intus veìfons, iMc vel inde.
[Ai.:] Da temporis!
[D.:] Ut hoàièy nane, n&per, eros, aìiquandó; numeri, ut
semel, bis, ter; negandi, ut non; affirmandi, ut edam, 115
quidm; démònstrandi, ut in, ecce; optandi, ut utinam;
hortandi, ut eia; òrdinis, ut deinde; interrogandi, ut cwr,
quoti, quamobrem; quàlitatis, ut docti, pukhre, fortiter;
quantitatis, ut mtdtum, parum; dubitando ut forsitan,
fonasse... 120
[Af.:] Comparino adverbiorum in quo est?
[D.:] In trìbus gradibus comparàtiònis: positivo,
comparativo, superlativo.
[Ai.:] Dà adverbium positivi gradus!

CARXXXV
125 [D.:] Ut doctè; comparativi, ut doctius; superlativi, ut
dottissime. ...
Di participio
[Al.:] Participium quid est?
[D.:] Pars òràtiònis partem capténs nominis, partem
130 verbi: nominis genera et casus, verbi tempora et signifi-
càtiònes, utriusque numerum...
[Ai.:] Genera partìcipiòrum quot sunt?
[D.:] Quattuor.
[M.:] Quae?
135 [D.:] Masculinum, ut hic lectus, fèmininum, ut haec
lieta, neutrum, ut hoc lèctum, commune trìbus generi-
bus, ut hic et haec et hoc legens.
[M.:] Casus partìcipiòrum quot sunt?
[D.:] Sex.
140 [Al-:] Qui?
[D.:] Nòminàtlvus, ut hic legèns, genetivus, ut kuius
legentis, dafivus, ut hmc kgentl, accùsàtivus, ut hunc le-
gentem, vocàtlvus, ut 6 legèns, ablàtivus, ut ab hòc
leni [M.:] Tempora partìcipiòrum quot sunt?
[/>.:] THa.
[M.:] Quae?
[D.:] Praesens, ut legéns, praeteritum, ut lectus, futa-
rum, ut UctSrus et legendus. ...
150 [M.:] Numeri partìcipiòrum quot sunt?
parti-ripium< pan
+ capere
léctus -a -um partperf
< legete
legendus dlrìtur 'gerun-
dlvum' vel 'participium
futuri passlvf
301

CAP.XXXV
con-iùnctiò-finis/
<conìungere
ad-nectcrc = adiungere,
coniungcrc
ordinare = in órdine
pdnere
potestis m significStiò
$peàès-el/= fórma,
genu$
còpuHtivàs,c5t.,
fk infra
cOpuUUvus-a-um
< copulare
disiùnctiVus-a-um
<diaungere
explétiVus-a-um<at-
p^-vacuumimplére
causili*-e < causa
sl-quidem =
iatidnSlis-e<ratid
qufi-propter « quam-
obrem
propter-eft « ideò
[D.:] Duo.
[M.:] Qui?
[£>.:] Singularis, ut Me fe^, plftrilis, ut Ai tegentes....
[Af.:] Da dèclìnàtiònem participi!! ...
De comuncttòne 155
[Af.;] Coniùnctid quid est?
[£).:] Pars óràtiònis adnecténs òrdinànsque sententiam.
. » «
[Af.:] Potesti* coniùnctìonum quot species habet?
[£>.;] Quinque. 160
[Af.;] Quas?
[£>.:] Cópulàtlvàs, disiunctivàs, expletivas, causàlès, ra-
tiònàlès.
[M.:] Da còpulSGvàs!
[D.;] £fr, -$u$, atgitt, oc. 165
[Al:] Dà disiunctivàs!
[D.:] Aut, -ve, vel, nec, neque.
[Af.;] Da explètìvas!
[D.:] Quidem, equidem, quoque, autem, tamen.
[Af.:] DS causàlès! 170
[D.:] Si, etsiy siquidem, quando, nam, namque, etemm,
quetmobrem...
[Af.;] DS ratiònàlès!
[£>.:] Itaque, emm, quia, quàpropter, quoniam, ergo, ideo,
igitur, sdlicet, proptereà. ... 175
302

CAP.XXXV
De praepositione
[Af.;] Praepositiò quid est?
[D.:] Pars óràtiònis quae praeposita aliis partìbus orati-
ònis significàtiònem eSrum aut complet aut mtìtat aut
180 rainuit. ...
[M.;] Dà praepositiònés càsQs accusativi!
[D.;] Ad, apud, ante, adornimi, cis, citrà, arcum, circa,
cantra, erga, extra, inter, intra, Infra, iuxtà, oh, per,
prope, secundum, post, trans, ultra, praeter, propter,
185 suprà...
[M.:] Quo modo?
[D.;] Dicimus enim ad patrem, apud tnttam, ante da-
tnum, adversum ùwnicds, cis Rhenum, citrà forum, ctrcum
oppidum, circa tempìum, cantra hastem, erga parentès, ex-
190 tra valium, inter navès, intra moenia, infra téctum, iuxtà
viam, ob tram, per portam, prope fenestram, secundum
ripam, post tergum, trans flumen, ultra fines, praeter offi-
dum, propter rem, suprà caehtm. ...
[M.:] Dà praepositiònés càsQs ablativi!
195 [D.:] À, ab, cum, cdrom, de, e, ex, prò, prae, sine...
[M.;] Quo modo?
[D.;] Dicimus enim à damo, ab hamine, cum exercitu,
cdrom testibus, di forò, e iure, ex pràoincià, prò patria,
prae timore, sine labore...
200 [Af.:] Dà utriusque casus praepositiònés!
[D.:] In, sub, super.
[M.:] In et sub quando accusativo càsui iunguntur?
praepositiò -ónte/
< prae-pfoere
adversum « adversus
cis = citrà
Ira -ae/= animus Status
iOs = loaisubiiQs
dlcitur
303

CAP.XXXV
quando * cum
significare = verbi*
ostendere
vis:
ficfitió
magis A quam B » non
BsedA
mentiò -finis/: raentiò-
nem fecero alicuius =
loquldèaliquò
[VergiIms:AenèisL7SU]
inter-iectiO-ònis/
affectus -fls m»id qud af-
ficitur animus (ut lae-
rida, Ira, timor» cSt.)
inconditus-a-um = non
òrdinfitus, rudis, sine
arte
admiràtiò-oìiis/
<adm£rSrI
sl(ali)qua(jtp/)sunt
similis -e = qui Idem esse
vtdétur, eiusdem generis
similia: ut 61 ei! heus!
Aenéis -idis/
Aenéàs-aem
Carthfigft *inis/' urbs
Àfricae
Didò -ónis/
regina-ae/-fémina
régnSns
[D.;] Quando 'nOs in locum ire/iisse/ituròs esse9 signifi-
càmus.
[M.:] Quando ablativo? ' 205
[D.:] Quando cn5s in locò esse/fuisse/futuròs esse" signi-
ficamus. ...
[Ai.:] Super quam vim habet?
[D.;] Ubi locum significata magis accusativo càsui servit
quam ablativo; ubi mentìonem alicuius facimus, abtó- 210
tivò tantum, ut
multa super Priamo rogitàns, super Hectore multa*
hoc est de Priamo, de Hectore. ...
De interiectidne
[Ai.:] Interìectid quid est? 215
[D.:] Pars òràtiònis significàns mentis affectum vóce
inconditi. ...
[Ai.:] Significano interiectiònis in quo est?
[O.;] Aut laetitiam significàmus, ut euax! aut dolorerà,
ut heu! aut admìratiònem, ut papae! aut metum, ut a*- 220
tati et si qua sunt similia.
♦Versus sùmptus e libro primo illius carminis cui titulus est
Aenéis. In hoc cannine Vergilius poeta nàrrat de AenSa
Troiano, qui a patria fugi&ns CarthSginem venit, ubi a DIdone
regina receptus est À regina interrogàtus AenSas narrat de
bello Troiano et de fuga sua (v. cap. xxxvn et xxxvm in
altera UNGVAE LATINAE parte).
304

CARXXXV
GRAMMATICA LATINA
Dèdédmdtiòne
Nomina, prònòmina, verba decBnantur. Ceterae partés Oriti-
225 ònis sunt indéclinàbitès.
Déclìnatiònès nOminum sunt quinque:
Dèclinàtiò prima: gen. sing. -ae, ut terr\a -ae.
Dèclinàtiò secunda: gen. sing. -ì, ut ann\us -i, verb\um -f.
Dèclinàtiò tertia: gen. sing. -is, ut sòl -is, urb\$ -is.
230 DSclinatid quirta: gen. sing. -ùs, ut port\u$ -Ss, gen\u -&.
Dèclinàtiò quinta: gen. sing. Sl-éi, ut di\és Si, rès rei.
Declinàtiònés verbdrum sunt quattuor, 'coniugàtiònès'
quae vocantur:
Coniugàtiò prima: inf. -àrel-drì, ut amà\re, -ri.
235 Coniugàtiò secunda: inf. -iref-eri, ut monè\re, -ri.
ConiugàtiO tertia: inf. -erel-i, ut leg\ City ~%.
ConiugàtiO quirta: inf. -ìrel-tri, ut autiere, -ri.
PENSVM A
Declina haec vocàbula:
[1] ala, nGmen femininum i dèclinàtiònis:
Singularis: nOm. haec ài-, acc. h- ài-, gen. h- al-, dat. h-
ift-, abl. h- al-. Plùralis: nom. h- air-, acc. h- air-, gen. h-
àl-, dat. h- ài-, abl. h- ài-.
[2] pes, nOmen masculinum in declìnàtiònis:
Singularis: nom. h-pes, acc. h-ped-, gen. h-ped-, dat. h-
ped-, abl. h-ped-. Plùralis: nOm. h-ped-, acc. h-ped-, gen.
h-ped-, dat. h-ped-, abl. h-ped-.
[3] orare, verbum àctivum i coniugàtiónis (pers. I sing.):
Indicàtivus: praes. or-, imperf. ór-, fax. or-, perf. orào-,
plùsquamperf. dràv-, fax. perf. Sràv-. Coniùnctìvus: praes.
or-, imperf. dr-, perf. dràv-, plùsquamperf. dràv-.
[4] dicere, verbum àctivum in coniugàtiónis (pers. I sing.):
Indicàtivus: praes. die-, imperf. die-, fin. die-, perf. dix-,
plùsquamperf. dix-, fitt. perf. dix-. Coniùnctìvus: praes.
die-, imperf. die-, perf. dix-, plùsquamperf. <&*-.
DécEnàtiònés:
l.gen.-oe
2. gen. -f
3. gen. -is
4. gen. -fis
5. gen. -#
con-iugàtiò-dnis/
Coniugàtiónis:
l.Htre
2.-ere
3. -ere
A.-Ire
305

GAP. XXXV
Vocàbuìa
òrdtìò
coniQnctiò
intericcti6
Musa
scamnum
sacerdds
casus
comparitàd
quàlitàs
quantità*
significalo
spccfcs
fra
affectus
adrairàtid
coniugati*}
proprìus
appdl&tlvus
optàtìvus
còpulàtìvus
disiùnctlvus
exptètìvus
causàlis
rationSlis
inconditus
simills
Inflectcrc
démere
lucori
expl&n&re
adnectere
Ordinare
mentiònemfacere
dumtaxat
tantundem
quidni
alquidem
quàpropter
propterea
advcrsum
cis
én
eia
euax
Verba: laedere -isse -um; implicare -isse -um; plaudere
-isse -um; parere -isse -um; retinere -isse -um; accendere
-isse -um; sedere -isse; nubere -isse; sapere -isse; demere
-isse -um; adicere -isse -um.
PENSVM B
Nòmen est pars — quae corpus aut rem significat. AemiUa et
Iittia nomina — sunt, mSxer et fitta sunt nòmina —.
—nominimi sunt nòmindtfvus, genetìvus, cet. Gradtis — sunt trSs:
—, comparatlvus, superlàtivus. Adiecfiva quae comparantur
— aut quantititem significant. Amare est verbum primae —.
Interiectiò mentis —, ut laetitiam vel doldrem, significat. —
est affectus eius qui iratus est.
Fratres gemini tam—sunt quam òva.
Synònyma (vocàbuìa quae idem feri significant): plSnum
facere et —, fonasse et —, ideò et —, citrS et —, ecce et—
Contraria (vocabula quae res contrariis significant): com-
mùnis et —, addere et —.
PENSVM C
Quae sunt partés òràtiònis?
Estne discipulus nomen proprium?
Casus ndminum qui sunt?
Qui sunt gradOs comparitiSnis?
Prònòmen quid est?
Quot sunt coniugatiònès verborum?
Num ùttus ttfarìs adverbia temporis sunt?
Cui cSsui iungitur inter praepositiò?
Quae praepositiones ablativo iunguntur?
Quibus casibus iungitur in praepositio?
Interiectiò quid significat?

TABVLA DECLINATIONVM
NOMINA
DkBnàWI
stng
nàm nòria
acc hòr
gen hòr
dot hòr
aW hòrl
AIO»
JMUT
hòrl
lam hòr|
ae
ae
fi hòr|
DicBnàtwII
ptar
ae
fis
hòrfirum
hòrlis
servi
servi
servi
servi
servi
[us senni
um servlós
Stftg
liber
libri
senndnim libru libr
DècUnàtìdlII
nàm sdì
acc sòllem
gm sòllis
dot 8511
oòl sól|e
nàm nfivlis
acc nfiv
gai nfiv
dot nfivl
aW nfiv|
Dèc&natidlV
sdllés
sóilés
sóllum
sóli
sòl
ibus
ibus
em
is
niv
nfiv
nfivl
nfiv
nfiv
és
r
ium
ibus
ibus
ieó
leónlem
bònus
leónll
leOn|e
urbi
urbi
serv
serv|
le5n|
leòn
leòn
leoni
Is
Is
lés
r
um
ibus
librlò
libri
ffàr
Ubrf
lum libr
librtls
librtls
li
58
òrum
stng
verbi
verbi
verbi
verbi
ptor
verblum verbi
n verb
verbi
lo verb
5 verbi*
a
a
òrum
[Is
vox
s
em
urblis
urbn
urbi
leòn|ibus
urblés
urbés
VÓCI
lem vóci
is vóci
urbi
urbi
voci
vdc
vóci
vóc|e
mòna montlés
ès
és
um
vóclibus
vóclibus
ibus
ibus
monti
moni
monti
monti
lem monti
is
I
e monti
ès
ium
ibus
ibus
nòmen nòmin
nómen nomini
nòminli* ndna
nòmin» nomini
nòininle nòmin
mar
mare
a
a
um
ibus
ibus
DècUnàùdV
nàm
acc
gai
dot
obi
cfis
cfis
cfis
cfis
cfis
US
um
ùs
ui
a
cfisl
cfis
cfis
cfis
cfis|
|ùs
OS
iuum
ibus
|ibus
DecUnàiwIet II: adiectiva
corn
corn
corn
corn
corn
ù corn
a corn
Qs corn
d corn
u corn
uà
uà
uum
ibus
ibus
di
di
di
di
di
ès
em
a
a
i
di
di
di
di
di
és
és
érum
ébus
ébus
mani
rles
mar
marlibus
jibus
stng nàm magn|
acc magn]
gen
dot
aU magni
ptèr nàm magn
acc magn|
gen
dot
magni
magnlls
lls
us
um
I
ò
ò
I
òs
òrum
/
magni
magn
magn
magn
obi magn|
Dictinàtio III: adbctioa
mlf
stng nàm gravita
acc gravlero
gen gravlis
dot gravll
ahi gravi
ptor nàm gravés
acc gravés
gen gravlium
dot gravlibus
obi gravlibus
magn
magn|
a
am
ae
ae
fi
ae
fis
firum
Is
18
»
magni
magn
magnli
um
um
magn
m
nulli
nQll
nQllius
us
lum
1°
la
a
òrum
Is
nuli
it
gravle
gravi
gravi
gravi
gravi
gravi
gravi
gravlium
gravlibus
grav|
magn|Is
mlf
nQll
nulli
nuli
nQU
ò
i
os
nQll òrum
ingenti
ingenti
ibus
em
d
lei
é
la
lam
llus
II
fi
nùlllae
nflllfis
nOD
nQlllIs
null|ls
mlf
és
és
jèrum
nébus
rèbus
fi
noni
nuli
nuli
nuli
nQUl
nulli
nulli
mlll
nulli
um
um
ius
I
ò
la
la
òrum
is
is
|em
is
II
ingentli
ingendés
ium
ibus
ibus
ingèns
ingenti
ingenti!
ingentli
ingenti
ingent|ibus ingenti
ingenti
ibus
ibus
melidr em
meliórl
melidr
meliórl
meliórl
meliórl
melidr
meUòrlibus
metiórlibus
is
il
le
és
és
n
melius
melius
meliórl
meliórl
meliórl
melidr
meliórl
metiórl
meliórl
meliórl
ibus
ibus

Coittporàtoò
posàmts longlus
long lior -ius
long|issim|us
brcvjis
brcvlior -ius
bfev|ls8imfu8
audàx-àc|is
audficlior -ius
audfic|issim|us
aeger -gr|a -gr|um
aegr|ior -ius
aeger|rìm|us
NVMERI
lùnl
2 dui
us
|o-ae-o
3 tr|fe -ìa
4 quanuor
5qulnque
6 sex
7sepL
8oct6
9 novera
1 prim|us
2secund|us
3terti|us
4qufirt|us
5 qulnt|us
ósextjus
7septim|us
8octàv|us
9nòn|us
lOdecem
20vigintì
30trigimà
40 quadifigintfi
SO qufnqufigintfi
60sexfigintfi
70 septufigintfi
80octògintft
90j "
100-
200 ducenti!
300 trecenti!
400 quadrìngent|i
500 qulngentjl
600sescent|!
700 septingemjl
800 octingcnt|l
900 nòngent|!
lOOOmffle
2000 dulo mil|ia
3000 tr|ia Mia
cfit.
9745 novcm ndlia
septingentì
quadrfigintfi
qulnque
11 finderim
12duodecim
13trédedm
14 quattuordedm
lSquIndedm
lósfidedm
17 septendecim
18 duodévigintì
19 Qndèvigintl
10 decim|us
20vicésim|us
30 tr!césim|us
40 quadrigésim|u$
50 quinqufig£sim|us
60 sexàgésim|u$
70 septufig£sim|us
80 octòg€$im|us
90 nònfigé$ira|us
100 centéamjus
200 ducentésimlus
300 trecentésim|us
400 quadringentésim|us
500 qiflngentésim|us
600 sescentésim|us
700 septingentèsim|us
800 octingent(sìm|us
900 nòngentésim|us
1000 mHtèsim|us
2000 bis mHlfsim|us
<*t.
11 undecim|us
12 duodedm|us
13 teni|us decim|us
c&.
18 duodfivfcésim|us
19 ùndévicèsim|us
PRONOMINA
Pm&nàba
nòm ego tu — nòe vfts
aoc m£ té sé nfis v6s
dot nubi obi sìbi nòbfc vòbis
obi me te si nòbfc vòbis
Dimdnstràtìva
swg natii
acc
8**
m
ila
obi
ptùf ttdtn
aoc
gen
dot
obi
um
ius
II
o
e|6s
e|òiufln
i|b
Interrvgààuutn/rel&fvuttt
n
¥
ild
Po$s€$$fva
me|us -a -um noster -trla -trlum
Ius -a -um vester -tr|a -tr|um
i|us -a
tu
sul
>um
•um
ut
hic
hunc
ius
Ir
fi
ejae
1118
ifis
lis
huius
buie
16 hoc
a hi
la hò8
e|òrum hòrum
hls
hls
ep
e
e
*
t
f n
baec hoc
hanc hoc
huius huius
huk huic
hfic hòc
hae haec
hfis haec
Oli
m|
ni
mi
ili
iiiiì
mlòs
le
um
llus
II
6
his
hls
his
his
fllb
illlls
mlis
a
am
|ìU8
I
fi
ae
fis
firum
n
ffllud
ud
Ius
I
6
a
a
Alfe
mlis
nóm qui
acc qui
gen cu
dot cu|
obi qu'
is/qu|l qulae qui
|em
lius
cui
cu|
qu|
qui
ius cui
cu|
fi qu|
id/qulod
id/qu|od
III
qu
qu
qu
qu
qu
i
68
drum
ibus
ibus
/
qu
qu
qu
qu
qu
ae
is
firum
ibus
ibus
n
qui
qu
qui
qui
qu|
ae
ae
lòrum
ibus
308

VERBA
[A] Autvwn
ìnfìmtxvus
praes ami|re
perf amftv|isse
fia amit|ùr|um
monelle legione
monulisse Kg|isse
monit|Qr|um esse lèct|w*|um esse
audl|ie
aucBvjisse
esse
fu|isse
fut|ttr|u
sing ami
pìùr ami|te
Itidicàtfvus
plùr
sing /amò
2
3
2 ami
3 amai
tntperfectum
sing
plùr
fittùnm
smg I
2
1 ami
2 amà|
3
/amai
2 amai
5 amai
tis
|nt
Ibal
bi
ibal
|ba
M
ba
tis
nt
plùr
3
/amai
2 ami
3 ama|
perfectum
sing /amivi
2
3 amavi
/amavi
2 amavi
3 amavi
ras
tmt
pfar
I
isti
it
imus
istis
|€runt
monéte
legle
le*|fte
audl
audl|te
mone
mone
mone
mone
mona
mone
0
s
t
mus
tis
nt
ieg
kg
leg
leg
leg
leg
moni
monéba
mone
mone
mone]
mon&l
moni
nume
mone
mone
mone
balm
ba
ls
It
mus
tis
nt
16
lis
r
lùrnis
itìs
tmt
H
kg
kg
tegl
leglal
legél
N.
ledei
leg
lesi
ms
«nt
lébal
et*
eba
m\
jébft
eba
audii
audi
audii
audi]
audll
audii
6
s
t
mus
tis
tmt
m
s
|t
mus
tis
nt
audilébal
audi
audii
audi
audi
audi
éfafi
|éba|
lebà'
cbà,
eba
m
8
t
mus
tis
nt
m
s
It
mus
tis
lelnt
audil
audi
audi
audi
audilel
audi
tis
nt
monu
monu
monu
monu
monu
monu
I
isti
it
imus
istis
erunt
Kg
Kg
Kg
Kg
Kg
Kg
I
isti
it
imus
istis
erunt
audfv
audIV
audiv
audfv
audlv
audiv
I
istì
it
imus
istis
erunt
fu
fu
fu
fu
fu
fu
I
isti
it
imus
istis
erunt
m
s
t
mus
tis
nt
smg 1 antivieni
2 amiv eii
3 amiv era
pìùr l amav eri
2 amav era
3 amav|era|
futùrum perfectum
sing 1 amivlerjò
2 amiv lerils
J amav eri t
pìùr 1 amiv eri mus
2 amav eri tis
3 amav erilnt
monu
monu
monu
era
eri
era
era
era
era
tis
nt
Kg
Kg
lég
era
eri
era
eii
eri tis
eia
m
s
jt
mus
audlvleral
audlvjeràl
audlv
audlv
audiv
audiv
era
eri
eri
m
s
t
mus
tis
nt
monu
monu
monu
er|ò
s
t
imus
nt
légerjO
w
Kg
Kg
Kg
Kg|
audlv|er|6
s
t
mus
eri tis
nt
audlv
audiv
audlv
audiv
audiv
8
t
mus
tis
nt
es
es|te
s|«m
es
s|tanus
es|tis
s|smt
era
eri
era
erti
era
era
8
t
mus
tis
nt
erlO
erlts
eri
er
it
tmus
ms
fui
fu
fui
fu
fu
fili
fui
fu
fui
fu
fu
fui
era
eri
era
era
era
era
m
s
t
Imus
tis
nt
|erjò
s
t
mus
tis
nt

Comùncàvus
sing
ptor
/am
2 ami
3 ami
/ ami
2 ami
3 am|
vnpcrfectunt
sing 1 ama|
2 ami
5 ami
/ami
2 ama
3\
perfectwn
sing 1 amivi
m
s
t
mus
tis
nt
ptor
m
s
|t
mus
tis
nt
mone
mone
mone
mone
mone
monel
monil
m
s
t
mus
nt
pUtr
eri
2 amiv eri
eri
eri
eri
eri
3 amivi
/amiv
2 amiv
3 amiv
m
s
t
mus
tis
nt
ptosquamperfectum
sing 1 amivlisselm
2 amiv issi s
3 amiv isse t
ptor 1 amiv issi mus
2 amftvlisséltis
3 amiv|is$e|nt
Poftxòptwn
praes ami|ns-ant|is
fut amit|ùr|us
5t$&taamit|um -tì
mone
mone
monel
mon£|
monu
monu
monu
monu
monu
monu|
monul
monu
monu
monu
monu
monu
tis
nt
lenlm
eri!
crii
eri
eri
eri
issi
isse
tis
nt
Im
s
t
mus
tis
nt
kg
kg
kg
leg
kg
kg|
kg
kg
kg
kg
lesi
H ,
Ingerì
kg eri
eri
eri
eri
m
s
t
mus
tis
Int
audil
audi
audii
audi
audi
audi
m
s
t
mus
tis
Int
[crei
I
éxé
ctì
|otc|
cri
audilrel
audllrèl
re
W
kg
Kg
kg|
lési
kg
fedissi
M ,
l€g|isse|
US
|nt
Im
[s
t
mus
tis
nt
audi
audii
audilrel
audil
Irei
m
s
t
mus
tis
Int
audivh
audivh
audfreril
audlvleril
audlvleril
audiweri
Im
s
t
mus
tis
nt
isse
issi
isse
m
s
t
mus
tis
ut
isse
audivl
audivl
audivl
audlv|issé|
audlvlissi
audlvlisse
isse
Im
s
t
mus
tis
nt
slilmus
sliltis
esl
esl
esl
esl
esl
es|
fili
fu
fu
fui
fu
fìl|
fili
fu
fu
fu
fu
fui
nt
m
s
t
silmus
OS
nt
OS
nt
isse
issi
isse
issi
issi
isselnt
im
s
t
mus
tis
monijns -ent|is
monit|Or|us
monitlum -tt
leg|ins -cnt|is
tect|Or|us
fcct|um-Q
audi|ins -entjis
audit|Qr|us
audftjum -tt
fut|Qr|us
[Bj Passfvum
praes ami|ri
perf amit|um esse
/ut amitum&i
Indkàtitw
praesins
sing ! am|or
Siri
it|un
monili
monitlum esse
liti
ptor
2 ami
3 ami
/ ami
2 ami
3 amai
ns
tur
mur
mini
ntur
mone
moni
moni
moni
moni
mone
or
ris
tur
mur
IminT
ntur
kg|!
téct|um
léctumiri
leglor
leg tris
leglttur
lejritmur
legànini
leg|fmtur
aud!|if
audit|um
audìtumiri
auditor
auddris
audntur
audilmur
mini
tinnir
audil
audi
sing /amai
2 ami
3 ami
plùr /ami
2
3
r
ris
tur
mur
mini
ntur
moni
moni
moni
moni
monélbal
Ir
Iris
tur
mur.
minT
[ntur
kg
leg
kg
libai
ibi
ibi
legibi
leg ibi
lég|éba|
r
ris
tur
mur
mini
ntur
ilibalr
iibiris
ilébajtur
ilmur
audilibftmini
audiibantur
audil
audi
audi
audi ibil
310

fiatinoti
sing I amilblor
2 ami biris
3 ama b ttur
p&r 1 amàlbltmur
2 amàlblùninl
3 ami|b|tmtur
perfectum
sing 1 amit|us sum
2 3 csest
ptor 1 amit|i sumus
2 3 estissunt
pitùscpuanperfectunt
sing I amit|us eram
2 3 eriserat
piùr 1 amSt|f erftmus
2 3 eritis erant
fiutinoti perfeetum
sing 2 amftt|u$ ero
2 3 eriserit
ptòr 1 amit|i erimus
2 3 eritlserunt
Conriinctfvus
praesins
iaml
2 am|
3
1
2 ami
3 am|
ònpetfcctwn
sing
sing
pitir
Ir
ria
létur
mini
ntur
1 amilre r
2 ami ré Iris
3 ami ré tur
pìùr 1 ami ré
2 ama ré
3 amà|re|ntur
perfectum
sing 1 amit|us sim
2 3 slssit
/ amit|i simus
2 3 sitissint
sing 1 amit|us (
2 3 essésesset
piùr 1 amftt|l essémus
2 3 essétis essent
Pamdpvutn
perf amit|us
Genindìpuni
"lus
monélblor
mone
mone
mone
inonébtmur
monélblimin!
lem
ttur
imtur
momt|us sum
esest
moni|tì sumus
estissunt
monit|us eram
eriserat
monit|i erimus
erStis erant
monitjus ero
eriserit
monit|I erimus
eritiserunt
mone
mone
mone
moneti!
moneliiminl
r
iris
tur
mone|
monél
mone
mone
mone
mone
mone rei
ntur
rèi
r
ris
tur
témur
minT
ntur
t|ussim
slssit
montt|i simus
sitissint
monit|us essem
unirlin mftttdhf
esses cssei
monitjl essémus
essétis essent
monit|us
e|nd|us
kg
kg
kg
a
kg|
[r
ris
tur
mini
ntur
léct|us
esest
iact|i
estissunt
léct|useram
eris erat
tóct|r erimus
eritis erant
léct|u$erò
eriserit
léct|i erimus
eritiserunt
H
kg
legl
kgi
legf
r
ris
tur
mur
mini
ntur
kg
kg
!e* ■
kg «ré
~ M
ire
kg
ÌBTtì
«ré
«ré
r
Iris
tur
mur
mini
ntur
téctjussim
slssit
lèctjl simus
sfussint
léct|us
léct|l essémus
essétis essent
léct|us
kg|end|u$
audilal
audi
audii
audilal
audii
audil
Ir
Iris
tur
mini
ntur
audit|u$ sum
esest
audit|l sumus
estissunt
audltjus eram
eriserat
auditji erimus
eratìs erant
audit|us ero
eriserit
audit|i erimus
eritiserunt
audil
audil
audi|
audil
audi
audil
Ir
ris
tur
mur
mini
ntur
audtìrel
audilré
audi ré
audi ré
audllic
audnre
r
ris
tur
mur
ntur
auólt|us sun
slssit
sitissint
audit|us
audlt|i essémus
essétis essent
auditjus
US

KALENDARIVM ROMANVM
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Idnuàrius
Augustus
December
(diésxxxi)
kalendae
IdOs
a.d. xtx kal.
a.d. xvni kal.
a.d. xvii kal.
a d. xvi kal.
a.d. xv kal.
a.d. xiv kal.
a.d. xin kal.
a.d. xn kal.
a.d. xi kal.
a.d. x kal.
a.d. ce kal.
a.d. vili kal.
a.d. vii kal.
a.d. vi kal.
a.d. v kal.
a.d. iv kal.
a.d. ni kal.
pridiékal.
Februfiriàs
Septembrés
Idnuàrìàs
Aprite
Iùnm
September
Navember
(diésxxx)
kalendae
a.d. iv non.
a.d. m nftn.
pridié non.
nOnae
a.d. viu Id.
a.d. vii Id.
a.d. vi Id.
a.d. vld.
a.d. iv Id.
a.d. ni Id.
pridié Id.
IdQs
a.d. xvm kal.
a.d. xvii kal.
a.d. xvi kal.
a.d. xv kal.
a.d. xiv kal.
a.d. xm kal.
a.d. xn kal.
a.d. xi kal.
a.d. x kal.
a.d. dc kal.
a.d. vili kal.
a.d. vii kal.
a.d. vi kal.
a.d. v kal.
a.d. iv kal.
a.d. m kal.
pridiékal.
MfiiSs
iQliàs
Octòbrts
Decembrés
Fébruàrìus
(diésxxvm)
kalendae
IdQs
a.d. xvi kal.
a.d. xv kal.
a.d. xiv kal.
a.d. xiii kal.
a.d. xn kal.
a.d. xi kal.
a.d. x kal.
a.d. ix kal.
a.d. viu kal.
a.d. vii kal.
a.d. vi kal.
a.d. v kal.
a.d. iv kal.
a.d. ni kal.
pridiékal.
Màrtiàs
Ai&rtius
Màius
lùìms
Octóber
(diesxxxi)
kalendae
a.d. vi non.
a.d. v non.
a.d. iv non.
a.d. ni non.
pridié non.
nònae
a.d. vili id.
a.d. vii id.
a.d. vi Id.
a.d. v Id.
a.d. iv Id.
a.d. m Id.
pridié Id.
Idtts
a.d. xvii kal.
a.d. xvi kal.
a.d. xv kal.
a.d. XIV kal.
a.d. xin kal.
a.d. xn kal.
a.d. xi kal.
a.d. x kal.
a.d. ix kal.
a.d. vm kal.
a.d. vii kal.
a.d. vi kal.
a.d. v kal.
a.d. iv kal.
a.d. in kal.
pridiékal.
Aprilés
Ifinias
Augustfts
Novembre*

INDEX VOCABVLORVM
[Munoi crossi 1.2.3... capitulay numeri tenuto 1,2,3... versus significanti
A
a 6.34 v. ab
zbfrprp+ablSM; 6.10,34,62;
12.125; 13.13,36,40; 16.51;
33.23
abbacete 31.164
aborrire 26.128
ab-es$e&-fuisse4.20
ab-icere29.145
ab-Ire8.18
ablMvus-Im 5.126
abs 27.80 v. ab
abséns-entis 17.89
abs-tinére 29.87
ac 12.59 v.atquc
ac-cédere 22.67
accendere 34.84,110
accadere 26.112; +4*26.136
ae-cipere 8.19,116; 19.80
ac-cubàre 30.73
ac-cumbere 30.96
ac-currere -risse 9.75
acctìsàre 4.48; +#n29.137
accQsfitfvus-Im 3.88
àcer-cris -ere 34.47
acerbus -a -um 30.131
acies-fi/33.15
ScrJVus -a -um 6.127; 35.69
acutus-a-um30.105
ad/ffp+acc6.19;8.81; 13.36;
14.43; 16.7; 33.132
ad-dere 18.104
ad-esseaf-fuisse4.20; +dat
32.117
ad-huc 14.34
ad-icere29.5;30.166
adiectìvum -In 12.158
ad-ire 7.62; 16.28; 29.5
ad-iungere33.5
ad-iuvàre 32.54
ad-mlràri 28.179
admìràtió -ònis/35.220
ad-mìttere22.9
ad-nectere35.157
ad-òr&re 28.25
adulèscéns -entis/19.39
ad-vehere20.122
ad-venire7.30
adverbium -In 18.198; 35.103
adversum ptf+aee 35.182,188
adversus -a -um 32.57,99
adversuspip+aa 20.65; 32.23
aedificare 25.12
aedlficium -I n 25.29
aeger -gra -grum 11.24,29
aegròtàre 11.48
aegròtus-a-um24.1
aeque 17.147; 18.78; 20.27
aequinoctium -I n 13.77
aequu$-a-uml3.43,77;29.180
àèr-eris mlO. 10,53
ae$tS$-atis/13.80,81
aestimàre29.6
aetìs-tós/33.23.26
affectus -Os m 35.216
af-ferre at-tulisse al-tòtum
14.42; 23.140
af-ficere 29.45,46
affirmire34.126
ager-grfm27.5;30.124
agereègisseàctum5.82;24.19;
27.14; age-ite 5.87,99
agmen-inisn33.10
agnus-Im25.5
agricola-aem 27.10
ain'21.71
àio ais aie àiunt 21.68; 24.61
ila-ae/10.12
albu$-a-um9.3
alere -uisse altum 20.12,97
aliènus -a -um 20.14,122
ali-quando 32.131,157
ali-quantum 31.52
ali-qui -qua -quod 24.59; 25.
17; 26.85; 31.17
ali-quis -quid 21.65,91
ali-quot 32.29
auter 24.22
alius -a -ud 8.533; alfi... ahi
10.33
allicere -io -adsse -ectum 29.94
alter -era -erum 14.11,78; 16.
77,113; 19.5,8
altum-In 16.65
altus -a -um 12.100,141; 16.44
amSns-antism 19.18
amare 5.213
ambulare 6.24
amica -ae/6.78
amlcitìa-ae/32.112
amicus-Im 6.43,44
amlcus-a-uml7.79
S-mittere 29.24
amnis-ism 33.70
amoenus -a -um 27.5
amor-Orism 19.19
amphitheàtrum -I n 32.214
an 14.13; 17.118; 29.67
anelila-ae/2.31
angustila -a -um 21.16
anima -ae/10.52; 28.89
anim-ad-venere 18.131
animai-Slisn 10.54
animus -I m 28.9,144
annus-iml3.1
ante p#+acc 6.32; 13.44; 19.
38; 25.113; odo 16.148
anteft22.il
ante-hic 23.93
ante-quam 15.27
antìquus -a -um 2.81; 13.19
ftnulus-Im8.7
anus-us/34.187
aperire -uisse -rtum 7.14
apertus -a -um 14.15; 30.152
apts-is/18.110
appàrére 29.111; -et 33.44
appellare 16.3; 20.28
appellativi^ -a -um 35.11
ap-pOnere 11.89; 30.100
ap-portàre 30.133
ap-prehendere 28.50
ap-propinquare 29.185
ApiHis-ìsml3.3
apud£fp+att6.37; 11.32
aqua-ae/5.28
aquila-ae/10.9; 33.9
arftnea-ae/34.154
arare 27.9
arStor-6risfn27.13
arStrum-In27.12
arbitrali 22.94
arbor-oris/9.21
areessere -Ivisse -ftum 11.43
arcus-us m 12.91
aiduus-a-um33.51
argenteus -a -um 30.90
argentimi -In30.91
arma -órumn 12.34
armare 32.176
armàtus -a -um 12.35
arsartis/26.49,72
as assìs m 17.97; 34.114
a-scendere -disse 10.94; 11.46
asinlnus -a -um 31.49
asinus-iml0.1
313

ABC
a-8pergere-sisse-sum30.110
a-spicere 8.15,39
at 15.25
ater-tra-tram 16.97
atque/ac 11.41; 12.59; 13.79;
18.143; 20.142; 32.211
§trium-in 5.27
attenti» -a -um 28.109
audàcia -ae/32.13
audfix -iris 26.22,54; 32.24
audére ausum esse 10.88;
31.169
audlre 3.42; 6.83; 10.50
au-ferre abs-tulisse ab-iatum
31.52
au-fugeie 31.51
augére -xisse -ctum 19.96
Augustus-Iml3.4
aureus -a -um 22.17; m 22.108
auriga-aero34.40
auris-is/11.6
aurum-ln22.15
aut 8.14,108; aut... aut 18.7
autem6.42
autumnus -I m 13.81,85
auxilium -In 25.65;p/33.5
av8ru$-a-um31.22
i-venere 23.51;29.163
avi$-is/10.9
avunculus-Im 12.19
B
baculum-In4.62
baiare 9.70
balneum-In 30.13
barbanis -a -um 12.61 ; m 14.76
basium-In 34.118
beàtus*a-uml9.86
bellum-I» 12.76
bellus-a-um34.58
bene 11.14; b.veUe 31.29
benefidum -I n 29.141
béstia-ae/10.1
bestiola -ae/18.110
t»bere-bisse9.9
bini «ae-a 30.74
bis 18.126
bonum-In 30.52
bonus -a -um 4.68; 11.14
bòsbovÌ$m//21.31
bracchium-iiill.1
brevi 25.77
hrevis-e 12.50; 13.28
314
C
cachinnus-Iro 34.151
cadere cecidisse 10.103; 16.102
caecus-a-um28.31
caedere cedklisse caesum 33.18
caedés-i$/33.133
caehim -in 9.25; p/ 28.171
calami»-Im 18.161
cakeus-Im 14.85
calidus-a-uml3.87;/30.114
calor-Orìsm 27.122
campus -Im 9.1
candidus -a -um 21.4; 34.150
canere cecinisse 10.80; 14.19;
29.66; 34.70
canis-ism//9.2; 10.77
cantare 3.3; 34.163
cantus-Osm 29.73
capere -i5 cépisse captum 10.2,
78; 26.6; 29.90,148; 32.13
capjlius-Imll.6
capituhun-inl.73
caput -itis « 11.5; 12.65
career-erisro 26.25
cardò -inism 22.2
carére +aU 20.6
carmen -inis n 29.90; 32.102
caro carnis/30.104
carpere -psisse -ptum 5.57;
27.168
cSrus -a -um 32.21,85
castra-Orumn 12.93
casus -Qs m 26.126; 35.9,24
caténa-ae/22.11
cauda-ae/10.15
causa -ae/21.37; -a +gm 26.
135;29.139
causaiis -e 35.162,170
cautus-a-um26.81
cavére cavisse 22.60,65; e. né
27.173
cèdere cessisse 22.73
eder-erìs -ere 26.4
cdsus-a-um29.93
céna-ae/30.9
cenare 30.40
cénsére -uisse cénsum 27.63
centésimus -a -um 17.31
centum 2.39
céra-ae/18.108,109
cerebrum-Inll.9
cernere 16.69; 32.114
certamen -inis n 34.15
cenare 34.12
certe 18.73
certo odo 24.59
certus-a-um 17.118,121; 25.
43; 32.114
cessare 28.7
ceterl -ae -a 2.59; sg 13.51
céterum afe 24.76
cbarta-ae/18.161
cibus-im 9.6; 30.9
cingere dhxisse dnctum 27.6
-dpere -i6 -cépisse -ceptum
< capere
circa prp+acc 27.51
circénsis -e 34.37; mp/34.39
rirciter30.10
cksum prp+acc 6.14
drcum-dare 33.20
circum-silire 34.96
circus -Im 34.36
à& prp+acc 35.182,188
citerìor-ius33.132
àt& prp+acc 33.87
dvis-is i«//25.67; 28.154
clamare 8.36
clamor-orisi» 9.79
clfirus -a -um 13.48; 29.93
dassis-is/32.23
claudere -sisse -sunti 7.15
claudus-a-um28.32
clausus -a -um 14.17
clavis-is/23.103
déméns-entis 31.84
cocus-Iro 30.67
coep-coept-v. indpere
edgere co-égisse -8ctum 33.32
cogitare 17.57
cogndmen -inis n 12.12
cognOscere -tivisse -itum 2L2;
31.10; 32.219
cohors-rtis/33.2
colere -uisse cultum 27.11
collis-ism 9.20
colloqui 20.47; 33.149
colloquium-In 20.71
collum-In$.22
colònuslm 27.70
color-òrism 11.20
columna-ae/19.3
comes -itis m 23.108
comitàrl23.107
com-memorare 33.22
commQnis -e 32.32; 35.10,17
cOmoedia-ae/34.45
comparare 18.77; 35.35
comparfitió -ònis/35.30
comparàtivus -Im 12.202

C D
com-plectì «exum 16.87
com-plére -évisse -étum 30.147
com-plfirés-a25.35
com-putarel7.101
còndri 16.138
condicio -dnis/32.146
cOn-ficere 26.7; 27.68; 33.54
còn-fìdere 31.56
còn-fitéri -fessum 29.114
coniugStid -onis/35.232
coniOnctiò -onis/35.6,156
coniùnctlvus -I m 27.189
con-iungere 18.30
con-iQnx -iugis firn 19.7,9
efin-scendere -disse 16.56
con-sequI26.5
cdn-sidere -sédisse 15.17
cdnsilium -I n 26.23; 29.14
cdri-sistere -salisse 8.12
cón-sòlàri 16.90
consonata -amis/18.8,25
conspectus -ùs m 25.108,135
cdn-spicere 21.29
cdnstins -antis 28.99
con-stàre -stitisse 8.56; 22.1
cOn-stituere -uisse -Otum
25.56; 32.152
con-sùmere 26.11,29
con-temnere -témpsisse -témp-
tum 32.14,73
con-tinére23.18
continuo 24.16
contri prp+acc 12.72; 29.121
con-trahere 30.32,41
contr&rius -a -um 16.49; 28.95
con-turbare34.122
con-venire8.82; 15.64; 19.49
con»vertere24.2
conviva -ae tn/f30.73
convivium-I n 30.70
con-vocire33.109
copia -ae/27.38
copulare 33.106
cdpulativus -a -um 35.162,164
coquere -xisse -ctum 30.64
cor cordis n 11.19,136; 19.19
cónni prp+abl 31.122
comù-Osn 21.31
corpus -orisn 11.1
cor-rìgere -réxisse -réctum
18.105
cotidié 19.76
cràs 20.128,130
crassus -a -um 10.101,102
crédere -didisse -ditum 21.98,
114;31.72;+<fel 21.119;
29.10
créscere -évisse 27.7,17; 32.20
cruciare 31.64
crQdélis -«31.124
cruentus -a -um 24.66
cruor-Orism 21.29
crùs -ùris n 11.2
crux-ucis/31.66
cubare -uisse -itum 14.2
cubiculum-fu'5.35
cuKna-ae/30.67
culter -tri m 11.95
cum prp+abl 5.9,13,58; 21.15;
25.111,143
cum+mrfl0.15;18.128;19.74;
25.53;30.41:c.prifcmim21.
28;+ami29.76,78;32.175
cQnae-àrum/20.2
cQnctus -a -um 32.40; pi 32.1
cupere -id -frisse 24.51,56
cupidità* -àtis/25.122
cupidus-a-um25.46
cQr 3.26
cOra-ae/27.97
cQrare 20.77; 29.184; 32.186;
e. ut/né 27.102,139
currere cucurrìsse 7.66
currus-Qsm25.7
cursus -Os m 32.220,222; 34.36
custodire 22.6; 29.104
D
dactylus-Im 34.250
dare dedisse datum
7.46,63,118
datlvus-lm7.110
àèpp+abl 11.53; 13.89; 19.
105; 20.48; 21.95
dea-ae/19.6
débére 20.82; +dat 23.16
débili$-e31.139
decem4.10
December -bris m 13.6
decére 20.158; 21.54
deciés 18.118
decimu$-a-uml3.5
declinare 9.90
déclinatid-onis/9.88
de-esse dé-sum dé-fuisse
18.94; +<ta 32.101
difendere -disse -sum 12.107
dein 34.119
de-inde 14.46
delectàrc5.60
délére -évisse -étum 18.144
déliriae-arum/34.87,91
delphlnus -i m 29.62
démere-mpsisse-mptum 35.73
de-mónstràre 17.138; 26.50
démum 30.21
dénànus-im 17.97
dén!-ae-a33.2
dénique27.2
déns dentis m 9.73; 11.10
dé-nu624.4
deorsum 26.73
dépònéns -entis 16.156
-dere -didisse -ditum <dare
dé-rfdére 22.80; 25.15
dé-scendere -disse 25.110
déserere -uisse -rtum 25.116;
31.125
desiderare 33.65,137
dé-silfre -uisse 29.88
dé-sinere -siisse 15.65,66,158
dé-sistere -stitisse 32.203
dé-spéràre 29.89,120
dé-spicere 26.90,106; 33.168
dé-tergérell.U9
dé-terrére29.3
dé-trahere29.146
deus -I m, pi del/dil/dl 10.28
dé-vor§re34.101
dexter -tra -trum 14.79;/
16.51; 30.98
dicere -xisse dictum 11.60,61;
13.58; 20.144;26.162
dictàre 18.50
dictum-in28.54
diés-éim 13.835; 18.178,190;
/32.147
dif-ficilis-e 17.69; 33.52
digitus-im8.21
dignus-a-um 19.110
dffigéns -entis 30.31
diligere -éxisse -éctum 20.141
dimidius -a -um 13.33,53
di-mittere 23.12
diphthongus -i/34.226
dirus-a-um 33.171
dis-cédere4.73
discere didicisse 17.1
discipulus -i m 15.6,8; 28.52
disiOnctìvus -a -um 35.162,166
dis-iungere28.3
dis-suàdére -sisse 32.76
diù30.13;ompdifitius33.126
dlves-itis 19.61
dividere -visisse -visura 12.68,
315

D E F
105; 13.1
dlvitiae -àrum/29.27
docérel7.2
doctus-a-uml7.4
dolere 11.80; 34.135
dolor -òris m 24.25; 29.51
domi 15.81; 18.151; 20.127
domina -ae/2.31
dominus-Ìm2.26;9.5; 16.110,
130;30.95;/>/20.109
domus -fls/, aM-òyplace-te
19.42; domum odo 20.123;
dom6a<fo20.137
donare 29.168
dònec 32.72
dOnum-i n 19.67
dormire 3.37
dor$um-lfl29.100
dubitare 21.130,131; 29.116
dubius -a -um 34.135
du-centl-ae-al3.10
dCtceredQxi$seductuni9.34;
12.104; 18.53;animamd. 10.
54;(ux6rem)d.34.125,191
dulcis-e 30.131
dum 9.39,69; 10.48; 22.8
dum-modo34.17
dumtaxat 35.36
duo -ae -o 2.23,33,54
duo-decim6.15
duo-decimus -a -um 13.6
duo-de-trigintil 13.28
duo-dé-vigintl 17.20
dOrus-a-um 18.111
dux ducis m 12.81; 16.44
B
€ 7.45 v. ex
ea, eadem v. is, Idem
ebrius-a-um 31.193
ecce 2.81; 4.59
ed-v. èsse
educale 31.150
é-dùcere 32.64
ef-ficeie 18.114; e. ut 27.124
ef-fiigere 26.22,82
ef-fundere 33.78
ego me mihi/ml 3.20; 14.30;
15.21; 17.66; me^cum 14.87
É-gredI -gressum 16.39
égregius -a -um 32.25,31
6-icere 28.5,73
e-lldere -sisse -sum 34.242
e-ligere -tégisse -lèctum 30.58
emere emisse èmptum 8.14
èn35.116
enim 10.30
ensis-ism33.172
e6 afe 28.23
epigramma -atis n 34.157
epistula-ae/18.153
eques-itism 12.43
equidem 30.51
equitttus -fls m 12.113
equus-Im6.56
erga prp+acc 19.94
ergo 10.121
e-ripere -i6 -uisse -reptum
29.45,122
errare 9.50
e-rubescerc -buisse 34.201
e-rumpcrc33.122
erus-i m 18.35; 22.48
esse sum fuisse futflrum esse
/fore 1.1,18,53; 4.32
èsse edò€disse9.9,ll; 10.59
et 1.2; 25.95; et... et 7.50
et-enim33.163
etiam 5.30,70; 26.104; e. nunc
19.86; e. atque e. 33.118
etiam-nunc 32.207
et-d 24.38
é-volàre 26.41
6-volvere -visse -iQtum 28.58
exfcj>ip+«W5.58; 14.11; 18.
113; 22.1,B; 33.43,158
ex-audìre 18.92
excitàre 14.35; 19.20
ex-ebmare 15.23
ex-cdgitSre 26.35
ex-cruciftre34.138
ex-currere -risse 33.115
excUsdre 21.45
exemplum -I n 1.90; 26.64;
31.129
exerdtus -0$ m 12.77,80
ex-haur!re30.145
exiguus -a -um 13.51; 17.148
ex-ire 7.83; 10.53
exfetimire 27.62
exitus-fls m 25.70; 26.111
ex-órnire 30.64
ex-plànàre 35.105
ex-pletlvus -a -um 35.162,168
ex-p6nere29.101;31.131
ex-pugn§re 12.112
expugnfitid -ónis/25.45
ex-spectire7.2
extendere -disse 28.49
txtxlprp+acc 22.7; 28.129
F
faber -bri m 22.20
fibula-ae/25.3; 34.44
ftbuliri31.186
facere -io ferisse factum 10.17,
65,69,111; 11.27,66; f. ut
27.145,175
facies -el/13.15
fadlis -e 17.50; ade -e 23.53
fact-v. fieri (facere)
factum -I» 23.78
fall§x-ftcjs29.104
fallere fefellisse falsum 21.115;
32.109
falsus -a -um 21.88; 31.200
falx-cis/27.18
fima-ae/28.38
fomès-i$/30.42
familia-ae/2.9,73
fòri 20.1
fateti fassum 23.68,144
fatlgfire 33.45
fatum -in 34.70,180
favére ftvisse 34.40,148
Februfiriu$-iml3.2
fòGcitàs-aiis/29.160
fèlix-Icis 29.41,119
fèmina-ae/2.1
teminlmim-ln2.9ó
fenestra-ae/5.26
fera-ae/10.7
fere 33.54
feràx-òci$22.10
ferre tulisse lfitum 12.34,55;
21.17;24.(37); 27.29
ferreus -a -um 22.14; 33.176
ferrum-in 18.113
fertili$-e27.30
ferus-a-uml0.2
fessus-a-um6.61
•ficere -io -ferisse -fectum
< facere
fìderefìsum esse 31.55
fides-et/31.56; 32.112
fides-ium/29.66
fidicen-inism 29.70
fidus-a-um31.58
fieri factum esse 16.98,143;
18.25; 24.49
figere -xisse -xum 26.60
filia-ae/2.14
filiola-ae/20.57
filiolu$-Im20.154
filius-Im2.12
fihun-1 ii2S.72
316

F G H I
finire 29.179
finis-ism 12.69; 13.38
ilare 16.30
flectere -xisse -xum 32.60,220
fière -«visse 24.36; 34.209
fl6s-6rism 19.78
flùctus-ùsm 16.33
filiere flQxisse 11.20
flQmen-inisn 10.40
fluvius-iml.18
foedus-a-umS.18
folium -i» 10.70
forte 22.115
fore33.185v.esse
forìs-is/22.1
foris odo 22.56
fórma -ae/13.54; 16.157; 19.
137; 34.48
fÒrmdsus-a-um7.10
forsitan35.U9
fonasse 23.18
forte aio 25.5; 29.151
fortis -e 12.119
fortuna-ae/29.175
forum-In 19.48
fossa-ae/12.100
frangere -«gisse -Sctum
24.21,33
friter-tris m 12.1
fremere -uisse 22.58
frequèns -entis 18.14,155
fretum-ln28.2
frlgére 14.68
fri$dus-a-uml3.88
frl£us-orisn27.123
frdns-ontis/11.8
frQg£s-um/27.29
fruì 30.23,59
frOmentum -I n 27.7
frustra 29.30
fiiga-ae/26.10
fugete -i5 fikgisse 12.116
fìigttivus -a -um 31.68
fiilgur-uris nl6.109
fondere ftdissefiisum 30.114
funditu$31.184
fundds-Im29.2
fòr-ism29.132
flirtum-In 29.136
futQrum-In20.172
futQrus -a -um 20.49; v. esse
G
gallus-im 14.19
gaudére gavlsum esse 11.114
gaudium-In 33.59
gemìnus -a -um 34.51
gemma-ae/8.1
gemmStus -a -um 8.58
gena-ae/11.8
genetlvus-lm2.109
génsgentis/32.31
genQ-0sn21.18
genus -eris n 30.89; 31.101; 35.
13,65; g. hominum 33.177
gerere gessisse gestum 14.76,
83; 21.33; 34.48,78
gerundium -I n 26.150
gerundivum -I n 31.208
glaciés -fi/13.96
gladiàtor-onsm 34.25
gladifitórius -a -um 34.27
gladius-Im 12.33
gloria-ae/25.51
glòriósus -a -um 30.94; 33.152
gracilis -e 19.138
gradus -tts m 20.33; 35.30
Graecus -a -um 1.39,68; 2.48
grammatica -ae/1.84
grammaticus -a -um 35.0
gratta-ae/32.87,122;-§32.90,
190;-àsagere32.123;-amba-
bére/referre32.122
gràtus -a -um 32.33,120
gravidus -a -um 27.108
gravis-e 12.52; 24.38
gremium-In 34.72
grex-egism 27.134
gubernàre 16.42
gubcrnfitor -Oris m 16.43
gustare 30.107
H
hab&e 4.4; 5.3,6; 11.1,14; 13.
8; 19.33; sé h. 14.26; babài
28.80
habitSreS.l
basta-ae/12.40
baud 26.28
haurire -sisse -stum 16.118
hendeca-syllabus-a-um 34.279
herba-ae/9.8; 18.164
beri 23.105
beu 29.21
heus 22.27
bexameter -tri m 34.256
hichaec hoc 7.43,85,90
hlc 3.40; 5.85
hicine 22.88 v.hic
biems -mis/13.80,82
bine 23.11
ho-dié 14.26
bolus-erisn30.101
bom6-inisml0.5
b5ra-ae/13.40; 22.50
horrendus -a -um 33.172
horrére 11.98,101,129
bonari 33.16,167
bonus-Im5.1
bospes-iris m 30.4,5
bostis-ism 12.76
bttc 25.74,110; 27.4
hùmànus-a-umll.l
burnì odo 21.20
humilis-e25.15
burnus -1/21.20
I
iacere 46 ferisse iactum 12.108
iacSre 9.35; 11.33
iactire 16.116
iactOra-ae/29.33,162
iam3.9; 15.31; 24.52
iambus-Im 34.249
i9nitor-órism22.6
iànua-ae/15.27
lSnuànus-Iml3.2
ibi 25.53
-kere (-licere) -io -iécisse
-iectum < iacere
idv.is
Idem eadem idem
18.21,22,32,160
id-ed 31.110
id0neus-a-um33.13
Htts-uum/13.62
iecur-orisn 11.21
igitur 13.23
ignara*-a-um 29.65
ìgnis-ism 26.59
ignorare 24.50,94
ignóscere -dvisse 31.90
ign5tus-a-um29.68
ille -a -ud 8.41,70,79
illic 7.3,6
Oline 23.4
iUOc 25.40,110; 27.4
illustrare 13.49
imago-inis/22.65
imber -bris m 13.89,90
imitar! 26.40
im-mitùrus -a -um 27.168
immò 7.21,27
im-mortàlis-e28.44
im-pSr-aris24.8
317

I K L
im-pattèns -entis 31.34
im-pendére 28.131
imperare 4.110; +èai 12.82;
26.40
imperàtlvus -I m 4.111
imperàtor -òris m 33.19
imperfectum -I n 21.157
imperituri -fu 1.55; 10.29
impetra-0s m 12.114
im-piger -gra -grum 18.156
im-plére -évisse -étum 16.34
im-plicdre -uisse -itum 34.29
impluvium-iit5.27
im-pònere9.84
im-primere-pressisse-pressum
18.192
im-probus -a -um 3.33
imus-a-um30.70
inpip+aM 1.1,72,108; 4.3,
60,62; 12.106; 27.43; 34.168;
+««7.14,17; 12.104,108,
113; 29.120; 34.158
in-certus -a -um 17.119; 20.68
in-cipere -io coepisse coeptum
13.86,93; 25.62
in-cludere -sisse -sum 23.102
incoia -aem//32.10
in-colere 12.62 "
incolumis-e33.141
inconditus -a -um 35.217
inde 29.75
in-déclinàbilis -e 13.166
indicStivus -i m 4.111 ; 27.188
in-dignus -a -um 21.53
in-doctus -a -um 17.4
induere -uisse -utum 14.74;
-Qtus30.15
industrius -a -um 17.9
in-ermis-e32.64
in-esse 7.39,41
in-exspectfttus -a -um 30.6
Jnfòns -antis m//20.1,18
in-felix-fcis 31.43
Inferior-ius 15.75
Tnfcrus -a -um 16.4; mp/28.78
Infèstus-a-um32.1
In-fìdus -a -um 31.56
uifimus-a-um26.77
Infìnltìvus -I m 10.137
in-flectere 35.56
in-fluere 16.15
infra prp+ace 11.8; 16.3
ingentum-in 34.54
ingèns-entis 26.62
in-hQmànus -a -um 27.180
in-imlcus -i m 6.44,45
in-imicus -a -um 17.80
initium -I n 13.38; -619.79
iniQria -ae/31.98
in-iustus -a -um 31.97
inopia-ae/32.19
inquit -iunt 14.40; -am 34.152
In-scrlbere 23.64
Inscripùò -ònis/31.(204)
In-struere -(frisse -Octum 33.14
InstrOmentum -i n 27.13
Insula-ae/1.27
integer -gra -grum 23.20
intellegere -axisse Return 18.
46; 20.51
initr prp+acc 6.3; 9.54; 16.55;
21.112; i. sé 22.14; 30.152
imer-dum 34.233
imer-eà 32.60
inter-esse 16.1; 22.46; 34.14
inter-ficere25.10
imer-iectiò -dnis/35.6,215
interim 21.63
internus -a -um 32.43
inter-pellire 17.22
imer-rogàre 3.24,26
intra prp+acc 22.9; 27.94
intràre 6.76,87; 10.52; 11.57
in-tuéri 16.79
intus 24.39
in-validus -a -um 31.131
in-vehere 27.39
in-venire 26.20
in-vidare 29.80,181
invidia -ae/29.163
in-vocàre 16.105
iocòsus-a-um34.142
ipse -a -um 9.55; 10.20; 18.38;
20.31; 28.101; 34.94
ura-ae/35.191
iràtus-a-um3.6
ire eò iisse 6.20; 16.72; 22.50
iseaid 4.77; 5.7,33; 8.138
iste -a -ud 22.86,103
iu 18.43; 19.97; 27.128
ita-que6.41
item 13.31,77; 26.47
iter itineris 30.25; 33.10
iterum 16.142; i. i.que 24.1
iubére iussisse iussum 11.45
iùcundus -a -um 30.37
lQlius-lml3.4
iungereiùnxisseiftactum 18.26
iQnius-fm 13.4
iQs iuris n 31.104; 35.198; iure
32.46
ifistus -a -um 31.97,119
iuvSre iflvisse ifktum 26.27,32;
34.37
iuvenis-ism 31.71
iùxtà/»p+aa:24.13
K
kalendae -lrum/13.57
kakndarìum -I n 13.(0)
L
Ifibllàpsum 16.85,139
labor-òris m 27.62
labóràre 27.61; I. ut 27.112
labrum-I fi 11.10
labyrinthus -f m 25.27
lac lattisi! 20.9
lacertus-im 26.60
lacrima -ae/7.7
lacrimare 7.6
lacus -flsm 13.96
laedere -sisse -sum 34.13
laetàrì 16.73
lactitia -ae/29.45
laetus-a-um3.3
laevus-a-um24.6
lana-ae/27.34
largìri 17.133
largus -a -um 17.132
làt- v. ferre
latóre 31.67
Latlnus -a -um 1.69; 18.100
latrare 9.42
latus -eris n 24.3; 33.122
Iàtus-a-uml2.104
laudate 17.42; 19.23
lauslaudis/23.48
lavare làvisse lautum 14.45;
lavatimi ire 22.52
lectica-ae/6.21
lcctulus-iml5.U6
lectus-i mlO. 125; 30.69
Ieg2tus-im33.148
legere légisse léctum 18.37
legiò-ònis/33.1
legiònàrìus -a -um 33.7,139
Ie6-6nisml0.1
levare 26.69
levis-e 12.56; 33.138
téxltgis/31.105
libellus-lm 28.47
libenter 34.82
liber -bri m 2.81
liber -era -erum 26.38,82
318

LMN
Ghette 36.118; 32.6
libere 34.35
Uberi -órumm 2.21
libertà*-§tis/26.89
llbertlnus-im30.117
licere 15.116; +dat 16.83
ligneus-a-um22.20
lignum-1*22.18
Iflium-Ifi5.13
Kmen-inisn22.2
linea-ae/8.8; 18.53
lingua -ae/11.10; 18.4
littera-ae/1.66;/rf 23.15;
33.29
lftus-órisf»25.101
kK*lfvus-Im6.120
locus -Im 16.15,159; 20.13;/*
loca -dram» 27.30
long* 31.117; 33.66
longus -a -um 6.10; 13.9,25;
17.29; rivi»-a 32.198
loquUocQtum 16.96
Ulcere Ubasse 9.29
lucerna -ae/34.84
lucrum-In 29.15
hictàri 35.81
fòdere-sisse 10.75; 33.26
lQdus-im 15.2; 34.15;p/34.35
lugere libasse 34.42
lQna-ae/13.46
lupus-Im9.22
KrxlQcis/13.47; 33.114;
34.116
M
maer£re2S.U2
maestus-a-um 29.19
magis 20.60; 35.209
magister -tri m 15.4
magnificus -a -um 19.52,77
magnus -a -um 1.22,65
màior -ius camp 19.36,57
MSius-iml3.3
male 11.15; 34.100,103
maleficium -i n 29.113
malie mShiisse 28.151,156
malum-f n 15.93; 16.101;
30.47
m2lum-l»7.41
malus-a-um6.39; 11.14
mamma -ae/3.19; 20.29
mane indicln 13.36; aàv 14.55
manère mànsisse 20.66
manus-fis/11.3
mare-is fi 10.35
margarita-ae/8.1
maritimus -a -um 16.13
maritus-Iml9.2
Martius-iml3.3
mascuUhum -f n 2.95
mSter-tris/2.10,11; 12.2; m.
bmiliis 19.17
materia-ae/18.109
matròna-ae/19.18
matita» -a -um 27.17
maxime 26.126,134
mfiximus -a -um sup 19.36
mémé-cumv.ego
medicus-Im 11.26
medius -a -um 8.120; 13.41 ;
16.42; fi 30.70
mei mellis n 30.132
melior -ius camp 19.25
mel&tus -a -um 34.93
membrum-inll.l
meminisse 32.107,126
memorare 28.55
memoria -ae/31.19; post ho-
minum-am 31.114
mendum-Ifil8.102
mens mentis/34. HO
mensa -ae/4.60; 8.89; 29.169;
m. secunda 30.102
mènsis-isml3.1
menttò-ònis/35.210
mentili 21.88
mercator -drìs m 10.28
mercatdrius -a -um 32.44
mercés-edis/18.182; 27.72
merére 23.45,49; stipendia m.
33.35
mergere -sisse -sum 14.50; pass
16.35
meridiès -éi m 13.42; 16.48
merus-a-um 30.115; fi 30.117
merx-rcis/16.23
metere27.8
metuere-uisse 12.83
metus-fisml2.120
meus -a -um 2.66, voc mi 19.94
mihi/mf<fatv.cgo
mlles-itism 12.31
milia -ium npl 12.97 v. mille
militare 12.90
milit&ris-e33.23
mille L73;p/mHia 12.97
minari32.172
minime 20.81; 31.27
minimus -a -um sup 19.37
mini8ter -tri m 30.67
minor -us camp 19.36,56
minuere -uisse -Qtum 19.91
minus odo 19.133; 20.26
minus -òris n 19.149
ntiribilis-e25.35
mirari 24.7,16
mirus -a -um 29.18,98
nàscere -uisse mixtum 30.115,
132
misellus-a-um34.7
miser -era -erum 19.69; 29.27
mietere misisse missum 19.79;
27.170; 33.17; 34.8
modoll.37,55;27.172;m....
m. 34.38
modus-Im9.90; 14.37; 29.
120; 35.61; nùlld ^021.56
moenia -ium n 25.11
molestus -a -um 30.37
molCre 26.60
mollis-el8.109
monère 22.61; 23.30,42; m. ut
27.147
mònsmontism9.19
m0nstrare8.43
m&nstrum-I n 25.18
mora-ae/25.82
mordere momordisse morsum
22.58
mori mortuum 28.45
mors-rtis/25.41
mortalis-e28.45
mortuus -a -um 10.49; v. mori
mdsmòrism 31.135
movere mdvisse mOtum 10.14;
27.109; 34.155
mox 20.35
mulier-eris/20.13
multi -ae -a 1.44
muldtQdO -inis/26.91
multò +comp 16.72
multum 14.100; 28.6
mundus-Im 28.82
mundus-a-um21.4
munire 33.21
mOnus-erisn 31.32
mUrus -I m 6.14; 25.30
MQsa-ae/35.17
mutare 21.57,112; 23.35,117
mQtus-a-um28.31
m&tuus -a -um 32.145,146
N
nani 6.37
-nani 23.6

N O P
namque3L135
narrare 21.56; 23.70
nirratiò-ònis/25.129
nàsci nàtum 28.22,45; 33.177
nàsus-I in 5.18
natire 10.11
nfttQra-ae/26.46
nàtus -a -um 28.22; 33.24; v.
nàsci
nauta -acm 16.28
nàvicula-ae/28.94
navigate 16.9,27
nàvigàtiò -ónis/29.48
nSvis-is/16.9
-ne 1.11
né 27.139; 29.73; 32.162,179,
212; né... quidem 27.55
nec 11.54 v.ne-que
necare 25.50
necessàrius -a -um 20.5
necesse esse 10.58
negate 23.66,139; 31.199
neglegèns -entis 27.144
neglegere -adsse -ectum
27.101,104
negOtium -I n 27.11,66
nèmd -inem -ini 10.44; 20.60;
23.28; 28.126
nèquam adi òidedtt. 151; sup
néquissimus -a -um 29.133
ne-que/nec3.42;5.41;11.54;n.
...n.7.57;n.enimlO.UO;n.
verol6.138
ne-sòre 17.4; 18.37,87
neu 32.77 v. né-ve
neuter -tra -trum 14.9
neutrum-In2.97
n6-vc/neu 27.140; 32.77
nexneàs/25.88
nldus-Im 10.69
mger-gra-grum9.2
nihil/nll 14.101; 34.174
nimis8.98
nimium31.178
nimius-a-um31.82
nisi 15.93; 26.46; 33.82,164
niveus-a-um34.188
nixnivis/13.89,91
nobilis-e29.66
nóbìs ndbls-cum v. n6s
nocete +dat 27.123; 32.72
nòli-Ite 20.69,160
nòllenòluisse 20.17,141
nòmen -inis n 12.3; 13.2; 35.8
nominare 13.17
nOminàdvus -I m 3.88
non 1.5
nOnae -àrum/p/13.69
nOnfigèsimus -a -um 31.175
ndnflgintà8.93
ndn-dum 15.13
ndn-gentl-ae-al7.33
nòn-ne7.26
n6n-nfllli-ae-a29.9
ndn-numquam 29.121
n6nus-a-um!3.5
nOsnòbls 15.55,119; 20.136;
21.91; 34.166; n6bis-cum
29.40
nòscere nòvisse 24.50,58,60,94
noster -tra -trum 11.131; 34.
152,163
nostrum gen 29.38,39
nota-ae/34.230
ndtus-a-um29.64
novem4.10
November -brìs m 13.5
nòvisse 24.60,94 v. nòscere
novus -a -um 2.81,90; 13.52,
59; 29.98; sup UM
noxnoctis/13.37
nflbere -psisse -ptum 34.126
nùbés-is/9.25
nObilus -a -um 32.56,105
nfldus-a-uml4.69
ndgae-Srum/31.198
nfillus -a -um 4.45,64
num 1.49; 29.106
numerare 4.9; 32.104
numerus -I m 1.63; 2.43; 35.19
nummus -1 m 4.6; 8.59
numquam 17.63
nunc 13.22
nOntiàre 30.29,86
nOniius -J m 10.30; 32.33
nQper22.101
nOtrix-Icis/20.14
nuxnucis/30.102
O
03.32
oh prp+acc 23.36
oblMscf-Btum 25.118,137
ob-oedire28.16
obscQrus -a -um 13.51
ocddéns -entis tn 16.46
occidere -disse 16.47
occfdere -disse -sum 25.67
occultare 10.89; 19.66
oc-cunere -risse 20.104
òceanus-iml.53
ocellus-Im34.105
octàvus-a-uml3.4
octingenti -ae -a 17.33
OCI64.10
OctOber -bris m 13.5
octògintd8.65
oculus-Im7.6
ódisse 31.94
odium-In34.136
of-ferre ob-tulisse ob-làtum
32.92
ofGcium -In 20.84
òlim 25.25
omnis -e 14.115; 23.58; 26.55;
plm 19.22, it 21.95
opera -ae/34.8,104
ferire -uisse -rtum 13.91
opes-um/34.208
oportère 17.111,115
opperìri -rtum 16.29
oppidum-lnl.33
op-pugnàre 12.78,107
optare 31.22
optàtìvus -a -um 35.62
optimus -a -um sup 19.29
opus -eris n 26.54; 27.59
opus esse 19.149; +abl 32.78
óra -ae/16.19,21
OiSre 27.92
OrfltiO-dnis/35.2
orbis -is m 26.37,128; o. terra-
rum 26.103
Ordinare 35.157
6rd0-inism33.11
oriSns -entis m 16.45; 28.24
orili ortum 16.45,97
Ornamentimi -I n 8.7
Ornare 8.23; 25.57
os ossisi! 24.33
dsdris fi 11.6; 16.14; 17.37
Osatile 34.165
Oscular! 19.89
0sculum-In7.62
ostendere -disse 8.47
Ostttrius -Im 7.33
5stium-in5.25; 16.13
òtiòsus -a -um 33.168,169
Otium -in 27.66
ovis-is/9.3
dvum-lit 10.71
P
pabulum-In27.33
paene 26.29
320

paen-Insula -ae/26.98
pSgina-ae/2.85
palKre 23.36
pallidus-a-um23.3S
pallium-in 22.73
palma-ae/34.33
palpitile 11.98
panis-ism9.il
papprus 4/18.163
par parìs 24.7
parare 30.67
paritus -a -um 25.69,94
parcere peperdsse 29.83,84
parent£s-umm 14.89
parere -io peperisse 10.71,72
parare 4.110;+<tol2.76
parricida -ae m 31.110
pars -rtis/12.64; 16.45,92
partidpium -I n 14.148; 35.128
partiti 17.144
panini 27.40; 29.103
parvulus-a-um20.1
parvus -a -um 1.23,64; 2.6
piacere pfivissc pastura 27.32;
34.67
passer-erism 34.86
passivus -a -um 6.128; 35.72
passus-Qsm 12.93
pSstor-5rìsm9.1
pater -tris m 2.9,10; 12.2; p.
femiliis 19.38
patere 25.32; 26.36
patii passum 24.37
patiéns-entis 27.91
patientia-ae/27.91
patria-ae/12.70
paud-ae-al.47
paulisper 30.49
paulòafc 16.91,123,148
paulum 16.8,108
pauper-eris 19.62
pfixpàds/33.147
pectus -oris n 11.18; 20.9
pecOlium-I it 28.160
pecQnia-ae/4.3
ped&niOsus -a -um 8.20
pecus -oris n 27.33
pedes -itisi» 12.42
p&or-iuscomp 19.13
pellere pepulisse pulsum 22.85
penna-ae/26.59
pènsum-In 1.107
pentameter -tri m 34.268
per prp+acc 6.76; 7.69; 9.59;
21.6; 24.18; 27.108; 31.10;
33.95,159; p. sé 18.23; 25.71
per-currere -risse 32.44
per-cutere-iò-cussisse-cussum
24.15;33.157
per-deie 23.73,131,147; 34.76
perfectum-in21.1S8
per-ferre 30.56
per-ficere 26.57
pergere peritasse 20.71
periculòsus -a -um 28.141
perfculum-In 28.129
per-fte 28.122; 29.1,16
peristyium-I»5.30
per-mittere 29.85
per-movére 29.86
perpetuila -a -um 34.109
per-sequi 26.2
persóna -ae/3.2; 15.134
per-suidete 28.110,164
per-territus -a -um 10.105
per-turblre 29.57
per-venlre28.137
pés pedis m 10.12; 12.47;
34.248
pessimus -a -um sup 19.15
petasus-Im 10.27
petere -ivisse -Itum 9.32,74,
79; 32.74; 34.130
phantasma -atis n 28.97
piger -gra -grum 17.7
pila-ae/10.74
pilum -in 12.33
pipiate 34.97
pWta-aem 32.141
pirum-in7.52
piscitor -òris m 29.166
pisci*-ism 10.9
piacére -i-dot 30.104
piane 23.59,136; 31.62
plinus-a-um23.53
plaudcre -sisse 34.34,217
plénus -a -um 7.38,43; 13.55
pteri-que piène- ptóra- 33.123
plérumque aào 34.32
plorare 3.9
plflr*lis-isml.88;5.143
ptilrts -a camp 19.52; n 20.99
plorimi -ae -a sup 19.54
plQs -Oris n 19.147; 29.27; odo
34.92
ptosquamperfectum -I n 24.125
pòculum -in 11.36
poena-ae/31.100
poéta-aem 32.103
pocticus -a -um 34.59
polliceli 25.80
pònere posuisse positum 4.60;
21.61;29.17;33.20,146
populus-Im 32.22
porcus-im 21.49
porta -ae/6.15
portare 6.22; 10.30
portus-Osm 16.13
poscere poposcisse 14.70
positivus-Im 35.33
posse pomisse 10.21; 11.135
possid&e -Sdisse 19.60
post/>tf+acc 6.32; 13.44; aào
16.91
post-eft 22.41
posterior -ius 15.62,99
posterus -a -um 33.46
post-hàc 23.84
post-quam 21.79
postremo aào 17.12
postrémus -a -um 13.6
postulare 20.7,138; 27.94,98
potare 30.117
potestas -atis/28.79; 31.30;
35.159
pòtió-ónis/31.1
potius28.128
pttoprp+abl 27.14,63,83
praedpua 33.42
praedium -In 27.50
praedò-ònism 28.132
prae-esse 30.33,81
prae-ferre 32.83
praemium -In 31.77
prae-nómen -iris n 12.11
prae-pdnere 32.25; 35.178
praepositió -dnis/6.106
praestns -entis 19.157; 31.5
prae-stare 33.81
praeterpip+occ 14.78; 19.9;
31.55; 33.68
praeter-ea 16.62
praeteritus -a -um 19.159
prfivus -a -um 17.40; -é 17.41
precari 29.54
precès -umfpl 27.109
prehendere -disse -tnsum
22.74,95
premere pressisse pressum
18.108; 32.110
pretiòsus -a -um 29.10
pretium-In 8.61; 22.16; 32.9
pridem 30.78
prHlié 33.46
primo odo 24.100

P Q R
pnmumadv 14.46
primus-a-uml.67
prihceps -ipis-m 28.64,81
principium -I n 34.60
prior-ius 15.97; 22.83
prius odo 72 Al
prìus-quam 31.64
privStus -a -um 33.40
pripi*H-aW27.71,72; 32.93,
121; 33.35
probus -a -um 3.32; 8.106
pro-cèdere 22.76
procul 6.10; 9.55,86
prò-currere -risse 33.16
pitid-esse prò-fuisse 27.122
proelium-in 33.15
profectò 20.59
prò-ferre 30.142; 33.175
proficisc! -fectum 16.57
prò-gredl -gressum 33.11
pro-hibére 27.169,175
pró-icere 27.92
prtimere -mpsisse -mptum
17.97
pr6missum-I fi 23.95
pro-mittere 23.87; 27.119
pronóme* -inis n 8.135; 35.39
propc prp+acc 6.8; odo 9.78;
12.102; camp propius 22.67
properare 33.56,90
propinquus -a -um 26.114
proprius -a -um 35.9,11
propter prp+acc 16.118,126
propter-eà35.175
prò-àllre -uisse 34.210
pró-spicere25.103
pritónus 29.30
provincia-ae/1.57
proximus -a -um sup 32.26
prudéns-emisl7.9
pQblicus -a -um 33.40
pudére 23.79; +gat 23.82
pudor -tós m 23.82
puella-ae/2.3;34.195
puer -eri m 2.2; 12.98; 30.86
pugna-ae/21.53
pugnile 12.37
pugous-Im 12.39
ptdcher -dira -cbrum 5.15,17
pulchritùdd -inis/19.22
pullus -Im 10.72
puimò-dnism 10.52
pulsile 3.8; 6.86
punire 15.7
puppis-is/16.41
322
pGrus-a-uml4.52
putte 11.108,134,139
Q
quadiigèsàmus -a -um 28.43
quadràgintà 17.25
quadringentì -ac -a 17.32
quaerare -rivisse -situm 9.60;
25.55; 31.16; 33.37; 34.211
quilis-e 18.65
quilitis-itis/35.36
quam 6.11; 7.94; +sqp 27.177
quam-diQ 33.87
quam-ob-iem 31.37
quamquam 17.81
quando 13.107; 35.171,203
quantità*-itis/35.36
quantum 31.53,81
quantus -a -um 8.72,75; 19.121
qui-propter35.174
qu5-rt 17.135
quirtus -a -um 8.124; 13.3; -a
pars 13.34
quasi 29.104
quaterl8.123
quatcre-i626.U6
quateral -ae -a 33.3,91
quattuor4.9
quattuor-decim 17.19
-que 2.9; 3.53
queri questum 29.21
quiquaequod 3.63,70-75;
4.75; 8.3; 15.58
quiquaequod (...?) 8.26,30
quìa 3.27
quid 1.50; 2.76 v. quia
quid ade 15.77
qul-dam quae- quod- 27.76;
31.21 28
quidem>26.43,65;ne...q.27.55
quid-nam23.6
quidni 35.116
quid-quam27.106
quid-quid 31.29
quiSscere -evisse 27.1,64
quiftus -a -um 11.58; 14.1
quln 22.29; 26.39
quin-decim 17.20
qitin-gentf -ae -a 17.33
quW-ae-a33.3
qulnquàgintd 17.25
quinque4.10
qulhquie* 18.124
Qulntìlis-ism 13.128
qulntu$-a-uml3.3
quis quae quid 1.50; 2.15,16
quis quid (sl/num/nè* q.) 22.7,
28,105; 31.135
quis-nam23.6
quis-quam quid- 26.26; 27.106
quis-que quae- quod-17.12,
13,23; 18.20,43; 31.172
quis-quis 31.176; 34.211
quo a* 6.35; 16.47
quò-cum 33.154 v. qui, quis
quod (- quia) 10.24
quod n 4.75 v. qui
quò-modo 14.25,35
quoniam26.14
quoque 1.3
quot 2.37,38; 26.91; 31.69
quot-annis 25.37
quotò 18.122
R
rimus-Im 10.69
rapere -i6 -uisse -ptum 27.96,
132; 28.133
rapidus -a -um 29.72,192
riròofc 20.63; -ius 20.74
rirus -a -um 18.13; 28.137
ratio-onis/34.55
ratiònalis -e 35.162,173
ratis-is/33.106
re-c6dere22.76;23.U
re-cipere30.6
recitare 15.97,99
re-cognòscere 29.171
rtcté 17.40; 30.140 v. rictus
rectus -a -um 17.39; 18.53; -fi
vii 26.88; «te -6
re-cumbere24.8
red-dere 15.88; 34.55
led-imere-ferisse-émptum
32 96
red-Ire 15.67; 16.58; 25.129
re-duccre 29.75
re-ferie rettulisse re-licum
33.57; gritiamr. 32.123
legete rexisse rèctum 25.6,44
regio-onis/27.25
regnare 28.88
regula-ae/14.109
re-linquere -Kquisse -lktum
9.40,48
idiquus -a -um 26.15,18,28
re-manére29.8
remigare 32.54
re-minlsci 32.102,156
re-mittere 19.81

R S
re-movére 22.85
rémus-Im29.193
repente 29.99
reperire repperisse repertum
9.63; 18.11
re-pdnere 17.129
re-prehendcre 17.62
re-pugnire 32.66
re-quiéscere 30.22
re-qulrere 34.137
résrd/14.111,122;17.3
re-sistere -stitisse 22.62; 32.77
re-spondére -disse 3.25; 17.107
respònsum -in 17.39
réte -isii 34.26
re-tinére 22.59; 34.73
re-trahere 31.78
re-venire 11.47
re-vertl-tisse-sum20.123; 30.1
re-vocire 26.142; 31.43
réxrégism 25.44
ridere -sisse -sum 3.10; 5.70
rìdiculus -a -tim 33.77
rigare 27.41
ripa-ae/33.128
risus-Qsifi34.141
rivus-im9.8
rogare 28.57
rogitire 22.40
Róminus -a -um 1.41; 2.1;
6.15
rosa-ae/5.13
ruber -bra -bnim 11.12,20
rubare 23.81
rudis-e27.26
r0mor-órism31.12
rumpere rapisse ruptum
22.72; 24.12
riìrì he 27.66 v.rOs
rQrsus4.12
ràsrOris fi 27.65
rQsticus -a -um 27.99; 31.191
S
sacculus-im4.3
saccus-Im6.25
sacerdOs -ótis m//35.18
saeculum-Inl3.8
saepe 17.72; -issimi 24.93
saevus-a-um25.39
sagitta-ae/12.91
sài salism30.l09; 34.151
salire-uisse 22.72
salùs -fitis/29.119; -em dloere
23.23
salutare 4.33
salvare 28.122
salve-éte4.34; 7.31
salvéreiubére 30.16
salvus -a -um 28.104,146
sfinire 11.27
sane 30.107
sanguis-inism 11.19
sfinus -a -um 11.24,77
sapere -io -iissc 34.190
sapiens -entis 31.108
satis 8.95,126; 13.110
saxum-Iit25.103
scaena-ae/3.1
scaenicus -a -um 34.44
scalpellimi-In34.5
scamnum-In35.17
sedestus -a -um 31.118
$celu$-eris«31.116
scHicet22.110
scindere -idisse -issum 22.100
sette 17.3,113,137
scrìbere -psisse -pruni 18.48
scOtum-i n 12.33
sé sibi 7.8; 15.82; 24.24
secare -uisse -ctum 29.169; 34.6
$é-cum 14.87 v. sé
secundumpip+oec 33.107
secundus -a -um 1.67; 16.37;
32.100
sed 1.7; 3.57
sé-decim 17.20
sedére sèdisse 11.31
sella -ae/15.14
semel 18.134; 25.31
sémen-inisn27.15
semper 16.26
senexsenism31.174
séni-ae-a 33.3
sententia -ae/18.30; 30.138
sentire sénsisse sénsum 11.90;
30.129
septem4.10
September -bris m 13.5
septen-deeim 17.20
septentri6nés -um m 16.47
septimus-a-uml3.4
septin-gentl -ae -a 17.33
septuiginti 17.26
sequi secQtum 16.66,114
serénus -a -um 16.54
serere sévisse satum 27.9
sérius-a-um34.144
sermO -ònis m 20.50
servire 16.125
servire 28.152,158; 35.209
servitOs-Qtis/32.2
servus-im2.26
se$-cenii-ae-al7.33
sésé 29.156
séstertius -I m 8.61; 17.99
seu32.113v.d-ve
sevérus -a -um 15.6; 31.100
sex 1.74
sexàginti 13.7
sexiès 18.120
Sexrllis-ism 13.136
sextus-a-uml3.4
si 15.83; +«ri 33.73,181
sibi dar 24.24 v. sé
sic 18.42
siccus -a -um 27.129
sfc-ut22.16
signire 18.188
significare 18.33;24.87; 25.41;
35.203
significàtiò -dnis/35.104
signum -I fi 19.3; 23.13; 33.9
silentium-In20.U6
silére 20.115
Silva-ae/^9.10,21
similis -e 35.221
simul 16.55; s. atque 31.41
sin 26.78
sinepfp+<zMS.45
sinere sfrisse situm 22.77
singulfiris-isml.88
singuU -ae -a 30.73,74
sinister -tra -trum 14.80;
/16.51; 30.97
$inus-Osm34.159
$I-quidem 35.171
sitJs-is/30.48
situ$-a-uml6.2
sl-ve/seu 16.2; 20.12; s.... s.
20.82; 32.116
sòl-ism 9.25,30
solére -itum esse 14.62
solum-In 21.64; 27.39
sOlum odo 7.56
s51us-a-um5.23
solvere -visse solQtum 22.63;
23.43; 31.33; nivems. 25.98
somnus-Im20.4
sonus-Ii»24.9
sordés-ium/21.60
sordidus -a -um 14.45; 27.62
soror-óris/12.1
spargere -sisse -sum 27.15,171
species -a/35.159

S T U
spettare 11.76,109
spcctStor-drism 34.31
speculimi-In7.8
sperare 28.147,158
$p»-ei/29.16
-spicere -io -sperasse-spectum
spirare 10.47
spondéus-im 34.250
stire stetisse 11.32
statim 15.28
statuere -uisse -Qtum 31.80
stélla -ae/13.46
sternere strtvisse strfitum
30.72,82
stilus-im 14.109
stipendium -I « 33.35
strepita*-Osm 24.12
stadère 33.29
studiòsus -a -um 26.43
studium -in 33.30
stultus-a-umll.lO
stupére 29.112
su3déie-sisse29.161
sub prp+abl93Ù; 10.47;
27.57;+oa 22.91
sub-ire 29.99
subito adv 24.12
subitus-a-um24.10
sub-mergere32.4
sub-urbanus -a -um 27.58
sumere -mpsisse -mptum 4.73;
11.23
summus -a -um 26.79; 30.69;
32.37
super prp+acc 11.6,30; +aM
31.147
superbus -a -um 32.170
super-esse 18.140; 32.48
superìor -ius 23.64; 33.144
superlàtìVus -I m 13.175
superus-a-uml6.2
supinum-In22.125
supplidum -I n 31.119
suprfi p#+acc 9.25; 16.2; adv
33.22
surdus-a-um28.31
surgere sunéxisse 14.40; 15.15
sur-ripere -io -uisse -xeptum
29.131
sQrsum 26.73
suscitare 28.66,121
su-spicere 29.85,108
sus-tinére 10.100,124; 12.115
suus -a -um4.19; 13.47
syllaba-ae/1.74
T
tabella-ae/21.109
tabellanus-Im 22.24
taberna-ae/8.1
tabernfirius»Im8.3
tabula-ae/14.109
tao&e 4.37
tacitus-a-uml5.18
talentimi-in 32.169
tilis-el8.70
tam 6.11; 8.81; 14.59; 34.20
tam-diQ 33.86
tamen 19.63
tam-quam 26.53
tandem 22.35; 34.71
tangere tetigisse t&ctum 11.40
tantum 27.94; adv 4.11
tantun-dem 35.40
tamus-a-um8.64
tardus -a -um 30.12,79
tata -aem 20.30
taurus-i m 25.26
tété-cumv. w
téctum-inl9.3
temeririus -a -um 26.104
tempestai -itis/16.32
templum-in 19.46
tempus -oris n 13.9,19,80; 19.
155; t. est 13.148
tenebrae -arum/34.83
tenebrìcOsus -a -um 34.98
tenére -uisse 7.6; 16.77; 25.32
tenuis -e 10.101
ter 18.125
tergere -sisse -sum 7.23,92
tergum -in 15*61; ft -016.38
terni-ae-a 30.74
terra -ae/9.26; 12.62; 13.49;
31.39
tenére 22.67
terrìbilis-e2S.25
tertius-a-uml.68
testis-ism//34.205
tetig-v. tangere
theàtrum -In 34.45
tìbi dai 14.66 v.tQ
titriae -arum/pt 28.(73)
tiblcen-inism 28.71
timére 6.39,42
timidus-a-um25.21
timor -òrism 9.57
-tinére -uisse -tentimi <tenére
titulus -Im 2.82
toga-ae/1471
togfttus-a-uml4.77
tollere sus-tulisse sub-lfttum
17.17; 28.59
tonitrus-Osml6.109
tot 17.29
totife 18.121
t$tus-a-uml3.50
Uà-dere23.5
trahere tr&jrisse tractum
25.7,11
tranquillitfis -itis/28.124
tranquillus -a -um 16.28,30
trans prp+acc 26.38
tr&ns-ferre 33.73
trans-ire 33.84
tre-centf-ae-al3.7
tré-decim 17.19
tremere-uisse 22.84
trastria 1.67; 2.54
trfcésimus -a -um 27.114
tridinium -in 30.64
trfgintà 13.25
trini -ae -a 33.91
trlsti$-el2.20
tristitia-ae/29.46
trochaeus-Im 34.249
tQ té dbi 3.25; 14.66; 15.20;
17.63; té-cum 14.108
tuéritutum 32.45
tul-v. ferie
tum 15.29; 33.167
tumultuàri 28.71
tumultus -Os m 24.87
tunc 13.19; 28.123
tunica -ae/14.71
turba-ae/28.28
turbare 16.32; 28.9; 29.73
turbidus -a -um 16.31,124
turgidus/-ulus -a -um 34.7,105
turpis -e 18.93; 24.80
tutus -a -um 28.135,136
tuus-a-um 2.67,82
tyrannus-Im 29.152
U
ubi 1.12; 6.58; u. pifmum
32.175
ubi-que 32.47
ullus-a-um 19.14,53
ulterior -ius 33.131
ultimus -a -um 34.106
vàtAprp+acc 33.87
ululare 9.68
umbra -ae/9.30; 28.89
umeru$-im6.26
umidus -a -um 20.108
324

uvz
umquam 23.26
flnficum 20.104
linde 6.34; 16.20,45
fln-de-centum9.3
Qn-decim 13.30
ùndecimus -a -um 13.5
On-dè-mgintà 13.28
fin-dé-vfginll 17.21
ttniversus -a -um 28.37
Onus -a -um 1.76; 18.58; 19.5;
28.67; fini -ac -a 33.91
urbSnus -a -um 27.67; 31.192
urbs -bis/13.100
Qrere ussisse ustum 26.80
flsque 17.16; 27.121; 34.97
ut9.72; 11.104; 12.63,64; 14.
120; 18.122;+com 27.78; 28.
87,90,103; 32.42
uter-tra-tram 14.12
uter-que utra- utrum-14.7
OtìQsum +«W 27.20; 34.10
utinam 32.157,179; 33.67
utrum... an 28.12
Ova-ae/27.48
uxor-óris/19.1
V
vacuus-a-um4.66
vagire 20.7
valdé 24.20,24
vale-èie 14.128; 16.71
valére 14.12
valétfldò-inis/33.60
validus -a -um 21.47; 28.103
vallis-is/9.19
valium -In 12.100
varìus -a -um 18.33; 29.179
v*s -is n, pi -a -dram 30.90
-ve 27.29
vehere vèxisse vectum 6.30,69
vel 13.7 9
velie voluisse 10.67,75; 13.140
véldx-dcis29.185
vtìum -In 16.39
vd-ut 28.26
véna-ae/11.20
v£n-dere8.5
venire venisse 3.21; 13.47
venter -tris m 11.21
ventus-im 16.29
venustus -a -um 34.89
vèr -isit 13.80,84
verbera-umnpt 23.99
verberire3.46
verbum -I n 3.100; 4.45
véré21.101v.vèrus
verfiri 16.74
véro 16.123; 18.140; 21.104;
neque/necv. 16.138
versàrl 28.89,134; 32.157
versiculus -I m 34.172
versus-Osm 12.145; 32.102
versus, ad... v. 20.67
vertere -risse -sum 7.16,45;
13.50; 22.3
veruni 26.8
vfcrus -a -um 15.54; 22.66; 32.
Il5;nl5.57
vesper -eri m 13.36; -I adoTùAl
vester -tra -trum 12.25
vestigium -I n 9.54,82
vesfimentum -I n 14.69,75
vestire 14.71
vestis-is/21.5; 30.71
vestrumgen 29.43
vetare -risse -itum 31.106
vetus-eris 31.127,154
via -ae/6.1; 8.11
vicesimus -a -um 20.0
Victor-òrism 32.40
Victoria -ae/32.31
vidftre vldisse vlsum 3.11; 10.
50; vidèri 26.94,95; 33.63
vigilare 14.5
vigilia-ae/28.95
v$ntl8.48
vHis-e32.38
vflla-ae/5.1
vincere vlcisse victum 21.46;
32.31
vindre vìnxisse vmctum 22.11
vinca-ae/27.47
vlnum -In 27.49
vir-Im2.1;5.20
vStts-ium/32.53
virga-ae/15.6
virgo -inis/19.41
virtQs-ùtis/33.37
vis vimvì/32.13,164
viscera-umn 11.22
vlsere-sisse30.19
vìta-ae/29.7
vltare28.143
vtós-is/27.46
vivere virisse 10.46; 20.11;
2S.25
vìvus-a-umlt.49
vix 16.69; 27.177
vòbls vòbls-cum v. vds
vocibulum-Inl.71
vòcfilis-is/18.7,23
vocSre3.16; 19.30; 30.9
voc&tlvus-im4.102
volare 10.11
voluntfis-fitis/32.61
vorfigò-inis/28.131
vorftre25.19
vòsvObfe 15.51,120; 20.130;
21.109; vóbls-cum 29.57
vGxvftris/10.81
vulnerare 33.137
vulnus-cri* n 33.138
vultus-ùsm 23.34
Z
zephyrus-Iml8.12

INDEX GRAMMATICVS
A
ablàtìvus 5.123-138
—(=ai/«r—)6.112-113,118; 16.140; 25.38,
100; 23.106; 27.89; 32.6
—(absolùtus) 14.15,85; 16.36,64,65,94,95;
22.119
—(apud compiante/post) 16.91,123,124,148;
19.83,86,123
—(causae) 11.55; 25.73; 26.24; 27.109; 32.22
—(compardttdnis) 24.30,77,90,108,116; 32.193
—(InstrOraenti) 6.40,51,69,91; 8.24,56,99; 12.
191; 16.34; 20.11; 27.20 (M)
—(loci) 16.16; 25.52
—(modi)9.90; 10.112; 26.47; 29.14; 32.46,77
—(post prp. abfày córam, cum, di, ex/i, prò,
prue, sàie) 5.136; 35.194-199; (trtjSuMper)
1.1;9.30;31.147;35.205-213
—(quàlitatis) 29.123; 32.49
—(tcmporis) 13.19,44,46,52; 33.54
accQsàtivus 3.84-97; 5.107-122
—cum Infinitivo 11.168-179; 25.2
—(post prp.) 6.97-107; 35.181-193
—(-arf—)6.110-lll,114-115; 20.123;
25.52,99
—/ablfitìvus (post prp. in, sub, super) 7.14,17;
22.91; 35.200-213
àctìvum/passlvum 6.122-139; 35.65-81
adiectivum (deci. HI) 12.155-171
—(deci. HI) 12.172-185
— (comparitió) 13.168-176
adverbium 35.102-126
—(-èY-àer) 18.194-212
—(-nter) 30.33,35,82
—(-« 17.12; 20.63; 24.12,59,100
—(comparitió) 18.206-212; 35.121-126
C
casus 35.19-28
comparitió (adiectìvi) 13.168-176; 35.30-37
—(adverbil) 18.206-212; 35.121-126
comparàtivus 12.199-225
—(adverbil) 18.206-207,210,211
coniugitiónés I-IV 35.232-237
eoniOnctió 35.155-175
coniùnctìvus praes. 27.182-235
—imperf. 28.191-232
—perf. 32.226-273
—plOsquamperf. 33.194-236
—(«m—) 29.76,79; 32.176; 33.109
—(dubitàtìvus) 28.184; 29.22,23,51
—(hortttivus) 30.87,120; 32.176-177
—(ùtterrogatfnescU num/quis—) 29.106,117,
128* 31.82 84
—(irreàlls) 33.73-76,82-85,181-182,208-214
326
—(optitIvus)31.182,183,196; 32.157,183;
33.67,71,166
—(itf/tó—) 29.204-218
D
datìvus 7.106-121; 8.46,116; 10.58; 17.79
— (possesslvus: esse) 12.6-10; 14.64,77,86
—(verba:/>«è>e...)12.75,82;15.64;16.82;17.
109; 19.104; 21.119; 27.122,123;28.16,110,
158;29.80,83,85,161,185;30.33,104;31.55,
90;32.77,101,U7;33.29;34.35,40,126,217
— (ageniis: apud gerundivum) 31.159,210-211
declinitió 19.89-99
— 119.100-113
— I/II (adiectivum) 12.155-171
—IH 9.114-127; 10.166-183
— HI (neutr.) 11.148-167
—Ili (adiectivum) 12.172-185
—IV 12.144-154
— IV (neutr.) 21.(36-38)
—V 13.152-168; (m) 14.(111-114)
dtcBnìtidnès I-V 35.224-231
dépónèns, verbum 16.152-165; 35.79-81
(ind. praes.) 17.187-193
(indVInf. perf.) 24.26,27,54,80,81,88,101
(imp.) 25.146-154
E
esse: ind. praes. 15.143-153, unperf. 19.168-
184, fut. 20.176-188; coni, praes. 27.195-209,
imperf. 28.201-213
F
femininum 2.96,101-102
ferre (ind. praes.) 22.105-111
rutOrum 20.167-207
—part.&Inf. 23.157-178
futOrum perfectum 30.161-201
G
genetìvus 2.105-121
—/acctls§tìvus25.22,46^1,77,86,88,122,125,
m;(obtonMmeminùsé)25.l26i32.126,156
—(locàtSvus) 6.114-115,120-121
—(nutnerus —) 2.47,56
—(multum/pauhm —) 16.9,61,62,117; 27.38,41
— (partìtlvus) 12.64,65; 17.14; 19.30
—(ptènus—)7.43
—(quilititis) 12.158; 19.33; 22.16; 31.101
genus (nòminis) 35.13-18
—(verbi) 35.65-81
gerundium 26.147-162
gerundivum 31.206-219
gerundivum/gerundium 33.80,94-98,116

H
hkhaechóc7A3fi5.90i 8.212-223
I
tfc-a-ttrf8.135-211
imperatfvus4.106-121;5.139-156
—(verbi deponenti*) 25.146-1S4
—futuri 26.81; 33.237-248
imperfectumind. 19.164-208
—coni. 28.191-232
—/jperfectum 21.152-158
indicàtìvus/coniunctivus 27.185-190
—/tmperativus 4.106-121
fofinitivus praes. 10.133-165
—perf. 21.166,175-176,202
—fiit. 23.157-178
imeriectia 35.214-221
ft« (ind. praes.) 15.166-167
isea tf 8.135-211
L
kxativus 6.114-115,120-121; 15.81; 21.20;
25.132; 27.66
M
mascuftnum 2.95,99-100
N
né -eris! 32.162,183,199,211,215,243,254
neutrum 2.97,103-105
nomai 35.7-37
nòminàtìvus/accusfltfvus 3.84-97
numeri 4.9-10; 17.19-35
—(primusysecundus...) 13.2-6,54
—(adv. smd... -t&) 18.118-126,134
—(smguU, m...) 30.73-74; 33.M
numera* (nOminis) 1.85-106; 35.19-22
—(verbO 5.139-156; 35.82-85
P
partìcìpium 35.127-154
partidpium praes. 14.134-150
—pcrf. (pass.) 21.193-196
—fot. 23.157-165
passivimi 6.122-139; 35.72-74
perfectum ind. 21.159-206
—Inf. 21.166,175-17632
—coni. 32.226-273
—/imperfectum 21.152-158
persdnae 15.130-139; 35.50-53,97-100
—verbi (ftct.) 15.130-170
(pass.) 17.154-162
plusquamperfectum ind. 24.120-161
—coni. 33.194-236
positìvus (gradus) 35.33
posse (ind. praes.) 15.169-170
praepositiò 6.97-109; 35.176-213
praepositiònés + abl. 5.136; 35.194-199
— + acc. 6.97-107; 35.181-193
— + abl./acc. 35.200-213
pracscns ind. (àct.) 15.130-170
—ind. (pass.) 17.154-193
—coni. 27.182-235
—/praeteritum (impcrf.) 19.155-162
praeteritum v. imperfectum et perfectum
próndmen 35.38-56
prOndmen relfitivurn^uJ 3.69-82; 8.135-211
prònOmina dteOnstrfidva: hk 8.212-223; Me /is
8.135-211
—internava $tus/?tu 8.135-211; utar 14.12,
—personal egOytù,nds,vòs(nòm.) 15.132-133
—possessiva meus/tuus 2.66-79; suus 4.19; fioster
11.131;w*fcr 12.25
Q
quis/qid quae qmd/quod 8.135-211
S
d/mri+coni. 33.73-76,82-85,208-214,220-225
singulàris/plur§lis 1.85-106; 35.19-22
-/—(verbl)5.13W56; 35.82-85
superlStlvus (-issimus) 13.167-176
-(•mtmw, -iìlimus) 18.73,84,102
—(adverbiD 18.206-212
suplnum 122.123-130
—1122.131-135
T
tempora (verbi) 19.155-162; 20.166-171;
21.151-158; 35.86-96
U
ut/ni/ut non + coni. 29.204-218
V
veUe (ind. praes.) 10,75,76; 20.55,56,64,73
verbum 3.98-103; 35.57-101
vocàtlvus4.100-105,19.93-94; 21.30
327

NOTAE
acc
àet
a.d.
odo
cap.
cct.
camp
cotti
dot
dici
dèp
f,fm
fi*
gen
là.
idem atque (pònitur inter vocibula quae eandem ferS rem significano
contrfinum (pònitur inter vocàbula quae ròs contrfiriSs significano
factum ex (pònitur inter vocibula quòrum alterum ex alterò factum est)
haec nota pònitur ante litterfis quae in decunStifine adduntur
ablftdvus
accusftuvus
Sctfvum
adiectlvum
adverbium
capitulum
eéteif -ae -a
comparàtlvus
coniunctivus
dativus
décBhStiO
dépònéns
fèmininum
nitùrum
genetivus
Idùs
ùnperdtivus
imperfectum
indécBnftbile
bf
kaL
ìoe
m,masc
n,neutr
flotti
non.
pgg.
pan
pass
perf
pers
&ptor
prues
proti
prp
s. d«
sg>sing
sup
voc
infinltivus
kalendae
locfitìvus
mascuunum
neutrum
nòminatlvus
nònae
pàgina
participtum
passivum
perfectum
persona
plQrfilis
praeséns
prònòmen
praepositiò
salutem «fiat
singuUrìs
supertòùvus
voc&tivus
FORMAE MVTATAE
ab-lat-abs-tuK au-ferre
Set- < agere
al-lfit-at-tul-<af-ferre
C
cecid-< cadere
cecin-<caneie
cép-< capere
cnic-<crux
D
ded-<dare
dldirdilsdls<deus
didic-< discere
dix-< dicere
dò < dare
duà-duae<duo
duc-<dux
dOx-< dùcere
E
eaeSeae<is
ea- eandem < Idem
eamefirumeas<is
eameSseat..eant<ire
ed-ed-< èsse
ag-< agere
el eius(-dem) < is Idem
e5 eòrum eOs eum < i$
eòeunteunt-<tre
eò-eun-dem<Idem
er-<esse
F
f6c-<faccre
fitfìunt< fieri
fix-<fìgere
fiSct- Mg- < frangere
fu-< esse
O
gener-<genus
gess-gest-<gerere
H
ha-hisho-hu-<hic
I
IIb-<Ite
téc-<iacere
il ils < is
il iisti iit..i6nmt< Ire
iuss-< nitore
L
lfit-< ferie
later- < latus
tèct- < legere
lèg-<léx
Kbr-<liber
locQt- < loqul
lue-< lux
M
mà-vis-vult< mille
merc-<merx
mKmeus
mls-miss-< mittere
mixt-< miscére
mòr-<mòs
N
nec-<nex
noct-<nox
O
ob-l§t--tul-<of-ferre
oper-<opus
6r-<òs
P
pie-< pax
ped-<pés
pepul- < pellere
posit- posu- < pónete
pot-poni-< posse
prò-fu- -su- < pròd-esse
Q , .
qua-quo-<quI/quis
quan- quen-dam <
quidam
R
ré rèbus <r€s
rég-<réx
rei rem rerum <rès
rQp-mpt-<mmpere
S
scid- sciss- < scindere
secQt-<$equi
sim sis sit.. sint < esse
strfit- stràv- < stcrnere
sum sumus sunt < esse
T
tetìg-< tangere
tract- trix- < trahere
trìa trìbus trium < tròs
tul-<ferre
V
vect-v£x-< venere
vlvim<vfe
vie-vict-< vincere
vfe<velle
vi*- < vivere
vòc- < vdx
voi- vult vultis < velie
328