Author: Янішчыц Я.  

Tags: вершы   мастацкая літаратура  

Year: 1983

Similar

Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры XVIII стагоддзя

Прайсці праз зану. Кніга другая

Шляхціц Завльня

Гекзаметр баразны

Text
                    

кніга лірыкі



Яўгенія Янішчыц
ПАРА
ЛЮБОВІ
I ЖАЛЮ
Кніга лірыкі
Мінск
«Мастацкая літаратура»
1983

Бел 2
Я 62
Рэцэнзент
Леанід Дайнека
Мастак
Мікола Селяшчук
4702120200-126
М 302(05)—83	'4 83
Выдавецтпа «Мастацкая
літаратура», 1983.

I покуль дыхае планета,
Не вынішчаецца датла
Дуіна народа і назта
У шуме жытняга святла.



* * ❖
Слоў пе трэба. Варажба
Ўся
вачыма сказана.
Будзе вечпая журба
Да мяне прывязана.
Загукаюся ў бары —
Запачую з зорамі.
Чараціпкай па вятры
Музыка азёрная.
Столькі роднасці вакол
3 птушкамі, з рамонкамі!
I драўляпы частакол
3 гладышамі звопкімі.
I густыя туманы,
I бярозак мроіва;
I Вясна, што без віны
Маё сэрца кроіла.
I каляны лёд каляд
3 кудасой лахматаю.
...1 прымоўклы шчыры сад
Над сасновай хатаю.
7

Я вас люблю
«Я вас люблю» — мяма каму сказаць?
А мне ў любві да скопу не змыліцца:
Я вас люблю, лясы і сенажаць,
Старая вёска, новая сталіца.
Мы ў сэрцы носім радасць і грахі.
I распраўляем пераможма крылы.
Я вас люблю, айчынныя шляхі,
Я помню вас, забытыя магілы!
I знаю: дзень нражыты недарма,
Калі перажываю і хварэю,
Калі прад імянной сцяпой — сама,
Нібы сцяна, ад жудасці бялею.
ІІадлесак — сын мпе, бор вячысты — друг.
Зіма зажурыць — развяселіць лета.
Цябе люблю, патрыярхалыіы плуг,
Цябе — у страшным космасе, ракета.
Люблю я вас, сівыя мацяркі,
Што аж дагэтуль гояць боль па дзецях,
Што вы мне ўсе — нібы мацерыкі,
Якія хочуць міру на планеце.


Зямля і соль
Ўсяго удосталь. Усяго — удосталь:
Зямлі і солі. Хлеба і віпа.
Ды знаю: ёсць сустрэча, нібы ростань.
Ёсць ціхі боль у сэрцы —
с т а р а н а.
Яна зусім пе лёгкія аблокі,
Не песпя, піто пяецца «на дазволь».
Яна — мой хлеб няпросты і нялёгкі.
Япа — зямлёй пасоленая соль.
.9

Над перакатнай
рэчкаю
Як глянь: бярозы свечкамі,
Нязманлівым святлом —
Над перакатпай рэчкаю,
Над ціхім азяром.
Юнацтва бессардэчпае
Сплыло, пібы паром,
Над перакатпай рэчкаю,
Над грозным азяром.
Ды родны край баропячы,
Праз жыта, праз ілыіы
Усё яшчэ, усё яшчэ! —
Ідзе салдат з вайны.
Ідзе ён цёмнаіі ночанькай,
Ідзе спякотпым днём,
Бо ўсё яшчэ, бо ўсё яшчэ
Планета пад агнём.
Як завіруха белая,
Як белая сцяна,
Нявеста пасівелая
Прымоўкла ля акна.
Гудуць вяселлі новыя
Ў суседак на двары.
...Дзве чаркі палыповыя
3 мядовае пары.
Дзе, пад якою зоркаю
Варушыцца курган?
10

і шэпчуць вусны згорклыя:
«Івапечка,Іван!»
Юнацтва бессардэчнае
Ударыць, пібы гром,
За перакатпап рэчкаю,
За цёмным азяром.
Пад Курскам ці ля Быхава
Жпіўная пара...
Ды як з пілоткі Быкава
Палыхпе зара.
11

//ескарыстаны патрон
Чадпа дыміцца у грубцы сырэц,
Чую, малая, як зараз здаецца:
«...Бачу, а ёп жа — бязвусы, падлец,
Чыста — сапляк. Ну, і ёкнула сэрца.
Зпаў бы пра гэта ды мой камандзір!..»
Бацька замоўк. Зацягпуўся махоркай.
Спелае лета. Лагода і мір.
Толькі без бацькі — Марыля, Рыгорка,
Стасік, Анюта, Іванка, Аптон,
Паўлікі, Веры, Надзеі, Міколкі...
Бацька павольпа садзіцца па ўслоп,—
Ныюць праклятыя ў целе асколкі.
Толькі хварэць не прыходзіцца. Май.
Поле чакае. I просіць Кахаіше:
«Дзядзька, будзь ласкаў, вяселле сыграй,
Дзядзька, да заўтра рука перастане.
Вы ж на ваколіцу — толькі адзіп...»
«Ну й камплімепт! Дай ачухацца трошку».
...Колькі вяселляў і колькі радзіп
Помпяць тваю франтавую гармошку!
Сосны. I горкія гронкі рабін.
Ціхія могілкі. Душнае лета.
Нелюдзя бомба павісла над светам.
Бацька, чаму ты яго не забіў!
12

Інтэлігенты
ад зямлі
Збіраў у торбачку харчы,
Касіў упарта луг мядовы.
1 пот піколі пе вучыў —
Іграў па слых беспамылкова.
I пе было яму калі
Ўпікаць у шумпы век прагрэсу.
Такая музыка ў зямлі —
У ручая, у зор, у лесу.
А што ж галоўпае ў жыцці?
Сцяпан іграў у повым клубе,
Іптэлігептна хлеб расціў,
Іптэлігептна дом галубіў.
Бывае ў мар такі уздым,
Калі жыве ў душы світанне.
I чую я Сцяпапаў гімн
Жыццю, былінцы і каханпю.
Як грунт, цвярдыя мазалі
I боль у сэрцы несхаваны...
Інтэлігенты ад зямлі —
Мае вясковыя Сцяпапы.



Жцраўліны рэквіем
Памяці П. М. Машэрава
Вы рабочым былі між рабочых,
Між сяляп — галубінай душой.
Хлеб сірочы і попел сірочы
Падзялілі з Радзімай сваёй.
Журавель закрычаў з падпябесся,
Спалатнела зямля, як абрус.
Захліспула пякучая вестка,
Скаланула усю Беларусь.
Вы з пякелыіых дарог вырасталі,
Паўставалі з агпю, як з былін,
Пушчы сып, Камісар і Настаўпік,
I арліпага племепі сын.
Саппалюбам былі ад прыроды,
3 краем. з болем яго — спарышы.
Вы паэтам былі. I з народам
Гаварылі на мове душы.
I паверыць у смерць пемагчыма,
У аркестраў жалобную медзь.
Залатою бярозкай Радзіма
Выйшла Вас па дарозе сустрэць.
15

Роздум
над недасяжным словам
Расло ўвысь і вырастала ўшыр.
Цвіло па вуснах. Тлела пад пагамі.
Не раз кідала з вышыпі у вір
I пад вачмі сыходзіла кругамі.
Узпосіла пад прорваю журбы,
Паглядамі малапкавымі секла.
I сутыкала медпыя ілбы
Над ліхаманкай вогпеппага пекла.
Нібы дзіця, трымала за руку.
Абарапяла ад сляпоіі навалы.
Было глухой малітвай мужыку
I світкаю свяшчэппай для Купалы.
Цякло, як брага хмельпая з каўша.
На бой вяло рашуча і сурова.
Адпо я знаю, што пустога слова
Не выцерпіць глыбіппая душа.
76’

.../ прасвечваюць
нашыя сэрцы
Як адбіткі вякоў, як набыткі,
Што пе ў сі.іах здалець і смуга —
Легендарныя коні і світкі.
Вышывапая — кроўю — сцяга...
Нашы плечы ў баях не ласлаблі,
Хоць крыпіыў іх нягоды віхор.
Чаратамі — сталёвыя шаблі
Над прадонпем былінных азёр.
Наша моц гартавалася ў буры,
На гарачых кастрах пачуцця.
...Неабутыя славы катурны
Пры высокі.м дыханпі жыцця.
ІІесня й праўда — бясцэнпыя зліткі!
(Чужакам хай пасвецяць рублі.)
Легендарныя коні і світкі —
Ўсё разбуджана гулам зямлі!
На наверцы стаім, на праверцы,
Растанляючы камень і лёд.
1 прасвечваюць нашыя сэрцы
Каліноўскі. Купала. Народ.
17

Бласлаўляю адчай і трывогу,
Медуніцу з сухім палыном.
Тры жапкі перайшлі мпе дарогу
3 хлебам,
3 песпяй,
3 зялёным віпом.
Блаславілі і долю саткалі
Хлеб, і песня, і келіх віна.
Тры дарогі мяне спавівалі,
А ў калысцы люляла адна!
Я у птушак надвор’я пытала.
Вёў шыпшыннік са мною хаўрус.
3 трох крыніц я вады паспытала —
Наталіла адна Беларусь.
18

Самае блізкае
Блінцовы пах дымоў.
Рабіпа каля плота.
Пажухлых палыпоў
Зпямелая гаркота.
Пары мядовай дні.
Стары дзядусь патрошку
Гляпцуе ў цішыпі
За дошчачкаю дошку.
Ах. будзе жоўты стол
I жоўценькая бочка!
Сівепькаму — пад сто:
Ні дочак, ні сыпочкаў.
3 далёкае вайпы,
У самым грозпым леце
Развеяны яны,
Нібы дымы па свеце.
Глухому салаўю
Не трэба потаў велькіх.
Наступніцу сваю —
Гадуе дзед зямельку.
19

I

&
9
Сюды вяртаюся ад скрух,
3 імжастых суравеяў.
Яшчэ жывы у хаце дух,
Бо мама сцены грэе.
Спатрэбіцца сувой каму,
Што беліцца па сопцы?
Ды ставіць кросны па зіму
Па даўпяп завядзёпцы.
Світаць мпе будзе з-пад рукі
Пагляд матуліп шчыры.
Я забіраю ручнікі
Сябрам па сувеніры.
Ды кожны раз баюся я
Паміж вайной і мірам,
Каб хата сельская мая
Не стала сувенірам.
21

❖
Як за дажджамі частымі-рабымі,
За кудасой,
дзе шляху не відно —
То ластаўкаю першай,
то рабіпай
Пастукаюся ў чуйнае акпо.
Нацятыя, нібы пасля разлукі,
Паверх прасціпкі,
што святлей снягоў,
Уздрыгваюць у сне кароткім
рукі
У водгуллі зарапак і грамоў.
У сенцах — бульбы пах і лугаўя.
Святы снапок у закутку мадзее.
...Дзень добры, мама!
Гэта зноўку я,
Уся твая гаркота і падзея.
22

Бацькавы дровы
Абмінаў за мілю дактароў,
Не падакучаў у сельсавеце.
Сем кастроў нарыхтаваітых дроў
На гумне бяростаіі белай свецяць.
Чатырохгадовы пастушок
3 холадам і голадам шпачыпым,
Ты з малепства босага падсёк
Прымаўку: «Запас бяды пе чыпіць».
Сеяў жыта. Ляда карчаваў.
Любаваў для ўлову азярыны.
Дошкі па спіне сваёіі цягаў
I не думаў, што — для дамавіны.
Братам быў прасмолепых вятроў
I цалінпых выстылых палатак.
...Семь кастроў парыхтаваных дроў,—
Ты й дасюль цяпло пясеш у хату.
23



Бацькава музыка
Застыпе промня боскі дух
На тваім рукаве.
Гасцінны дворык паш прыглух,
А музыка — плыве.
V
Цішэй у доме з той пары,
Журбу не наталіць.
Сцюдзёная,
вада ў вядры
Ўсё ж музыкай шуміць.
Суседа стрэпу, што з табой
Браў грозпы перавал,—
I захлісне з перадавой
Мелодыі абвал.
Дачую птушку за ракой,
Ці вецер зашуміць,—
Пусты самотны мой пакой,
А музыка — шчыміць.
25

Сустрэча
Рабіны гронка высветліць шчаку,
А ці скразняк халодны і асенні?
Гуркі пасолім. Вып’ем першаку.
Перапачуем на мядовым сене.
Раней ад зоркі будзеш уставаць,
Даіць карову, і прыдумваць стравы,
I мужыка чужога частаваць,
Каб не адмовіў — прыкасіў атавы.
Агонь пячэ ці ручапькі смыляць?
Ад павуцінпя бабіпага — бела.
Чужое гора станеш разважаць,—
Як быццам і сваёй бяды пе мела!
Апратаеш бульбяную граду,
Да сопца ўскінеш ластаўчыпы бровы.
...Ва ўсёй радзімы мілай на віду
Не горбяцца салдацкія удовы.
26

Пейзаж з пласцінкай
Яшчэ тут непакояцца пра дровы,
ІІра сепа. I салому па гумне.
Нібы заход, барвовыя каровы
Плывуць у прадвячэрпім тумапе.
Смалою пахпе рэдкі вугал зруба
I мальвамі — суседская мяжа.
3 напаўпустога шлакавага клуба
Даносіцца пласціпкі бабскі жаль.
Пяе яна пра рэўнасць і разлуку,
I пра дарогу, што лягла наўсторч.
А гарадскія ветлівыя ўнукі
Пакорна ў ночвах мыюцца на ноч.
Змываецца наліплы ліст альховы,
Руды пылок вішпёвае кары.
Найшла раса па камепь двухвяковы,
1 не шалохне зорка угары.
27

Дзед
Ён прайшоў агонь і вецер,
I зямлю прайшоў паскрозь.
I жыве мой дзед на свеце,
Дзед, які пе любіць слёз.
I куфаечка салдацкая
На худых яго плячах.
...Два сыны — ў магіле брацкай,
Тр.эці — сніцца па пачах.
I да трэцяга дарогу
Нратаптаў яго кірзак...
Толькі кажа: «Нешта ж богу
Не спатрэблюся піяк».
Узыду слязой гарачай —
Чую скрозь глухую даль:
«Ты ідзі, душа, паплачся,—
Хай з цябе наладзяць жаль».
28

Шчырае сонца
За касою, за — вадзіцай...
За... (сама ўпраглася ў гуж!)
Неўдавіца-галубіца:
Сорак год, як муж пядуж.
А хацела ж — калыханкай
Дом запоўніць і настрой.
...Сорак год яму як пянькай,
Міласэрнаю сястрой.
Толькі ў полі вецер — «лю-лі».
«Лю-лі» — ціша за сцяной.
...Сорак год яму зязюляй,
Вечарпіцаю-зарой.
Не ў да ві цы-га л у бі цы
Дзепь які між мірных хат
Сніцца жах. I попел сніцца,
1 абвуглепы салдат.
Ён ляжыць па мёртвым полі,
Мёртвай цішы балючэй.
...Сорак год, як цемра коле
Пустату яго вачэй.
Ды салдату і па сёпня
Свеціць з водгулля таго
Соня, Сонейка. Бяссонне —
Сонца шчырае яго!
29

Ружа
ў чорным лісці
К у п і л а п і л у- а д 11 а р у ч к у,
Старуіо падладзіла клець.
Бульбянік сабрала паўзучы,
Пакуль пачало вечарэць.
Падкіпула кашы Барбосу.
Зпяла з частакола глякі.
Бычку занясла роспаўкосу,—
Лагодна скарміла з рукі.
<
Прынесла ў падоле гурочкі,
Самотнае штось пяючы.
...Вячэрала, ўдовая, моўчкі,
Святло баючыся ўключыць.
Адсунула лісцік фіранкі
I выбрала горань на ўток.
Насустрач чаканаму ранку
Снаваў паслухмяна чаўнок.
За сына, за ўнука, за мужа
Ля зглухлай агорклай сцяны
Агнявая ткалася ружа
Між чорнага лісця вайны.
30

На тралёўцы лесу
Паляшук — народ рахманы,
Слоў не купіш за пятак.
Лес тралююць. Пах смаляны.
За сялом вішчыць тартак.
Ходзяць кірзавыя боты:
— Ты куды ляціш, дзяўчо?!
Тут свая, браток, работа:
Схібіш — шахне па плячо.
Ох. і злыя ў дзядзькі кепікі!
Але весела глядзіць
Вока ворапа з-пад кепкі:
«Прошу, папі, не хадзіць».
А хоць падап на калені —
Будзеш лішні элемепт.
Загарэлі, як бярвенні,
Спіпы ўзмоклыя нашчэнт.
Рух мой, голас невядомы,
Сэрца нлаўная іртуць,
Прыгнятай душу да стомы,
Каб — народную адчуць!
31

Шаткаванне капусты
Завозпа ў лёхах. 11а душы ле пуста.
Струменіцца тумап, што сырадой,
Дыхне пара асенняя капустай
] качарыжак слодыччу зямной.
Яшчэ у сенцах чую «перапалку»
(Хоць абаім. чым можаш, дагадзі):
— Не рэж, Аксеня, яблык па кавалкі!
— Апэтка, мпога солі пе кладзі!
...Пара пачэй ўлюбёных і вяселляў.
Для шкаляра — уражлівы урок.
Япы ўдваіх. Апэтка і Аксеня.
1 шаткунок снуе, пібы чаўпок.
I брагай хмеліць маладое сена.
1 квас капусны будзе, што віпо.
Анэта пасабляе для Аксені.
(Апэтчына пасолена даўпо!)
Цікуе у акпо смяшлівы зяблік.
Ад смагі рот вазона перасох.
3 укропчыкам ядропым, з пахам яблык
Бачэначак выкочваецца ў лёх.
Анэта, ўся прапахлая капустай,
Жартуе. Слова суму — як з пілы:
— Іірайду ля хаты Яся на спакусу,
Няўжэ ж зачыніць вокны мой былы?
32

Данута
Год бяды, як Ледавіты полюс.
Можна й там, аказваецца, жыць.
...Чуецца нявучы жытні голас,
Бы дарога ў Біскупцы бяжыць.
Грозны гром пад сцежкай пасваволіць.
Град нязваны грады пасячэ.
1 ліхія госцейкі насоляць,
1 наіілепшы самы — дапячэ...
Ты ж яшчэ, як ластаўка, лятаеш
1 шчыруеш з песняй давідна.
3 Нёмана вадзіны паспытаеш —
Дзякуй богу, чыстая яна!
Да святла ці да зямлі прыкута?
Не, накапаваная зямлёіі!
...Выйдзе з сонца жытняя Данута —
Як сялянцы, пакланюся ёй.
33

Белы воблак. Белы сад.
Белы бусел — снегападам.
...Гэтай вёсачцы на спад,
Ці шумець ёй дзікім садам?
Чый тумапіцца пагляд,
Хто сувой дарогі выслаў?
Расхіпу галлё прысад,
Што над Ясельдай падвісла.
Кут мой слынпы
не глухі
I да песень, і да танцаў.
...Маладыя жаніхі
Пералічапы па пальцах.
Меней шчасця? Хто сказаў?
У дзяжы пабухла цеста.
...Што зязюльчыпа сляза —
Светлацепькая нявеста.
Добры час. I добры лад.
Дабрыпя пасцелю сцеле.
Белы воблак. Белы сад,
Белым сцягам — белы вэлюм.
34

Нптхненне
Чабароваю палянай —
Цвету мройнае кіпепне.
Стап аўлюся паслухмянай
У руках тваіх, натхпенне.
Мною сходжана нямнога
ІІа лугах зямных і гонях.
Не растрачана дарога
На турысцкую пагоню.
I любіць мне да пыліпкі
Дпя узлётнага вяртанне.
На дзяшовыя абдымкі
Не размепена дыхапне.
Не пагашапа аскома
На найгоркаму — мядовым.
...Дзякуй, радасць! Дзякуіі, стома,
Што з’ядналі з родным словам.
35

Бяжыць сабе палямі ў сінізпе,
Ні славы ёй, ні гучных слоў не трэба,
Сама свой пыл бясшумна праглыне,
Сама сябе пакрые чыстым пебам.
3 пяхітрых песень, прымавак, трывог
Якімі спеўпа дыхае прырода —
Сама сябе узвысіць да Дарог
Праз глыбіню і мужны дух народа.
36

Вечнае поле
Запомпю, поле, твоіі абрыс,—
Тут горача, бы ў мліва.
Тут мармуровы абеліск,
Тут брацкая магіла.
Жыты ў далопь, як дар, бяры,- 
Крутыя перавяслы.
I зорка высіцца ўгары,
Зірпі: ёіі пе пагаспуць!
37

Быстранка
Хіба дзеду сівому і ўспомніцца
Глыбіні маёй дзіўпы спрат.
Не патоппіца я і пе зводніца,—
Я сястра твая родная, брат.
Я у свеце была не падчаркай,
Хоць і мела нораў круты.
Асушылі мяпе, як чарачку,—
Хлынуў горлам пясок залаты.
Эй, плыць, плыць, плыць,—
Яшчэ вусцейка баліць.
Хоць слязіпкай спазарапачку,
Покуль дно не занясло...
Дайце лодачку-быстраначку,
Кляновае вясло!
38

•I* V у
Нікуды ад сябе не ўцячэш ты,
Да чужой не прывыкнеш хады.
Прапякае бетонка падэшвы,
Асвяжае вятрэц малады.
I
Вось твоіі молат, і серп, і крыпіца.
Хіба болей удзячны ёсць лёс,
Чым тіа гэтаіі зямлі ттарадзіцца.
Што ўзышла з васількоў і бяроз!
Ты араты, каваль і дазорца.
Ты бяссмертны і велічны ты
Ў гэтым краі, дзе вечпае сонца
I наўсцяж — палітыя жыты.
Тут тваё нанпасаднае месца
I адзіпая ў сэрцы зямля —
Ад праслаўленай крэпасці Брэста
Да нягаспучых зораў Крамля.
39

Ці шлях запясло кудасою,
Ці зоры пе хочуць устаць?
Здаецца, слыву гарадскою,
А погі ад пожпі шчымяць.
Спаслаў жа шчаслівую муку
Мне лёс
пад паперай карпець.
Без крыўды прымаю разлуку,
Агопь спасылаю па смерць.
Я так пад пакутап шчырую
I так пад свабодай лячу,
Як быццам адолець сырую
I мёртвую глебу хачу!
40

У Бела-
вежы
Ці зубра рыкае
У пушчы сахаты,
Ці пехта гукае
Кагосьці дахаты.
Іду Белавежай,
Гамоняць вякі.
Ажына драпежная
Не рапіць шчакі.
I егер рухавы,
Што побач ішоў,
Зубрыпыя травы
Сабраў у кашол.
Той водар гаркавы
Нясу я з сабой:
Зубрыныя травы.
Зазубраны боль.
41

Госць
Закута у граніт рака.
Не ломіць холад косці.
Без тэлефоннага званка
Ніхто пе зойдзе ў госці.
Адмежавапне спраў і слоў,
Абмежаванне коскі...
Ды вось суседа запясло
3 маёй глыбінпай вёскі.
I хоць суседу пе займаць
Ні жартаў, пі павукі,
Куды — пе ведае — схаваць
Прасмоленыя рукі.
Увесь ад лесу, ад цяпла
I ад зямлі стажыльнай.
I вось гамопка пацякла
Зпаёмаю сцяжынай.
Світаў за вокпамі прасцяг
Залётнай маладосці.
Кароткі век, як у гасцях.
Дзень добры ў хату, госці!
42

Старана мая
азёрная
Дай ласкавую руку...
Старана мая азёрная,
Хата светлая, прасторная.
Двор у белым вішняку.
Ці лячу сюды параіцца,
Ці душу сваю пачуць,—
Белы гусі, белы чаіцы
Гаману са мпон вядуць.
Старапа мая былінпая,
Песня матчына. Радно.
...Караваі магазінныя.
...Магазіннае віно.
Старана мая харошая,
Варажэі, свацці...
Не, не ўсе лугі пакошаны!
Не ўсе сенажаці!
43

* * *
Узвейны ветрык легкавейны,
Пакажа сцежку напрасткі.
...Дзень добры, рыжы муравейнік,
Ты вырас, нібы гарадскі!
Ды роскашы, відаць, не прагнеш.
3 лісця, з ігліцы домік ваш.
Хоць соты раз сцяблінку цягнеш,
Як мэблю, гарадскі мураш.
Паглянь, ужо зара вячорная
Вясёлы спальвае настрой.
Мне ля тваёй сасны прасторпа,
Бы ў хаце мацеркі маёй.
Я буду доўга тут шчаслівай
Святлом узгоркаў і раўнін,
Дзе вецер малады гулліва
Зрывае пацеркі з рабін.
44

Хата
У паратупку бласлаўляю
хату,
Што вынесла ваенны дым і страту,
Што пе маўчыць,
калі прыеду позпа
I позна сяду за шырокі стол...
А пашыя даро/капькі —
так розна —
Разбегліся. I поле павакол.
Ў маёй самоце вінавата хата,
Якая мала што ўзяла ад свята.
Ды будзь павечпым: Жыта, Соль, Кадрыль.
...Снег у Сібіры — пад магілан брата,
Над бацькавай — разгублены матыль.
45

Ф * *
Што за восень доўгая.
Ночка цёмпая, халодпая,—
Журылася удава...
3 маміных песень
Што за восень даўгая,
Апіяк ііе сплыве...
Там за полем,
за гаем
Мая мама жыве.
Цемпазгорклаю ноччу,
Мінаючы змрок,
Перайду-пераскочу
Яр, балотца, лясок.
Цішыпя, як пракляцце.
I ў зпачэлым двары
Чорна маміна плацце
Палошчуць вятры.
46

Несня
Ні вяселіцца, ні хмеліцца,—
Як туман н ад полем сцелецца.
Дзень да ночкі нрыкладаецца,—
Як шчыруе ў небе чаіца.
Зара ў вокны прабіваецца,—
Як душа з душой рукаецца.
...Як туман над полем сцелецца,
Як шчыруе ў небе чаіца,
Як душа з душоіі рукаецца,—
Голас мамы разліваецца.
47

* * *
Дажджы ідуць. Такі пачатак. Воссчіь.
Дажджы ідуць у мілай старане.
...Сама хадзіла па зямельцы босай,
А туфелькі купляла для мяпе.
1 вось лісток душэўпае трывогі,
1 вось радкі азяблага пяра:
«...Няўжо, як ранып, не выбегаюць погі?
1 рукі мпе пе выстарчаць, як ранын?
Здаецца, што й спакойна засыпаю,
Нібы іду па скошапай траве.
Але так цяжка вочы закрываю
I шум, як лес, стаіць у галаве.
Як пі кажы, да старасці ўсё дзела.
Ды мо лягчэй было б, каб пе сама.
А тут, як гляпь, і вёска парадзела,
I гоману ранейшага пяма...»
Радкі, радочкі, ані слоўка лішняга.
(А я ўрастаю ў невядомы тлум!)
...Куплю сукепку і да свята вышлю.
Ды ці развею ёю маміп сум?
48

Ты косіш сена,
колеш дровы
I халадок начной дубровы,
I ветах гасне на плячы.
...Ты косіш сена, колеш дровы
Мудрэй равеснікаў- мужчып.
Якою ж птушкаю залётнай
Мільгнуў твой поўдзепь між аблок?
...Прадзеш лянок і тчэш палотны,
Паклаўшы сэрцайка па ўток.
Хаваеш стомленыя рукі,
Талкуеш мпе пра сенакос.
...Але па мне свінцовай мукай
Адбіўся твой глыбіпны лёс.
Я думаю, што дробязь — словы,
Што зпічка мой радок,
калі
Ты косіш сена, колеш дровы
I светла молішся зямлі.
49

'К 'I*
Схлыпуць гады, як за вадою,
Ды не растапе праменьчык святла.
...Была тваёй маладою журбою,
Тваёй ахоўпай арліцай была!
Каб не глядзелася ў вочы ажыпа
I каб ваўчыппік рук не калоў,—
Тваю калысачку
з лёну і жыта
I з наймацпейшых пляла карапёў.
Зорка сачу, каб не збіўся з дарогі,
Змоладу каб не запляміў жыццё.
Востры камепьчык — пад мае ногі!
Пад мае рукі — піыпы і асцё.
Гордае шчасцейка, мая сямейка,
Ты па слядах маіх слёз пе рассей,
Сыпе мой першы,
наіўпы Андрэйка,
I сын мой апошні,
мужны Андрэй!
50

Сынок і маці
Пакуль яшчэ зялёпая зямля
Трымае пас па міласці закопа,
Сынок і Маці — зерпе і ралля.
Сыпок і Маці — мудрая ікопа.
I спеюць хаіі удзячпыя гады,
Бяжыць удаль дарога палявая.
Ён для яе малепькі назаўжды,
Нявопытпы,
пакуль япа жывая.
Крывавы час, адкіпь своіі грозпы меч,
Прыслухайся да сцішапага слова.
3 кароткіх, як само жыццё, сустрэч
Саткапа іх нявечная размова.
51

❖
Не абаб’ю чужых парогаў,—
I свой яшчэ высок паркап.
Яшчэ сяляпская дарога
Не завяла мяне у зман.
3 пагоста, з бітага гасцінца
Тут не мыляліся з вякоў
Лыіяная доля пехацінца
I песпя шчодрых землякоў.
Рамопкавая вязь кіліма,
Пчаліны рой высокіх зор.
Тут і сляпы не пройдзе міма
Ля гэтых пушчаў і азёр.
На труднай ніве хваляванпя
Адвечны спеліцца мой сказ.
I для свабоднага гучаппя
Не выбіраю пышных фраз.

Добры вечар,
землякі!
Нк жывецца без мяне,
Сопейка-крылацейка?
А ў палескай старане
Кожны сокал — брацепка.
Назбірала мех грахоў,
Ды ў расу абулася.
Колькі зведала шляхоў —
Гэтак мне не чулася.
...Добры вечар, землякі!
Добры вечар, зелепа!
Тут пазвопьваюць вякі,
Нібы мак даспелены.
Паўнагрудая кума
Празвініць абцасамі.
Тут прыдуман нездарма
Танец з выхілясамі:
Рукавочкам — да рукі,
Паяском — да пояса.
3 вамі разам, землякі,
I ў зямлі пе боязна!
53

Зінька
Валасоў бялявых шоўк,
Пад касою стап прыгпуўся.
...Абяцаў. I не прыйшоў.
Абяцаў. I ііе вярнуўся.
Чым развеяць першы сум?
Плача Зіпька, ледзь пе з гора:
«Мо абрэзаць мпе касу?
Можа, мпе падацца ў горад?
3 аксаміту плацце сшыць,
А ці вышчыпаці бровы?..»
Плача Зінька, ды звініць
Боль яе ў лісці дубровы.
Звопіць клёп, і звоніць лён.
I ля пог вуркоча рэчка.
...А куды ж падзеўся ёп
Педарэчпа, бессардэчпа?
Пеба выстылага сіпька.
Зоры выпілі расу.
...Ты яшчэ паплачаш, Зіпька!
А пакуль — пе рэж касу.
54

Восеньскі кірмаш
Плывуць прахалодна аблокі.
Світалыіа празорай расы.
Разпосяць павіны сарокі,
I хаткі будуюць бабры.
Скажы, тут адвеку лагода?
1 памяць не можа схлусіць:
У сэрцы глыбіпным народа
I песня і крыўда ляжыць.
Дарма, што шукаюць на рынку
Раздумнае мовы лубок.
— Скажыце, вы. дзядзька. з глыбінкі?
— 3 ядрынкі, ядропы сынок!
— Ох, кіслыя ў вас журавіны!
Пасколька ж ты цэніш кіло?
...Маршчыны, нібы каляіны,
Прарэзалі дзядзьку чало.
Ды вочы. як позняя восень,
Прабіліся скрозь сіняву:
— А, здэцца, ты будзеш Антосін?
— Пет, дзядзька, я там не жыву!
55

Зімовае
Цячэ сняжок і зорамі іскрыцца,
Завеямі, сумётамі вядзе.
0 сэрцайка, не дай мне памыліцца
Ні ў шчырасці, пі ў ласцы, пі ў бядзе.
Люблю цябе, зімовая дарога,
Твой топкі лёд плывучы, як са шкла,
I мо радпей той чалавек, якога
1 бог забыў, і слава абышла.
Ёп тут жыве — сярод спягоў і пушчаў.
Ён не са сцэны любіць і пяе.
Ён сам, як гэты свет сляпы й відушчы,
На гук, на смак зямельку пазнае.
Разумнік, не спяшаецца з адказам.
У барадзе схаваўся мудры смех.
...Чакаю міг, калі зліюцца разам
Фантазія, рэалія і снег.
56

Палессе
Валянціне Коўтун
Зірнём на донца гладыша:
Чарніцы ды ажыпа.
Няхай канчаецца шаша:
Вядзе далей — сцяжына.
Бо тут і вогнік не атух.
Ігліца, як прыколка.
I чараўнічы дух шаптух
Настоены на зёлках.
Зашамаціць услед чарот.
Дзе зоры? Невядома.
Ды не застрашыць зводнік-чорт
I не заб’е нас громам!
У міласэрнай варажбе
Шукаючы спатолю,
Мы сцежку выбралі сабе
Як песпю. I як долю.
57

Кавалі
Ніне Загорскай
I пам не сорам — нры пародзе.
1 дзякуй богу, што былі
1 пе звяліся ў паіпым родзе
Аратыя і кавалі.
Ніхто не мераў шлях да Рыма,
Заробкаў лёгкіх не шукаў.
Ды разам з Паўлюком Багрымам
Твой прадзед молат уздымаў.
Шугалі іскры пад аблокі,
Кавалі спрытна ў дзве рукі,
Каб выляталі ў свет шырокі
За лепшай доляй жаўрукі.
3 быліпным скарбам за плячыма,
Нам кожпы барацьбіт — радпя.
Паслухаем: куе Айчыпа
Вялікасць Дпя.
38

Колеры
Пачатак дня. Зялёпы дол і звоп.
Хавае ў максі век свае калепцы.
Ў капіулі. як з туману, дзед Аптоп.
Бабуся Лёдзя ў пепнае сукепцы.
Ах. піто пі робіць з памі маладосць,
Калі баімся старасці лядачай!..
1 ў пеппае сукепцы весялосць,
Здаецца мпе, што кружыцца і скача.
А памяць то гарчэй, то балючэй
Нахлыпе, пібы перавал гарачы.
3-пад нітачак-маршчыпак ля вачэй
Смяецца дзед дасціппа па-юпачы:
«Пра порах наш, упучка, папішы.
Я сам бы напісаў, каб быў вучопы».
...Тулю маёвы колер да душы.
Чаму ж найболей — прымяраю чорпы?
59



Плыві, рака!
Калі на берагах тваіх высокіх
Заранкай днее вока вугалька,
Я чую твой неўтаймаваны рокат.
Плыві, плыві, празрыстая рака!
Маёіі вясны адкрытая старопка,
Ў табе я чую спеў сваёй сястры.
Хіба пе тут цвілі вянкі з рамонкаў
I па Купалле ладзілі кастры...
Хіба не ты люляла на далопях
Лілеяў сны і думы мужыка,
Тапіла гпеў, паіла быстрых конеіі,
Буслінага чакала важака?!
Я чую твой неўтаймавапы рокат,
Калі ты воды плыткія нясеш.
Плывеш, рака, змялелая ў высокіх
У берагах.
I жалю дадаеш.
61

У шуме
жытняга святла
Яшчэ расці маёй трывозе
I не любіць — па паўкрыла.
Убачу маму па дарозе
У шуме жытпяга святла.
•
I покуль гэты поўдзепь спелы
Дым тарфяпы не завалок,
На зрэзе дня — рамонак белы
I пасівелы васілёк.
Снуецца беглая сцяжына —
Апопіпі збег майго сяла.
Гпяздзечка птушкі і ажыпа —
У шуме жытпяга святла.
I покуль дыхае планета,
Не вынішчаецца датла
Душа парода і паэта
У шуме жытпяга святла.
62

Бярэш мяне, палопіш зпоў,
Матрыярхат прыроды.
Ты ў буйнай квецені садоў —
Пара любові іі згоды.
I запячэ, і зашчыміць,
Як рана нажавая,
У грозных водблісках зарніц
Пара любові іі жалю.
1 будзе першаю слязоіі
Нясмертна дол пакрыты.
I я прыму цябе з азоў —
Пара любові іі крыўды.
3 высокаіі годнасці душы,
3 адчаіінага папеву,
Ты скажаш мне, як трэба жыць,—
Пара любові й гневу!
63

* $ *
Пракліпаем долю, неба,
Нібы ў страшны час жывём.
Стала надта многа хлеба:
Трошку цвёрды — не бяром,
Хоць патрэбна болей ласкі
Лчужэлым гарадам...
Лх, як ззяюць срэбным бляскам
Вашы нальчыкі, мадам!
Многа солі, хлеба многа.
Дык адкуль жа — ноце злой?
Як па сэрцы мне — пазногаць
Вострым пройдзецца лязом.
Дык адкуль жа слоўца-куля,
Вочы, гнеўныя да слёз?
Хоць ні боты, ні кашулю
Не купляем навырост.
64

Мамчына сіла
Пачынае святлець,
Толькі дрэва — у раме.
...Як балюча хварэць
Пры наглядзе у мамы!
Бачыш рукі. што спрэс
Гатавалі, палолі.
Воля маміна — лес.
Доля маміпа — поле.
«Вось з маліны пастой.
Чабарэц. Цвет ліповы».
А сама пехатой —
Трэба сепа і дровы.
«Ты пані. Анягож
Пе адыдзе хвароба?»
А сама басанож
Па дажджы і калдобах.
А сама — за вадой
Ў галалёд і завею,
Покуль чахну журбой
1 падняцца не ўмею,
Покуль трызню у сне
Жоўтым спегам і сінім.
...Голька дрэва ў акпе
А ці маміпа сіла?
65

'І' ‘I’
Блізкі шлях праклаўся проста,
Нібы матчыпа радпо.
Балыпакі ідуць, пагосты,
I адхопу — пе відпо.
Голас мой, ты сцежку выспіў,
Як вяртаппе і дакор.
Дзетвара па ўзлобку выспы
Наліць першы свой касцёр.
Бор чарніцамі зачэрпены
1 мадзеюць мурагі.
I ў тумапе прадвячэрпім
Кураць люльку берагі.
Не існуе сцежак простых.
Памяць, слёз не варушы!
Гэта я іду з пагоста,
3 гордай татавай цішы.
66

Золата і пясок
Імжа і сонца — сэрца перапады.
Абвал дажджу, то ветру грозны свіст.
А золата таго, што лістападу:
0 залаты, сляпучы падаліст!
У лістападзе золата згараю,
Нясу разладу яблыкі ў кашы.
I свой жапочы розум дакараю
За ціхую расслаблепасць душы.
Не бойся, сэрца, тут пяма нікога.
Пяе саспа. Шуміць сівы былыіёг.
А гэтая пясчапая дарога
Азалаціла з галавы да пог!
Шуміце, дрэвы вечнасці, звіпіце!
Па таліі мне
сцежкі паясок.
I як дзіця, адчуўшае адкрыцце,
Нерабіраю залаты пясок.
67

Правінцыя
Генадзю Бураукіну
I ў кроне яблыні агромленай,
I ў ацішэлых берагах —
Была святлейшаю ад промня
Правінцыяльная туга.
Надзейпай вераю свяціла
I выпраўляла у адлёт
Правіпцыялыіая хаціпа
Паміж азёраў і балот.
I васілёк, прабіўшы каску,
Вітаў з паходнае вярсты.
I не скупіліся на ласку
Правінцыялыіыя браты.
...Яшчэ не раз бяссонне злучыць
Лсфальт з былінамі лясоў.
Якое дзіўнае сугучча
У сопца, росаў і Расоп!
Яшчэ не раз у громе года
Чыёсь паўторыцца «Калі?..»
Якая ўсё-ткі асалода
Пісаць, прыпаўшы да зямлі!
68

3 дарагой душы
Ах, як дзіўна, што там пі кажы —
Слухаю, і ўсё, нібы спачатку:
«Ешце, госці, з дарагой душы.
3 дарагой душы вазьміце чарку!»
Цераз частаколік, нраз паркан
Чуецца сардэчная гамонка:
«3 дарагой душы зайдзі, Рамап».
«3 дарагой душы нараю, Зонька».
Надта нізкі ў сёлах пералаз,
Ды высока сэрцайка сягнула!
Мілы і надзіва шчыры сказ
Сто гадоў я ў горадзе не чула.
Ды чытаю светлы ліст якраз,
ІІіша цётка, што святлей кудзелі:
«3 дарагой душы прыедзь да нас.
Дзела е. I ягадкі паспелі».
69

* * *
Пакіньце цішу вуснам і вачам.
Аддайце неба зорам і каханым.
Усё цяжэй становіцца плячам.
Усё грымотпей — пушчам і палянам.
Нашто, пашто трымаць бяды цяжар,
Начынены і зачахлёны ў зброі?
Зямля-Пампея, страшпы твой пажар!
Ды хіба атам думае пра тое?
Хіба пазбыты іпшы іптарэс,
Хіба наш розум для вякоў прапашчы?
Я думаю, што страшны той прагрэс,
Калі жывём пад ядзерпаю пашчай.
Зямля-Калыска: песні і жыты,
Няўжо вар’ят цябе са свету спіша?
О, немагчыма уявіць,
што ты
Апошняе дзіця сваё калышаш.
70

Дл чужога не звыкліся вочы,
Сэрца цепліць гаючы ўспамін.
Можа. свет пераменіцца тройчы-
Келіх роднага неба адзін!



* ф $
Лячу у пайсучасным самалёце,
Хоць маю звычку добрую — пяшком.
Душа прымоўкла на трывожнай поце,
Адкрыў свае агні аэрадром.
Лячу у найсучасным самалёце,
Дачка любові, жалю і святла.
Нясуць тугія крылы у палёце
У край, дзе я піколі не была.
I пэўна ж, нехта здзівіцца маркоце,
I за маркоту стапе дакараць.
А я зжылася з ластаўкай па дроце,
Са сцежкай, што лягла праз сенажаць.
А я зжылася з тым, чаго чакаю,
1 [ра што вядома спорнаму пяру.
...I цяжка небу крылы давяраю.
...I лёгка я
з зямлёю гавару.
73



Прагулка па Мэдзісон
Нахлыпе даль негаваркая,
Ярмо начы закрэсліць дзень.
Мы на зямлі жывём,
якая
Збліжае птуінак і людзей.
Дай, век, хоць кроплю чыстай веры,
Забудзь. зямля. нейтропны сон!
...Мяч у руках малепькай Кэры
I — галубы на Мэдзісон.
Бабуся сочыць улюбёна,
Як скача ўпук, ланоча клён,
...Мяч у руках пацехі — Джопа
1 — галубы па Мэдзісон.
Між галубоў гуляюць дзеці
(Хаіі абміне іх горкі плач!).
О, страшна мне ўявіць, што ў свеце
Зямля ўзляціць, як лёгкі мяч.
А на зямлі вяспа шчыруе.
Смяецца Кэры. Скача Джон.
...Куды ж глядзіць, каго цікуе,
Як чорпы ворап, Пентагоп?
75

0 рытмы краю, вас я не адразу
Ўснрымаю (ды — ці і магу ўспрыняць?)
...А вуліцы, адкрытыя, як язвы,—
Хоць і вітрыны золатам зіхцяць.
Бяссошія поч. Драбочак аііальгіну.
ГІражэктара іголка, як шпрыца.
А ў радыё рыдае пастальгія
Адступпіка Эміля Гараўца.
0 песпя, ты плывеш нібы за кратамі.
1 голасу салодкая мана!
Акно маё нрашчупвае лакатар
Чужога і нядрэмпага акна.
Я чорпых слоў не маю на прыкмеце,
Запісвайце, лавіце топкі перв...
I ў неспакойным горадзе — і ў свеце! —
Спрабую папісаць спакойны верш.
76

ІІерад уваходам
у Арганізацыю
Аб’яднаных Нацый
Я з сабоіі прывезла толькі ліру
Скрозь імжу, скрозь ранішні туман.
Хочацца ўвайсці ў сабор мпе
міру
ІІерад уваходам у ААН.
Ты, цывілізацыі калыска,
ІІе звядзі мяне, зямля, у зман.
Бачу зоркі брацкіх абеліскаў
Перад уваходам у ААН.
Голуб міру ў небе распасцёрты.
Заглупіы, планета, хіжы нлан!
Чую галасы жывых і мёртвых
Перад уваходам у ААН.
Век прагрэсу, стрэсу і навукі,
Век
яшчэ неадбалелых ран...
Людзі свету, даііце згоды рукі
Нерад уваходам у ААП!
Светла міру
мне даваць прысягу.
Не бунтуй, шалёны акіян.
Я сама стаю, як дрэўка сцяга
Перад уваходам у ААН.

Зварот да статуі Свабоды
Пры ўваходзе ў Нью-Йоркскі порт на маленькім востраве
стаіць вядомая статуя Свабоды — падарунак Францыі наро-
ду ЗІПА. Мадэль статуі Свабоды французскі скульптар Фрэ-
дэрык Агюст Бартольдзі ляпіў са сваёй маці.
Хай прыйдуць да мяне
Твае стамлёныя, бедныя,
Твае неспакойныя натоўпы...
Хай прыпдуць бяздомныя,
Раскіданыя бурай.
Я ўздымаю факел
Ля залатых варотаў.
Надпіс на гіедэстале
статуі Свабоды
Ёсць помпікі з пагоды
Высокіх дзей.
Чаму ж
У статуі Свабоды
Ружапец замест руж?
Свабодпай быць, ды толькі
Пазбыць у сэрцы крык?
...Паважпая Бартольдзі —
Парыжа ўдумпы лік.
Каму ж гарыць ваш факел,
О боская душа?
Адзеты ў колер хакі
Празорцы ЗША.
Гляджу па ўдумпы подзіў,
Адкрыты ўсім вятрам.
Але, мадам Бартольдзі,
Як мпе паверыць Вам?!
78

Мэрлін Манро
Сканаў Хрыстос. Але жыве Іуда
I прызначае тайную цану.
...Твой смех распят на сходках Галівуда,
I вочы ўмуравапы у сцяну.
0 колькі іх, халёпых рук і твараў,
Узводзяць па-пад прорваю масты.
Ці ведаеш: 2000 далараў
Каштуе плацце, што пасіла ты.
А заўтра мо сенсацыі аматар,
Сляпы паклоппік атампай чумы,
3 аукцыёпа твоіі прадасць бюстгальтар
I твоіі партрэт адчайпа-незямны.
Выкачвае усё, піто можа, помпа.
Пампуе бізпес голас твой і крок.
Актрыса. Палюбоўпіца. Секс-бомба.
Пакутпіца. Рабыпя. Матылёк.
Але, пакуль жывы яшчэ Іуда,
Ты іі мёртвая — рэклама для газет.
...А смех крычыць са сходак Галівуда,
I вочы прабіваюць гпюсны свет.
79



Эн Сэкстан
Няма паэзіі ў грахах,
Грэх — хіба за падтэкстам...
Даруй, што варушу твой пра
Далёкая Эн Сэкстан.
Так, можпа ложак апісаць
I сховы падваротпі —
Як за далар душу прадаць
I пе купіць за сотню.
Так, можна скласці оду тым,
Хто прагне век нажывы...
Як чынна высяцца масты!
А свет — такі ілжывы.
У горадзе, што ачмурэў
Ад джазу і ад сексу,
Так блізка я адчула гнеў
Твой, гордая Эн Сэкстап.
Як б'юць рэкламы на вачах!
Для сэрца ж — мала месца.
...Я зразумела твой адчай,
Трывожная Эн Сэкстан.
Так, ёсць паэзіі сакрэт
I ў лёсе асабістым:
Паэт з'яўляецца на свет,
Як ластаўка, як выстрал.
Не ў самагубстве сілы соль,
Хоць ёсць тут знак пратэста
Даруй, што варушу твоіі бол
Спакоііная Эп Сэкстап.
81

Каробкі — агароджы,
Гудзе машынны рэй.
...На той я вулцы, можа,
Дзе іішоў Хемінгуэй?
Бы ў дыме цыгарэтным —
Фасаду абалонь.
А можа, ў доме гэтым
Гарыць яго агонь?
Вось змоўкне пёс калматы
I выйдзе на парог
Адкрыты, барадаты,
Любві і гневу бог?
Маўчаць фасад і мроя.
Маўчыць хвалёпы рай.
(Бывай, загапы зброя!
Загаппы свет, бывай!)
Але праз гвалт і кулі,
Палітыкаў мудрэй,
Ідзе ў агонь-кашулі
Эрпэст Хеміпгуэй.
82

Разбітае сэрца
ці скрыпка...
Зрываецца голас да крыку,
Радзее патоўп прыхажан.
Разбітае сэрца ці скрыпка?..
Іграй сваю долю, цыгап!
Якому ты молішся лёсу
Між гэтых неопавых воч?
Сумуеш, скажы, па калёсах,
Да волыіаіі дарогі ахвоч?
На тлумным Брадвеі не пуста.
Чаму ж невясёлы такі?
А плацяць пе надта каб густа —
У шапцы адны медзякі.
Душу абступілі трушчобы,
А спіцца ёй свежасць палян.
Іграй свой адчай, валачобнік!
Іграй сваё сэрца, цыган!
Імкнууся, ірваўся да раю.
Багаты, шчаслівы — не ты!
У скрыпцы, што ціха рыдае,
Я чую венгерскі матыў:
«Эх, раз, яшчэ раз,
Яшчэ мпога-многа раз!»
83

«Я — алкаголік»
Маналог 30-гадовай жанчыны з Гарлема
Штогод у ЗША ад алкаголю
памірае звыш 100 тысяч чалавек.
3 газет
«Мяне і суровы мароз не праб’е,
Я вечна ў аднолькавай ролі.
Сама прыкалола эмблему сабе,
Не бачыце? «Я — алкаголік».
Вы хочаце ведаць, якой я была?
Ёсць толькі па сэрцы адзнака.
Мой дом?
Гэта мулкі закутак двара.
Мой друг?
Азалелы сабака.
Даўно я пе маю па шчасце надзей.
Другія спраўляюць вяселлі.
Люблю я глядзець па шыкозпых людзей,
Каб тут жа забыцца ў пахмеллі.
Ці светла жыла калі-небудзь я? Не,
Не ўспомню, як гул тулумбаса.
Я — цела Гарлема, што ў брудзе гніе.
Я — сумная, чорпая раса.
I вуліца шчодра мяне прыняла,
Дала мпе прытул і спатолю.
Вы хочаце ведаць, якой я была?
Спытайцеся у алкаголю».
84

Верш пра верш
0, кажуць з моды выйшлі тут
Паэмы і санеты.
На секс-рамапы, кажуць, культ.
А як растуць паэты?
Кіно насупраць, чым слывеш?
Няўжо любоўнай пыхай?
Ах, не ў цане тут, кажуць, верш:
Пасцельпай драмай дыхай!
Сэр, што чытаеце найперш
У час, калі журліва?
Ах, не ў цапе тут, кажуць, верш:
Вы п’еце джын ці піва.
Глядзіць на юных
сумны сквер,
На твары, як са склепа.
Ах, не ў цане тут, кажуць, верш:
Марыхуана — лепей.
Ды ў час, калі гуляе сквер,
Калі сваволяць моды,
Я знаю, дзесьці спее верш
Як чысты гром свабоды.
Ды ў час, калі вятрыска б‘е
I верашчаць газеты,—
Жывуць, Амерыка, твае
Забітыя паэты.
85

Энергія апалага лістка
Малюнак
скрозь вашынгтонскую восень
Як Вашьшгтоп мяпяе пазалоту:
Сярэбрана-ружова-медны бляск!
...Няма маёй рабіпы каля плота,
Няма бярозкі зорпага святла!
Замапьвае вітрыпа лаўкі «Рігга».
I дождж падставіў дрэва парасоп.
А дзе мая празрыстая крыпіца?
Дзе ціхая мелодыя лясоў?
Гуляе дзіўны ліст па тратуары,
А пахіліцца не хачу я, пе.
Няма маёй каліпы светлатварай,
А значыць, тут яшчэ пяма й мяне!
Паніклая вярба, як патароча...
Густы пейзаж. Туман — як з малака.
Адкрыць, сказаць сваё мне нешта хоча
Энергія апалага лістка.
86

Зводдаль
Травы зубрыныя, пошум калосся
I палатна разматапы сувоп...
Зводдаль — яспей,
што пязбытпа збылося,
Што абышлося айчыпнай цаной.
Крык жураўліны, празорыя росы,
Ростані доўгай вірлівае дпо.
Вось і да сэрца падкралася восень —
Кожную трэшчыпку-жылку відно.
I ў цішыні, што дыхнула марозпа,
Скрозь ледзяпую, празяблую сінь —
Свеціцца кожная сыпава слёзка,
Луг журавінавы, ў полі — бярозка,
Ціхая, ў чорнай хусціпцы — Хатынь.
87



Роздум
на Арлінгтонскіх могілках
...Так мпога намяло на сцежку лісця,
На час, па памяць — столькі памяло!
3 турыстамі хоць разам пажурыся,
Амерыка,
над лепшым — што было.
Па мулкіх вулках выстылых ускраін
I ў цэптры — тут, дзе золата і тлен,
Заросшы валасамі
ходзіць Каін —
Феномеп прагрэсіўііых перамеп.
3 жалезным сэрцам і з рукамі робата,—
Ягоны клопат вечна пры сабе:
Ён цэліцца не ў Джона і не ў Роберта:
Амерыка, ён цэліцца ў цябе.
То лістапад ці зоркі ападаюць?
Сірэны Вашынгтопа ці спалох?
I выбіраюць тут. I забіваюць
На скразняках зпяверапых эпох.
Мо лепей быць жалезным, чорпым робатам,
Не ведаць праўды і не прагпуць крыл?
...Як лебедзь — мармуровы крыж над Робертам.
Над Джопам — расстраляны небасхіл.
89

Музыка
Ёсць музыка нячутная, пямая,
Яна імкне з душы на крылах мар.
Ёсць музыка, яна не пакідае
Нават тады,
калі апошні марш.
Ёсць музыка на тых маіх пагорках,
Якую, як паветра, я лаўлю.
У зглухлай хвалі тлумпага Нью-Йорка
Я музыкі, я музыкі малю.
Ёсць музыка пяшчотпей першай краскі
I музыка, што бударажыць сны
I што зрывае праведнікаў маскі
3 забойцаў і падпалыпчыкаў вайны.
Нлыве япа — уся з падзей і мрояў,
I хто яе прымусіць замаўчаць?
Ёсць музыка для здрайцы.
I героя.
0 пе, ёй не аднолькава гучаць!
90

Слова пра агонь
Ад смецця цябе барапю,
Ці з пульсам патхпення звяраю —
Аддайце павагу агню,
Што хлебнаму духу спрыяе.
Мы ўсе выпаходпікі
ў час
Касмічпых ракет і рэптгепаў.
Агонь нас трымае. I нас
Палохае пашчай геены..
Баюся сказаць я: «Была.
Бывайце, дарогі, дасвецці».
0, як не хапае цяпла
Уздыблепай нашай планеце!
Ды хораша верыцца дпю,
Што ўсмешку і сонца вяшчае.
Аддайце павагу агню.
Забіце агопь вынішчальны!
91

Ціхая песня
Слухаючы канцэрт эмігрантау
у Нью-Джэрсі
Толькі верасу пальцы
настрояць душы тваёй струпы.
Данута Бічэль-Загнетава
Ты прарвешся, пібыта ў сакрэце,
3 ноты першай, што ўзяў салавей,
Пакалепня другога ці трэцяга
Эмігранцкіх сямей!
Дыяменцікі глебы...— бы з сотаў
Мёд струмепіць па донца каўша.
Эмігрыруе розум. I ўсё-такі
Застаецца балючай душа.
У царкве, на харалыіай сцэпе,
Як цвіце пезамглёпы твой строй!
Захліпнулася песня, ўзляцела
I назвалася ціха сястрой.
А чаму ж зажурыліся маці?
Дзе ж ваш, мальцы, здарожыўся конь?
Толькі верасу чуйныя пальцы!
Толькі позняй рабіны агонь!
Як грамнічную свечку,
лэдзі
Ускрыліла малітву ў сабе.
Хто ж, душа, цябе так развярэдзіў?..
А крынічка з-пад корапя б’е.
92

Мальба Дункан,
ці Сяргей Ясенін
у Амерыцы
Боль які? Якога болю эра?
Балявы ўзвышаецца парог.
«Я малю цябе: застапься, Серго!
Бачыш? Да тваіх прыпала пог».
«Я малю цябе: застапься, Серго!» —
Голас аддаляецца, як звон.
Спрасаваны да адчаю нервы,
Толькі вочы ўспыхваюць, як лёп.
Наплывае одум вечаровы
I радзімай ніткі суравей —
Кучарава-золатагаловы
Сцішыўся разапскі салавей.
Пышныя — ды ўсё чужыя! — ланчы...*
Сум чужых абдымкаў і зямлі...
Размаіста-шумпы рэстарапчык,
Рашэну **
ў апошпі раз палі!
Адплыве ён караблём нарапку,
Залатой мігпуўшы галавой,
0, Радзіма! — сіні край! — тальяпка! —
Хоць і ўмерці — толькі па сваёй!
* Ланч — званы абед (англ.).
** Рашэн — рускі (англ.).
93



Дажджавая нітка
лёсу мамы
Як баюся грому тэлеграмы,
Асабліва — хуткай, балявоіі.
...Дажджавая нітка лёсу мамы
Вырасла высокаю травой.
У зямлю, якую ўскалыхала
На руках айчыппая ўдава,
Колькі кропляў, колькі слёз упала! —
А шуміць ахоўная трава.
Стапе смага, стапе скруха мучыць,
Дождж пральецца, пібы з рукава...
А куды я пі ступлю — жывуча —
Ўсё пяе радзімая трава!
Ходзіць маё сонца за гарамі,
За даламі і — за далапёй.
Дажджавая пітка лёсу мамы —
Праз чужыпу — журыцца са мпоіі.
95

'і’ Я»
Не спіць сівы Гудзоп,—
Няма яму цішы.
Шалёпы перагон
Рэкламаў і машып.
Ірвецца слова піць,
Што мелася ў запас.
Хачу я пазваніць
Табе ў сумотпы час.
Тут, па чужой зямлі,
Дзе вера ўпала піц,
Ты снішся мпе з раллі,
Ў мяпе цячэш —
з крыніц.
Шыкозпая смуга
Па самым сэрцы б’е.
Пяе мая туга
Дыхаппе па табе!
96

Шлях дадому
Шлях дадому,— ён заўжды кароткі.
А хоць пёркам воблака пішы!
Добры дзень. дымок зямлі салодкі!
Добры час, мае таварышы!
Хоць міпула нас
вайны навала,
Змоўніцкая куля абышла —
Нам на рукі вынала пямала,
Каб зямля з арбіты пе сышла.
Ладзім мы свае масты, сустрэчы,
Варым сталь, будуем гарады.
Нам пямала выпала на плечы
Ў гэты — і ў наступпыя гады.
Толькі б чэрствасць нас не астудзіла,
Толькі б спела слова пе дарма.
Пад крылом праменнае Радзімы
Пахіспуцца
права пам няма!
97

Келіх роднага неба
Беларускім дыпламатам
Ад раллі, ад палян, ад чабору
У пакойчыку — светлы прыліў.
I не трэба мелодыю бору
Перакладваць на іншы матыў.
Нас трымаюць надзейныя кладкі,
Нават тыя, што вораг спаліў.
I не трэба жыццё без аглядкі
Перакладваць на іншы матыў.
0, як спеліцца голас няспеты,
Растапляючы наледзь гадзіп.
Сто нябёс, сто вятроў кругасветных! —
Келіх роднага неба адзіп.
Да чужога не звыкліся вочы,
Сэрца цепліць гаючы ўспамін.
Можа, свет перамепіцца тройчы —
Келіх роднага неба адзін!
Нью-йорк — Мінск.
1981 — 1982
98

У журбы спытаць каторай,
Па якой мы плацім мерцы?
Соль жыцця не толькі ў тборах-
Соль,~яна на самым сорцы!



Вясло і перавясла
3 глыбінных схоў пародпых слоў
Не з торбачкап па масла
Імчала ўдаль мяпе вясло.
Трымала перавясла.
Шумеў сусветны гурагап
Выгнаппікам пагапым.
Мне рукі абдзіраў дзірван —
Ралля лячыла раны.
На пебасхіле юных крыл
Крыляла даль навыраст.
I прыдавала новых сіл
Зямля удоў і сірат.
I з векапомных тых гадоў,
3 маленства ціхай лодкі
Калодзеж памяці дзядоў
Быў самы пайсалодкі.
Якую ;к песню выткаць мне,
Знайсці якія гамы?
Ды ў засівелым тумане
Не гаснуць вокны мамы.
Дабрыдзень. роднае сяло,
Дзе любасць не пагасла.
Нясе удаль мяне вясло —
Вяртае перавясла.
101

V
Сумуем па сябрах, як па падвор'і.
Лсвойваем спрадвечпыя ільды.
I адкрываем повыя сузор’і,
I пад зямлёй знаходзім гарады.
Але куды ты, думка-пепаседа?
Чаму крычыш, спакойная душа?
Далёка як —
да блізкага суседа!
I да клапот ляспога мураша!
Чаму так горна раструбіўся жораў,
А ў лістападзе — дрэва зацвіло?
Чаму такое, блізкае учора,
Спяваеш па-інакшаму, сяло?
Перабірае мама сонца ў кроснах,
Перабірае век
свой лёс з азоў.
Ты душны, свет. I сто разоў — дзівосны!
I неспазнаны — тысячу разоў!
102

Ялта — 1917
Чысты пагляд васілька.
Ціха журыцца радзіме.
Родпае поле радка
Ці не з табою, Максіме?
Чую, як мора шуміць.
Хваля
тугі пе адпіме.
Хочацца верыць і жыць
Ці не табе, Максіме?
Белай самоты сцяна,
Дай яму лёту і сілы!
Ці пе з журбы Лесуна
Ў Лебедзя гордыя крылы...
Скруха душу апячэ,
А ці узніме пягода.
Гэта спяшаецца Чэсць
У абарону парода.
Смерць, ты цікуеш дарма.
Белых галінак кіпенне.
Смерці ў Паэта пяма —
Ёсць Параджэнне!
Песняй абвостраны слых
Чуеш, Максім? — не ўмірае!
Гэта з табой. I для ўсіх
Зорка Венера світае.
103

Ружы Купалы
Святло вачэй. Журбы пракос.
Сарочкі кужаль.
Ўпляліся ў Ваш балесны лёс
Шыпы і ружы.
Ў хадзе радка, як хадака,
Праз град і слоту,
0, як выполвала рука
Драсён прыгпёту!
Да зор не спалася радкам
I песні мужнай.
I не да сну было шпікам:
Палалі ружы.
Адменпай піткай выіпыт час.
Ды ў Беларусі
Пе ў цень сышлі — звіняць для Вас
Прызнання гуслі.
Гучыць паэзіі арган
Праз боль і сцюжы.
...Кладу на Вечнасці Курган
Святыя ружы.
104

Кастры
у IIетраградзе
Солдату
упал
огонь на глаза,
на клок
волос
лег.
Я узпал,
уднвнлся,
сказал:
«Здравствуііте,
Александр Блок.
Лафа футурнстам,
фрак старья
разлазптся
каждым швом».
Блок посмотрел —
костры горят —
«Очень хорошо».
У. Маякоўскі
Агнямі горад растрывожаны,
Заранкаіі свеціць далягляд.
Кастрычнік. Туляцца прахожыя
Паміж матросаў і салдат.
Інтэлігепцыя фарцовая
У каўняры хавае страх.
А плопіча людная Дварцовая
Уся ў рабінавых кастрах.
Ен сцішыў крок. Дупіа прытомлена.
I пад вачыма — сінява.
Душою ці крылом надломленым
Ў гранітны бераг б‘е Нява.
105

Гараць кастры, крывёй прасмолепыя,—
Высокі іх узлётны дух!
I асвятляюць сцепы Смольнага,
I пад ГІявой паэтаў двух.
Кастры ў вяках узыдуць зоркамі,
Хоць водбліск смутна лёг на скронь.
Ды па дваіх Айчыпы горкі дым
I па дваіх — адзіп Агонь!

У вянок
Лесі Украінцы
Век праляцеў, а ці сон?
Ліст аднаўляе дуброва.
Вам з Беларусі паклон,
Ластаўка родпага слова.
Гэта не помнік Ваш. не —
Рухі жыцця пажавыя.
I Вашы крылы жывыя
Сцелюцца іншай вясне.
Чуйна ступаць па зямлі
Тым,
хто за Вамі — з Радзімай.
Колькі паэтаў ўзнялі!
Сэрцаў Вы колькі збудзілі!
3 Вамі гамоніць абсяг.
Раіцца з Вамі прырода.
Песня і Песні прасцяг —
Леся —
легенда народа.
107



Лістапад.
Пётр Ілыч
Чайкоускі
Світанак верасовы.
Не ліст — гады ляцяць.
Есць музыка, а словы
I самі загучаць.
Жыццё, жаданне, жыта
Ў адзін зліюцца хор.
Глядзі: душа адкрыта
Для буры і для зор.
О. як трывожна ў свеце
1 сэрцу, і вачам!
I нетутэйшы вецер
Зрывае плашч з пляча.
Як прывід — ноты, ноты
На крэсле, на стале...
Стыхія адзіноты,
Ты жорсткая,
але
Звіняць лісця падкоўкі,
Пяе спусцелы сад.
То Пётр Ільіч Чайкоўскі
Іграе лістапад.
109

Гамаюн на Палессі
Полюбн эту вечность болот:
Нпкогда не нссякнет нх моіць.
Этот злак, что сгорел,— не умрет.
Этот куст — без нстлення — тонц
А. Блок
Свет повен тайны і здзіўленпя,
I немаўлінай віднаты...
Але ад самага з’яўлення
Смуткуеш ты і любіш — ты.
Наросхліст вокпы ў кіпень мая.
Аціх ля берага паром.
Ды ці пе бура агнявая
Тваім валодае пяром?
Туга, як хмуры панядзелак.
ІІагосты. Ніцыя кусты.
Апранены ў глухі шынелак,
Смуткуеш ты і любіш ты.
Ды ўспомніцца між курных хатак,
Дзе багнай дыхаюць лаўжы,
Што з чэсцю рускага салдата
Паручпік Лермаптаў служыў.
Не, не спадманны промень свята,
Не бурштыновы хмель віпа —
Паэтаў акрыляе страта,
1 загартоўвае — яна!
Сівы, папуры, белкаменны
Спіць між балота гарадок.
Але ў чаканпі перамены
Аб штык навострапы радок.
110

Над смутаю жыццёваіі прозы,
Над астабрыдлай тваппю скрух —
Не ўкамянеў арліны позірк,
Не ўтравянеў мяцежпы дух.
Не боскай міласцю стыхіі —
Даверам споўнены лісты.
I сэрцам матухны Расіі
Смуткуеш ты і любіш — ты!
111



На месцы
дуэлі Лермантава
Спачатку — слова. Танпы зпак спярша,
Не падкупіць вяступку год — зязюлю.
Балючая паэтава душа
А ці сама сабе шукае кулю?
Не будзе ад паэзіі збавеппя.
Паклон табе, смуглявы Пяцігорск!
Як эпалеты смутку і сумлепня —
Ляжаць снягі на гордых піках гор.
113

Рыгору Семашкевічу
Непрадбачна журыцца мой верш,
Гы яго ужо не прачытаеш.
...Як глыбока, Грыша, ты жывеш:
Ні акон, ні вуліцы не маеш!
Развіталыіай
доўжыцца шашы.
Эх, якое-не-такое лета!
Светлая дарога ў Дамашы —
У чаканні сына. I паэта.
Ты ў якой быліннай старане?
Шлях дажджом палынным акрапіла.
Мо з сівой гісторыі Шыпіла
Ці Ігнат Буйпіцкі скажа мне?
Горкі вецер. Вечаровы дым.
Смех звініць дзіцячы, як шумёлы.
...Здрыгануся: воблікам тваім
Кропелька твая бяжыць са школы.
114

Настаўн ікам маім
У маладосці своіі запеў сардэчны,
Свая журба і радасці свае.
Ды ці не вамі
кожпы з нас прасвечап,
Старэйшыя дарадчыкі мае?
За цёплаю усмешкаю сяброўскай —
Як разгадаць, што быў пялёгкі дзень?
...А прывячалі — роўную па роўных! —
Нясмелую і юную з надзей.
Япы ж ляцяць, гадоў пяўмолыіых сходкі,
Кручасты іх і катаржпы працяг.
...Як галубы, сівеюць аднагодкі
На самай чуйнай лініі жыцця.
р1 <
Надзеі квет і чорны пыл гаркоты.
I часу для спачыну не стае.
Яны ж з той самай баявой пяхоты —
Любімыя пастаўнікі мае.
115

Кайстра Яна Скрыгана
На РыжскІм вакзале пазііаёмілася з Япам Аляксеевічам
Скрыганам. Такім бачу яго заўжды: з лёгкай кульбаю-по-
сахам у руцэ і з бухматай брызентавай кайстрай за пля-
чыма.
Неба ракетнае сочым.
Маем на шчасце правы.
...Сталі жадобпым глыточкам
Рэкі, бары, паплавы.
Песню бабуліну ўспомнім —
Гукі забудзем ураз.
...Нашы высокія промні
Ціха згараюць без нас.
Молада мудраму Яну
Між паваротак і ніў.
Лірнікаў голас — не звянуў!
Лірнікаў час — не прабіў!
Памяць сцяжып не аслепла:
Маецца кайстра ў запас.
...Яп Аляксеевіч, светла,
Сцішана слухаю Вас.
116

* $ *
...Рэкамендацыю прасіць —
Пытаць сабе характарыстыку.
I вось яна ужо звіпіць
На запыталыіым лісціку.
Ах, можна з болем і з грахом,
I з думкамі гарачымі
Прыйсці, нібыта ў свой,— у дом
Да Пімена,
Да Панчанкі.
Не спаў паэт? Паэт хварэў,
Сто раз у сэрца мечаны?
Ды вось вачыма абагрэў,
Як песняй незалечнаю.
Дык, значыць, ёсць каму — сястрой...
I роднасць пе капчаецца,
Калі Паэт Душы
Душой
За бліжняга ручаецца!
117

Анатолю Сцяпанавічу
Вялюгіну
Ці пе Ваша выслалася поле
Зеляпое, як палып-віпо,
Ад балады віцебскай, ад болю,
Ад сяннога гарадка Сяшіб.
Шапкі спелых траў, плячо парома,
Росныя, бы ў зорах, паплавы...
Гэты край мне, ведама, зпаёмы —
Ён такі ж чуллівы, як і Вы.
Шум вяршынных сосен у прагалах,
Завіруха вогпеннай ліствы...
Гэты бор я дзесьці сустракала —
Ён такі ж бяссопны, як і Вы.
Баравая,
зноў чакае сцежка.
Тчэцца памяць ніткай суравой.
Спахмурнее твар. I ўсё ж усмешка
Выдае Вас, бацька, з галавой!
118

Бэз Веры Палтаран
Можа, камусьці тыраж да зарэзу,
Пухлыя спяцца тамы.
Вера Сямёпаўпа, хочацца бэзу
Ў гордым маўчаппі зімы.
Цуд, а ці корань з палескага краю
Вашай душой уваскрэс?
Не дачакаюся дзіўнага маю:
Спіцца і мроіцца Бэз!
Век наш касмічпы — спешка і гонка.
Ды развярэдзіць да слёз
Белай надзеяю — белая гронка.
А ў фіялетавай выбухпе лёс.
Сочыцца, хлынуў ракою, ліецца
Студзеню паперарэз —
Божа, як ломіпца ў вокпы і ў сэрца
Сэрцам
раскрылены
Бэз!
119



Лілеі студзеня
(Да партрэта Ніны Мацяш)
Выплыла песпя з Бярэсця бярозавага:
«Выйдзі, дзяўчыпа, не боііся марозу...»
А маразы ўсю ноч рыпелі,
Белым-бела па зямлі,
Ці то белыя лілеі
У Чорна возера заіішлі?
Не было, каб так марозіла!
Не было, каб так пякло!
Арабіпаіі дпела позняю
У агеньчыках сяло.
Завірухаіі разгайданыя,
Нагадаўшы карагод,
Йшлі лілеі, закавапыя
У аглухлы тоўсты лёд.
Пшлі па заснежжы паперы,
Па наступным і былым.
...А боты Золушкі былі
Трыццаць шчылыіага памеру.
121

* * *
Уладзіміру Паулаву
Ранавата пам прычальваць,
Траціць час па перакуры.
Я люблю братоў адчайпых,
Што жывуць па стыку буры.
Дзе.упаў баец вясёлы —
У травы спытаць каторай?
...Хлопчыкі бяздомных сёлаў,
Вы сям’і былі апорай.
Сябрукі вятроў расхрыстапых,
Зналі працу вы любую.
I жылі не горш міністраў
На стыпендыю скупую.
У журбы.спытаць каторай,
На якой мы плацім мерцы?
Соль жыцця пе толькі ў творах —
Соль,— яна на самым сэрцы!
122

Агнявы танец
Тамары Аўсяннікавай
Крывіпкай ад прыроды,
Дзе рухаў не займаць —
I боль найсамыхіродных
У танцы стапцаваць!..
Кружылася тапцорка.
Прасілі мы: «Яшчэ!»
А слёзка, пібы зорка,
Палала на шчацэ.
У змроку певідушчым
Яснеў любві ачаг.
I валасы, як пушча,
Шумелі па плячах.
Хто ведае, з якое
Нагоды ці віны
Занеслі ў ціхі Лоеў
Свой пораў цыгапы?
Паромы. Аблачынкі.
Каханпя перагон.
...А ў лоеўскай дзяўчыпкі —
Дзве донечкі, як лён.
Прасеецца праз сіта
Набытак перамен.
...Тамара,
Кармэпсіта,
Палеская Кармэп.
123

Юрку Голубу
Ці чуецца у зманлівым спакоі
Мелодыя расстайнай завірухі —
У гордай зеляпіпе колкай хвоі,
У жаўцізне асеппе-ціхай скрухі?
А сцежкі паша доля не мыляе.
Дык ад якога ж кроўнага сваяцтва
Яшчэ гарыць і іскрамі страляе
Касцёр вясёлы полыіага юпацтва...
Не робіць культу з пас яшчэ культура.
Адбітак дпя шукаем мы пе ў люстры.
А два лісткі на голаіі сцежцы,
Юра,
Як два лісты, што ўсё ляцяць насустрач.
124

Верш
Хрысціне Лялько
Л дзе ж праз мора кладка...
Мільгнуць гады вяслом.
Спаткаіше? Страта? Згадка?
Хрысціна,
Гэта гром.
Яшчэ не раз пяшчота
Вуголлем — басанож.
Адхлапне ці самота?
Хрысціна,
Гэта дождж.
Няхай паплешча ў ладкі,
Хай высвепціць авёс.
А востры серп прабабкі,
Хрысціна,
Гэта — лёс.
125



Галінка з Мардакян
Галінка, што на памяць адламілі,—
Яна ўзыніла на сэрцы варажбой.
0, мы янічэ з табой не гаварылі,
3 такою ласкай ціхай і журбой!
Так погляд не паўторыцца ніколі
Паміж скупым быццём і —
небыццём.
У кожнага — свая галінка болю
I радасці,
пазначаных жыццём.
Еіі будзе, прыйдзе морак
вечаровы,
Ды хіба сэрца спыніцца звінець?
Каму — вязьмо, каму —
вянок лаўровы,
А гэтае галінцы — зелянець!
Які абсяг! I ў небе — ні хмурынкі.
Хай потым — золь, і роспач,
і спадман.
1 зеляней ясенінскай журбінкі —
Самотпая галінка з Мардакяп.
127

Зайду да Шчамялёва
Утапілася рака. Раскісла глеба.
Зрывае форткі вецер халасты.
Халодтіае, дажджом размыта ттеба.
Уліплі ў гразь іржавыя лісты.
Размоклі ў полі маміпыя боты.
Зпасілася нядзелечка мая.
А ты, душа, хацела адзіпоты?
Бяры ж яе — япа уся твая!
Вось мокры плот. I мокры кот ля плота.
Азяблая рабіпа сыпле плод.
Запі дажджом пяпрошаным гаркоту
I памяпі салодкі самы год...
3 якой красы тады сатчэцца слова?
Відаць, сама пе праглыну зараз.
...Пайду, пазычу пеба ў Шчамялёва,—
Яно ў яго блакітнае якраз.
128

3ату ш уйце руку
Ежелн Кольцов выпускает кннгу, то на обложку дайтс
портрет, которыіі у Екатернны. Лнцо склоненное. Только
прежде затушуйте ІІзадорнну руку на плече.
Чяталн лн Вы, что пншет обо мне Дункан за граннцей.
3 пісьма С. Ясеніна Г. А. Беніслаўскай
ад 11 мая 1925 г., Баку.
Ці туга захліснула, як мора.
Ці пахлынула сіпь касачоў?
...Затушуйце руку Ізадоры,
Што ўпілася арліцай ў плячо.
Не пяшчота славянскай галубкі,
Дзе пябачпа журбоціцца страсць —
Есць кахапне страшней душагубкі:
ІІі прапасці, ні дыхаць пе дасць.
Бераг Каспія чуйпа-ласкавы,
Як нястомны чайханшчык Баку.
Кропля горкай слязы, а ці славы?
Затушуйце руку.
Гэтак смутку трывожпа і горпа.
IIе сціхае нрыбой гаваркі.
Разрываючы спеўнае горла,
Жаўрукамі крыляюць радкі.
Варанпём — за кардопам газеты.
Але сэрца галубіць Баку.
Дзеля лепшае песні паэта
Адшчапіце руку!
129

Адчай
Ні гукам, пі звапкам не адгукпешся.
Лтуліць колкай памяці сувой.
Праз лёс мой
ты, як бура, пранясешся.
I дождж размые родны воблік твой.
I стапе пуста мне, нібы ў пустыпі.
Нібы сярод пустыпі — я адна.
Так сівая бабуля ля акпа
Пустой падзеяй цешыцца пра сыпа.
130

Вы прараклі. I сэпс прароцтва
Якраз пацвердзіўся па мне.
Цяжар вясповага сіроцтва
Цягпу, як барку па спіне.
I толькі восенню імглістай
Жыве мая душа папоў,
Калі з курлыкапнем і свістам
Адпосіць іопую любоў.
131

I прыйдзе боль, нібы па дому,
Ў якім пе склалася сям’я.
На дождж, па гром, па яспы промепь
Падобна музыка мая.
У салаўя прашу запеўкі,
Нібыта ў ёй і ўвесь сакрэт.
Відаць, ад жалю, ад жалейкі
Было з’явіцца мпе па свет.
Жыву. Не жалюся. I помню
У цеспых сховах пачуцця,
ІПто дождж, і гром, і ясны промень —
Пачатак і працяг жыцця.
132

Правяраючы час і сябе
...Толькі вецер кране беласпежны кілім.
.../Іёд калодзежа мама праб'е.
Насвяткуем. На сходах ўзахлёб пашумім,
Нравяраючы час і сябе.
На вяселлі заііграе сляпы іпвалід,
Але песпя ўзляціць не ў жальбе.
ІІамяркуем. Адыдзем ад звад і ад крыўд,
Нравяраючы час і сябе.
Скажуць сонца і першая краска: «Жыві!»
Жар вапдроўных вугельчыкаў бура зграбе.
Друга самага лепшага апускаючы ў жвір,
Час пазначым. Нраверым сябе.
133

Прыгаршчы святла
У паэтэс лірычпае адзенне,
Япо ў радках з заранак і аблог.
Ды колькі раз падмапвалі падзеі
I адступаўся памагаты бог.
Нібы ў часы раскосага Батыя,
На сэрца словы пікай упадуць.
Ярлык прыклеяць самыя святыя
I грэшпыя — упасці пе дадуць.
Дзе час былы з паводкай весялосці,
Дзе шчыры поціск вернае рукі?
Самапаіў расстайнай маладосці
Агпём па сэрцы выпіша радкі.
I змые час дурных здзіўлепняў пену,
I пачуццё абвугліцца датла.
...Паэзія,— яна не знае тлену,
Калі ў душы хоць прыгаршчы святла.
134

Ужо адпрасавана форма сыпу.
Да бляску ззяе творчы катушок.
Яшчэ адну секундачку, хвіліпу —
I выберу мелодыю на ўток.
Вось ідэал, вось прывід па прыкмеце
Агучвае моп старажытны верш.
Паслухай ты хаця б, няўлоўпы вецер!
Паслухай Ты, калі яшчэ — жывеш!
Пакойнаму хвала. Жывому — слава.
А ў наядынку — полымя і лёд.
I жаліцца даўно не маю права
Па посны быт, па грэшпы педарод.
Мелодыя душы, святла замова
Кладзецца ў сноп пражытага жыцця.
Калі і ёсць яшчэ жывое слова,
Яно смяецца й плача, як дзіця.
135

Тупы, каменны брук,
ІІе молада журбе.
Забыць пяшчоту рук,
А зпачыць, і сябе.
Гадзіппік зорпы час
На ўсіх шляхах праб’е.
Згубіць між іпшых Вас —
А зпачыць, і сябе.
Яднае думы дзепь,
Шчыруецца сяўбе.
Прагпаць адпу з падзей —
А зпачыць, і сябе.
Найлепшы год з гадоў
Не звянуў у жальбе.
Забіць сваю любоў,
А зпачыць, і сябе.
13*

// Вам гляджу
прыветліва у твар
0, як агонь з-пад сэрца выкрасала,
А разам з гэтым свет звіпеў ва мпе.
Я знаю: ўсё, іпто сёппя Вам сказала,
Вязмоўна час шалёны праглыне.
Рубцы мае, і раны, і асколкі,
Вішнёвы цвет і ядлаўцавы куст!
I пекаму пе дагаджу,
ды толькі
Хіба ў глухога бездакорпы густ?
I цвет, і гром змяпяюцца з гадамі.
Ды цяжалець суроваму вязьму.
Пакуль святло, пакуль я маладая —
Я сто начэй у наймічкі вазьму!
I ападзе, як яблык мне на рукі
. Іюбві пайшчодры, пайкароткі дар.
3 такою ласкай і з такою мукай! —
Я Вам гляд'/ку прыветліва у твар.
137

* * *
Паэзія. Душа. Айчына.
Маланка з громам. Бура. Ціш.
Ты спакон прагнымі вачыма
Ў прадоппе воч маіх глядзіш.
Іду па твой вячысты форум.
Застыглы міг разварушы!
Маё аблічча — толькі форма,
Адлітая для струп душы.
138

У галасах, бы V каласах,
9
Нам ёсць патрэба.
Табе я сказана не у'ся
9
Ракон і небам.



* * *
Загаворана пушча чаборам —
Колькі хочаш мядупак збірай!
I зялёпым святлом светафора
Галасуе спадвіжпіцкі май.
Спеўна мне — між чабору і мяты,
I на гладкім асфальце,
дзе крок
Вывучае мелодыю свята,
Як найпершае слова сынок.
Мне яшчэ гэтак многа і мала,
111 то насіла з сабой і нашу,
1 таго, што паснець запісала,
I таго. што яшчэ запішу!
Адчыпяюцца ноўдпя вароты
1 зліваецца з ямбам харэй.
На пякучай мяжы адзіноты
Разумею мудрэй і вастрэй.
Лёс мой — лес мой у ціхай маркоце,
Разглядаючы шчасця сляды,
На кручастым стаіць павароце,
Зразумелы для кожнай бяды.
I за што б вы мяпе пі судзілі —
Трудпы шлях мой і боль пезпарок
Нрачынаецца там, дзе, падзіва,
3 палатпа пе сышоў васілёк.
I душа — немаўля, пепакора,
Ўся з вяртанпяў, падзей і прыкмет
На чырвоным святле светафора
Задумёна ўзіраецца ў свет.
141

Так дождж да сасмяглае глебы жадзён,
Так з будняў яспее нядзеля.
Напоўпім грапёныя келіхі дзёп
Нітвом, што ўскрыляе падзею.
Рыфмуецца дзіўпа: «сяло — весяло».
3 крынічных, чаромхавых вёспаў
Куды ж так далёка пас, брат, занясло?
Рсць песні. Пяма падгалоскаў.
Здзіўляемся лугу у красках: «Які!»
На сіняе молімся пеба.
Як быццам павінпы — рука да рукі...
Галубім пе тых, каго трэба.
3 чаго б гэты міг паміж памі жадзёп?
Чаму печакапа пямею?
Напоўпім гранёпыя келіхі дзёп
Пітвом, што ўскрыляе падзею.
142

Вось мой паром тумаппы,
і узгорак,
I нітачка сыпчастага дажджу,
Пакуль яшчэ пе выспела
па сорак —
Я ў маладых і молада хаджу.
Я повы дзепь люблю да кожпай
рыскі,
Хоць зпаю працу катаржпай
начы,
Хоць порсткі графаман,
што кот сібірскі,
Мяпе паляпаць можа па плячы;
Хоць недарэка можа пасмяяцца
I можа падкузьміць мяпе ліхвяр.
А мпе пяма прад кім стаяць
на пальцах,
А мпе заўжды любіць адкрыты
твар.
Пакуль яшчэ не выспела
на сорак —
Мпе молада. Астатняе — затым.
Вось мой прытул рабочы,
як пагорак,
Пад хмараю. I промнем залатым.
143

Трывожпым клінам позпі вырай.
Выток і скруха сіпіх рэк.
«Не сотворн себе кумпра»,—
Хай будзе проста чалавек,
Каб з ім і ў гразь і ў завіруху
Было не боязпа ступаць,
Каб піал душы тваёй і скруху
Ён змог без крыку ўтаймаваць.
Каб крок у крок і вочы ў вочы
Быць па трывалай прамаце;
Каб пе ілгаў слязой сірочай,
Ратуючы уласпы цень.
Жалейка ўскрыкнула ці ліра?
Пагляд ці гпеву градабой?..
«Не сотворн себе кумпра»:
ІІе бойся быць самім сабой.
144

Велясніца
3 краю старажытнага
Хлынуў песні россып:
«Ой, чыё-то жыта,
Чые-та пакосы...»
Хмурыць чорны бровы
Вёска Велясніца:
«То ж з маёй любові
Пацякла крыніца».
ІІа калючай пожпі,
Па жадобпай стрэчы
Выдаўся здарожапы
I трывожпы вечар.
Позпі і бяссонны
Дворык пахне мятай.
I не гаспе сонца
Над налескай хатай.
745

Ноччу
Чацвёртая.
На вуліцы мароз.
Л па акпе успыхваюць ляўкоі.
Чаму шкадней
ад самых першых слёз
Дзіця маё святлеецца ў пакоі?
Мы з ім, як па ляшчыне спарышы,
Мне ёсць каля каго ў мароз сагрэцца.
I пе гадзіппік ціпькае ў цішы,
А трапяткое сыпавае сэрца.
146

Плачу даўгі раллі
I лугу шалаткому.
Мнс цёпла на зямлі
I лёгка, як нікому.
Але галоўны доўг —
Плаціць за шчасце болем.
I для цябе мой дом
Адкрыты, нібы тюле.
Хай сыкаюць вятры,
Хай смаляць перунамі.
Але крыло зары
Світае паміж намі!
147

4»
Пачуццяў дыялектыка
Ці груша на вярбе...
Ідзі праз трутня,
Скептыка
I ачышчай сябе.
На працу шмат угроблепа,
На ўтулыіы кут быцця?
Надуманасць, раздробленасць,
Не заслані жыцця!
I ў грамадзе кіпучай
Святла не патушы.
Няхай цябе не мучыць,
Хай лепшаму навучыць
Раздвоенасць,
Расслоепасць,
Расплаўленасць душы.
148

Міг, што стаўся ужо учарашнім.
Хлебам-соллю застыў па стале.
Ды чакаю цябе не ў дамашнім,
Надаеўшым і ціхім жытле.
Так рабіна нанікла пад ліўнем,
Так закута дарожка ў кілім.
Я чакаю цябе не ў паіўным,—
Туманцовым, ружовым, былым.
Наўтараецца шчодрае лета,
Азараюць мой шлях перуны.
Я чакаю цябе, як дагэтуль —
Самых мужпых і верпых з вайны.
149

* * *
Жораў ты, а я — сіпіца,
Нас абоіх бура б’е.
Разам нам не пасяліцца,
Пасялюся — у табе!
Што за пілыіая павага:
Апі кроку — без вачэй.
Мёды п’ём, а душыць смага:
Што пі кропля, то гарчэй.
Што ж за вогпеннае шчасце:
Скошан лёс, як сенакос.
Да цябе мпе пе прыпасці —
Прыпадаю да нябёс.
150

Баюся я нявыказаных слоў,
Япы — палын, яны дурман і мята.
Прыходзіць позна леппіая любоў,
Як за пакуты горкія адплата.
Пад цёмначчу раскрыленых дзвярэй,
У цііпыні сталічнага квартала —
А мы маглі б сустрэцца і раней...
Ты пе аклікнуў. Я — не пагукала.
Дык не здзіўляйся шчаснай пемаце,
Балючаму і дрогкаму пагляду.
Так зрэдку ўвосень яблыня цвіце
Наперакор слаце і лістападу.
151

* * *
Смутна выблісне шлях, нібы зорка з туману.
I адкрыецца зноў падарожжа жыцця.
Забяры мяне ў свет залатога спадмапу,
Дзе пе вызпапы горыч і соль пачуцця.
Столькі лепшых часіп у патайнасці сэрца
Праплыло, і згубілася стрэчы вясло.
Гэй, чыя ж гэта вутачка ў снежпым азерцы,
I з якога ж Дунаю яе прынясло?
Над агромністай цішаю крылле світае,
I галінка вярбы заіпела ў журбе.
Як жа гэта,
што мне — не судзілі вяртаппя,
Каб застацца ў нязменпай любові — табе!
152

Набытак шчасця мой бясспрэчпы:
Пяро і чысты аркуш дпя.
I го.тас твоіі скрозь ціхі вечар:
«Жыві адпа!»
Што ж, і сама я ўразумела:
Па вуснах з горыччу святла
Жыву няўтульна і няўмела
3 нязмеппай прагаю крыла.
Здаровы будзь, мой волыіы сокал,
Сардэчпы друг мой, шчыры брат!
...Жыву высока і далёка
Ад мітусні, хлусні і звад.
А вечарам, на схіле зоркі,
Прымроіцца ў пустым акпе,
ПІто клічаш ты пе цень моіі горкі,
А з жыта — жытнюю! — мяне!
153

Аднойчы
Аднойчы, калі сцежкі ўмуражэлі,
Калі між намі рухпулі масты,
Нібы з-пад воч палескай варажэі
Адно мяне ўракло: з’яўлепне — «ты».
0, пэўна, я запозна ў ім адкрыла
I сонца бляск, і мяккі шэпт травы.
Ці так кахала і ці так любіла,
Калі упарта паўтарала «Вы»?!

*
11е пазавём — само пе назавецца
Ні азярцо, пі твар, апі — вякі.
...Ці знаеш ты, як рыфма цяжка тчэцца,
Як рвецца песпя — часта! — па шматкі?
Калі рыпяць з духмяным сенам санкі,
А ці вясну гукае журавель —
Я думаю: якой была б сяляпкай
I падала б спакойпа у пасцель!
Вось на парог радзімы павярнуся:
Шчыруе мама. Бульбачка кіпіць.
Ды ведаю — на песні захліппуся.
I знаю: долі мне пе абхітрыць.



Двое
Мастом падзелены ці злой
Н ас меш каю 11 аром іпчы ка ?
Вясіюй навеяла, вясной
I періпым спорным дожджыкам.
Не збыўся ясны мой прагпоз:
Скразпым дажджом надзелена.
Шкадую: не туды завёз,
Дзе молада і зелена.
Счакаўшыся, калі міне,
Дажджынку п’ю гаркавую.
Іду па левай старане,
А ўсё гляджу — па правую.
Трава падскочыла, бы ў сне,
Абмытая залеваю.
Ідзеш па праван старане,
А ўсё глядзіш — па левую.
157

Ці ўспомпіцца, ці ўспомніцца
Рака і жоўты плёс?
Мяпе, пібы палоппіцу,
Ты цераз кладку пёс.
Я з рук пе выбівалася
3 тваіх,
далёкі мой.
Ці то вады баялася,
Ці цемрадзі пачііой.
...Сплыла вада глыбокая
3 рачпога рукава.
Заблытапа высокая
Салодкая трава.
Там я была ўлюбёпая,
Патхпёпая тады,
Як чарачка разгоппая,
Як всцер малады!
158

Дле ты прапала
Ці сэрца спявала,
Ці мора ў цішы ракатала,
Калі мяне трубка пытала:
«Дзе ты прапала?»
Ці сходзіўся свет на мне
клінам,
Як горным абвалам,
Калі — паланіла:
«Дзе ты прапала!»
Калючая кветка прымала акрасу,
Пахмурпая далеч — світала,
Калі ты даймаў мяне шчасна:
«Дзе ты прапала?!»
Ты зцежкі усе перакрэсліў,
А быццам і гэтага мала?
Няўтко для мяне пе ўваскрэсне
Тваё,
звышахоўнае: «Дзе ты прапала?..»
159

Паміж лісця, паміж расы,
Ля ціхае дубровы
У два натхпёпых галасы
Світалі нашы словы.
Выпырхваў шустры верабей,
I дождж не зпаў дакукі.
1, быццам самі па сабе,
Плылі пасустрач рукі...
Па верасах дажджы шумяць,
Па сэрцах і па вёспах.
Ты можаш, шчасце, ашукаць
I пасмяяцца злосна!
У сціхлым шэпце палыпоў —
Вяспы маёй дыхаппе.
Але пі рук няма, ні слоў,
Пі слёз па развітанпе.
160

Пявучая зямля,
Вясёлыя аблокі.
...Хачу цябе здаля
Трымаць павідавоку.
Не пабліжайся, пе,
Заручапы з другою.
Цяпер ты для мяпе
3 журбы і з неспакою.
Як вечар скаратаць —
Падкажа толькі праца.
Чужы агонь вяртаць,
Як пад сабой смяяцца.
На год памепеў дзепь,
Ды стаў яшчэ выразней.
А ценепькі мой цень
Перад табоп, іпто вязепь.
161

Начлежнікі
Хлякоча юшка ў чыгунку,
Касцёр раз’ятрана ляскоча.
Плывём з табой у чаўпаку
Вясёлай і ўлюбёнай ночы.
Каля рачнога рукава —
Ані душы, бы ўсё зпямела.
Адна трава, як удава,
Глядзіць услед пам зразумела.
Нам разам трошку меней,
чым
Агню сугрэўпаму і сцежцы.
Пра запаветпае маўчым,
Каб пе ўракчы агопь начлежны.
Глухога берага карма.
Ахоўнай цішаю — сасопка.
1 па тваёй руцэ пяма
Аберагальн ага пя рсі;ёп ка.
162

* * *
Ты той, каго няма са мной
Ні ў будзень, ні ў пядзелю.
Ды цеплю я (якой цаной!)
Вясёлую надзею.
Я спадзяюся на сяўбу,
На кожпы лісцік повы.
На залатую малацьбу
Трывожнае любові.
Ды — адрываецца лісток
Асеппяга бяссоння.
Па леву ручапьку — масток,
На правую бяздопне.
Раскручваць памяці сувой,
Гартаць адчайна годы...
Ты той, каго няма са мной.
I хто са мной — заўсёды!
163

* * *
Запозна радасць, як даспелы яблык.
Запозна ў абарот бярэ прагноз.
Мне раілі. Ва мне шукалі д’ябла.
Слаўцом жывучым кідалі: «Калхоз!»
Мпе ж гэты дол, мне гэты ліст — прычасце,
Што да акна зажурана прынаў.
Я за плячыма маю трохі шчасця
Ад баразпы, ад жытпяга снапа.
Мпе — гэты груд! I багуновы верад!
I чыстыя крышталінкі расы!
Я прад вачыма маю белы бераг,
Куды здалёк вяртаюцца буслы.
Не трэба, каб усе мяне любілі,
Бо і сама камусь сказала: «Не!»
Вось дождж цурчыць. Яму шанчу я: «Мілы,
Ты ўвесь цянер праліўся за мяне».
164

* * *
Сухі і малапкай апалены ствол,
А ў чым даўгалецця прычына?
Не трэба кахаць мяне
за рамяство.
Перш-наперш, я проста жанчына.
Магчыма, мне выгіала меней,
чым той,
Якую заслоняць плячыма.
Ды ў кожнай смяшынцы і ў слёзцы любой
Перш-наперш, я толькі жанчына.
Нрашу. I не ўмею высока прасіць,
Тым болей выпрошваць пяшчоты.
Як цяжка мпе гордую голаў пасіць
У горкім сутонні самоты!
Віной мне — разлука. I жарты — віной,
Віною — журба пад вачыма.
Мужчынская лірыка... А ці не ў ёй,
Як чаііка, крыляе жанчына?
165

Яшчэ спытаю сілы
У скрухі і ў трывог.
Ну ПІТО ж, ідзі, мой мілы.
Не заслашо дарог.
Жывы, нібы ў граніце,
Нраз мой апошні боль
Нясі маё адкрыцце,
Распятае табой.
166

* * $
Не звяліся
Ласкі сэрцакрады.
Вось і ў гэтай,
Змаплівай цішы
Мы з табой
Святыя перад праўдай,
Чыстыя —
Прад споведдзю душы.
Ці сяйво
Ад месяца-дальтоніка
Прабівае космы стрэчных хмар?
Лістам падарожніка
Далопь твая
Астуджае мой гарачы твар.
Расхіпецца
Міласць пебакраю.
Вусны,
Разгарайцеся ў мальбе!
Я сама сябе
Яшчэ пе знаю —
Поўпа адкрываючы цябе.
Будзіць сэрца
Дзённую зарапку.
Молада
Выпырхвае трава.
Ўсё забуду!
Ўспомню сполах рапку
I надлом брыва.
767

Не трэба слоў у цішыні бянтэжнай.
Падумаем на мове ручая.
А вусцішнае лісце Белавежы —
Святочная апратачка мая.
Аберажы!
Я ўцехі зпала мала
3 таго, што наракаецца вяспой,
Пакуль мяне святлом пе расстраляла
Акно,
што ў гром адчынепае мпой.
168

4» Н»
1 грэшныя чарэшпі маняць сокам,
I свет чароўны так, як я хачу.
Гэй, хто сказаў, што па табе я сохну?
Глядзі,— як дрэўца юпае лячу!
Між грозпых зім і лет — пе адвясную
Нават тады, калі лісты згараць.
Адкуль ты ўзяў, што я цяпер сумую?
Мне ў самы раз
над песняй шчыраваць.
• •
Г  • с
169

Мы дзесьці размінуліся,
Як хвалі.
Успепілі прыбой
Чыёй віпы?
Мы лёс свой дабрачыпны
Памяпялі,
Як памяпялі коней
Цыгапы.
IIі выкрыку,
Ні выбрыку пустога,
Што раздзірае душы
I раты,—
0 мне хапіла б
Ласкавага слова,
Калі б Яго
Сказаў
Адпойчы
Ты!
170

* * *
Ні крыўдай, пі скрухай ліхрю,—
Нічым пе парапю твой слых.
Аблашчапа ласкай тваёю,
Суровею я п-ры другіх.
За стольпай бяседай — што толку! —
Шукаю цябе між усіх
I сыплю калючкі, як ёлка,
На гэтых
звычайпых, другіх.
I трачу на спрэчкі хвіліпы,
Есэрца тырапю праз дым.
Хоць зпаю, піхто не павіпны
У трудным кахапні маім.
171



❖ * 4:
Пс маю паракаць
ІІа горыч арабіпы.
Цянер твоіі след шукаць
ІІад ветрам галубіным.
Прамёрзла ўшчэпт рака.
Глыбока днее памяць.
Яіпчэ твая рука
Ату.ііць. нібы замець.
Яшчэ па твоіі пагляд
Настрою ўсю прыроду,
Хоць і няма пазад
Ні кладачкі, пі броду.
173

Гэтак мне яшчэ не вынадала,
Не было ўва мне такой нуды,
Каб да беглай сцежкі прыпадала,
Што бяжыць пяведама куды.
Гэтак не было яшчэ са мною,—
Каб пе знала: вораг ты ці брат;
Каб капала над чужой струпою
Сэрца,
ўкамяпелае ад страт.
...Чуйпыя,
дажджом размыты крокі.
3 дрэў злятаюць дзёп календары.
I саткапы вобраз твой далёкі
3 белага туману і зары.
174

* * *
Даволі смуткаваць
Над тым, што стала тлепам.
Навучымся кахаць
Высока і сумленна.
Не без любові дзень,
Святло не без прычыны.
Прыгонніцы надзей —
Дзяўчаткі і жанчыны.
На хісткай цішыні
Спадманнага настрою
Ты ўглыб агню зірпі
У прыцемках спакою.
Даверу не паруш,
Хай мроіцца салодка.
Вядзі на сувязь душ,
Крутая паваротка!
175

I не цела бязважкасць —
Лоч мяккая, як пух.
Я табе яшчэ ў цяжкасць
Ў лахмаігах завірух.
Не зляцела б карона,
Як на нейкую б ноч...
Ды баюся зялёных,
Сваіх праведпых воч.
Ў маіх трудных запясцях
Цень пушчанскі, ляспы.
За пязбытпае шчасце —
Сні зялёныя сны!
176

Дап’ём зялёнае віно,
Расколем скрухі дровы.
Ды што ж смуткую,
як н а дпс
ІДУ?
Жыві здаровы!
Бярог бы ты мяне паўрад,
Ва мне шукаў бы ўцеху.
Аціх, анаў мой шумны сад
I яблыпі — са спегу.
Стаіць вясёлая зіма.
Святлыпь па Беларусі.
«Не дай мне бог сойтп с ума»,—
На Пушкіна малюся.
177

Не пасмела б дарэшты пазбыцца,
Што было паміж намі і — пад...
Вецер дыхаў у твар навалыііцай,
Спасылаў белаядзерпы град.
Градавая дарога — за мноіо
I наперадзе,— як пагляджу...
Слава богу, прайшла старапою
Нашумелая слава дажджу!
178

Самота ўспыхпе белай сцюжаю,
Ударыць шротам па сцяне.
А я сумненні ўсё ж адужаю:
Жыццё, ты выбрала мяне!
3 тваёю сцежкай-павадыркаю,
3 тваёй гаючаю вадой,
3 тваёй нягаснучай і зыркаю
Світалыіай мілаю зарой
Ды буду там, дзе мпе прызначана
Не па які кароткі час —
Накуль світае песня матчыпа
I спеюць песпі пра запас!
179

* * *
Яшчэ малюся труднай долі,
Яшчэ звініць мой лёгкі смех.
...Як сіне лён цвіце на полі!
...Як белатою слепіць спег!
Такія вызнала калдобы —
Дасюль пакутую у спе.
Хай будзе хлопчык мой падобны
На сіпі лёп, па чысты снег.
180

На сумежжы з вясной гэтай белай завеі
пе выстаяць.
ІІачынаецца дзея імжастых і хліпкіх адліг.
Адыходзіпі па чыстаму спегу ўрачыстаму,
ІІа глыбокаму спегу бяссонпяў маіх.
Даіі, зару запыню!
Хай ласкаваіі усмешкай абудзіцца
Адзінотны, закляты трывогай пакой
На світалыіыя сны, па апошнія дпі,
што не збудуцца
Між табою і мноіі.
181

Ні воблачка,
ні вецярка
Ні воблачка, ні вецярка,
Адно — шчакі ірдзень.
Спакойна дыхала рака,
Яснеў высокі дзень.
IIі воблачка, пі вецярка
Над светам, нада мной.
Трымалася мая рука
За чуйны голас твой.
ГІі воблачка. Ні вецярка.
Ні жалю. Ні нуды.
Нагляд ссівелы васілька
Сачыў нашы сляды.
Па меднакосай збажыне
Звінелі шаблі кос.
I ты сказаў: «Забудзь мяне.
На ўсё не хопіць слёз».
182

Я' 4*
Цішыня. I азёрпая гладзь.
На пахілены бераг прысядзь,
ІПто падмыла вадою быстра...
Светлы вогнік ад скрухі кастра.
Гэта міг, а ці вечнасць здалёк?
Чуйна звоніць ў траве кавалёк.
Прахалода душы і расы.
Наўзабытыя дрэў галасы...
Хваля бераг ляніва кране,
Гул бульдозера дол страсяпе.
Скалыхпецца лілея праз соп.
Пройдзе хмара грыбпой паласой.
Над самотнай змялелай вадою
Мпе зялёнай журбы пе займаць.
Дакаціліся, сэрца, з табою:
Цішыня. I азёрная гладзь.
183

* * *
0 ты, хто падарыў
Мпе толькі гром ды вецер,—
Ты самы лепшы быў
3 усіх, як ёсць, па свеце...
0 ты, хто не хлусіў,
Калі жыццё — палонка,
I па руцэ пасіў
Кайдаппы звоп пярсцёнка,
I шэптам шчыраваў
На-над маёй гаркотай,—
Пайшоў. Адмаяваў.
Адлетаваў. Адлётаў.
Няхай бяда прыб’е
Скразпой слязой вяковай —
Мая душа к табе
Была невыпадковай!
184

Я кая я
Не адыходзь! Цябе так многа
Між зор, між споў, між лугаўя.
Над горкай памяццю былога
Якая я, якая я?
Застынь, каб мне хоць раз вярнуцца
Да вуснаў, пібы ручая.
Між дзікіх ягад і настурцый —
Якая я, якая я?
Хоць прашумі вясёлым ліўнем! —
Хай след падкажа каляя.
Паміж пяшчаспых і шчаслівых —
Якая я, якая я?
Ні ў поля волыіага, ні ў гаю,
Ні ў зор, ні ў сноў, пі ў лугаўя,
Я ў аднаго цябе спытаю,
Якая я.
185

4' Я'
На добры, па шчодрае воселі лад,
Калі сваю ноч за сталом каратала,
Бясшумна ляцеў пад зямлёй лістапад,
А жоўтае лісце ў душу западала.
Бялелі паўстанкі. Святлелі лугі.
Дрыжала пад ветрам каляным бярозка.
Ляцелі, як белыя гусі, спягі,
I ў кожпай сняжынцы — смяшлівы Марозка.
О, так пе марозіла сэрца даўпо!
Даўпо пе капала ад гордай самоты!..
За чорпаю працай
адкрыла акпо
I ў твар мпе дыхнула пралеска пяшчоты.
А як мпе жылося?
Навошта? Нашто?
Хай промепь рассее пяўдзячпасці хмары.
Давай я павешу тваё паліто
I кожную рыску разгладжу па твары.
186

Згадка знаёмага рытму
Мпе б яшчэ па хвілю запыпіцца,
Дзе прастор агучвае сініца.
Скрушпа абарвалася «ало?..»
Колькі буду жыць —
Датуль журыцца
I ў начы трывожпае маліцца
На тваё высокае святло.
Вось і падышла, нібы расплата,
Адзітюта.
Будзе мукай свята
Тое, ад якога спеў вяду...
Адцвітае бэз. I вяне мята.
Мілы, гэта скруха вінавата
У святых бярозак на віду.
ІІах сунічны. I зязюлі слёзка.
Куст шыпшыпы мне сягоння цёзка.
Брат — халодны месяц у палях.
Я пішу табе.
Між намі — позна.
1 зіма завеяю марознай
Замятае самы долыіы шлях.
187

* * *
Яшчэ паўкроку—і вярста
Скапала у мальбе.
Няпраўда, іпшым ты пе стаў,
Як ведала цябе.
Не замасцілі жаўрукі
Адкрыты мпой прарэх —
Каляны крок і лёд рукі,
I вымучапы смех.
Спытае хтосьці: «А было ж?»
«Было ж! — скажу ў адказ,—
Як ціхі гром, як фіпскі нож,
Як сопца на заказ».
А час — дзівак. I лёс — дзівак:
Між нас, як паміж скал,
Каторы год усё ніяк
Не скопчыцца фінал.
188

Святлом і скрухай лёс моіі апавіты.
Хмурынка горкай песні па ілбе.
Лягчэіі пушынкі і мацней малітвы
Была мая пяшчота да цябе.
Дык дзякуй. што прыіішоў без запрашэппя
Са сцежак польных, з думаў баравых.
Я ў гэты дзепь, пібы пасля крушэнггя,
ІІе выпускаю дужых рук тваіх.
ГІра ўсё, што я сказаць табе хацела —
Маўчу пад зпакам гоііпай відпаты.
Дык вось адкуль вяснянка прыляцела!
3 тваёіі душы. Ці гэта знаеш ты?
189

То цёмііы бор, то рэдзенькі лясочак,
То — залатога ноля абалонь.
Спалі мяне, як чарнавы лісточак,
Але й тады ўваскрэспу праз агопь.
Не паспяшай падаць на развітанне
Руку.
О як трывожна час ляціць!
Дэпрэсія дыханпя, ці світанпя?
Да вечара — ці доліла дажыць?
Я ўжо адчайна нраганяю стому,
3 дажджу слянога вобраз твой ляплю.
Табе, мой боль, табе — і болын нікому
Я й перад смерцю вымаўлю: люблю.
190

* *
Схіляю галаву, нібы на плаху,
Перад табой
ІІры вогпіку зары.
...Нагавары бязглуздзіцы
I страху
I нават беспрычынва
Пажуры.
Скажы, што незваротна,
Небяспечна
Гарыць касцёр высокае пары.
Скажы, што ты — па міг,
А не навечна.
I да пакут мяне
Прыгавары.
Я буду нават
Гэтым словам рада.
Зямная ціша нас
Аберажэ.
Бо знаю боль,
Бо зведала няпраўду —
Спакойны твар таго,
Хто ў твар ілжэ.
7.97

Пе нрасіла я ў цябе падмогі.
Май адцвіў. Ружовы дым растаў.
Ты павошта з далыіяе дарогі
Да мяне на хвілю завітаў?
Паспытала розпых траў гаючых.
Боль аціх. I крок цвярдзейшым стаў.
Ты навошта з памяці балючай
Да мяне на хвілю завітаў?
А ці я кахаць цябе пе ўмела?
А ці ветлай ласкі не было?
...Бачыш, колькі верасняў асела
На парог, на рукі, на чало.
Хоць на дзень спыпіцца — а не маеш!
Дык чаму ж заехаў да мяне,
Дык навошта ж слоўка мне шукаеш,
Ад якога — токам на сніне?!
192

Вышэе пеба і аблокі.
Жыву, пібы табе ў аброк.
Але ж ты зноў калючым вокам
Праводзіш моіі каменпы крок.
Пе пераможаш гора крыкам.
Ды пе раз’ела б душ іржа.
...Ну, што з табою паша крыўда
Прад мінпым полем дзвюх дзяржаў?
193



I цішыня вастрэй ляза,
I глыбіпя — зямная.
Як сто начэй мяне не знаў! —
Прыйду такая.
Нахлыну так, нібы з гары
Абвал вясновы.
0 гавары мне, гавары
ІІяшчоты словы...
У галасах, бы ў каласах,
Нам ёсць патрэба.
Габе я сказана пе ўся
Ракой і небам.
195

'і*	'I'
Стала завялікай наша хата,
Ацішэў вясёлы паш куток.
Ды і мне знайшоўся памагаты —
Гаварлівы сонечны сынок.
Вось вясна сатчэ свае красёнцы.
Дол абудзіць пошчак салаўя.
Ўсё міпе.
А будзе сын і сопца.
I між іх — зямлёю буду я.
196

Кашульку адбяліла,
I ягады зырчаць
Чырвонае каліпы...
I маме трыццаць пяць.
На ёіі — спадпічка ў клетку,
Ў руцэ — кашол з былін.
Вядзе мяне ў адведкі
Да пуіпчаў — баравін.
Здаецца, што замнога
Святла і вышыпі.
Спяваецца дарога,
I дрэвы, і агні.
...Зажурапа і бела —
Зпаёмы паварот.
Не мама пастарэла,
А я па трыццаць год.
197

Навагодняя яліна,
Яе ўняслі расхрыстаным ахапкам,
Паставілі падзеі пасярод.
Наіўная, я вывучаю лапкі
Яліны,
дзе нанізаны мой год.
Не патрабуе, гордая, убору.
Да лямпачкі агонь ёй на галлі!
Яна жыве снягамі і чаборам,
Баравіковым подыхам зямлі.
Япа трымціць вавёрчынымі снамі
I жвавым казытаннем мураўя,
Зялёная, завейпая, лясная,
Калючая такая ж, як і я.
Распластаны і выпрастаны крылы
Надзеі і адчаю пасярод.
Ты быў скупы, ты грозны быў
і мілы,
Глухі і грамавы грампічпы год.
198

Яшчэ шчака ад рэўнасці гарыць
I просіць прасвятлёпай прахалоды.
Ах, пе загадвай ласкаваю быць:
Дай закахацца раз і назаўсёды.
Піла — пе наталяў мяне ручэй.
Цярпела — не знаходзіла адхлаппя.
Дай акунуцца ў чысты вір вачэй,
Якім магу паверыць без вагання.
Відаць, не растлумачу я: па чым
Стаю,
уся адкрытая для жалю.
Жыццё пе прыгарнула да парчы —
Пакінула мпе блюзачку з паркалю.
Чаму, сто раз навучапая жыць,
Я горкія памылкі паўтараю...
Ах, не загадвай ласкаваю быць,
Калі сама без ласкі паміраю.
7.9.9

❖
I гусляў звон, і чарак перазвон,
I срэбны звон няпоўпага вядзерца.
...А ў горадзе, што стаў, як Вавілон,
Мне не пазбегнуць катастрофы сэрца.
Плачу за ласку і за гнеў — плачу,
Пакуль цябе нарэшце зразумею.
Я вінавата часта, што маўчу,
I вінавата, што хаваць не ўмею
Сваю любоў.
200

Н* Я'
Не помні першы свой палёт
1 крок самаўлюбёны,
Пакуль — буяніцца асот,
ГІакуль — шумяць вароны.
Не думай: сутнасць за табой,
Што многа — дзён у бога.
I перш чым выйграць трудны бой,
Прышколь сябе самога!
201

Баялася грымот...
Дзе — зелен чорт-асот,
Дзе — рожкі буралому?
...Баялася грымот
1 ўсё ж — чакала грому!
Збягала аваднёў,
Сляпой асвы пякучай.
Палохалася пнёў —
Любіла лес дрымучы!
Як вырас жпіўны дзень!
Без краю — такавішча.
Вясёлая з надзей —
То — зерне, то — іржышча.
Пацяжалеў хатуль,
Хоць песень і няпоўна.
Жывая я,
пакуль
Шапчу сабе: «Цудоўпа!»
202

I самы позні час
Так мала сустракаліся з табой,
Жылі дасюль наблізу невядома.
...А самы рапні час,— ён цалкам твой,
Калі забыта і пазбыта стома.
Яшчэ на плечы не увесь цяжар
Апаў з дарог нязначпых і вялікіх.
Не засланяй зажураны свой твар
Радкамі з вершаў спеўнага Хадыкі!
Шукала між насмешнікаў радню
А абмінала твой пагляд глыбінны,
I не таму малілася агню,
I не таму свае пяяла гімны.
I не тваёй журылася журбой,
I не тваім прасвечвалася горам.
...А самы позні час,— ён цалкам твой,
Расчынены наўсцяж дрыготкім зорам.
203



Дзе згубіліся Вы,
Моі’і нязбытны Каханы?
Мяккі шэпат травы,
Пералескі, кургапы.
%
Ветлых зорак агні.
Р а с п а г о д ж а 11 ы в е ч а р.
Пастаю ў цішыні
Над глухім азярэчкам.
Неспатольная я?
Выбіраю замнога?
Гэта доля мая —
Песня, сцежка, трывога
Га.тасы, панлавы,
Пералескі, курганы...
Мяккі шэііат травы —
Хоць прыкладвай да рапы.
205

*
Дзень згасае. Нават ночы мала.
Дальпяй зоркі невядомы гук.
Як і пе было, пе цалавала —
Нібы птаха выпусціла з рук.
Ах, была такою пепакорпай!
I была мякчэй самой травы.
А цяпер ў акно душы
так горна
Трубяць золкай долі журавы.
Памалюся за тваю удачу,
За тваю дарогу-каляю
I сама у цішыпі гарачай
Так заплачу, пібы запяю.
206

Ты адкуль, разбуджаны заліў,
Смак салёных слёз і пах гаркавы?
...Дымам яблынь
легкапенна сплыў,
Адзвінеў расой кароткі травень.
Маю толькі перыйка ў руцэ,
Нітачку сярэбрапую ліўня.
Прахалода траўня на шчацэ
1 спякотны пацалунак жніўня.
207

Не звязвайце патруджаныя крыллі,
Яны спазналі — досць! — вышынь і мук.
1 з усяго, што мы пагаварылі,—
Шчаслівіца, я помпю промні рук.
Гадзіна, нібы бэзавае ранне,
Нрайшла (хоць гэта блізка), а наўзбоч.
Пасля — быў дождж. 1 наша развітаіше.
А сонца пе заходзіла ўсю ноч.
208

Не падміргнуць пам вулачкі, ці пашы.
Не будзе звышчаканага «было».
Л ўсё ж па міг зліюцца вочы пашы,
Запальваючы таііпае святло.
У лёгепькім, як вецер, паліто,
Нясмелая,
нагадваю лілею.
3 бядоіі да Вас звярпуцца пе пасмею.
А з радасцю кароткаю — пашто?
209

I нашто былую песшо клікаць!
Боль агшо растаў у тумапе.
Зпаю, як і мпогія з вялікіх,
Мой вялікі, ты не для мяне.
Спахмурнелы дзень і смутпы вечар —
Нібы і ў каханых не была...
Незваротна нашая сустрэча
Праз палын і сцюжу пралягла!
210

Спрабую ўласпы боль забіць
Спакойнымі вачыма.
Прасцей жыву, чым можпа жыць.
Складаней — чым магчыма.
Жыву з нізіпаў і з вышыпь,
Між сопца і між грому
У век машып. У век маршчып,—
Душэўных, як вядома.
Чым славеп наш азёрпы край?
Багата чым Айчына?
Браток, Ямелю пе зваляй!
Сястра, не зблоць Жапчыны!
Пам. як пачатак буквара —
Святло, Любоў і Годпасць.
I як асеппяя пара —
Па сэрцы сум і гордасць.
211

Свет прасторпы і вялікі.
У сумётах. У расе.
Вось і здадзепы залікі,
А экзамепы — пе ўсе.
На расхрыстаных, гарачых
Хвілях
ластаўкай кружу.
Родна мацерка пе бачыць,
Як жыву я, з кім дружу.
А ці ў полі заначую,
А ці сопца разбуджу —
Родпы бацюхна не чуе,
Што — спяваю, чым — тужу.
Друг далёкі, што з табою?
Не чутно. I пе відаць.
I апроч сябе самое,
Мне
пяма з каго спытаць.
212

/7 развучылася смяяцца
Я развучылася смяяцца
3 бяздумпай лёгкасцю звапца.
Мой светлы дзень і свята — лраца
Без перапыпку, без капца.
Мне б развіпаць пад полем крылы!
3 табой злівацца мпе б, рака!
...Стаю ля брацкае магілы
Высокім цепем васілька.
Жапчыпа,
мне б пе ведаць тлуму,
Не апускаць цяжкіх павек!
...Ды прыкаваў мяне да суму
Айчынны боль, Грымотны век.
Мой блаславёны, неспатканы,
Малю пябачпаю слязой,
Каб не ружжо трымаў Каханы,
А ружы з першаю расой.
Няўмолыіы час жыцця і смерці,
Прашу: змяпі на літасць гнеў,
Каб адгукаўся ў кожпым сэрцы
Жаночы смех, жапочы спеў!
213

Замірае лецейка
ІІрашумеў каршуп. Узвіўся сокал.
Дыхае расою сепажаць.
Замірае лецейка.
Высока
Зоры прахалодныя звіняць.
Ані зыку. Толькі ў лёгкіх кронах
Кросны вёсен сцішана рыпяць.
I не трэба па лістах зялёпых,
Па гадах зялёных сумаваць.
Па гасцінцу звонкаму, па полю,
Дзе гуляе спрытпы вецер-буп,
Адпускаю душаньку па волю,—
Ты яе дарэмна не пілыіуй!
Ой баюся месц, дзе распапела
Глухата,
дзе праз мяшчанства тхло —
Ні адной слязы не закіпела,
Ні адпой прыпеўкі не ўзышло.
214

Цеплыня
Х;\ бяды — куды?
Бярэма
Падымаць не ўпершыпю.
Колькі первачак дарэмпа
Падарыла я агпю.
Гэтак думала прапасці,
Як быліпка па зямлі...
Ды якія, людцы, страсці,
Пас яшчэ пе абышлі!
Пасмуткую. Пасваволю.
Вецер, хмарку прагані!
Ад таго, што рук пе холю —
Ў сэрцы поўпа цсплыні!
215

Еду ў госці
да бабулі
Еду ў госці да бабулі,
Тут такая ціш ды гладзь.
Можпа ў шэрае зязюлі
Навучыцца кукаваць.
Ўсё раўніны ды пізіііы,
Мацярдушка, стаўбунок...
Можна ў краснае каліны
Папрасіць румяп для шчок.
Можпа пават збіцца з толку:
Ячмяню ці зор сяйво?
Можна скласціся ў суполку
3 грамадою па жніво.
Можпа выпырхпуць зарапкай
3-за высокага ляска...
Ды кукую, як сялянка,
Пад раллёй чарпавіка.
216

Любоў мая...
Вы без мяпе ляціце, самалёты.
Вы без мяне імчыце, цягпікі.
...Любоў мая, ты песня, і маркота,
1 снелы бор, і волыіы гон ракі.
Балючы век. Надвор’я перамепа:
Яшчэ лісток не ўнаў — а снегапад.
Ды скрыначка з дзесятага калепа
Пяе ў душы на блаславёпы лад.
Усё вастрэй — радні маёй прагалы,
Агеньчык дрогкі з маміных акон.
Ды зазвіняць вяселыіыя цымбалы
I жаркім вокам гляне ў сэрца конь.
Пяе віхор, пяе лісток апалы,
ГІяе зямля курганняў і удоў.
Любоў мая, ты скрыпка, і цымбалы,
I шаргункі — над грывамі гадоў.
217

Калі спяваць прытоміцца душа,
Ііе боііся скрухі, песенная доля:
Як голька залатога спарыша —
Яшчэ жыве любоў твая і воля.
Ўдыхні яе жывы глыток напоў
Перш
чым пакрые незвароту павісь.
Я знаю: свет багаты па любоў,
Бо толькі у разлюбленых — няпавісііь.
218

Змест
1...
*	** Слоў не трэба. Варажба........................ 7
Я вас люблю ....................................... 8
Зямля і соль....................................... 9
Над псракатнай рэчкаю............................... 10
Нескарыстаны патроп................................12
Іптэлігенты ад зямлі.............................. 13
Жураўліны рэквіем ...................................14
Роздум над недасяжным	словам....................16
...I прасвечваюць нашыя	сэрцы................... 17
*	** Бласлаўляю адчай і трывогу..................... 18
Самае блізкае..................................... 19
*	** Сюды вяртаюся ад скрух......................... 21
*** Як за дажджамі частымі-рабымі................. 22
Бацькавы дровы ....................................
Бацькава музыка....................................25
Сустрэча ..........................................26
Пейзаж з пласцінкай...........................
Дзед...............................................28
Шчырае сонца ......................................29
Ружа ў чорным лісці................................30
На тралёўцы лесу ..................................31
Шаткаванне капусты ................................32
Данута ............................................33
*** Белы воблак. Белы сад... . •
Натхпснне .....................
Дарога .......................................
Вечнае поле ..................
Быстранка ..................
*** Нікуды ад сябе пе ўцячэш ты......................
★** Ні шлях занясло кудасою........................
У Белавежы ..................................
Госць .....................................
Старана мая азёрная  • • • ..........
*	** Узвейны ветрык легкавейны...
....................................
*	♦* ПІто за восень даўгая.......................
Песня .............................'	’ ’	. .
*	** Дажджы ідунь. Такі пачатак. Восень... • • •
Ты косіні сена. колеш дровы • •
35
36
37
38
39
40
41
42
43
4 4
45
46
47
48
49
219

*** Схлынуць гады, як	за	вадою.....................50
Сынок і маці.........................................51
*** Не абаб’ю чужых	парогаў........................52
Добры вечар, землякі!................................53
Зінька ............................................. ^4
Восеньскі кірмаш ....................................55
Зімовае .............................................56
Палессе ............................................
Кавалі...............................................58
50
Колеры .............................................
Плыві, рака! .......................................
У шуме жытняга святла...............................
*** Бярэш мяне,	палоніш зноў........................63
*** Праклінаем долю, ...............................
Мамчына сіла	....................................с5
*** Блізкі нілях	праклаўся проста....................66
Золата і пясок .....................................
тт •	.	68
Правінцыя .....................................
3 дарагой душы ........................................
*	** Пакіньце цішу вуснам і вачам..................
*	** Лячу у найсучасным самалёце.................
Прагулка па Мэдзісон.............................
*	** О рытмы краю, вас я не адразу...............
Перад уваходам у Арганізацыю Аб’яднаных Пацый .
Зварот да статуі Свабоды ..................
Мэрлін Манро ....................................
Эн Сэкстан ..................................
Эрнэст Хемінгуэй ............................
Разбітае сэрца ці скрыпка..................
<<Я — алкаголік» ............................
Верш пра верш............................
Энергія апалага лістка.......................
Зводдаль ......................................
Роздум на Арлінгтонскіх могілках ................
Музыка ........................................
Слова пра агонь..........................
Ціхая песня..................................
Мальба Дункаіі. ці Сяргей Ясеніп у Амерыцы
Дажджавая нітка лёсу мамы..................
*** Не спіць сівы Гудзон.....................
Шлях дадому....................................
Келіх родпага неба.............................
73
75
76
77
78
79
81
82
83
84
85
86
87
89
90
91
92
93
95
96
97
98
220

Вясло і перавясла .................................101
*** Сумуем па сябрах, як па надвор’і................102
Ялта — 1917	.....................................103
Ружы Купалы ........................................Ю'»
Кастры ў Петраградзе................................І05
У вянок Лесі Украінцы...............................107
Лістапад. Пётр Ільіч Чайкоўскі.....................109
Гамаюн на Палессі .................................1Ю
На месцы дуэлі Лермантава............................1Ю
Рыгору Семашкевічу ................................Н4
Пастаўнікам маім ..................................1Ю
Кайстра Яна Скрыгана................................11й
*** ...Рэкамендацыю прасіць........................11
Анатолю Сцяпанавічу Вялюгіну.......................1 Ю
Бэз Веры Палтарап..................................
1 91
Лілеі студзеня ....................................
*	** Ранавата нам прычальваць......................
Агнявы танец ......................................
*	** Ці чуецца у зманлівым спакоі.....................Ю	‘
Верш Хрысціне Лялько ...............................Ю'1
Галінка з Мардакян.................................
Зайду да Шчамялёва.................................. Р9
Затушуйце руку ....................................
Адчай .........................................
*	** Вы прараклі. I сэнс прароцтва................... ,
*	** I прыйдзе боль, нібы па дому....................Ю-
Правяраючы час і сябе...............................’*
_, а I »» 4
Прыгаршчы святла...............................
*	** Ужо адпрасавана форма сыну....................
*** Тупы, камепны брук.............................. "
Я Вам гляджу прыветліва у твар....................
. V»	,	1 » » О
*** Паэзія. Душа. Апчына...................
4...
141
*	** Загаворана пушча чаборам.....................
*	** Так дождж да сасмяглае глебы жадзён.............-
*	** Вось мой паром тумапны і узгорак.............
*** Трывожным клінам позні вырай..................
Велясніца ........................................ 14^
Ноччу...............• • .....................'	, 147
*** Плачу даўгі раллі............................. 148
*** Пачуццяў дыялектыка...........................
221

*	** Міг, што стаўся ужо учарашнім....................
*	** Жораў ты, а я — сініца........................159
*	** Баюся я нявыказаных слоў......................151
*	** Смутна выблісне шлях, нібы зорка з туману......152
*	** Набытак шчасця мой бясспрэчны.................<53
Аднойчы............................................154
*	** Не назавём — само не назавецца................155
Двое ..............................................157
*	** Ці ўспомніцца, ці ўспомніцца..................158
Дзе ты прапала ....................................159
*	** Паміж лісця, паміж расы.......................160
*	** Пявучая зямля.................................161
Начлежнікі ........................................162
*	** Ты той, каго няма са мной.....................163
*	** Запозна радасць, як даспелы яблык.............164
*	** Сухі і маланкай апалены ствол.................165
*	** Яшчэ спытаю сілы .............................166
*	** Не звяліся ласкі сэрцакрады...................167
*	** Не трэба слоў у цішыні бянтэжнай..............168
*	** I грэшныя чарэшні маняць сокам................169
*	** Мы дзесьці размінуліся.........................
*	** Ні крыўдай, ні скрухаю ліхою..................1"1
*	** Не маю наракаць...............................1'^
*	** Гэтак мне яшчэ не выпадала....................1/4
*	** Даволі смуткаваць..............................І^
*	** I не цела бязважкасць..........................1
*	** Дап’ём зялёпае віно.............................Ш
*	** Не пасмела б дарэшты пазбыцца..................
*	** Самота ўспыхпе белай сцюжаю...................I'9
*	** Яшчэ малюся труднай долі...................1,4,1
*	** На сумежжы з вясной гэтай белаіі завеі не вы-
стаяць.............................................
1Я2
Ні воблачка, ні вецярка ............................
1 яз
*	** Цішыня. I азёрная гладзь......................
*	** О ты, хто падарыў.............................
Якая ..............................................
*	** На добры, на шчодрае восені лад..............186
Згадка знаёмага рытму..............................
*	** Яшчэ паўкроку — і вярста......................
*	** Святлом і скрухай лёс мой апавіты.............
*	** То цёмны бор, то рэдзепькі лясочак..........'^11
*	** Схіляю галаву, нібы на плаху..................
*	** Не прасіла я ў цябе падмогі...................
*	** Вышэе неба і аблокі...........................
*	** I цішыня вастрэй ляза.........................
222

*	** Стала завп.іікай наша	хата.....................19Ь
*	** Кашульку адбяліла..............................19 <
Навагодняя яліна....................................193
*	** Яшчэ шчака ад рэўнасці гарыць..................199
*	** I гусляў звон, і чарак	перазвон................200
*** Не помні першы свой палёт.......................201
Баялася грымот.........................,............
...I самы позні час ...............................2<)л
*** Дзе згубіліся Вы?.............................-()'’
*** Дзень згасае, нават ночы мала...................206
*** Ты адкуль, разбуджаны	заліў?....................'
*** Не звязвайце натруджаныя крыллі.................’п
*** Не падміргнуць нам вулачкі ці пашы...............-'
*** I нашто былую песню клікаць!.....................21	о
*** Спрабую ўласны боль забіць.......................2Н
*** Свет прасторны і вялікі.........................
Я развучылася смяяцца...............................^іо
Замірае лецейка.....................................
Цеплыня ............................................
Еду ў госці да бабулі..............................7>(2
Любоў мая..........................................."
*** Калі спяваць прытоміцца ........................

Яііііпчыц Я.
Я 62 ІІара любові і жалю: Кн. лірыкі,—Мн.:
Маст. літ., 1983.— 223 с., іл.
У тіер.: 1 р. 10 к.	М
Чуйная да народнага слова, да ўсяго, іпто звязвае ча-
лавека з роднай зямлёй і гордасцю за сваю Радзіму. паэ-
тэса Яўгенія Янішчыц і ў новым зборніку «Пара любові і
жалю» застаецца вернай свайму пароду. Яе тэмпера-
ментнаму і сардэчнаму радку ўласцівы роздум над часам,
пад балявымі нервамі веку. Хорапіа ў кнізе паўстае і ад-
вечная тэма мацярынства, міру і кахапня.
4702120200-126	ББК 84Бел7
Я М 302(05)—83 7<	'	Бел2
Евгекня Посііфовна Янніцнц
ПОРЛ ЛЮБВІІ
II ПЕЧАЛП	Я
Кннга лпрмкй
Мшіск, нздательство «Мастацкая літаратура»
На белорусском языке
Рэдактар В. Б. Снрынчан. Мастак М. М Селяшчук. Мас-
тацкія рэдактары В. П. Жыжэнка, А. М. Малышава. Тэх-
нічны рэдактар Л. М. Шлапо. Карэктар К. А. Крукоўская.
1Б № 1722. Здадзена ў набор 03.05.83. Падп. да друку
10.08.83. АТ 21142. Фармат 70Х901/з2. Папера мелав. Гарні-
тура звычайная новая. Высокі друк. Ум. друк. арк. 8.19.
Ум. фарб.-адб. 21,36. Ул.-выд. арк. 5,81. Тыраж 6000 экз.
Зак. 3604. Цана 1 р. 10 к.	йЯ Я
Выдавецтва «Мастацкая літаратура» Дзяржаўнага камі-
тэта БССР па справах выдавецтваў, паліграфіі і кніжнага
гандлю. 220600, Мінск, праспект Машэрава, 11.
Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкам-
оінаг МВГІА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.